Routekaart naar vitale dorpen Dantumadiel

Routekaart naar vitale dorpen Dantumadiel 040.00.00.48.00 Vastgesteld op 8 november 2011

Inhoud 1.0 Algemeen 1.1 Inleiding 07 2.0 Damwâld 2.1 Functionele voorzieningen 11 2.2 Kwaliteiten en knelpunten 13 2.3 Routekaart Damwâld 17 2.3.1 Kansen 17 2.3.2 Projecten 17 6.0 Driezum 6.1 Functionele voorzieningen 53 6.2 Kwaliteiten en knelpunten 55 6.3 Projecten Driezum 57 7.0 Rinsumageast 7.1 Functionele voorzieningen 59 7.2 Kwaliteiten en knelpunten 61 7.3 Projecten Rinsumageast 63 1.0 3.0 Feanwâlden 3.1 Functionele voorzieningen 23 3.2 Kwaliteiten en knelpunten 25 3.3 Routekaart Feanwâlden 29 3.3.1 Kansen 29 3.3.2 Projecten 29 4.0 De Westereen 4.1 Functionele voorzieningen 35 4.2 Kwaliteiten en knelpunten 37 4.3 Routekaart De Westereen 41 4.3.1 Kansen 41 4.3.2 Projecten 41 5.0 Broeksterwâld 5.1 Functionele voorzieningen 47 5.2 Kwaliteiten en knelpunten 49 5.3 Projecten Broeksterwâld 51 8.0 Wâlterswâld 8.1 Functionele voorzieningen 65 8.2 Kwaliteiten en knelpunten 67 8.3 Projecten Wâlterswâld 69 9.0 De Falom 9.1 Functionele voorzieningen 71 9.2 Kwaliteiten en knelpunten 71 9.3 Projecten De Falom 73 10.0 Readtsjerk 10.1 Functionele voorzieningen 75 10.2 Kwaliteiten en knelpunten 75 10.3 Projecten Readtsjerk 75 Begrippenlijst Legenda s 5

1.0 Algemeen 1.1 Inleiding 1.0 Waar bouwen we een MFC? Wat doen we met het ouderenvraagstuk? En hoe houden we de voorzieningen op peil? De Routekaart naar vitale dorpen gaat over de toekomst van de kernen in Dantumadiel voor de komende 10 jaar. Deze Routekaart is gemaakt in een periode waarin belangrijke veranderingen aan de orde zijn. In de gehele naoorlogse periode is sprake geweest van groei. De woningvraag steeg voortdurend door de bevolkingsgroei en gezinsverdunning. Voor het eerst lijkt er een einde te komen aan dit groeiscenario. Voor het gehele gebied van Noordwest Europa wordt op termijn een daling van de bevolking voorspeld. Deze daling heeft effect op de beschikbare beroepsbevolking, het inwonertal en in derde instantie ook op de woningvraag. In sommige kernen binnen Dantumadiel is al sprake van een dalend inwonertal. Behalve de omslag van groei naar krimp verandert ook de samenstelling van de bevolking. Door een daling van het aantal geboorten en het ouder worden van mensen neemt de ontgroening en vergrijzing toe. Een toenemend aantal mensen in de dorpen zullen gaan behoren tot de categorie 65+. Deze categorie heeft meer vrije tijd, een grote variatie aan woonwensen en een grotere behoefte aan bijvoorbeeld zorg dan andere leeftijdscategorieën. Deze ontwikkelingen nopen tot een andere visie op de gemeente en haar kernen waarbij een goed evenwicht moet zijn tussen woningaanbod, leefbaarheid, beschikbaarheid van voorzieningen en ruimtelijke kwaliteit. Bij een ruim woningaanbod hebben mensen wat te kiezen en zij zullen zich meer dan voorheen oriënteren op hun woonplek. Hoe ziet het dorp eruit, is er een school, een supermarkt, openbaar vervoer en zorg voor handen? En welk aanbod aan woningen is er beschikbaar? Dit zijn doorslaggevende vragen voor inwoners om te bepalen of ze in een kern blijven wonen en voor woningzoekenden om te bepalen waar zij zich willen vestigen. Als gevolg van krimp én de recessie op dit moment, vindt minder nieuwbouw plaats. Overheden geven minder vaak grond uit, inkomsten door gronduitgifte nemen af en overheden en burgers hebben minder te besteden dan voorheen. De rol van de overheid is meer en meer die van een regisseur. Een steeds groter deel van de ontwikkeling zal door marktpartijen worden ingevuld. Des te belangrijker is het dat bepaald wordt welke ontwikkeling in de kernen belangrijk is. Doelstelling Routekaart naar vitale dorpen Het doel van dit document is om een ontwikkelingsperspectief voor de komende 10 jaar voor de kernen in de gemeente Dantumadiel te geven. Door een integrale benadering wordt de samenhang tussen de verschillende projecten en activiteiten in een dorp versterkt. Dit biedt meer duidelijkheid, zowel intern tussen de diverse vakgebieden als extern richting de belangengroepen. Proces Routekaart naar vitale dorpen In het proces van de ontwikkeling van de Routekaart is communicatie zowel intern als extern onmisbaar voor het creëren van betrokkenheid. Bij de start van het proces is het fenomeen krimp breed onder aandacht gebracht bij verenigingen van dorpsbelangen, belangengroepen, raadsleden, wethouders en ambtelijke organisatie door het organiseren van een excursie naar Noord-Oost Groningen. Met alle verenigingen van dorpsbelangen zijn gesprekken gevoerd en is concreet op de ontwikkelingen in de dorpen ingezoomd. Aan de verenigingen van dorpsbelangen is gevraagd om prioriteiten in hun dorp aan te geven. 7

Grote kernen Kleine kernen 8 Buurtschappen

Aan de strategische partners is de vraag gesteld om aan te geven welke ontwikkelingen zij de komende 10 jaar in de gemeente voorzien. Intern zijn de diverse vakgebieden betrokken bij het opzetten van routekaart door inventarisatie van beleidsstukken, plannen en projecten. Alle projecten en plannen zijn per dorp in kaart gebracht waarna in een brainstormbijeenkomst zowel bestuurlijk als ambtelijk de prioriteiten per dorp zijn aangegeven. De reacties van verenigingen van dorpsbelangen en andere belangengroepen op de voorliggende concept-routekaart leidt uiteindelijk tot vaststelling van een definitieve routekaart. Leeswijzer In deze Routekaart komen alle dorpen in de gemeente Dantumadiel aan bod. Per dorp zijn de volgende onderdelen weergegeven: Een analyse van de sterke en zwakke punten uit het oogpunt van functionele voorzieningen en uit het oogpunt van ruimtelijke kwaliteit. Een kansenkaart met kansen om de sterke punten van het dorp te vergroten en knelpunten op te lossen. Een projectenkaart met een inventarisatie van alle projecten, die op basis van visie en beleid tot stand zijn gekomen en die de gemeente zelf en/of samen met belangengroepen kan oppakken. Een indeling van de projecten in sleutelprojecten, lopende projecten en overige projecten en bijbehorend tijdspad. De projecten laten zien wat er concreet aan de orde is in kernen. Van groot belang is de bepaling van de sleutelprojecten waar de gemeente qua inzet van geld en energie prioriteit aan geeft. Sleutelprojecten zijn projecten waarvan de gemeente vindt dat zij het initiatief moet nemen omdat ze een cruciale rol spelen in de totale aantrekkingskracht van een kern. De sleutelprojecten zijn bepaald mede aan de hand van de volgende factoren: ambtelijke visie vanuit meerdere beleidsvelden, waarbij is uitgegaan van versterking van projecten door afstemming; bestuurlijke visie; randvoorwaarde van beperkte financiële middelen; visie op voorzieningen: behoud leefbaarheid en levendigheid in dorpen; versterking van centra in de centrumdorpen, Damwâld, Feanwâlden en De Westereen, c.q. principe van behoud van voorzieningen waardoor omliggende kleine dorpen kunnen worden bediend. behoud van voorzieningen in (centrum)dorpen door clustering; inbreng van verenigingen van dorpsbelangen en belangengroepen; 1.0 De analyse toont de achtergronden van de routekaart. De kansen zijn van belang bij alle verwachte en onverwachte ontwikkelingen die zich aandoen. Bij deze ontwikkelingen wordt iedere keer nagegaan of en hoe deze kunnen bijdragen aan het vergroten van kwaliteiten en het oplossen van knelpunten. 9

