Op 7 april 2005 heeft de Inspectie van het Onderwijs basisschool 'Den Boogerd' bezocht in het kader van jaarlijks onderzoek. Bij jaarlijks onderzoek vormt de inspectie zich een oordeel over: De wijze waarop de school werkt aan de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. Het gaat daarbij om de schoolontwikkeling na het vorige inspectiebezoek. De onderwijsresultaten. Het gaat om genormeerde prestaties van leerlingen, zowel aan het einde van de schoolperiode als gedurende de schoolperiode. De ontwikkeling van de leerlingen. Daarbij gaat het om de versnelde en vertraagde schoolloopbaan van leerlingen, de uitstroom naar speciaal basisonderwijs en de individuele leerlingenzorg. De inspectie gaat met de school ook na of er ontwikkelingen zijn die invloed hebben op het onderwijs. De inspectie gaat zo mogelijk uit van gegevens die de school door zelfevaluatie heeft verkregen. Zo sluit de inspectie aan bij de specifieke situatie van de school en wordt de school niet onnodig belast. Uw directie heeft documenten ingestuurd die betrekking hebben op de schoolontwikkeling, namelijk: de 'Taalanalyse Openbare basisschool Den Boogerd te Aalst', de 'zorgscan basisonderwijs', het 'beleidsplan integraal personeelsbeleid', het 'schoolontwikkelingsplan met betrekking tot de zorg OBS 'Den Boogerd' voor 2004/2005', het jaarplan technisch lezen en enkele agenda's en notulen van teamvergaderingen/studieochtend. In deze brief noemt de inspectie allereerst ontwikkelingen die van invloed zijn op het onderwijs (1). Daarna spreekt de inspectie een oordeel uit over de verbeteractiviteiten van de school (2) en over de onderwijsresultaten (3). Zij vermeldt vervolgens gegevens over de ontwikkeling van de leerlingen (4). De bijlage geeft hierop een toelichting. In het toezichtarrangement geeft de inspectie aan hoe het toezicht voor deze school wordt voortgezet. 1 Ontwikkelingen die van invloed zijn op de kwaliteit van het onderwijs. De volgende ontwikkelingen zijn van invloed op de kwaliteit van het onderwijs: Het leerlingenaantal van basisschool 'Den Boogerd' groeit gestaag. Dit heeft invloed op de samenstelling van de leerlingenpopulatie. Het percentage leerlingen met een leerlingengewicht van 1.25 is gedaald tot rond de 20 procent. Toch start nog een aanzienlijk deel van de kinderen zijn schoolloopbaan met een taalachterstand. Deze kinderen spreken thuis vaak dialect en komen deels uit een thuissituatie waar lezen weinig gestimuleerd wordt. De school voert gericht beleid op dit punt. Daarnaast kent de school door verhuizingen een relatief groot aantal in- en uitstromers wat leidt tot een wisselende leerlingenpopulatie.
Doordat de school groeit, heeft ze groeiformatie verkregen. De school is uitgebreid met één groep. In dit kader heeft een verbouwing plaatsgevonden en heeft de school een opknapbeurt ondergaan. Naar verwachting zal 'Den Boogerd' in de toekomst verder groeien. Hierop is het huidige gebouw niet berekend waardoor huisvestingsproblemen in het verschiet liggen. De directeur van 'Den Boogerd' is tevens directeur van de openbare basisschool in Brakel. De school heeft dit schooljaar een bestuursverandering doorgemaakt. Het bevoegd gezag is overgedragen aan de Bestuurscommissie Openbaar Onderwijs Zaltbommel. Binnen het bestuur is de directiestructuur van de aangesloten scholen onderwerp van gesprek. 2 De school werkt in voldoende mate gericht aan de verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. In de aanpak van het team van 'Den Boogerd' is in voldoende mate een planmatige aanpak herkenbaar. Wel kan dit planmatige karakter nog verder aangescherpt worden. Door de samenstelling van haar leerlingenpopulatie kwam 'Den Boogerd' in 2003 in aanmerking voor deelname aan het Gemeentelijk Onderwijsachterstandenbeleid. Een taalanalyse vormde het startpunt. Via deze taalanalyse zijn het taal/leesonderwijs en de opbrengsten op dit vlak onder de loep genomen. Uit trendanalyses bleek dat de opbrengsten voor taal/lezen in de midden- en bovenbouw terugliepen. De taalanalyse mondde uit in aanbevelingen voor verbetering. Daarnaast heeft de school vanuit het samenwerkingsverband de 'zorgscan basisonderwijs' afgenomen. Hieruit bleek dat de zorgstructuur van de school naar tevredenheid functioneerde. De prioriteiten voor schoolverbetering zijn daarom vooral gelegd bij de verbetering van het technisch