Een preventief A&D-beleid in maatwerkbedrijven Marie-Claire Lambrechts Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs KU Leuven, Omgeving en Gezondheid Seminarie Gezondheid op de werkvloer, 22/2/18 Brussel
Overzicht (Problematisch) Alcohol- en druggebruik en werk Tips voor preventie en aanpak in een maatwerkbedrijf 2
3 Prevalentieonderzoek A&D werknemers KU Leuven 21/12/2017
Alcohol veruit de meest gebruikte drug 4 Results submitted for publication. Please do not duplicate.
Alcohol Frequentie: 37,2% laatstejaars drinkers (n=4197) drinkt meer dan 1 keer per week; 11% gebruikt 4x/week (vooral > 46 jr. en met een hoger opleidingsniveau). Aantal standaardglazen (SG): 35,4% minstens 3 tot 4 SG per dag; 11,4% minstens 5 tot 6 SG per dag (cf. nieuwe richtlijn). Bingedrinken: 22,7% minstens 1 x per maand (= 4 SG vrouwen en 6 SG mannen in een tijdsspanne van 2 uur). AUDIT-C: 39,1% indicatie riskant drinken; meer bij hoger opgeleide / mannelijke werknemers < 35 jr. 5 Prevalentieonderzoek A&D werknemers KU Leuven 21/12/2017
6
Cannabis - andere illegale drugs 7,5% gebruikte het afgelopen jaar ooit cannabis. Andere illegale drugs: 2,8% - Cocaïne: 1,4% - Xtc: 1,1% - Speed: 0,6% Zowel cannabis als andere illegale drugs worden significant meer gebruikt door mannelijke werknemers, jonger dan 35 jaar, en door alleenstaanden. 7 Prevalentieonderzoek A&D werknemers KU Leuven 21/12/2017
8
Psychoactieve medicatie 17,1% afgelopen jaar (dagelijks tot minder dan maandelijks), significant meer bij vrouwen: - Slaapmiddelen: 9,3% - Antidepressiva: 8% - Kalmeermiddelen: 5,5% Link tussen hoge mate van waardering door leidinggevende, tevredenheid met het werk, en voldoende afwisselend werk en significant minder gebruik. Oneigenlijk gebruik: 11.3% 9 Prevalentieonderzoek A&D werknemers KU Leuven 21/12/2017
Gevolgen alcoholgebruik 12,2 % laatstejaars drinkers zegt negatieve gevolgen te ervaren op het werk door eigen alcoholgebruik (versus 27,8% merkte negatieve gevolgen bij collega s): - Onregelmatig presteren: 5,1% (18%) - Te laat komen op het werk: 4,7% (18,3%) - Conflicten met collega s: 3% (10,6%) - Afwezigheid op het werk: 2,6% (15,7%) - Ongeval op het werk: 1,4% - Sancties van werkgever: 0,9% - Ongeval op weg van en naar het werk: 0,6% 10 Prevalentieonderzoek A&D werknemers KU Leuven 21/12/2017
Gevolgen op het werk 17,6% (n=820) ervaarde negatieve effecten op eigen functioneren door gebruik van psychoactieve medicatie. 15,2% (n=403) door illegaal druggebruik. (cf. alcohol: 12,2%) Inschatting impact van gebruik bij collega s - 10,7% door illegaal druggebruik; - 7,2% door psychoactieve medicatie. 11 Prevalentieonderzoek A&D werknemers KU Leuven 21/12/2017
Copyright VAD_enkel voor intern gebruik Sociale werkplaats betekent een wezenlijke aanwezigheid van medewerkers met een gekende en bestaande problematiek van alcohol en drugs. Bevraging STT (n=55, 2015) 12
Niet-problematisch gebruik (VAD, 2002) Meerderheid bevolking Minderheid bevolking Niet-problematisch gebruik Sociaal gebruik Geïntegreerd gebruik Situationeel (veiligheid/gezondheid) Riskant Occasioneel excessief gebruik Problematisch gebruik Chronisch gebruik Proces naar afhankelijkheid (vooral gezondheid; impact op omgeving) 13