2.0 Damwâld 2.1 Functionele voorzieningen Dagelijkse levensbehoeften Onderwijs Zorg Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Supermarkt en diverse winkels in overdekt winkelcentrum Goede bereikbaarheid en parkeermogelijkheid winkelcentrum Aanwezigheid basisscholen Aanwezigheid middelbare school (VMBO) De Wingerd Nij Tjaerda De Nije Hale Wynbrekker It Skoar Thomashûs Woningen (Thús) gebruikt door Talant aan de Bûterblom, Pinksterblom, Heerke Ateswei en Badhúswei Huisartsen en apotheek Ambulante ondersteuning De Woudhof Voorzieningen zitten aan de noordelijke rand van het dorp Verouderd Verouderd Verouderd Intramurale zorg ontbreekt Nog geen samenwerking In toekomst mogelijk oprichting van een brede school Door vergrijzing een toenemende markt voor zorgvoorzieningen Schaalvergroting en internet zijn een bedreiging voor (kleine) detailhandel Op langere termijn kan een terugloop optreden van het aantal leerlingen t.g.v. vergrijzing en krimp Openbaar vervoer Busverbindingen Geen treinstation, dichtbijzijnde ligt op 7 kilometer (Feanwâlden) Wonen Breed aanbod aan woningtypen Leegstand in minder gevraagde woningtypen door krimp Door vergrijzing te beperkt aanbod aan seniorenwoningen in de huursector Werken Cultuur, geestelijk leven en vrije tijd Sport en Fitness Aanwezigheid bedrijven en kantoren Aanwezigheid gemeentehuis Onderwijs Aanwezigheid kerken Openluchtmuseum De Sûkerei Bibliotheek Aanwezigheid sportvelden, sporthal en ijsbanen Aanwezigheid fitnesscentrum * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. Milieu en kwaliteitsproblemen bij bedrijf aan de Achterwei (oude melkfabriek) Ontbreken dorpshuisfunctie Ontbreken jongerencentrum Indeling en ontsluiting sportvoorzieningen niet optimaal Mogelijkheid om voorzieningen te combineren en meervoudig te gebruiken Ontwikkelingen in De Kruisweg Mogelijk jongerencentrum bij de sporthal Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor culturele voorzieningen Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor accommodaties 11 2.0

2.2 Kwaliteiten en Knelpunten Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Landschap Fraai omliggend landschap Beperkte zichtbaarheid en ontsluiting van de omgeving Cultuurhistorie Groen Water Woongebieden en zorgvoorzieningen Centrum Braakliggende terreinen Verbindingen Fraai oud lint Monumentale bebouwing (woonbebouwing, De Kruisweg, kerken) Groen dorp O.m. groen rond ijsbaan, Vermaningsbos, laanstructuur Badhúswei en T.E. Teunissenwei, bij en rond de sportvoorzieningen en parkje met hertenkamp Aanwezigheid van een opvaart bij de oude melkfabriek Waterrijke afronding van nieuwbouw (Hoeksterloane) aan oostzijde van het dorp Verbindingen tussen het dorp en omringende landschap is deels goed Op enkele plekken kunnen ze worden versterkt (zie aanduiding barrière op de kaart) Groene ruimten zijn deels dichtgegroeid en beperkt zichtbaar vanaf de openbare ruimte Langs de belangrijkste routes is het groen minimaal aanwezig Geen gebruik en zichtbaarheid van de opvaart Veroudere bebouwing, hoge parkeerdruk en eenzijdig bebouwingsbeeld omgeving Ds. Germswei Verouderde bebouwing, hoge parkeerdruk en eenzijdig bebouwingsbeeld omgeving Ringhersmastrjitte De Haadwei en Conradi-Veenlandstrjitte zijn verkeerskundig ingericht (breed/asfalt) Het doorgaande lint kent een zware gebruiksdruk Er ontbreekt een echt dorpshart Voormalige locatie de Wingerd Locatie Mounetille Parkeerterrein aan Badhúswei Status Nationaal Landschap Door aanleg van de Centrale As ontstaan er nieuwe mogelijkheden Door aanleg van de Centrale As ontstaan er nieuwe mogelijkheden Door aanleg van de Centrale As kan de hoofdinfrastructuur afgewaardeerd worden Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor accommodaties 2.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 13

Kwaliteiten Karakteristieke bebouwing op het kruispunt Eén van de kerken in Damwâld Groene laan en park in het dorp Doorzichten naar het omringende landschap 14

Knelpunten 2.0 Verouderde en eenzijdige bebouwing omgeving Ringhersmastrjitte Terrein van oude melkfabriek Braakliggend terrein midden in het dorp Inrichting Haadwei vrij stenig 15

2.3 Routekaart Damwâld 2.3.1 Kansen De kansenkaart geeft aan met welke kernkwaliteiten van het dorp rekening moet worden gehouden als zich ontwikkelingen voordoen. Deze kansen hebben te maken met het leggen van verbindingen met het landschap en het bieden van zicht op het landschap. Bij voorkeur moet het landschap zoveel mogelijk zichtbaar zijn vanaf de openbare ruimte. Ook zijn plekken waar het landschap doordringt tot in het dorp van grote betekenis. Tot slot zouden met het landschap ook betere verbindingen kunnen worden gelegd. Dit kan door vanuit het dorp het buitengebied met behulp van paden te ontsluiten. Aan de noordrand is een tweetal opvaarten aanwezig. Dit water kan wellicht nog verder worden doorgetrokken, of aan betekenis winnen door aan het water meer openbare functies te leggen. Ook kan het beter bruikbaar worden gemaakt door het water te baggeren. Naast de verbindingen met het landschap zijn ook de verbindingen met het oude lint van Damwâld van belang. Dit is bijvoorbeeld aan de orde bij het gemeentehuis en ter plekke van de basisschool en kerk die tussen het nieuwbouwgebied van het voormalige kwekerijterrein en de Foarwei zijn gesitueerd. Ook verbindingen tussen het wonen en belangrijke groengebieden zoals de ijsbaan en het park en de sportterreinen ten zuiden van de Badhúswei zijn een aandachtspunt. Met name het gebied van de sportvoorzieningen is sterk verscholen achter het opgaande groen, en daardoor weinig bij de woonomgeving betrokken. 2.3.2 Projecten Op de projectenkaart zijn concrete projecten opgenomen. Dit zijn in totaal 17 projecten. 15 locaties zijn met een nummer terug te vinden op kaart Projecten Damwâld. Voor de locaties aangegeven met een X is de plaats nog niet bepaald. Binnen het totaal aan projecten zijn enkele sleutelprojecten benoemd. Voor de leefbaarheid en levendigheid van het dorp zijn deze projecten zo belangrijk dat de gemeente hier qua inzet van geld en energie prioriteit aan geeft. Sleutelprojecten In het geval van Damwâld worden de volgende projecten als sleutelproject aangewezen: X. Het realiseren van voor senioren geschikte woningen in verband met een verwacht tekort van 50 à 60 woningen. X. Het realiseren van een verzorgingshuis. 1. Vestiging van het dorpscentrum in De Kruisweg, herinrichting van de openbare ruimte en opwaardering rondje Haadwei, Foarwei, Hynsteblom en Conradi-Veenlandstrjitte. 2. Braakliggende locatie Mounetille: mogelijke locatie seniorenwoningen en/of zorgvoorzieningen eventueel in combinatie met op het publiek gerichte functies. 3. Locatie van de oude Wingerd: mogelijke locatie voor zorgcomplex en/ of seniorenwoningen. 4. Omgeving van de sporthal verbeteren van ontsluiting, sociale veiligheid en rangschikking van sportvoorzieningen. Het dorpshart met De Kruisweg als toekomstig dorpscentrum speelt een cruciale rol in de beleving en in het functioneren van het dorp. Binnen het rondje Haadwei, Foarwei, Hynsteblom en Conradi-Veenlandstrjitte liggen belangrijke functies. Naast het toekomstige dorpscentrum zijn dit de VMBO school, het gemeentehuis, de bibliotheek en het winkelcentrum. Deze belangrijke functies kunnen beter bij de openbare ruimte betrokken worden. Tevens kan de inrichting van het gebied aantrekkelijker worden gemaakt. Voor het gedeelte Haadwei kan de inrichting overigens pas volledig worden geoptimaliseerd na aanleg van de Centrale As. De locatie Mounetille ligt er sinds het afblazen van het project Nije Tille verlaten bij. Het is belangrijk dat dit punt ingericht gaat worden. Het ligt centraal in Damwâld en is gesitueerd aan het historische lint. Deels is hier ruimte voor de 50 á 60 seniorenhuurwoningen waar in Damwâld behoefte aan bestaat ten gevolge van de vergrijzing. Eventueel kan deze woonfunctie voor senioren gecombineerd worden met op het publiek gerichte functies. 2.0 17

