JAARBERICHT 2016
Inhoudsopgave 1. Introductie pagina 3 2. Organisatie pagina 4 I. Personeel en verzuim pagina 4 II. Financieel resultaat pagina 4 III. Kwaliteit pagina 5 3. Bevolkingsonderzoek borstkanker pagina 6 I. Cijfers pagina 6 II. Natraject pagina 6 III. Werken aan de toekomst pagina 7 4. Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker pagina 8 I. Cijfers pagina 8 II. Vernieuwing pagina 8 III. Basisscholing cervixscreening doktersassistenten pagina 9 5. Bevolkingsonderzoek darmkanker pagina 10 I. Cijfers pagina 10 II. Informatiebijeenkomsten pagina 10 III. Capaciteit pagina 11 2
1. Introductie Bevolkingsonderzoek Noord voert in Groningen, Friesland en Drenthe de bevolkingsonderzoeken borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker uit. Deelname aan deze onderzoeken is gratis en vrijwillig. Het uitvoeren van deze onderzoeken is een omvangrijke organisatie. In 2016 nodigde Bevolkingsonderzoek Noord in totaal ruim 377.000 mensen uit voor een van de bevolkingsonderzoeken. Zij kregen allen een uitnodiging, sommigen een herinnering en de deelnemers een uitslagbrief. Bij onze informatielijn staat de telefoon nooit stil. Cliënten kunnen bellen met vragen of om hun afspraak te verzetten. Wat speelde er zoals in 2016? In het bevolkingsonderzoek borstkanker hebben we in 2016 ruim 113.00 vrouwen gescreend waarvan er 2.110 zijn doorverwezen voor nader onderzoek In 2015 is gestart met de voorbereidingen voor de vervanging van de mammografen, de ICT-systemen voor beeldopslag (inclusief beeldmanagement) en de bekijkstations. Dit project draagt de naam BK 2020. Het project is in 2016 verder ontwikkeld, het projectplan is afgerond en de projectbegroting is opgesteld en goedgekeurd. In 2014 werd het bevolkingsonderzoek darmkanker ingevoerd. Dit onderzoek wordt in de komende jaren verder uitgerold. Het bevolkingsonderzoek is voor mannen en vrouwen tussen 55 en 75 jaar. Zij krijgen iedere twee jaar een uitnodiging. In 2016 hebben we samen met de ziekenhuizen en de zorgverzekeraars voldoende capaciteit kunnen creëren. daardoor konden alle doorverwezen cliënten tijdig en in een ziekenhuis bij hen in de buurt terecht kunnen voor een intakegesprek en coloscopie. Het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker werd in 2017 vernieuwd. In 2016 werd hard gewerkt aan de voorbereiding voor de vernieuwing. Een van de veranderingen is dat deelneemsters gebruik kunnen maken van een zelfafnameset. Zo kunnen ook vrouwen die om welke reden dan ook geen uitstrijkje kunnen of willen laten maken toch meedoen aan het bevolkingsonderzoek. In dit jaarbericht hebben wij de belangrijkste cijfers en activiteiten uit 2016 op een rijtje gezet. Ons uitgebreide jaarverslag vindt u op onze website: www.bevolkingsonderzoeknoord.nl. 3
2. Organisatie Bevolkingsonderzoek Noord is een van de vijf screeningsorganisaties die in Nederland verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de bevolkingsonderzoeken borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker. Het werkgebied van Bevolkingsonderzoek Noord omvat de provincies Drenthe, Friesland en Groningen. I. Personeel en verzuim Op 31 december 2015 had Bevolkingsonderzoek Noord 121 medewerkers in dienst. Het totale aantal fte is gestegen van 76,85 in 2015 naar 77,26 in 2016. Het gemiddeld verzuimpercentage in 2016 bedroeg 5,31%. Dit is een stijging van 1,71% ten opzichte van 2015, toen was het 3,6%. Het verzuimpercentage is in lijn met het landelijk gemiddelde van 5,1% in de zorgsector (bron: CBS). De meldingsfrequentie is net als in 2015 0,08. Hieruit valt op te maken dat het verzuim per melding langduriger was dan in 2015. 4