Overzicht (Problematisch) Alcohol- en druggebruik en werk Tips voor preventie en aanpak in een maatwerkbedrijf 14
15
Tips Een A&D-beleid is geënt op een bestaand functioneringsbeleid en niet omgekeerd. Een goed werkend personeelsbeleid is een must.. Opvolging van arbeidsgedrag moet vaak intensiever en frequenter. Denk na over omschrijving goed functioneren? 16
17
Tips Groot/klein Voorbeeldfunctie Veiligheid Stijl leidinggeven 18
19
Tips Tijd Mensen (werkgroep) Initiatieven (actieplan) 20
21
Essentieel 1. Visie op A&D-preventiebeleid 2. Wettelijke context 3. Concretiseren (voldoende) van pijlers A&D-beleid 22
1. Visie: tweesporenbeleid FUNCTIONERINGS- PROBLEMEN GEZONDHEID en WELZIJN 23
Visie op maat van doelpubliek Evenwicht tussen kansen geven en grenzen stellen (afhankelijk type sociale economie) Insteek: behalve gezondheid is ook veiligheid belangrijk (cf. veiligheidsfuncties, arbeidswetgeving) Focus op individuele trajectbegeleiding, lijn naar (alcohol- en drugspecifieke) hulpverlening is veel korter 24
2. Wettelijke context: CAO 100 25
3. Concretiseren A&D-beleid 26
Regelgeving inzake alcohol en andere drugs op het werk 27
Beschikbaarheid van alcohol op het werk 28
Tips Doelgroep-medewerkers moeten weten waar ze de regelgeving kunnen terugvinden en ze kunnen begrijpen. Belang van visualiseren van regelgeving, (minder cognitief en verbaal). Vaak herhalen, illustraties, filmpjes, icoontjes enz. 29
Aanpak bij functioneringsproblemen 30
Wie doet (best) wat bij functioneringsprobleem? Functioneringsprobleem Collega s Hiërarchische lijn: alert zijn voor mogelijke (vermoeden van) A&D-problemen en optreden als het werk en gedrag dat nodig maken: Zorgvuldig opvolgen van het functioneren; feiten Gesprek voeren over functioneren van werknemer Chef dient niet te oordelen of er sprake is van problematisch drinken. Vraag naar feedback Alcohol- of drugprobleem Interne bedrijfshulpverleners: - motiveren tot aanpak; verwijzen naar externe hulpverleners. Beroepsgeheim en vertrouwelijkheid gegevens ondersteunende diensten / personen 31
Praktijk en tips Vaststelling: problematiek wordt lange tijd door de vingers gezien, ook afhankelijk van specifieke functie (veiligheidsfunctie of niet). Belang van grenzen stellen versus toleranter zijn in procedures vanuit beschermende reflex ( wat als ze hier niet meer kunnen werken ; ze kunnen enkel werken als ze gebruiken ). Contrast tussen optreden bij eenmalige uitschuiver en mensen die vaak uitschuivers hebben. Ontslag of stopzetten van samenwerking (bv. bij onbetaalde arbeid) Wat betekent ontslag concreet voor de werknemer? Switchen tussen tewerkstelling en opname: wat kan er aan gegevens uitgewisseld worden cf. beroepsgeheim ed. 32
Hulpverlening en ondersteuning binnen & buiten het bedrijf 33
Voorlichting en vorming 34
Info, advies? 35
Online hulpverlening Online hulpverlening Informatie en zelftest Online zelfhulp Online begeleiding www.alcoholhulp.be www.cannabishulp.be www.drughulp.be www.gokhulp.be 36
Dank voor uw aandacht VAD Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs marie-claire.lambrechts@vad.be www.vad.be KU Leuven, Omgeving en Gezondheid marieclaire.lambrechts@kuleuven.be