Kennissessie 8 In gesprek met de Themagroep Armoede en Schulden van de LCR Armoede en schulden hoe kunnen we landelijke en lokale belangenbehartiging verbinden. Korte introductie door Rens Waardenburg - Voorstellen van Je zelf, Carla en Sandra. - Bedanken deelnemers die de vragenlijst hebben ingevuld bedanken. Inleiding van het thema Schuldhulpverlening is ook voor dit kabinet een belangrijk thema. Er is een samenwerkingsverband brede schuldenaanpak opgericht. In dit kader wordt door heel veel organisaties waaronder ook de LCR en gemeenten samengewerkt (zie bijlage). De LCR is ook partner in het project de Schouderseronder (samen met Divosa, Sociaalwerk Nederland, NVVK en VNG). Dit project is ontstaan naar aanleiding van de evaluatie van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. In deze evaluatie werd geconstateerd dat er nog veel te verbeteren is op het terrein van de gemeentelijke schuldhulpverlening. Het project heeft als doel het verbeteren van de uitvoering van de schuldhulpverlening. Dit project loopt vooralsnog tot einde van dit jaar. Eén van de doelen van het programma Schouderseronder is het realiseren van lerende organisaties. Daarom loopt er in een aantal gemeenten een pilot, waarbij een lokale gangmaker de gemeente op weg helpt naar de best mogelijke schuldhulpverlening. Er zijn in 26 gemeenten gangmakers actief. Dit betreft de volgende gemeenten: Groningen, Smallingerland, Hoogeveen/De Wolden, Assen, Emmen, Meppel, Deventer, Amsterdam, Rijswijk, Westland, Rotterdam, Utrecht, Stichtse Vecht, Hardewijk, Epe, Ede, Nijmegen, Tiel, Walcheren, Breda en Maastricht. Ook is er in het kader van het project een scan ontwikkeld die cliëntenraden, gemeenteraden en cliëntenorganisaties helpt bij het inzichtelijk maken van de schuldhulpverlening in hun gemeente. Meer informatie over het project de schouderseronder kijk op de website (www.schouderseronder.nl) Met elkaar in gesprek Onder leiding van Rens met de deelnemers in gesprek aan de hand van de 10 vragen van de vragenlijst. We hebben u een vragenlijst gestuurd en een aantal van u heeft deze vragenlijst ingevuld. In totaal hebben deelnemers vanuit 10 verschillende gemeenten gereageerd. Er 1
zijn twee reacties ontvangen die niet aan een gemeente zijn gekoppeld. Deze vragenlijsten zijn niet verwerkt. Wij hebben de antwoorden in 4 blokken verwerkt: Vroeg signalering, Afhakers, afwijzingsgronden en hoe kunnen we elkaar versterken Vroeg signalering Een kort toelichting wat vroeg signalering is. Er zijn een aantal partijen bij wie in een vroeg stadium zichtbaar wordt dat er financieel iets aan de hand is. Partijen, zoals woningcorporaties, nutsvoorzieningen, zorgverzekeraars en lokale overheid. Zodra zij zien dat iemand de maandelijkse verplichtingen niet nakomt, zeker in de basisvoorzieningen, dan is dit een belangrijk signaal voor financiële problemen. Het oppakken van díe signalen; heet vroegsignalering. Doel van vroegsignalering kan verschillen in bereik: van het voorkomen van huisuitzettingen tot het voorkomen van problematische schuldsituaties. Uit de ingevulde vragenlijsten blijkt dat 7 gemeenten aan vroeg signalering doen (Enschede, Roermond, Oosterhout, Sittard Geleen, Utrecht, Drimmelen en Tiel. Vanuit Amsterdam wordt de vraag met weet niet beantwoord. Maar Amsterdam doet aan vroeg signalering. Vragen aan de deelnemers. ( - Doet uw gemeente aan vroegsignalering? - Zo ja hoe loopt dat in uw gemeente bent u tevreden over de werkwijze in uw gemeente? - Zo nee, zou u willen dat uw gemeente aan vroegsignalering gaat doen? - Aan de vertegenwoordigers van districtsraden UWV de vraag worden mensen die een uitkering aanvragen bij UWV geïnformeerd over mogelijkheden van gemeentelijk armoede beleid gemeente, inkomensondersteunende voorzieningen waar zij nu zij van een uitkering afhankelijk worden mogelijk in aanmerking komen. (Carla en Sandra ook de gelegenheid voor reactie geven. Als de deelnemers nier reageren dan Carla en Sandra om rectie vragen) Afhakers Een groot deel van de mensen met problematische schulden is niet in beeld van de schuldhulpverlening. 2
