31 januari 2018 agendapunt 2 Onderwerp: Werklocaties Datum: 18 januari 2018 Contactpersoon: Gert de Visser Telefoonnummer: 06-17029931 Aanleiding Het actieplan werklocaties MRDH is opgesteld, omdat: 1. De provincie Zuid-Holland de regio s heeft gevraagd om regionale afspraken te maken over werklocaties; 2. De bestuurscommissie Economisch Vestigingsklimaat de opdracht heeft gegeven om naast de vaak kwantitatieve analyse van de provincie Zuid-Holland (vergelijking m 2 vraag en aanbod) ook een kwalitatieve analyse (vergelijking soort en kwaliteit werklocatie) te maken van de werklocaties binnen onze regio; 3. Om daarmee een agenda en actieplan te hebben om de versnippering van onze ruimtelijk economische structuur tegen te gaan en onze werklocaties een kwaliteitsverbetering te kunnen geven. Als we het hebben over werklocaties, dan gaat het om winkelcentra en centrumgebieden (detailhandel), kantoorlocaties en bedrijventerreinen. Welke vraag ligt voor aan de adviescommissie EV Het actieplan werklocaties MRDH staat ter vaststelling op de agenda van 1 februari 2018 van de bestuurscommissie Economisch Vestigingsklimaat. De Adviescommissie Economisch Vestigingsklimaat is in de gelegenheid om de bestuurscommissie zaken mee te geven, die bij de besluitvorming of bij de verdere uitwerking betrokken moeten worden. Hoofdvraag aan de Adviescommissie Economisch Vestigingsklimaat is: Wat gaat er goed in deze aanpak en waar zou nog meer aandacht aan besteed moeten worden? Leeswijzer Op de volgende pagina s vindt u per onderwerp (detailhandel, kantoren, bedrijventerreinen, samenhang verstedelijking en investeringspakket) de concept-besluiten benoemd die op 1 februari 2018 voorliggen aan de bestuurscommissie (de besluiten kunnen op onderdelen nog aangescherpt worden). Daaronder volgt dan een toelichting op hoofdlijnen bij deze beslispunten. Elke pagina eindigt met een overzicht van documenten die beschikbaar zijn wanneer u zich verder in het onderwerp wilt verdiepen. Deze rapporten zullen via een link naar een webpagina worden aangeboden. De rapporten komen beschikbaar op 23 januari 2018. 1
Detailhandel 1. De MRDH stelt 250.000 beschikbaar voor projecten gericht op het versterken van middelgrote winkelgebieden die geen gebruik kunnen maken van de provinciale subsidie. 2. De MRDH belegt in 2018 4 thematische bijeenkomsten van de Werkgroep Detailhandel gericht op kennisdeling en expertiseontwikkeling. 3. De MRDH organiseert in 2018 3 bijeenkomsten voor projectleiders in winkelgebieden gericht op ondersteuning en kennisuitwisseling. De beslissingen die voorliggen bij de bestuurscommissie EV staan in de context van geactualiseerd beleid van de provincie Zuid-Holland met betrekking tot detailhandel en zijn gebaseerd op verdiepend onderzoek dat Ecorys heeft gedaan in opdracht van de MRDH. De provincie onderscheidt drie categorieën winkelgebieden, te weten: 1. Te versterken grote (bovenregionale centra) 2. Te optimaliseren middelgrote centra 3. Overige kleinere centra. De provincie werkt aan een actieprogramma ter versterking van de detailhandel, waarbij de nadruk ligt op de middelste categorie, de te optimaliseren middelgrote centra. Op basis van de provinciale analyse liggen er 17 te optimaliseren middelgrote centra binnen de MRDH-regio Hoofdlijn uit het onderzoek van Ecorys is dat gemeenten de zaken behoorlijk op orde hebben. Dit betekent dat zij veelal beschikken over detailhandelsvisies met uitvoeringsplannen, er afspraken zijn met private partijen en de winkeliers zich georganiseerd hebben. Vrijwel alle regiogemeenten met middelgrote centra hebben de thema s krimp, kwaliteitsverhoging, concentratie en transformatie als leidmotief voor hun centrumplannen vastgesteld. De 17 