De gemeente streeft naar huisvesting van een intramurale zorgverlenende instantie. Een dergelijke ontwikkeling is positief voor Damwâld omdat een intramurale voorziening op dit moment ontbreekt. Is deze er wel dan is makkelijker om ook buiten de muren van deze instelling zorg te verlenen aan bewoners die (nog) in hun eigen woning wonen. Mocht de ontwikkeling op de locatie de Wingerd niet mogelijk blijken dan is het ook goed denkbaar dat het bestaande Nij Tjaerda als zodanig wordt omgebouwd of uitgebreid. Overige projecten Bij de overige projecten is sprake van een minder grote prioriteit dan de sleutelprojecten en/of een grote afhankelijkheid van de eigenaren van de grond. De strategie voor deze projecten wordt bepaald door de volgende achtergronden: Er is een (te verwachten)overschot aan gezinswoningen. Er zal een toenemende behoefte zijn aan varianten van zorgaanbod. 2.0 Voor de omgeving van de sportvoorzieningen is geconstateerd dat aandacht nodig is voor de ontsluiting, de sociale veiligheid en de rangschikking van velden. Lopende projecten Bij de andere projecten is een aantal projecten dat al loopt. Het betreft: 5. In het kader van het project Kansen in Kernen dat voorziet in herinrichting van de bestaande wegen voor de situatie na realisering van de Centrale As, zal de huidige Haadwei e.o. heringericht worden. 6. De realisatie van een jongerencenrtum bij de sporthal is in ontwikkeling. 7. Het nieuwbouwproject Hoeksterloane is in ontwikkeling en zal worden afgerond. 8. Ter plekke van het voormalige kwekerijterrein ligt een gebied dat bestemd is voor woningbouw. Door stagnerende afzetmogelijkheden is uitvoering van dit project vertraagd. De uitvoering is in handen van een projectontwikkelaar. 9. Betere afstemming van de huisvesting in Nij Tjaerda op de eisen van deze tijd. 10. Bij de woningcorporatie zal er op worden aangedrongen om te komen tot opwaardering van de verbeterlocaties omgeving Rhingersmastrjitte. 11. Bij de woningcorporatie zal er op worden aangedrongen om te komen tot opwaardering van de verbeterlocatie omgeving Ds. Germswei. 12. Omdat de gemeente afhankelijk is van de bereidwilligheid van de grondeigenaar van locatie 12 voor een eventuele verplaatsing van het hiergelegen bedrijf, wordt dit project niet binnen de planperiode voorzien. 13. Tegen de achtergrond van de verwachte krimp en de verwachte afnemende behoefte aan gezinswoningen wordt voor het gebied Prikkebosk voorlopig afgezien van de ontwikkeling van nieuwbouw. 14. Nieuwbouw of vervanging voor de Wynbrekker, mogelijk in combinatie met een woonleefzone voor verblijfscliënten met een steunpunt ambulant. 15. Ontwikkelen Woudhof. 19

Samenvattend In onderstaande tabel zijn de projecten samengevat voor wat betreft hun status. Tevens is een eerste indicatie gegeven van het tijdpad. nr. Project Status Tijdpad X Realisatie Sleutelproject 1-10 jaar seniorenwoningen X Realisatie Sleutelproject 1-5 jaar verzorgingshuis 1 De Kruisweg MFC en Sleutelproject 1-5 jaar omgeving 2 Locatie Mounetille Sleutelproject 1-5 jaar 3 Locatie voormalige Sleutelproject 1-5 jaar Wingerd 4 Omgeving sporthal/ sociale veiligheid Sleutelproject 1-5 jaar 5 Kansen in kernen: hart van Damwâld Lopend project na Centrale As 6 Jongerencentrum Lopend project Is in ontwikkeling 1-3 jaar 7 Hoeksterloane Lopend project 1-5 jaar 8 Kwekerijterrein Lopend project Afhankelijk van afzetmogelijkheden en eigenaar 9 Zorgcentrum Overig project Afhankelijk van eigenaar Nij Tjaerda 10 Ringhersmastrjitte Overig project Afhankelijk van eigenaar, gemeente streeft naar verbetering in combinatie met realiseren seniorenwoningen. 1-10 jaar 11 Ds Germswei Overig project Afhankelijk van eigenaar, gemeente streeft naar verbetering in combinatie met realiseren seniorenwoningen. 1-10 jaar 12 Voormalige zuivelfabriek: Overig project Afhankelijk van eigenaar transformatie- plek 13 Prikkebosk: toekomstig Overig project Niet binnen planperiode woongebied 14 Nieuwbouw/vervanging Overig project 1-5 jaar de Wynbrekker 15 Ontwikkelen Woudhof Overig project 1-10 jaar 2.0 21

3.0 Feanwâlden 3.1 Functionele voorzieningen Dagelijkse levensbehoeften Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Supermarkt en diverse winkels op redelijke korte afstand van elkaar Onderwijs Aanwezigheid basisscholen Mogelijke oprichting van een brede school Zorg Openbaar vervoer Talma Hûs Bungalows aan S. Antonidesstrjitte Talmahoeve Swanneblom Aanwezigheid eerstelijns gezondheidszorg Station Busverbindingen Verouderd Verouderd Verouderd Huidige huisvesting voldoet niet meer De rondweg vormt een barrière tussen dorp en station Door vergrijzing een toenemende markt voor zorgvoorzieningen Aanwezigheid zorg is kans voor lang thuis wonen ouderen Eerstelijns zorgaanbieders zijn in overleg over nieuwe huisvesting Door Centrale As en afwaardering van de rondweg kan de binding met het station sterker worden Een transferium kan de betekenis van het OV versterken Schaalvergroting en internet zijn een bedreiging voor (kleine) detailhandel Op langere termijn kan een terugloop optreden van het aantal leerlingen t.g.v. vergrijzing en krimp Wonen Breed aanbod aan woningtypen Leegstand in minder gevraagde woningtypen door krimp Door vergrijzing te beperkt aanbod aan seniorenwoningen in de huursector Werken Aanwezigheid bedrijventerrein De rondweg en het spoor vormen een barrière tussen noord en zuid Bedrijventerrein is matig ontsloten en verouderd Cultuur, geestelijk leven en vrije tijd Sport en Fitness Aanwezigheid kerken en Mienskip Schierstins Bibliotheek VVV Aanwezigheid sportvelden, sporthal en ijsbaan Aanwezigheid fitnesscentrum Ontbreken grote zaal Ontbreken van ruimte voor ouderen Ontbreken van ruimte voor jongeren Door Centrale As kan de barrièrewerking van de rondweg worden verminderd en de ontsluiting van het bedrijventerrein worden verbeterd Mogelijke uitbreiding bedrijventerrein indien de behoefte kan worden aangetoond Mogelijkheid om voorzieningen te combineren en meervoudig te gebruiken Jongerenruimte bij sporthal Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor culturele voorzieningen Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor accommodaties 3.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 23

