Drie maal denken Vanuit ruimtelijke figuren, die we met de handen samenstellen, zullen we ons denken benaderen. Er wordt voornamelijk ook gewerkt vanuit de beleving (euritmie, ruimtelijke fenomenen) en we zoeken met hulp van voorbeelden naar 'toetsstenen' voor verschillende vakken (het beeldende, het muzische, de biologie, de wiskunde, taal ) Uitgangspunten: Het gewone dagelijkse denken is eigenlijk een uit ruimtelijke waarnemingen bestaand denken,dat uit elkaar liggende beelden samenbrengt. Dat denken echter, dat ten behoeve van inzicht in hogere werelden erbij moet komen, is een denken in gestalten. Dit denken blijft niet alleen in de ruimte. het is zo innerlijk beweeglijk, (dat) dit denken zelf zich voortdurend organisch ordent, aanhoudend toeneemt, groeit. De derde aard van denken,dat in de mogelijkheid is, de gestalte van het innerlijke naar buiten te keren en de vorm te veranderen. Dat is niet anders mogelijk dan daardoor, dat men nu met het denken niet meer in de tijd leeft. Maar met dit omstulpen gaat datgene waarover men denkt in een denken overheen ruimte en tijd, en komt in een werkelijkheid, die aan de andere zijde van ruimte en tijd ligt. ( Rudolf Steiner: Die Wirklichkeit der höheren Welten / Wege zur Erkenntnis höheren Welten. 11.1921. GA 79 ) Denken I Van platonische en archimedische figuren hebben we al eens gehoord. Maar kennen we deze ruimtelijke vormen wel? Eerst maken we modellen met houten staven, stevig papier en touwen. Het tweede boek uit de wereldharmonie (1619) van Johannes Kepler begeleidt ons in die fascinerende wereld. We leren deze vormfenomenen en hun verwantschappen te doorzien, en oefenen ons in het ruimtelijk denken. Hier is nog ons gewone denken werkzaam, waarbij we de uit elkaar liggende beelden samenbrengen. Denken II Terug is daar de spelende mens met zijn onderzoekende geest. We maken modellen in ijzerdraad,touwen waarbij de ene ruimtelijke vorm, de ene structuur in de andere overgaat. We beperken ons hierbij in een aantal geometrische basisvormen, en kiezen als bemiddelaars tussen de metamorfose-vormen : de rechte en gebogen lijn en het punt. Wat vooreerst nog de kwaliteit van ons dagelijks denken had wordt hier een organisch denken in metamorfoses. Denken III De naam Paul Schatz (1898-1979) klinkt niet zo bekend. Toch heeft hij meerdere ontmoetingen gehad met Rudolf Steiner, Naum Gabo, Max Bill en Albert Steffen. Wat is daar toch als een komeetinslag werkzaam sinds aanvang 20 eeuw? En wat binnen ons onderzoeksveld valt: Welk nieuw ruimtelijk denken ontstaat daar?
We worden uitgenodigd om ons vertrouwd te maken met dit soort denken aan de hand van de omstulpbare kubus van Paul Schatz. We onderzoeken al spelend wat de kubusgordel met ons doet. Daarna gaan we de intervalreeksen waarnemen, die zich doorheen de gehele omstulping afspelen. Tot slot overzien we nog eens de verschillende kwaliteiten van denken die in deze drie stappen werkzaam zijn, ook in verband met ons pedagogisch vakgebied. Een voorbeeld van de drie denkwegen bij taal-onderricht, les Nederlands Denken I grammatica, proza Denken II poëzie Denken III hoort hier de Haiku thuis? Een voorbeeld rond het ontwikkelen van het ruimtelijk denken doorheen opeenvolgende leerjaren: Denken I : klas 9: technisch tekenen Denken II klas 10: dualen, en oa. Das offenbare Geheimnis des Raumes van Georg Unger. Denken II>III klas 11: projectieve geometrie Denken III klas 12: omstulpingsvormen (oa Kubus van Schatz) Een voorbeeld uit de wiskunde: De fles van Felix Klein Bij de fles van Felix Klein kan er geen onderscheid gemaakt worden tussen binnen en buiten denken III). Als dat al niet in het lesprogramma van het ASO thuis hoort, dan is toch op z n minst een verkennende les rond Fermat, Bill Bryson, Richard Mankiewicz aan de orde Een voorbeeld uit de biologie: de overgang tussen romp en hoofd bij en walvis
( Museum voor Natuurwetenschappen te Brussel) We kunnen volgens de denk-soorten als volgt naar dit beeld kijken: Denken I skelet/aarde, Denken II metamorfose Denken III omstulping Een voorbeeld uit de muziek: De interval-reeksen bij de omstulping van de Schatz-Kubus van beeld- naar klank-intervallen, als fenomeen: denken III Ter voorbereiding: Het aanmaken van de kubusgordel volgens Paul Schatz. Het bouwplan wordt je toegezonden na inschrijving. Meer foto s