30 jaar aan veranderingen in het Oosterschelde ecosysteem TOM YSEBAERT Bouwen aan een Veerkrachtige Delta 1-2 juni 2017, Vlissingen
De Oosterschelde: een uniek gebied Zoute getijdennatuur (buiten- en binnendijks) Onmisbare schakel voor trekvogels Belangrijk broedgebied kustbroedvogels Rustgebied zeehonden Fascinerende en unieke onderwater natuur 2
De Oosterschelde: een uniek gebied Hart van de Nederlandse schelpdierkweek Toeristische trekpleister 3
De Oosterschelde: een gebied van internationaal belang 4
De Oosterschelde stormvloedkering Beeldbank.rws.nl Beeldbank.rws.nl 5
Effecten van de stormvloedkering Pre-kering ( 80-84) post-kering ( 86-90) Integrale studie naar het effect op hydrologie, morfologie, ecologie, schelpdiervisserij. 6
Effecten van de stormvloedkering Belangrijkste bevindingen abiotiek: Getijvolume < 30%, getijslag < 13% Afname in stroomsnelheden en troebelheid Verblijftijd water 2x Geomorfologie: geulen te diep ~ getijvolume, naar nieuw evenwicht, erosie intergetijdengebied Geen rivierinvloed, baai met constant hoog zoutgehalte 7
Effecten van de stormvloedkering Belangrijkste bevindingen ecosysteem: Primaire productie robuust en veerkrachtig Biologische gemeenschappen: kwantitatieve veranderingen in dominantie, meer mariene samenstelling Draagkracht van OS voor steltlopers bereikt, afname in aantallen te verwachten Zeegras en schorren achteruit Grote natuurlijke variatie 8
30 jaar later Primaire productie en voedselweb Areaal en kwaliteit van habitats: Intergetijdengebieden Harde substraten 9
Primaire productie en het voedselweb NIOZ data; Kamermans et al., 2014 10
Primaire productie Afname niet veroorzaakt door tekort aan nutriënten Filtratiecapaciteit van schelpdieren nam in dezelfde periode toe (toename bestand oesters) => afname PP waarschijnlijk gevolg van toegenomen graasdruk 2010 nu: geen PP data Afname kokkels, oesters? 11
Primaire productie en het voedselweb Log visbiomassa (kg/10.000 m 2 ) Tulp, IMARES Rapport C080/15 12
Slikken en zandplaten 30% van het areaal Rijk bodemleven Foerageergebied steltlopers SUN Exposed Flooded TIDAL FLAT FOODWEB Zoobenthos Microphytobenthos Detritus Waders WATER WATER Phytoplankton Fish Crabs / Shrimps Wading birds 13
Zandhonger ANT Oosterschelde: de Ronde, Mulder, van Duren, Ysebaert (2013) 14
numbers % vogelaantallen t.o.v. 2010 Gevolgen zandhonger Gevolgen voor steltlopers 120000 Troost & Ysebaert, 2011 Foto: Leo Zwarts 100000 80000 120 100 Droogvalduur 40-80 % 60000 40000 20000 80 60 40 20 West Midden Kom Noordoost 0 season 0 2000 2020 2040 2060 2080 jaar Eindadvies ANT Studie, 2013 (de Ronde, Mulder, van Duren, Ysebaert) 15
Aanpak zandhonger Toekomstig beheer zet in op behoud foerageerfunctie van de intergetijdengebieden D.m.v. gerichte suppleties, eventueel aangevuld met stabiliserende maatregelen (oesterriffen, mosselbanken) D.m.v. proeven leren (Galgeplaat, Schelphoek, BwN oesterriffen, Oesterdam) Roggenplaat 16
Suppleties 1.350.000 m 3, 225 ha 2017-2018 2011 150.000 m 3, 20 ha 350.000 m 3, 60 ha 2013 2008 17
jun-08 okt-08 apr-09 jul-09 okt-09 apr-10 jul-10 okt-10 jul-11 nov-11 jun-08 okt-08 apr-09 jul-09 okt-09 apr-10 jul-10 okt-10 jul-11 nov-11 Biomassa (mg AFDW/m 2 ) ----------------------SUPPLETIE --------------------- Suppleties Monitoring en evaluatie: levensduur, ecologisch herstel Totale biomassa 60000 50000 40000 30000 20000 10000 Borst Twee Tienp Slakk Vlokr Ringw Over 0 van der Werf, J.; Reinders, J.; van Rooijen, A.; Holzhauer, H.; Ysebaert, T. (2015). Ocean Coast. Manag. 114: 77-87. Suppletie (n=10) Referentie (n=10) 18
Biobouwers Oesterriffen als erosieremmende maatregel x 10 5 4.0332 1 4.033 0.8 4.0328 4.0326 4.0324 4.0322 4.032 4.0318 Rif > 5cm verhoging 0.6 0.4 0.2 0-0.2-0.4-0.6 Verhoogd gebied in de luwte van het rif, door golfdempende werking (= spatially extended ecosystem engineering effect ) 4.0316-0.8 4.0314 6.248 6.25 6.252 6.254 6.256 6.258 6.26 6.262 6.264 6.266 x 10 4-1 Walles, de Paiva, van Prooijen, Ysebaert, Smaal. 2015. Estuaries and Coasts 38: 941-950 19
Biobouwers Effect oesterriffen op erosie reef Sedimentatie (0-1 cm jaar -1 ) Erosie (2 cm jaar -1 ) 20
Biobouwers Kunnen oesterriffen zichzelf onderhouden? Brenda Walles Walles et al. Restoration Ecology 2016 21
Biobouwers Aanleg/herstel mosselbanken => Meerwaarde met mosselen Edwin Paree Edwin Paree Edwin Paree 22
Harde substraten Dijken en vooroeververdedigingen: kunstmatige rotskust Unieke natuur boven en onder water Np-oosterschelde.nl Duikkids.nl Stichting Anemoon eilandtholen.nl zeeweringenwiki.nl 23
Harde substraten Dijken en vooroeververdedigingen: kunstmatige rotskust Unieke natuur Maar ook controverse en kansen Bron: Omroep Zeeland Bron: Omroep Zeeland 24
Conclusies 30 jaar later Oosterschelde ecosysteem: Getijdenkarakter behouden, uniek gebied Maar: Voedselweb in onbalans Areaal en kwaliteit intergetijdengebied onder druk Toenemende druk op beschikbare ruimte 25
Toekomst Voor een veerkrachtig en robuust Oosterschelde ecosysteem: Aanpak zandhonger: korte termijn, lange termijn Andere aandachtspunten: vooroeververdedigingen, voldoende locaties voor kustbroedvogels, exoten, zeegras, schorren, uitbreiding binnendijkse zilte natuur Meer open verbindingen Klimaatverandering! Afstemming met andere gebruiksfuncties noodzakelijk Sturen op een juiste verdeling van de ruimte 26
Toekomst (Systeem)kennis ontbreekt op essentiële onderdelen Gerichte monitoring en onderzoek (innovatief!) Living Labs kunnen hierbij helpen Samen doen! 27
Dank u! Meer info: tom.ysebaert@wur.nl 28 Foto: Edwin Paree