3.2 Kwaliteiten en Knelpunten Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Landschap Fraai omliggend landschap Beperkte zichtbaarheid en ontsluiting van de omgeving Cultuurhistorie Fraaie oude linten Monumentale bebouwing (Schierstins, kerk) Groen Groen dorp Groene ruimten zijn deels dichtgegroeid O.m. groen rond Talma Hûs, rond de en beperkt zichtbaar vanaf de Schierstins, in de Tichelkamp, bij de openbare ruimte sportvoorzieningen en in de vorm van de eendenkooi Water Aanwezigheid van een opvaart bij De Beperkt gebruik en beperkte zichtbaarheid Haven van de opvaart Woongebieden en Verouderd woningtype Juliusstrjitte zorgvoorzieningen Hoge parkeerdruk en eenzijdig bebouwingsbeeld omgeving vogelbuurt Verouderde zorgvoorziening en slecht ontsloten woningen omgeving Swanneblom Verouderde zorgvoorziening en slechte samenhang met de omgeving Talma Hoeve Centrum Inrichting van de Haadstrjitte maar gedeeltelijk aangepakt Braakliggende terreinen Aanhechting centrum op omgeving Braakliggende terreinen Iisbaanstrjitte Freiahof Verbindingen De rondweg en het spoor vormen een barrière tussen het dorp, het station en het bedrijventerrein Status Nationaal Landschap Rioleringswerkzaamheden binnen 10 jaar gepland Rioleringswerkzaamheden binnen 3 jaar gepland Door aanleg van de Centrale As kan de rondweg afgewaardeerd worden Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor accommodaties 3.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 25

Kwaliteiten Historische bebouwing in het lint Schierstins Opvaart Eendenkooi 26

Knelpunten 3.0 Bebouwing sluit dorp af van landschap Zorgaccommodaties deels verouderd De herinrichting van het centrum houdt op bij de stoeprand Centrum is niet af 27

3.3 Routekaart Feanwâlden 3.3.1 Kansen Op de routekaart is aangegeven welke kansen er liggen. Deze kansen hebben te maken met het leggen van verbindingen met het landschap en het bieden van zicht op het landschap. Bij voorkeur moet het landschap zoveel mogelijk zichtbaar zijn vanaf de openbare ruimte. Ook zijn plekken waar het landschap doordringt tot in het dorp van grote betekenis. Tot slot zouden met het landschap ook betere verbindingen kunnen worden gelegd. Dit kan door vanuit het dorp het buitengebied met behulp van paden te ontsluiten. Een bijzondere rol speelt het water. Ter plekke van De Haven leidt dit water al tot ver in het hart van het dorp. Dit water kan wellicht nog verder worden doorgetrokken, of aan betekenis winnen door aan het water meer openbare functies te leggen. Ook kan het beter bruikbaar worden gemaakt door het water te baggeren. Aan de oostzijde van het dorp liggen eveneens mogelijkheden om waterstructuren door te trekken in combinatie met de mogelijke plannen voor Feanwâlden Oost. Naast de verbindingen met het landschap zijn ook de verbindingen met het oude centrum van Feanwâlden van belang. Bij de Swanneblom ligt een groene ruimte die nog beter met het hart van het dorp kan worden verbonden door een aantrekkelijke wandelroute. De groene ruimten in het dorp zouden zoveel mogelijk vanaf openbare wegen en paden zichtbaar en toegankelijk moeten zijn. Dit is onder meer van toepassing op de sportvoorzieningen, de begraafplaats, de eendenkooi en het groen in de Tichelkamp. Bij de sportvoorzieningen kan via de sport een verbinding ontstaan tussen het mogelijk te ontwikkelen gebied Feanwâlden Oost en het bestaande dorp. Tot slot kunnen verbindingen tussen noord en zuid worden versterkt. Dit kan ter plekke van het station en ter plekke van de tunnel ter hoogte van de Ljurkstrjitte. 3.3.2 Projecten Op de projectenkaart zijn concrete projecten opgenomen. Dit zijn in totaal 21 projecten. 17 locaties zijn met een nummer terug te vinden op kaart Projecten Feanwâlden. Voor de locaties aangegeven met een X is de plaats nog niet bepaald. Binnen het totaal aan projecten zijn enkele sleutelprojecten benoemd. Sleutelprojecten In het geval Feanwâlden worden o.m. de ingrepen in het hart van het dorp als zodanig aangewezen. Dit hart speelt een cruciale rol in de beleving van het dorp. Voor de leefbaarheid en levendigheid van het dorp zijn de sleutelprojecten zo belangrijk dat de gemeente hier qua inzet van geld en energie prioriteit aan geeft. Het betreft de volgende projecten (de nummers verwijzen naar de projectenkaart): X. Het oprichten van voor senioren geschikte woningen in verband met een verwacht tekort van 50 à 60 woningen. X. Het realiseren van een huisvesting maatschappelijke voorziening/ ontmoetingsfunctie dorp X. Het realiseren van een gezondheidscentrum. 1. Omgeving Koemarkt: invulling braakliggende terreinen met op het publiek gerichte functies en/of wonen. 2. Herinrichting wegenstructuur centrum Voor wat betreft de wegenstructuur in het centrum is de inrichting die samenhing met de realisering van het winkelcentrum nooit voltooid. De Haadstrjitte zou een eenduidige inrichting moeten krijgen afgestemd op de historische omgeving en een verblijfsfunctie. De braakliggende terreinen ter zijde van het winkelcentrum zouden ingevuld moeten worden. De totale invulling van de terreinen inclusief de locatie Mienskip, moet voorzien in voldoende parkeergelegenheid voor de functies die worden opgenomen. Mogelijke functies zijn hier een gezondheidscentrum waarin arts, fysiotherapeut en tandarts zijn opgenomen, huisvesting maatschappelijke voorziening/ontmoetingsfunctie dorp en wonen. 29 3.0