middelgrote winkelgebieden die door de provincie zijn onderscheiden, komen in aanmerking voor een subsidieregeling detailhandel Zuid-Holland. De provincie Zuid-Holland heeft in de begroting 2018 hiervoor een bedrag van 500.000 gereserveerd. Uit het onderzoek van Ecorys blijkt echter dat er in de MRDH geen 17, maar 46 winkelgebieden liggen, die te categoriseren zijn als middelgroot en waar ook een opgave ligt om die centrumgebieden te versterken. Beslispunt 1 heeft betrekking op deze 29 overige centrumgebieden waardoor er een beperkte financiële bijdrage beschikbaar komt voor het in stand houden en verhogen van de kwaliteit van winkel- en centrumgebieden. Er is vanuit gemeenten voor 10 winkelgebieden interesse getoond in deze financiële bijdrage. Ecorys concludeert ook dat er zes centrumgebieden zijn met een groot maatschappelijk belang, waar forse ingrepen noodzakelijk zijn. De complexiteit van de benodigde maatregelen, de duur van het proces en de omvang van de financiële onrendabele top, vragen echter om grote investeringen. Hiervoor wordt een Investeringspakket uitgewerkt met duidelijkheid over financieringsbehoefte en mogelijkheden voor financiële middelen vanuit gemeenten, provincie en Rijk. Wilt u zich verder in het onderwerp en de specifieke locaties verdiepen, dan zijn de volgende documenten beschikbaar: 2. Agenda detailhandel MRDH 2016. 3. Ecorys, Vooronderzoek detailhandel MRDH, te optimaliseren middelgrote centra. 2
Kantoren 1. de MRDH voert samen met de regiogemeenten op basis van de nieuwe gebiedstypologie een onderzoek uit naar de kwaliteit van de kantorenvoorraad en de diversiteit in de plancapaciteit, gericht op het verdunnen van de (plan)voorraad. 2. aansluitend aan het vooronderzoek en na vaststelling van provinciaal beleid (mei 2018) voert de MRDH een actualisatie van de Agenda Kantoren uit, gericht op een gezonde kantorenmarkt. 3. de MRDH levert een bijdrage aan het ontwikkelen van een provinciaal monitoringsinstrument kantoren. 4. De MRDH organiseert in 2018 op 4 dagdelen met de Werkgroep Kantoren een verdiepende bijeenkomst gericht op kennisdeling en expertiseontwikkeling. Het doel voor onze regio is een gezonde kantorenmarkt met een goede match tussen vraag en aanbod. Met dit doel voor ogen, is de opgave ook duidelijk: het verbeteren van de kwaliteit van bestaand vastgoed en de omgeving en het reduceren van (plan)aanbod en leegstand op minder kansrijke locaties. Stec heeft in opdracht van de provincie een behoefteraming kantoorruimte opgeleverd voor Zuid- Holland. Zij doen de volgende aanbevelingen: 1. In topsegmenten is meer ruimte voor uitbreiding, in het middensegment is een overaanbod en een afnemende vraag en in de lokale kantorenmarkt is vooral ruimte voor lokale kleinschalige uitbreiding en vervanging; 2. Zet in op kwaliteitsverbetering van de bestaande voorraad, transformatie naar andere functies en reductie van plancapaciteit; 3. Wees flexibel in beleid en gebruik monitoring als input. De kantorenmarkt is wispelturiger dan in het verleden. Deze aanbevelingen zijn goed onderbouwd en de provincie vraagt op basis hiervan aan onze regio om met een strategie te komen om deze aanbevelingen uit te werken. De MRDH stelt nu nog geen strategie vast, maar concludeert wel dat er een opgave ligt in het fors verdunnen van planaanbod en leegstand op snelweglocaties en/of OV-knooppuntlocaties met een regionale reikwijdte. Met de gemeenten willen we in 2018 een plan opstellen om daadwerkelijk te komen tot een verdunning van het kantorenaanbod en een kwaliteitsverbetering van de kansrijke kantoorlocaties. Dit zal uiteindelijk leiden tot een actualisatie van de Agenda Kantoren, waarin de verdunningsstrategie en de kwaliteitsverbetering in