leesonderwijs. De beleidsvoornemens zijn uitgewerkt in het 'schoolontwikkelingsplan met betrekking tot zorg' en het jaarplan voor technisch lezen. Het schoolontwikkelingsplan blijft vrij globaal in de formulering van doelen en het plan van aanpak. Uit het jaarplan technisch lezen blijkt echter een planmatige werkwijze. Het team van 'Den Boogerd' heeft enerzijds haar doelen geformuleerd in opbrengstverwachtingen (in AVI-niveaus). Anderzijds betreffen de doelen het handelen van de leerkracht: afspraken voor het gebruik van de nieuwe methode voor voortgezet technisch lezen. Daarnaast is een begeleidingstraject uitgezet om de verbeteringen in technisch lezen te bereiken. De afspraken rond de implementatie van de nieuwe methode zijn onderwerp van gesprek in teamvergaderingen. De bedoeling was dat ook klassenobservaties rond leervragen bij het methodegebruik plaats zouden vinden. Dit is wel gebeurd maar niet bij alle leerkrachten. Klassenbezoeken als instrument om te leren van elkaar zijn nog geen gemeengoed op de school. De planmatige werkwijze van de school zou wellicht nog versterkt kunnen worden door per veranderonderwerp in één document doelen, werkwijze, plan van aanpak en wijze van evalueren aan te geven. 2
Uit agenda's en notulen van vergaderingen/studieochtend blijkt dat de leerkrachten terugblikken op de vooraf gemaakte afspraken ten aanzien van het methodegebruik. De verzamelde gegevens vormen weer aangrijpingspunten voor vervolgstappen. Ook houdt het team de vinger aan de pols ten aanzien van de opbrengstdoelen. De leerkrachten houden in de gaten of de vernieuwingen ook leiden tot verbetering van leesprestaties. Tegenvallende resultaten vormen de aanleiding om op zoek te gaan naar andere insteken, bijvoorbeeld meer aandacht voor ontluikende geletterdheid of verandering in werkvormen. De afgelopen tijd heeft de school vooral geïnvesteerd in de verbetering van het technisch lezen. Hiertoe is onder andere een nieuwe methode voor voortgezet technisch lezen ingevoerd en de nadruk in groep 4 verschoven van begrijpend lezen naar technisch lezen. Tevens heeft de school activiteiten ontplooid op het vlak van boekpromotie en leesbevordering. Het team werkt verder aan de invoering van het vervolg van het protocol dyslexie, de digitalisering van het leerlingvolgsysteem en de verdere verkenning van beginnende geletterdheid. 3 De resultaten liggen onder het niveau dat verwacht mag worden. De school bepaalt de resultaten aan het einde van de schoolperiode met behulp van de Cito-Eindtoets. De opbrengsten liggen de afgelopen drie schooljaren drie keer onder het niveau dat van de school op grond van de samenstelling van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden. Het betreft weliswaar steeds een klein aantal leerlingen in groep 8 waardoor de invloed van enkele leerlingen met lage scores van grote invloed kan zijn. Na correctie van de opbrengstgegevens voor leerlingen die naar het leerwegondersteunend onderwijs uitstromen, blijven de opbrengsten echter onvoldoende en geven dus reden tot zorg. De directeur schrijft deze resultaten toe aan de leerlingenpopulatie, die deels met een taalachterstand op school start en ondanks gerichte begeleiding een achterstand houdt. Deze achterstand in taal speelt de leerlingen volgens de directeur parten bij alle andere vakken en leidt ook daar tot lage opbrengsten. Door technisch lezen als speerpunt te kiezen voor schoolontwikkeling probeert de school de opbrengsten te verbeteren. De tussentijdse opbrengsten liggen eveneens onder het verwachte niveau. Voor technisch lezen en rekenen/wiskunde in groep 4 liggen de opbrengsten op niveau maar voor technisch lezen in groep 3 en begrijpend lezen en rekenen/wiskunde in groep 6 zijn de opbrengsten onvoldoende. Dit is zorgelijk. De school is zich vanuit de gemaakte taalanalyse bewust van de problematiek en zet stappen op weg naar verbetering. De directie geeft aan zich hierbij in de toekomst vooral te willen concentreren op versterking van het technisch lezen en stimulering van geletterdheid in de onderbouw. De verkenning van Piramide, samen met de peuterspeelzaal, heeft niet geleid tot de invoering van dit pakket. Wel wordt gezocht naar een gezamenlijk volgsysteem voor peuters en kleuters. Er is geen sprake van een aansluiting van het taalaanbod van de peuterspeelzaal op groep 1 van 'Den Boogerd'. De school hanteert in groep 1 en 2 geen gestandaardiseerd, eigentijds toetsinstrument voor de taalontwikkeling. Dit kan ten koste gaan van de vroegtijdige signalering van problemen in de taalontwikkeling. Een bezinning op het toetsinstrumentarium voor groep 1 en 2 verdient aanbeveling. 3