Lopende projecten Bij de andere projecten is een aantal projecten dat al loopt. Het betreft de projecten die samenhangen met de Centrale As, de mogelijke uitbreiding van het bedrijventerrein en de verbetering en uitbreiding van de Schierstins (de nummers verwijzen naar de projectenkaart). 3. Er wordt onderzoek gedaan naar de verbetering en uitbreiding van de gebruiksmogelijkheden van de Schierstins. 4. Mede in samenhang met de komst van de Centrale As is een visie opgesteld voor het stationsgebied. Deze visie wordt thans op haalbaarheid getoetst. De visie voorziet in herinrichting van de openbare ruimte, vermindering van de barrièrewerking van wegen en het spoor tussen noord en zuid, toevoeging van kantoorfuncties en op ontvangst gerichte functies. 5. In het kader van het project Kansen in kernen dat voorziet in herinrichting van de bestaande wegen voor de situatie na realisering van de Centrale As, zal de huidige Rûnwei e.o. heringericht worden. 6. Er vindt in het kader van regionaal beleid een onderzoek plaats naar de behoefte aan uitbreidingsmogelijkheden bij het bedrijventerrein Feanwâlden Zuid. Indien uit dit onderzoek blijkt dat er een aantoonbare behoefte is dan zal het gebied Feanwâlden Zuid in oostelijke richting worden uitgebreid. Overige projecten Bij de overige projecten is sprake van een minder grote prioriteit dan de sleutelprojecten en/of een grote afhankelijkheid van andere partijen zoals zorgaanbieders en woningcorporaties. De strategie voor deze projecten wordt bepaald door de volgende achtergronden: Tegen de achtergrond van de verwachte krimp en de verwachte afnemende behoefte aan gezinswoningen wordt voor het gebied Feanwâlden Oost (project 9) voorlopig afgezien van de ontwikkeling van nieuwbouw. Dit tenzij: De vorming van wachtlijsten in combinatie met een gezond aandeel te koop staande woningen in de bestaande kern aangeeft dat er een structurele behoefte aan nieuwbouw bestaat. Een behoefte waarin niet binnen een periode van tien jaar op invulplekken kan worden voorzien. Aan eigenaren van zorgvoorzieningen (projecten 7 en 12) wordt in de faciliterende zin mogelijkheid geboden om hun eigendommen te verbeteren. Ook zal in voorkomende gevallen meegewerkt worden aan functieverandering indien eigenaren de zorgvoorziening zouden willen afstoten. Bij de locatie Swanneblom verdient het aanbeveling om ook het aansluitende woongebied aan de Tjipke Postmastrjittein de opwaardering te betrekken, vooral wat betreft de ontsluiting. Ook de bebouwing aan de S. Antonidesstrjitte (project 11) is aan een transformatie toe. Het betrokken woningtype is enigzins gedateerd. Bij de woningcorporatie zal er op worden aangedrongen om via enige constructie te komen tot opwaardering van de verbeterlocatie (project 10 Vogelbuurt) in samenhang met het realiseren van de gewenste seniorenwoningen. Voor de locatie aan de Iisbaanstrjitte (project 15) wordt een invulling met woonwerkeenheden een geschikte ontwikkeling gevonden. Bij de invulling moet rekening worden gehouden met de achterliggende woningen en de presentatie van het dorp richting het spoor. 3.0 Er is een (te verwachten)overschot aan gezinswoningen. Er zal een toenemende behoefte zijn aan varianten van zorgaanbod. 31

Voor wat betreft de mogelijkheid voor een brede school bestaat geen directe noodzaak deze brede school te realiseren. Met een eventuele brede school wordt wel geanticipeerd op de te verwachten noodzaak tot samenwerking op de lange termijn. Een geschikte locatie voor de ontwikkeling van een brede school is de huidige locatie van de openbare basisschool (project 14). Door het afwaarderen van de Rûnwei in het kader van de Centrale As zal meer ruimte ontstaan in de omgeving van deze school. Een tweede optie zou kunnen zijn de locatie van de huidige bijzondere school (locatie 13). Indien de eerstelijns zorgvoorzieningen zouden verplaatsen komt ook op deze locatie meer ruimte vrij. De ontwikkeling van een brede school is op zichzelf niet spoedeisend maar kan wel gelegenheid geven tot een strategisch hergebruik van de vrijkomende locatie voor de gewenste seniorenwoningen. Tot slot is een opwaardering van het bedrijventerrein Feanwâlden Zuid gewenst: zowel ruimtelijk als qua ontsluiting (project 8). Bij de plannen voor de Centrale As wordt reklening gehouden met een zelfstandige ontsluitingsroute voor Feanwâlden Zuid onder het spoor door (project 17). Samenvattend In onderstaande tabel zijn de projecten samengevat voor wat betreft hun status. Tevens is een eerste indicatie gegeven van het tijdpad. nr. Project Status Tijdpad X Realisatie Sleutelproject 1-10 jaar seniorenwoningen X Huisvesting maatschappelijke Sleutelproject 1-5 jaar voorziening/ontmoetingsfunctie dorp X Gezondheidcentrum Sleutelproject 1-5 jaar 1 Omgeving Koemarkt Sleutelproject 1-5 jaar 2 Herinrichting wegenstructuur centrum Sleutelproject 1-3 jaar 3 Schierstins Lopend project 1-3 jaar 4 Stationsgebied fase 1 Lopend project 1-5 jaar 5 Stationsgebied fase 2 Lopend project 5-10 jaar Kansen in Kernen (herinrichting Rûnwei, Juliusstrjitte) 6 Feanwâlden Zuid; Lopend project 1-10 jaar bedrijventerrein uitbreiding 7 Talmahoeve Overig project Afhankelijk van eigenaar 8 Revitalisering Overig project 1-10 jaar bedrijventerrein 9 Feanwâlden oost Overig project 1-10 jaar nieuwbouw 10 Vogelbuurt Overig project 1-10 jaar 11 Bungalows St. Antonidesstrjitte Overig project Afhankelijk van eigenaar 12 Swanneblom Overig project Afhankelijk van eigenaar 13 Locatie huidige school De Haven, mogelijke locatie voor brede school Overig project 1-15 jaar Naar voren te trekken indien de realisering van seniorenwoningen op andere locaties niet slaagt 14 Locatie huidige school Juliusstrjitte, mogelijke locatie voor brede school Overig project 1-15 jaar Naar voren te trekken indien de realisering van seniorenwoningen op andere locaties niet slaagt 15 Iisbaanstrjitte Overig project Afhankelijk van eigenaar 16 Freijaterrein Overig project Afhankelijk van eigenaar 17 Ontsluiting bedrijventerrein Overig project na Centrale As X Brede School Overig project 1-15 jaar 3.0 33

4.0 De Westereen 4.1 Functionele voorzieningen Dagelijkse levensbehoeften Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Supermarkt en diverse winkels op redelijke korte afstand van elkaar Onderwijs Aanwezigheid basisscholen Mogelijke oprichting van een brede school Zorg Openbaar vervoer Brugchelencamp Aanleunwoningen Brugchelencamp Woningen (Thús) gebruikt door Talant aan de Daniël Bosmastrjitte Gezondheidscentrum Ambulante ondersteuning en dagbesteding Talant Station Busverbindingen Verouderd Verouderd Verouderd Door vergrijzing een toenemende markt voor zorgvoorzieningen Aanwezigheid zorg is kans voor lang thuis wonen ouderen Schaalvergroting en internet zijn een bedreiging voor (kleine) detailhandel Op langere termijn kan een terugloop optreden van het aantal leerlingen t.g.v. vergrijzing en krimp Wonen Breed aanbod aan woningtypen Leegstand in minder gevraagde woningtypen door krimp Door vergrijzing te beperkt aanbod aan seniorenwoningen in de huursector Werken Aanwezigheid bedrijventerrein Mogelijke uitbreiding bedrijventerrein indien de behoefte kan worden aangetoond Cultuur, geestelijk leven en vrije tijd Sport en Fitness Aanwezigheid kerken Oudheidkamer Dorpshuis in Brugchelencamp Bibliotheek Recreatiegebied de Nije Swemmer (manege/fierljepcentrum/haven) Sterke vertegenwoordiging van sportvoorzieningen Aanwezigheid sportvelden, sporthal, zwembad en skeelerbaan/ijsbaan Aanwezigheid fitnesscentrum Mogelijkheid om voorzieningen te combineren en meervoudig te gebruiken Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor culturele voorzieningen Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor accommodaties 4.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 35