zullen worden vastgelegd. Op dit moment is bekend van de kantorenlocaties Rivium en Plaspoelpolder dat de opgaven daar zo n grote omvang hebben en buitengewoon complex zijn, dat deze locaties in ieder geval opgenomen zullen worden in het Investeringspakket Werklocaties en worden voorgelegd aan provincie en rijk. Het faciliteren van kwaliteitsverbetering en het sturen op planreductie is geen sinecure. De MRDH signaleert een behoefte aan kennisdeling en gezamenlijke expertiseontwikkeling. Wat in één gemeente nog wordt overwogen, kan in een andere gemeente al zijn afgewezen of niet effectief zijn gebleken. Ook is er behoefte aan afstemming van flankerend, bovengemeentelijk beleid. Aan deze behoefte willen we tegemoet komen, door het organiseren van verdiepende bijeenkomsten. Wilt u zich verder in het onderwerp en de locaties verdiepen, dan zijn de volgende documenten beschikbaar: 2. Agenda Kantoren MRDH 2015. 3. Stec groep, Behoefteraming Kantoorruimte provincie Zuid-Holland. 3
Bedrijventerreinen 1. De MRDH dient een zienswijze bij de provincie Zuid-Holland in op de concept-actualisatie van het Programma Ruimte, en verwijst daarbij naar de inzichten uit het kwalitatieve onderzoek. 2. De MRDH streeft naar marktevenwicht bij bedrijventerreinen op de lange termijn en kiest daarbij voor een geleidelijke overgang en een adaptieve strategie. 3. Bij toepassing van de ladder voor duurzame verstedelijking gebruiken de regiogemeenten de indeling naar werkmilieus en waar nodig de marktgebieden. 4. De regiogemeenten van de MRDH gaan aan de slag met het verbeteren van de kwaliteit van de bestaande bedrijventerreinen volgens de geconstateerde strategische opgaven. 5. De MRDH werkt een regionale aanpak uit gericht op kwaliteit van bedrijventerreinen, inclusief verduurzaming. Bij het onderwerp bedrijventerreinen zitten de provincie Zuid-Holland en de MRDH-gemeenten niet op één lijn. De provincie concludeert op basis van een behoefteraming van Stec dat er een overaanbod is in de regio van bedrijventerreinen in de periode tot 2030 en 2035. In deze behoefteraming ontbreekt echter een kwalitatieve analyse van vraag en aanbod en er is geen rekening gehouden met de vervangingsvraag als gevolg van bijvoorbeeld transformatie. In opdracht van de MRDH heeft Ecorys verdiepend onderzoek gedaan naar de bedrijventerreinen waarin beide aspecten wel zijn meegenomen. De belangrijkste conclusie is dat er geen sprake is van overaanbod in de MRDH, maar er ligt wel een aantal opgaven voor een kwalitatief goede markt voor bedrijventerreinen. Dit geeft aanleiding om vanuit de MRDH een zienswijze in te dienen bij de provincie op de ontwerpwijziging 2018 Visie ruimte en mobiliteit en de Verordening ruimte 2014 en om een aantal regionale afspraken te maken en acties van de MRDH in gang te zetten. Ecorys hanteert in hun onderzoek werkmilieus om een antwoord te kunnen geven op de kwalitatieve vraag (zoals bijvoorbeeld bedrijven ecosysteem maritiem, logistiek en agrologistiek of klassiek, kleinschalig). Eén van de opgaven die Ecorys constateert is dat er verschillende nog in te vullen bedrijventerreinen verkeerd gelabeld zijn in bestemmingsplannen (Nieuw Reijerwaard heeft nu de aanduiding agrologistiek maar zou een deel van de vraag naar logistiek kunnen opvangen). Een veel grotere opgave, dan het door de provincie geconstateerde overaanbod, is het grote aantal bedrijventerreinen van voor 1985 en de dalende kwaliteit van deze terreinen. Ecorys heeft voor 250 bedrijventerreinen in onze regio opgaven geformuleerd om de kwaliteit te verbeteren. Dan kan het gaan om zachte ingrepen, zoals het oprichten van een BedrijvenInvesteringsZone (BIZ), maar het kan ook gaan om een facelift, revitalisering, herprofilering