4 Leerlingen ontwikkelen zich naar verwachting. Op dit moment is de inspectie nog niet in staat om een geobjectiveerd oordeel te geven over deze indicator. Daarom waardeert zij deze indicator thans nog niet. De inspectie neemt momenteel alleen kennis van het aantal leerlingen met versnelde of vertraagde schoolloopbaan en van het aantal leerlingen dat verwezen is naar het speciaal basisonderwijs. Ook gaat de inspectie het rendement na van individuele handelingsplannen en van individuele leerwegen. De inspectie constateert dat het percentage doublures met 2,7 procent de afgelopen twee schooljaren enigszins boven het landelijk gemiddelde van 2,4 procent ligt. De directeur verklaart dit uit de al eerder genoemde taalachterstand van kinderen. Ook zijn er in diezelfde periode geen leerlingen uitgestroomd naar het speciaal basisonderwijs. Toezichtarrangement: Het volgend inspectiebezoek vindt plaats in het kader van periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). 4
Bijlage Ontwikkelingen die van invloed zijn op de kwaliteit van het onderwijs. Toelichting: De kwaliteit van het onderwijs op een school kan niet los worden gezien van de context van de school. Voorbeelden van contextfactoren zijn: wijzigingen in de samenstelling van de leerlingenpopulatie, veranderingen in het lerarenteam, directiewisselingen, bestuursfusie(s) of scholenfusie(s). Indicator 1: De school werkt gericht aan verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs. Toelichting op de indicator: Bij deze indicator staan concrete verbeteractiviteiten centraal. De school bepaalt met behulp van een 'sterkte-zwakte-analyse op schoolniveau' in hoeverre de eigen doelstellingen worden gerealiseerd. Op basis van die analyse stelt de school een kwaliteitsprofiel op met sterke en zwakke punten. In een verbeterplan voor vier jaar (schoolplan) legt de school vervolgens prioriteiten voor verbetering vast. De verbeteractiviteiten hebben betrekking op kwaliteitsaspecten van 'onderwijs en leren' of van 'zorg en begeleiding'. De activiteiten zijn geformuleerd in meetbare termen en beoogde effecten. Het team evalueert de verbeteractiviteiten jaarlijks en stelt het verbeterplan zo nodig bij. De directie houdt rekening met de verandercapaciteit. De school bepaalt de effecten van de verbeteractiviteiten door vormen van interne of externe evaluatie, zoals enquêtes, klassenconsultaties of visitaties. Bij deze indicator gaat de inspectie ook na op welke wijze de school gevolg heeft gegeven aan de afspraken met de inspectie die naar aanleiding van het vorige inspectiebezoek zijn vastgelegd. 5
Indicator 2: De resultaten liggen ten minste op het niveau dat mag worden verwacht. Toelichting op de indicator: De inspectie beoordeelt bij deze indicator zowel de resultaten van leerlingen aan het einde van de schoolperiode als de resultaten van leerlingen gedurende de schoolperiode. Het oordeel over de resultaten aan het einde van de schoolperiode baseert de inspectie op gegevens over landelijk genormeerde (eind)toetsen van de afgelopen drie schooljaren. De inspectie zet voor de toetsen waar dat mogelijk is deze gegevens af tegen gegevens van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. Het oordeel over de resultaten gedurende de schoolperiode baseert de inspectie op gegevens over genormeerde toetsen voor technisch lezen (in groep 3 en 4), rekenen en wiskunde (in groep 4 en 6) en begrijpend lezen (in groep 6). Uitgangspunt voor de beoordeling vormt het aantal leerlingen op D- en E- niveau en de gemiddelde vaardigheidsscores, of het aantal leerlingen met een beduidende onderwijsachterstand in DLE-termen. Indicator 3: Leerlingen ontwikkelen zich naar verwachting. Toelichting op de indicator: De inspectie neemt bij deze indicator kennis van het aantal leerlingen met versnelde of vertraagde schoolloopbaan en van het aantal leerlingen dat naar speciaal basisonderwijs is verwezen. Ook gaat de inspectie het rendement na van individuele handelingsplannen en van individuele leerwegen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. 6