4.2 Kwaliteiten en Knelpunten Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Landschap Fraai omliggend landschap Beperkte zichtbaarheid en ontsluiting van de omgeving Cultuurhistorie Groen Water Woongebieden en zorgvoorzieningen Oud lint van waarde Monumentale bebouwing langs de linten O.m. groen in het recreatiegebied ten zuidoosten van het dorp Groen rond park langs De Balstien Groen rond begraafplaats en bijbehorende kerk Aanwezigheid van een kanaal de Nije Swemmer Groene ruimten zijn deels dichtgegroeid en beperkt zichtbaar vanaf de openbare ruimte Vormt barrière tussen bebouwing en landschap Beperkt gebruik en beperkte zichtbaarheid van de Nije Swemmer Verouderd woningtype, hoge parkeerdruk en eenzijdig bebouwingsbeeld omgeving S. Levystrjitte Verouderd woningtype, hoge parkeerdruk en eenzijdig bebouwingsbeeld omgeving De Bjirken Verouderde zorgvoorziening Brugchelencamp Status Nationaal Landschap Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor accommodaties 4.0 Centrum Weinig relatie tussen centrum en recreatiegebied ten zuiden van De Westereen Aanhechting centrum op omgeving Braakliggende terreinen Verbindingen De nieuwe rondweg, de Oasterwei De langzaamverkeersverbindingen van het dorp met het landschap ten oosten van de kern zijn goed De hoofdinfrastructuur (Foarstrjitte, Noarder Stasjonsstrjitte en Suder Stasjonsstrjitte) is verkeerskundig ingericht, breed en veel asfalt. Door aanleg van de Oasterwei kunnen de Foarstrjitte, Ferlinge Stasjonsstrjitte, Noarder Stasjonsstrjitte en Suder Stasjonsstrjitte afgewaardeerd worden * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 37

Kwaliteiten Groen parkje midden in het dorp, nabij begraafplaats en kerk Recreatiegebied te zuiden van De Westereen De Nije Swemmer Parkje langs De Balstien 38

Knelpunten 4.0 Brede wegen en veel asfalt Grote kruispunten Stenige inrichting en hoge parkeerdruk S. Levystrjitte Overgang woongebied naar bedrijventerrein 39

4.3 Routekaart De Westereen 4.3.1 Kansen De kansenkaart geeft aan met welke kernkwaliteiten van het dorp rekening moet worden gehouden als zich ontwikkelingen voordoen. Deze kansen hebben te maken met het leggen van verbindingen naar het landschap als geheel maar ook met een belangrijk element als de Nije Swemmer of met groenvoorzieningen binnen het dorp. Het is waardevol als er zicht is op deze groene en blauwe gebieden vanaf de openbare ruimte. Ook zijn er plekken waar het groene karakter of het water meer in het dorp kunnen worden getrokken. Tot slot zouden betere verbindingen kunnen worden gelegd; bijvoorbeeld tussen het hart van het dorp en het recreatiegebied aan de zuidwestzijde van De Westereen. Naast groen en blauw is ook het oorspronkelijke lint een kwaliteit. Echter de inrichting hiervan is nu nog vooral op de auto gericht. De sfeer van de Foarstrjitte kan sterk verbeteren als het profiel van deze weg anders vorm krijgt. 4.3.2 Projecten Op de projectenkaart zijn concrete projecten opgenomen. Dit zijn in totaal 18 projecten. 16 locaties zijn met een nummer terug te vinden op kaart Projecten De Westereen. Voor de locatie aangegeven met een X is de plaats nog niet bepaald. Binnen het totaal aan projecten zijn enkele sleutelprojecten benoemd. Voor de leefbaarheid en levendigheid van het dorp zijn deze projecten zo belangrijk dat de gemeente hier qua inzet van geld en energie prioriteit aan geeft. Sleutelprojecten In het geval van De Westereen worden de volgende projecten als sleutelproject aangewezen: X. Het oprichten van voor senioren geschikte woningen in verband met een verwacht tekort van 50 à 60 woningen. 1. Hart van De Westereen: Centrumplan 2. Opwaardering Brugchelencamp 3. Sportclustering, herrangschikking en uitbreiding sportvoorzieningen 4. Brede school Bij het centrum van De Westereen is al een eerste verbeteringsslag gemaakt door herinrichting van het parkeerplein (project 1). Er ligt een belangrijke ambitie om het hart van De Westereen verder op te waarderen en een compact plein te maken waaraan de detailhandel en andere publieksgerichte functies zijn gesitueerd. Ook de uitstraling van de bebouwing, onder meer bij aankomst vanaf de Ferlinge Statjonsstrjitte, zou verbeterd moeten worden. Bij de herrangschikking van functies zal een van de ambities zijn om hier een deel van de behoefte aan senioren(huur)woningen een plek te geven. Er zijn plannen om een brede school te ontwikkelen bij de oostelijke entree van het dorpshart (project 4). De haalbaarheid hiervan wordt momenteel onderzocht. De vrijkomende locaties van de scholen kunnen mogelijk voor de te verwachten behoefte aan senioren(huur)woningen worden benut. Direct bij de oostelijke entree van het dorp, liggen de sportvoorzieningen. Deze worden opnieuw gerangschikt binnen de voor dit landschap kenmerkende groenstructuur (project 3). Tevens wordt een wielerparcours gerealiseerd in de groenzone langs de oostelijke ontsluitingsweg. Het uitvoeren van deze plannen wordt voor De Westereen ook van groot belang gevonden gezien de betekenis van sport in dit dorp. Tot slot is de opwaardering van het verzorgingshuis Brugchelencamp en de daarbij horende aanleunwoningen ook als sleutelproject aangemerkt (project 2). De huidige voorzieningen sluiten niet meer aan bij de woonwensen van zorgbehoevenden in deze tijd. Het opwaarderen van het complex en de daar omheen gesitueerde aanleunwoningen is van groot belang gezien de spilfunctie die een dergelijke voorziening kan vervullen voor het aanbod van zorg in het dorp. Daarbij hoort ook de zorg aan verspreid wonende ouderen. 41 4.0

Lopende projecten Bij de andere projecten is een aantal projecten dat al loopt. Het betreft de aanleg van de oostelijke ontsluitingsweg (project 7), de herinrichting van de oostelijke entree van het dorpshart (project 6), de uitbreiding De Westereen East (project 8), de opwaardering van het recreatiegebied De Nije Swemmer (project 11) en de uitbreiding van het bedrijventerrein (project 10). Deze projecten zullen doorgang vinden, al zal de afbouw van De Westereen East en het bedrijventerrein temporiseren door de recessie en geleidelijk afnemende vraag naar woningen. Het herinrichtingproject voor De Nije Swemmer is een bestaand plan waarin de ombouw van het baggerdepot tot onderdeel van het recreatiegebied is begrepen. Dit onderdeel zal worden uitgevoerd. De herinrichting van de belangrijke bestaande doorgaande routes door het dorp (project 5) kan pas ter hand worden genomen als de oostelijke ontsluitingsweg is voltooid. Overige projecten Bij de overige projecten is sprake van een minder grote prioriteit dan de sleutelprojecten en/of een grote afhankelijkheid van de eigenaren van de grond. De strategie voor deze projecten wordt bepaald door de volgende achtergronden: Tegen de achtergrond van de verwachte krimp en de verwachte afnemende behoefte aan gezinswoningen wordt voor het gebied IJsbaan (project 12) een heroverweging uitgevoerd. In deze heroverweging wordt betrokken of de behoefte aan seniorenhuurwoningen elders kan worden opgevangen en tevens hoe de woningvraag zich concreet ontwikkelt en wordt geprognosticeerd in De Westereen. Voor de locaties 13 en 14 zal in overleg met de woningcorporatie worden gekeken in hoeverre hier een verbetering kan worden ingezet waarbij tevens een deel van de behoefte aan seniorenwoningen kan worden ingevuld. De locatie 15, Postdostrjitte en Yndustrywei, is een aandachtsgebied. Mocht zich een kans voordoen om dit gebied te verbeteren voor wat betreft de ontsluiting en de overgang wonen/bedrijvigheid dan zal de gemeente dit oppakken maar vooralsnog worden geen kansen verwacht binnen een periode van 10 jaar. Van de westelijke ontsluitingsweg (project 16) wordt geconstateerd dat deze niet binnen de planperiode wordt uitgevoerd. Na realisatie van de oostelijke ontsluitingsweg en de Centrale As kan een definitieve afweging worden gemaakt of er voldoende aanleiding is en er voldoende middelen zijn om deze weg te realiseren. 4.0 Er is op termijn een (te verwachten)overschot aan gezinswoningen. De locatie van de basisscholen komt mogelijk vrij als de brede school doorgang vindt. 43