of transformatie. Aan de bestuurscommissie Economisch Vestigingsklimaat wordt gevraagd om te besluiten dat alle regiogemeenten aan de slag gaan met deze opgaven om daarmee de bedrijventerreinen in de MRDHregio weer toekomstbestendig te maken. Net zoals voor kantoren en detailhandel geldt, zullen er ook bedrijventerreinen zijn waar de opgave zo complex is met grote financiële gevolgen, dat ze in aanmerking zullen komen voor het nog op te stellen Investeringspakket Werklocaties. Wilt u zich verder in het onderwerp en de locaties verdiepen, dan zijn de volgende documenten beschikbaar: 2. Ecorys, Analyse bedrijventerreinen MRDH. 3. Stec groep, Behoefteraming bedrijventerreinen provincie-rapportage. 4
Verstedelijking en Investeringspakket 1. De MRDH is partner in het projectteam van de Verstedelijkingsalliantie en borgt de samenhang met regionale afspraken over werklocaties en OV-ontwikkelingen. 2. De MRDH onderzoekt waar en hoe werklocaties verder kunnen bijdragen aan een toekomstbestendige verstedelijking. 3. De MRDH stelt voor een selectie van winkelgebieden, kantorenlocaties en bedrijventerreinen een Investeringspakket Werklocaties op, en gaat daarmee het gesprek aan met provincie Zuid-Holland het Rijk over aanvullende financiering. De provincie Zuid-Holland staat op het gebied van verstedelijking voor een grote opgave. Om aan de woningbehoefte tot 2040 te voldoen zijn nog ongeveer 210.000 woningen nodig, waarvan het overgrote deel gebouwd zal moeten worden in de MRDH-regio. Eén van de interventies die de provincie benoemd om deze opgave te verwezenlijken is het inzetten op transformatiegebieden. Het gaat dan vaak om verouderde haven-, bedrijven- en kantoorterreinen. Binnen de Verstedelijkingsalliantie 1 concentreren de kansen voor woningbouw zich in dertien grote metropolitane en stedelijke transformatiegebieden in de directe nabijheid van OV-knooppunten. Dit zijn bijna allemaal werklocaties. Op die plekken is een integrale aanpak nodig en wordt gezocht naar oplossingen rondom bijv. milieuzonering. Naast deze dertien locaties geldt voor werklocaties in zijn algemeenheid de vraag hoe ze kunnen bijdragen aan de verstedelijkingsopgave en een sterke mix van wonen en bedrijvigheid kunnen opleveren. Voor dit specifieke thema geldt dat er verdiepend onderzoek nodig is, wat aan het begin van de volgende bestuursperiode opgeleverd zal moeten worden. Investeringspakket Binnen detailhandel, kantoren en bedrijventerreinen is bij sommige werklocaties de opgave zo groot, dat dat de financiële draagkracht van partijen te boven gaat. De provincie studeert op het oprichten van een Fonds Verstedelijking en Transitie, als stimuleringsbijdrage voor transformatie. Ook het regeerakkoord biedt een handreiking door te spreken over regiodeals over onder meer economie en woningbouwversnelling. De doelstelling van het Investeringspakket Werklocaties MRDH is toegang te krijgen tot budget bij de provincie en/of het rijk door het concretiseren van een aantal opgaven met een groot maatschappelijk belang, die moeite hebben om tot realisatie te komen vanwege de complexiteit en duur van het proces en de financiële omvang. Bij detailhandel gaat het om de volgende centrumgebieden: - Den Haag, Leijweg - Vlaardingen - Schiedam, Hoogweg - Spijkenisse - Barendrecht, t Vlak - Ridderkerk Bij kantoren gaat het in ieder geval om Rivium en Plaspoelpolder. Voor bedrijventerreinen moet er nog een nadere selectie plaatsvinden. Wilt u zich verder in het onderwerp en de specifieke locaties verdiepen, dan vindt u meer informatie in het laatste hoofdstuk van het Actieplan Werklocaties MRDH. 1 Verstedelijkingsalliantie: Den Haag, Rijswijk, Delft, Schiedam, Rotterdam, Leiden, Dordrecht en Zoetermeer. 5