Vragen: - Vindt u dat in uw gemeente de weg naar schuldhulpverlening makkelijk is te vinden? We zien dat er mensen tussen aanmelding en intake of na de intake afhaken. We zien dat slechts in een deel van de gemeente de eerste melding wordt geregistreerd Uit de antwoorden op de vragenlijst gebeurt dit in 6 van de 10 gemeenten. Als de eerste melding wordt geregistreerd dan maakt dit het mogelijk om zicht te hebben hoeveel mensen afvallen of afhaken tijdens het proces van toelating. Als we vragen weet u hoeveel mensen in dit proces afvallen weet niemand dat. Vragen: Zou u willen weten hoeveel mensen na de aanmelding afvallen? Afwijzingsgronden Er worden verschillende gronden voor afwijzing tot gemeentelijke schuldhulpverlening gehanteerd. Uit de ingevulde vragenlijstent kenen wij de volgende afwijzingsgronden op: - Al eerder in schuldhulpverlening geweest - Fraude schuld - Te lage schuld (vraag hoe laag is te lage schuld?) - Eerst werken aan andere problemen, - ZZP-er - Onvoldoende inkomen - Nog niet gescheiden - Niet zelfredzaam Vragen aan de deelnemers Herkent u deze afwijzingsgronden? Zijn er nog andere gronden die in uw gemeente worden gehanteerd? Wat vindt u van de afwijzingsgronden? Hoe kunnen we elkaar versterken We hebben ook gevraagd of er in gemeenten een innovatief project loopt. In een aantal gemeenten is dit het geval. Zo doen Enschede en Utrecht mee aan citydeal inclusieve stad waarin een aantal gemeenten en drie ministeries samenwerken aan problemen binnen het sociaal domein. 3
Is Tiel bezig met een armoede pact en in Emmen wil men meer gaan inzetten op vroeg signalering en outreachend werken. Vragen aan de deelnemers. - Is er in uw gemeente een innovatief project op het terrein van schuldhulpverlening? - Zo ja wat vindt u van dit project? - Zo nee, zou u willen dat in uw gemeente een project waarover u zojuist heeft gehoord zou worden gestart? Elkaar versterken willen we dat? Zou u meer willen weten van goede voorbeelden en goede werkwijzen in andere gemeenten? De LCR doet op landelijk niveau aan beleidsbeïnvloeding ook op het terrein van schuldhulpverlening. Wat zou de LCR volgens u op landelijk niveau moeten inbrengen? Hoe zouden we elkaar op de hoogte kunnen houden over onze activiteiten. De LCR heeft zijn attenderingen en de website waarmee u op de hoogte wordt gehouden van actuele landelijke ontwikkelingen. Hoe zit dat met contacten tussen lokale cliëntenraden en districtsraden UWV? Hoe kunnen jullie elkaar versterken? 4
Open Vraag en experimenten ingevulde enquêtes Emmen De Cliëntenraad Pw & Wsw heeft 2017 gebruikt om de schulddienstverlening in Emmen onder de loep te nemen. Hier is een advies/rapport uit voortgekomen waarin een lans wordt gebroken voor o.a. de aanpak in Amsterdam en de aanvulling hierop in de vorm van outreachend werken. Over dit advies gaat de gemeente serieus met de Cr in gesprek. Er hangt binnen de burelen een sfeer van welwillendheid richting het advies/rapport. Enschede - grote stijging kosten beschermingsbewind - geen duidelijk beeld bij mensen met schulden over mogelijkheden tot schuldhulpverlening, bij wie en waar moet je zijn? - wat is de rol van de Stadsbank? - versnippering aanpak in 9 (!) sociale wijkteams - onvoldoende besef bij beleid en uitvoering van grote rol van schaamte - spanning of tegenstelling bij uitvoering tussen hulpverlening en rechtmatigheid - geen coördinerend wethouder op sociaal domein - voor schuldhulpverlening vanuit leefwereld