Samenvattend In onderstaande tabel zijn de projecten samengevat voor wat betreft hun status. Tevens is een eerste indicatie gegeven van het tijdpad. nr. Project Status Tijdpad X Realisatie Sleutelproject 1-10 jaar seniorenwoningen 1 Hart van de Westereen: Sleutelproject 1-5 jaar Centrumplan 2 Opwaardering Brugchelencamp Sleutelproject 1-5 jaar 3 Sportclustering Sleutelproject 1-5 jaar 4 Brede school Sleutelproject 1-5 jaar X Woonleefzone voor verblijfscliënten met steunpunt ambulant Lopend project 1-5 jaar 5 Herinrichting wegenstructuur Lopend project 1-5 jaar 6 Herinrichting oostelelijke Lopend project 1-5 jaar entree dorpshart 7 Oostelijke ontsluitingsweg Lopend project 1-5 jaar 8 De Westereen-East woningbouw Lopend project 1-10 jaar, afhankelijk van de ontwikkeling van de woningvraag 9 De Westereen De Lopend project 1-5 jaar Wiken I woningbouw 10 Uitbreiding bedrijventerrein Lopend project 1-10 jaar, afhankelijk van ontwikkeling vraag 11 Opwaardering recreatiegebied De Nije Swemmer Lopend project 1-5 jaar, uitvoering hergebruik baggerdepot als onderdeel van recreatiegebied 12 De Westereen De Wiken II (skeelerbaan) Overig project Heroverweging afhankelijk van ontwikkeling woningvraag en mogelijkheden om elders seniorenwoningen te realiseren 13 Omgeving De Bjirken Overig project Afhankelijk van eigenaar, gemeente streeft naar verbetering in combinatie met het realiseren seniorenwoningen 1-15 jaar 14 Omgeving S. Levystrjitte Overig project Afhankelijk van eigenaar, gemeente streeft naar verbetering in combinatie met het realiseren seniorenwoningen 1-15 jaar 15 Omgeving Postdostrjitte Overig project Afhankelijk van eigenaar en ontstaan van kansen op het bedrijventerrein 1-15 jaar 16 Westelijke ontsluitingsweg Overig project Na oostelijke ontsluitingsweg en Centrale As heroverweging nut en noodzaak, niet binnen planperiode 4.0 45

5.0 Broeksterwâld 5.1 Functionele voorzieningen Dagelijkse levensbehoeften Onderwijs Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Aanwezigheid slagerij Aanwezigheid basisschool Ontbreken meer winkels Zorg Ouderenwerk Ontbreken zorg Openbaar vervoer Wonen Werken Cultuur, geestelijk leven en vrije tijd Sport en Fitness Busverbinding Breed aanbod woningtypen Aanwezigheid bedrijven Aanwezigheid kerken Dorpshuis Café Aanwezigheid sporthal in dorpshuis Kaatsveld Ijsbaan (valt buiten het plangebied) Verouderd dorpshuis Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor exploitatie dorpshuis 5.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 47

5.2 Kwaliteiten en Knelpunten Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Landschap Fraai omliggend landschap Status Nationaal Landschap Cultuurhistorie Kerken Goddeloaze Singel Groen Groen dorp Water Woongebieden en zorgvoorzieningen Verhouding huur/koop is voldoende; de huurwoningvoorraad van voldoende kwaliteit Centrum Er is niet echt een centrum, De Brink is een stenig eenzijdig plein Verfraaiing Brink en verbeteren hoek Ds Feitsmawei en Kavelwei Braakliggende ter- Auke Jansstrjitte reinen Verbindingen De verschillende gebieden zijn niet even logisch aan elkaar gekoppeld Aanleggen van (recreatieve) langzaamverkeer verbindingen 5.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 49

5.3 Projecten Broeksterwâld Op de projectenkaart zijn concrete projecten opgenomen. Dit zijn in totaal 4 projecten. Het betreft hier één lopend en drie overige projecten. In onderstaande tabel zijn de projecten samengevat voor wat betreft hun status. Tevens is een eerste indicatie gegeven van het tijdpad. nr. Project Status Tijdpad 1 Renovatie dorpshuis Pipegael Lopend project 1-3 jaar 2 Uitbreidingsplan Overig project 1-15 jaar Jagerswei (gefaseerd, indien behoefte) 3 Auke Jansstrjitte: Overig project Afhankelijk van eigenaar herinrichting en nieuwbouw 4 Aanpassing hoek Ds Feitsmawei/ Kavelwei (ihkv 30km zone) en verfraaiing van de Brink Overig project 1-10 jaar 5.0 51

6.0 Driezum 6.1 Functionele voorzieningen Dagelijkse levensbehoeften Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Ontbreken winkels Onderwijs Aanwezigheid basisschool Basisschool in voortbestaan bedreigd door laag leerlingenaantal Zorg Ontbreken zorg Openbaar vervoer Busverbinding (belbus) Wonen Breed aanbod woningtypen Werken Aanwezigheid bedrijven Cultuur, geestelijk Aanwezigheid kerken Planning recreatiepark leven en vrije tijd Café Sport en Fitness Sportvelden 6.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 53

6.2 Kwaliteiten en Knelpunten Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Landschap Fraai omliggend landschap Status Nationaal Landschap Cultuurhistorie Kerk Rinsmastate Groen Groen dorp en fraaie lintstructuur Water Recreatie bij de Rinsmapôle Driezumer Mar Benutting recreatiepark Woongebieden en zorgvoorzieningen Centrum Het centrum is van goede kwaliteit, herkenbare dorpspunten Slechte kwaliteit omgeving huurwoningen aan de Canterstrjitte Mogelijkheid voor herstructurering, woningbouw of uitgifte kavels Braakliggende terreinen Verbindingen Er zijn recreatieve paden rondom het dorp Kwaliteit van wegen in Driezum is onvoldoende 6.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 55

6.3 Projecten Driezum Op de projectenkaart zijn concrete projecten opgenomen. Dit zijn in totaal 5 projecten. Het betreft hier één lopend en drie overige projecten. In onderstaande tabel zijn de projecten samengevat voor wat betreft hun status. Tevens is een eerste indicatie gegeven van het tijdpad. nr. Project Status Tijdpad 1 Herinrichting wegenstructuur centrum (in twee fasen) Lopend project a Fase 1: 1-3 jaar b Fase 2: 8-10 jaar 2 Herinrichting Overig project 1-3 jaar Ophuystrawei 3 Herstructurering Overig project Afhankelijk van eigenaar Canterstrjitte 4 Recreatiepark Overig project Afhankelijk van eigenaar 5 Landgoed Overig project Niet binnen planperiode 6.0 57

7.0 Rinsumageast 7.1 Functionele voorzieningen Dagelijkse levensbehoeften Onderwijs Zorg Openbaar vervoer Wonen Werken Cultuur, geestelijk leven en vrije tijd Sport en Fitness Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Aanwezigheid basisschool Busverbinding Breed aanbod woningtypen Aanwezigheid kleinschalig bedrijventerrein Aanwezigheid kerken Nieuw MFC Café Aanwezigheid sportvelden, sportzaal en kantine Ijsbaan Ontbreken winkels Ontbreken zorg Omgeving MFC niet uitnodigend Parkeren bij MFC Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor exploitatie MFC 7.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 59

7.2 Kwaliteiten en Knelpunten Landschap Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Fraai omliggend landschap Cultuurhistorie Monumentale bebouwing (in centrum en kerk) Groen dorp Voormalig Klooster Claercamp aandacht geven Groen Water Aanwezigheid water in het dorp Benutting recreatiepark Woongebieden en Verhouding huur/koop is voldoende: De parkeerdruk in omgeving huurwoningen zorgvoorzieningen de huurwoningvoorraad is van goede kwaliteit Centrum Fraai centrum door water en groen De parkeerdruk in het centrum is vrij hoog Braakliggende terreinen Verbindingen Verkeerstructuren rond het dorp zijn onduidelijk Verkeersveiligheid rond bedrijf WMR Herinvulling terrein van Tarissing 7.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 61

7.3 Projecten Rinsumageast Op de projectenkaart zijn concrete projecten opgenomen. Het betreft hier vier overige projecten. In onderstaande tabel zijn de projecten samengevat voor wat betreft hun status. Tevens is een eerste indicatie gegeven van het tijdpad. nr. Project Status Tijdpad 1 Uitbreiding Galgehoog Overig project 5-10 jaar 2 Entree MFC Overig project 1-10 jaar 3 Landgoed Overig project Afhankelijk van eigenaar 4 Recreatie Eeltsjemeer Overig project 1-5 jaar 7.0 63

8.0 Wâlterswâld 8.1 Functionele voorzieningen Dagelijkse levensbehoeften Onderwijs Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Aanwezigheid basisschool Ontbreken winkels Zorg Huisarts Ontbreken zorginstelling Openbaar vervoer Wonen Werken Cultuur, geestelijk leven en vrije tijd Busverbinding (belbus) Breed aanbod woningtypen Aanwezigheid bedrijven Aanwezigheid kerken Dorpshuis Teruglopende middelen vormen een bedreiging voor exploitatie Dorpshuis Sport en Fitness Aanwezigheid sportzaal in dorphuis 8.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 65

8.2 Kwaliteiten en Knelpunten Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Landschap Fraai omliggend landschap Status Nationaal Landschap Cultuurhistorie Groen Water Woongebieden en zorgvoorzieningen Cichoreimonument Kerken Groen dorp Verhouding huur/koop is voldoende: de huurwoningvoorraad is van goede kwaliteit Centrum Er is niet echt een centrum, lintdorp Verfraaiing Bakkershoek Braakliggende terreinen Verbindingen Er zijn recreatieve paden rondom het dorp 8.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 67

8.3 Projecten Wâlterswâld Op de projectenkaart zijn concrete projecten opgenomen. Dit zijn in totaal 4 projecten. Het betreft hier één lopend en drie overige projecten. In onderstaande tabel zijn de projecten samengevat voor wat betreft hun status. Tevens is een eerste indicatie gegeven van het tijdpad. nr. Project Status Tijdpad 1 Broekloane woningbouw Lopend project 1-5 jaar 2 Herkenbaarheid kruising Overig project 1-5 jaar Bakkershoek 3 Broekloane herinrichting Overig project 1-10 jaar 4 Meerikkerpaad uitbreiding Overig project 5-10 jaar 8.0 69

9.0 De Falom 9.1 Functionele voorzieningen De Falom is een klein dorp met ca. 250 inwoners. Omdat het dorp zelf bijna geen functionele voorzieningen heeft is het daarvoor gericht op Broeksterwâld. De Falom wordt hoofdzakelijk gekenmerkt door de doorgaande weg, N356 met lintbebouwing en daarnaast verspreid liggende bebouwing in het landelijk gebied. In het lint aan de weg zijn vanwege de bereikbaarheid enkele (grotere) bedrijven gevestigd. De bebouwing in de Falom is aan de zuid(west)zijde gericht op de Falomstervaart en vormt daardoor een uitstekend gebied voor wonen aan het water. De verspreid liggende bebouwing aan de noordwestzijde is gelegen in het landelijk gebied richting Broeksterwâld. 9.2 Kwaliteiten en Knelpunten Landschap Cultuurhistorie Groen Water Woongebieden en zorgvoorzieningen Centrum Braakliggende terreinen Verbindingen Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Fraai omliggend landschap Status Nationaal Landschap Natuurgebied in nabijheid Heel Groen dorp Aanwezigheid Falomstervaart Vrijstaande woningen Er zijn recreatieve paden rondom het dorp Gelegen aan N356 Veiligheid Kansen in Kernen: Centrale As 9.0 * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 71

9.3 Projecten De Falom Op de projectenkaart zijn concrete projecten opgenomen. Dit is in De Falom één project. Het betreft hier een lopend project, namelijk de herinrichting van de Haadwei die in het kader van Kansen voor Kernen wordt voorbereid. In onderstaande tabel is de status en een eerste indicatie van het tijdpad aangegeven. nr. Project Status Tijdpad 1 Kansen in Kernen: Herinrichting Haadwei Lopend project 1-5 jaar 9.0 73

10.0 Readtsjerk 10.1 Functionele voorzieningen Readtsjerk is een klein dorp met ca. 200 inwoners. Functionele voorzieningen zijn er weinig, behalve een kerk, maar deze is niet meer als kerk in gebruik, en een horecavoorziening. De locatie is nu in gebruik als trouwlocatie en voor muziekactiviteiten/evenementen. Readtsjerk is qua voorzieningen gericht op buurgemeente Tytsjerksteradiel. Hoofdaccent bij Readtsjerk ligt vooral op het behoud van het karakteristieke woondorp. Er moet worden voorkomen dat woningen leeg komen te staan, doordat ze enerzijds te duur en onverkoopbaar zijn en anderzijds doordat er teveel aanbod is van nieuwbouw in nabijgelegen dorpen in de buurgemeente Tytsjerksteradiel. 10.2 Kwaliteiten en Knelpunten Landschap Cultuurhistorie Groen Water Woongebieden en zorgvoorzieningen Centrum Braakliggende terreinen Verbindingen Sterk Zwak Kans* Bedreiging* Fraai omliggend landschap Natuur en bosgebieden in nabijheid Kerk (situering valt niet binnen uitsnede kaart) Heel groen dorp Waterrijke omgeving in het Bûtenfjild Vrijstaande woningen in het duurdere Ontbreken van voorzieningen Leegstand door nieuwbouw in Tyt- segment sjerksteradiel Prijs en onverkoopbaarheid Geen centrum Er zijn recreatieve paden rondom het dorp * kansen en bedreigingen binnen tijdshorizon van 10 jaar. 10.0 10.3 Projecten Readtsjerk In het dorp Readtsjerk zijn geen concrete projecten. 75

Begrippenlijst Belangengroepen: belanghebbenden, personen/groeperingen bij wie voldoende draagvlak aanwezig moet zijn om een plan te realiseren. Voorbeelden: zijn omwonenden,belangengroeperingen op sociaal cultureel gebied, ecologie, ondernemers, etc Strategische partners: personen/instanties die nodig zijn om een plan daadwerkelijk uit te voeren. Voorbeelden zijn grondeigenaren, ontwikkelaars, woningbouwverenigingen, overheden en niet in de laatste plaats de gemeenteraad die de uiteindelijke beslissing neemt. Dorpscentrum: Een accommodatie waar het verenigingsleven in een dorp terecht kan en waar zaalruimte beschikbaar is voor sociaal culturele activiteiten. Seniorenwoning: zelfstandige en niet-zelfstandige woningen die bedoeld en geschikt zijn voor ouderen en aan alle eisen van toegankelijkheid en aanpasbaarheid voldoen. Intramurale zorg: Gezondheidszorg in instellingen voor dag- en nachtverpleging.

Legenda s