cliënten is (cultuur)omslag nodig in systeemwereld uitvoeringsapparaat (werkers en managers) - de Participatiewet bevordert eerder controle en repressie van cliënten dan dat het primair gericht is op echte bijstand (hulp en steun) aan mensen die afhankelijk zijn geworden van financiële en andere steun van onze overheid Enschede doet mee in city deal Inwoners met complexe problemen beter geholpen bij maatwerkaanpak wijkteams Enschede zet aanpak voort in alle wijken. Het afgelopen jaar hebben de gemeenten Eindhoven, Enschede, Leeuwarden, Utrecht en Zaanstad samen met het Rijk ervaringen opgedaan in City Deal City Deal Inclusieve Stad (externe link) met een andere manier van werken in de ondersteuning van kwetsbare inwoners met complexe problematiek. Doel was om meer mogelijkheden te organiseren om maatwerk te leveren door sociaal werkers van de wijkteams, om zo betere ondersteuning te kunnen bieden tegen hetzelfde budget. De cliënten zijn over het algemeen erg tevreden over de ondersteuning op maat die zij van hun wijkteam hebben gekregen. De nieuwe aanpak in Pathmos-Stadsveld krijgt navolging in alle wijken van Enschede. Hoge waarderingen van cliënten De cliënten uit de onderzochte casuïstiek zijn erg tevreden over de ondersteuning op maat die zij van hun wijkteam hebben gekregen. In het algemeen is hun welbevinden vergroot door concrete gevolgen, zoals een woonruimte die geregeld is of een betalingsregeling die getroffen is. Cliënten zeggen zich rustiger te voelen, minder depressief te zijn en ervaren meer voldoening. Zij geven het resultaat van de ondersteuning gemiddeld een ruime 8,5. Veel cliënten geven een 9 of een 10. Buiten gebaande paden Zorgwethouder Jurgen van Houdt: In deze experimenteerperiode konden de wijkteammedewerkers van Pathmos-Stadsveld buiten de gebaande paden denken en handelen. Door onder meer trainingen, nauwe samenwerking met andere instanties, zoals het CJIB, SVB en CAK, en de inzet van een flexibel (maatwerk) budget konden zij daadwerkelijk ruimte pakken. Ook is hun bewustzijn van de kosten die gemoeid zijn met het inzetten van ondersteuningsaanbod vergroot. Het samen met inwoners zoeken naar eenvoudige oplossingen kost vaak meer tijd dan een formele regel toepassen of een ingekochte voorziening toekennen. Maatwerk kost daarmee meer tijd, maar levert 5
uiteindelijk wel meer op in tevredenheid en financieel. Zo kunnen we met het beschikbare gemeenschapsgeld meer doen voor onze inwoners die ondersteuning nodig hebben. Utrecht Project preventie en vroegsignalering CityDeal // Ondiep Ontregelt http://agendastad.nl/agenda-item/city-dealinclusieve-stad-utrecht/ Jongerenfonds https://www.utrecht.nl/zorg-en-onderwijs/informatie-voorprofessionals/schulddienstverlening/jongerenfonds/ Lingerwaal Bij de gemeente Lingewaal worden het meeste schuldhulpverlening gedaan door AVRES in Gorinchem de overige schuldhulpverlening word verzorgt door schuldhulpmaatje. Oosterhout Prima samenwerking tussen schuldhulpverleners van de kredietbank en de vrijwillige budgetcoaches van de welzijnsinstelling. Vullen elkaar aan en bevorderen de aanlevering van de juiste en benodigde informatie voor een formeel MSNP-traject. Tiel Met schuldhulpverlening ging het lange tijd niet goed in Tiel door reorganisaties, personeelsverloop, onduidelijke sturing. Anderhalf jaar geleden is daar verandering in gekomen o.a. door het aantrekken van een ter zake deskundige. Op dit moment staat de schuldhulpverlening er aanzienlijk beter voor. Het rapport Een open deur van de Ombudsman leidt er niet toe dat er zaken veranderd moeten worden, hoewel goed altijd beter kan. Drimmelen De gemeente Drimmelen heeft een slecht beleid en is door de rekenkamer op de vingers getikt. Na de gemeenteraadsverkiezingen wordt nieuw beleid geagendeerd. 6