II. Financieel Resultaat Het boekjaar 2016 is afgesloten met een positief resultaat van afgerond 216.600. Het positieve resultaat wordt toegevoegd aan het eigen vermogen. Het resultaat is beïnvloed door een aantal incidentele posten: Bevolkingsonderzoek Noord heeft zich, evenals de vier collega-screeningsorganisaties, verbonden aan het landelijke project ScreenIT. Dit project omvat de bouw van een applicatie ten behoeve van de screening. Dit miljoenenproject wordt onder meer gefinancierd vanuit de bestemmingsreserves van een aantal regio s. Regio Noord levert een substantiële financiële bijdrage. De opslag van de digitale foto s heeft andere voorwaarden gekregen, waardoor een eenmalig voordeel is opgetreden. Er hebben meer onderzoeken naar baarmoederhalskanker plaatsgevonden dan begroot. De personele kosten en overige personeelskosten zoals opleidingen zijn lager uitgevallen. Er is regionaal een aanzienlijk lager bedrag geïnvesteerd in ICT dan begroot. Meer informatie over het financieel resultaat is te vinden in de jaarrekening 2016 van Bevolkingsonderzoek Noord. Deze is te vinden op https://www.bevolkingsonderzoeknoord.nl/regio-informatie/jaarverslag. III. Kwaliteit Van 15 februari tot 18 februari 2016 vond de externe audit in het kader van de NEN-EN 15224 (ISO voor de zorg) plaats. Initiële audit voor de NEN-EN 15224, welke de HKZ en ISO9001 heeft vervangen. De gehele organisatie is dan ook geaudit. Op 19 april 2016 ontving Bevolkingsonderzoek Noord het officiële kwaliteitscertificaat. Het uitgangspunt van deze norm is dat een organisatie zichzelf continu moet verbeteren. Hiervoor moet een organisatie relevante bedrijfsprocessen beschrijven en vaststellen hoe deze processen beheerst worden. Belangrijke aandachtspunten zijn o.a. risicomanagement en de kwaliteitskenmerken voor de Zorg. 5
3. Bevolkingsonderzoek borstkanker Vrouwen in de leeftijd van 50 tot en met 75 jaar ontvangen om de twee jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Het onderzoek bestaat uit het maken van röntgenfoto s van de borsten in een van onze acht onderzoekscentra. De gemaakte mammografieën worden in de bekijkeenheid in Groningen beoordeeld door twee radiologen (onafhankelijk van elkaar), waarna de cliënt de uitslag per post ontvangt. Bij verdenking van borstkanker wordt de huisarts van de cliënt van tevoren geïnformeerd. De huisarts draagt zorg voor verwijzing naar een mammapoli in het ziekenhuis. Door het bevolkingsonderzoek borstkanker overlijden er elk jaar ongeveer 775 vrouwen minder aan borstkanker. I. Cijfers In 2016 nodigde Bevolkingsonderzoek Noord 142.552 vrouwen uit om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. Van deze vrouwen hebben 113.040 gehoor gegeven aan de uitnodiging en zijn onderzocht. Het opkomstpercentage komt hiermee op 79,3% (in 2015: 81,8%). De productie in 2016 was iets lager dan de taakstelling (113.500 onderzoeken). In 2016 meldden 14.307 cliënten (10%) zich af (non-participatie). In 2015 was dit 9,5%. Van de 14.307 nonparticipanten meldden 2.700 vrouwen (18,9%) zich definitief af voor het onderzoek. Bij de overige cliënten is de afmelding van tijdelijke aard. Het aantal cliënten dat niet reageerde op de eerste uitnodiging noch op de herinneringsuitnodiging (nonrespons) bedroeg 15.205 (10,7%). In 2015 waren dit er 12.062 (8,7%). 6
II. Natraject In 2016 werden 2.110 vrouwen doorverwezen voor vervolgonderzoek. Bij 771 van hen werd borstkanker gevonden (terecht positief). Bij 1.259 vrouwen werd bij nader onderzoek niets gevonden (fout-positief), van 60 vrouwen is de definitieve diagnose nog niet bekend. Het detectie percentage over 2016 is 0,7% en het verwijscijfer is 1,8%. Deze cijfers vallen ruim binnen de landelijke streefwaarden. III. Werken aan de toekomst In 2015 is gestart met de voorbereidingen voor de vervanging van de mammografen, de ICT-systemen voor beeldopslag (inclusief beeldmanagement) en de bekijkstations. Dit project draagt de naam BK 2020. Het project is in 2016 verder ontwikkeld, het projectplan is afgerond en de projectbegroting is opgesteld en goedgekeurd. De voorbereidingen voor de aanbestedingen voor mammografen en beeldopslag zijn verder afgerond en de aanbestedingen zijn in november 2016 en januari 2017 uitgezet. Tijdens de aanbesteding zijn de mammografen aan een uitgebreide test onderworpen. In de ergonomietest werd gekeken naar de gebruiksvriendelijkheid van het apparaat voor de laboranten. Bij de comforttest stond de beleving van de cliënt centraal. 7
4. Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Vrouwen in de leeftijd van 30 tot en met 60 jaar ontvingen om de vijf jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Zij werden uitgenodigd om een uitstrijkje te laten maken bij de huisarts, waarna een pathologielaboratorium het uitgestreken materiaal beoordeelde. De cliënten ontvingen per brief de uitslag van het onderzoek van Bevolkingsonderzoek Noord. Bij een (matig tot ernstig) afwijkende uitslag nam de huisarts van de cliënt contact op met de cliënt voordat zij de uitslag thuis ontving. Bovenstaande is de situatie in het oude bevolkingsonderzoek en is veranderd sinds 1 januari 2017. Het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker redt nu jaarlijks 225 levens, de verwachting is dat met het vernieuwde bevolkingsonderzoek jaarlijks nog 30 vrouwen minder aan deze ziekte zullen overlijden. I. Cijfers In 2016 werden 73.807 vrouwen uitgenodigd deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. 45.281 vrouwen, ofwel 61,4% (ter vergelijking: 62,2% in 2015), gaven gehoor aan deze oproep en lieten een uitstrijkje maken. 6.431 cliënten (8,7%) gaven aan (op dit moment) geen gebruik te willen maken van de uitnodiging (nonparticipatie). Van hen meldden 1.496 (23,3%) zich definitief af voor het bevolkingsonderzoek. Bij 3.675 cliënten (57,3%) is de afmelding van tijdelijke aard. Dit ligt hoger dan andere jaren (in 2015 was het 52,4%) en heeft te maken met de overgang naar het vernieuwde bevolkingsonderzoek in 2017. 1.230 cliënten (19,2%) gaven aan deze keer niet mee te doen omdat zij recent een uitstrijkje hadden laten maken. De resterende 22.113 cliënten (30,0%) hadden op de peildatum (nog) niet gereageerd op de uitnodiging. Herhaal- en vervolgonderzoek Omdat het uitstrijkje niet beoordeelbaar was, kreeg 2% van de cliënten een uitnodiging voor een herhaaluitstrijkje na zes weken. 4,3% van de cliënten werd geadviseerd na zes maanden een vervolguitstrijkje te laten maken. 0,9% van de onderzochte cliënten (ook 0,9% in 2015) werd doorverwezen naar de gynaecoloog. Het merendeel van deze cliënten (63,9%) is tussen de 30 en 40 jaar oud. II. Vernieuwing bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker is vernieuwd per 1 januari 2017. Het vernieuwde bevolkingsonderzoek zou medio 2016 worden ingevoerd. Eind oktober 2015 liet minister Schippers de Tweede Kamer weten dat de invoering wordt uitgesteld. De invoeringsdatum was onder druk komen te staan door juridische procedures rond de aanbestedingen. Deze kostten meer tijd dan verwacht. De belangrijkste wijziging in het vernieuwde onderzoek is dat er wordt gescreend op hrhpv (hoog risico humaan papillomavirus). Baarmoederhalskanker wordt door dit virus veroorzaakt. 8
Nieuw is ook de inzet van een zelfafnameset. Vrouwen die het erg vervelend of moeilijk vinden een uitstrijkje te laten maken, kunnen op deze manier toch meedoen aan het bevolkingsonderzoek. In 2016 werd, in verband met de aanstaande overgang naar het vernieuwde bevolkingsonderzoek, een aangepast uitnodigingsschema gehanteerd. Alle vrouwen die in 2016 moesten worden uitgenodigd, ontvingen hun uitnodiging voor 1 september 2016. De laatste herinneringsuitnodigingen gingen 1 november de deur uit. Deelname aan het oude bevolkingsonderzoek was mogelijk tot 1 december 2016. III. Basisscholing Cervixscreening doktersassistenten In 2016 is het volledige scholingsmateriaal van de basisscholing en de vervolgscholing aangepast met oog op het vernieuwde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. In totaal hebben 34 doktersassistenten de basisscholing gevolgd. Daarnaast zijn bij de vervolgscholingen 57 doktersassistenten opgeleid. Ook hebben 14 cursisten van het Capabel College een basisscholing op maat gevolgd. In het najaar van 2016 organiseerde Bevolkingsonderzoek Noord met de Nederlandse Vereniging van Dokterassistenten (NVDA) op diverse plaatsen in Noord-Nederland bijeenkomsten in het kader van de vernieuwing, om doktersassistenten en huisartsen te scholen. Deze bijeenkomsten met de NVDA en ELANN (eerstelijnsadvies voor huisartsen) zijn goed bezocht. De vernieuwing werd belicht door betrokkenen van Bevolkingsonderzoek Noord, laboratoria en gynaecologen. In totaal zijn er in 2016 zeven avonden georganiseerd en volgden er drie in 2017. 9
5. Bevolkingsonderzoek darmkanker In januari 2014 is de gefaseerde invoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker gestart. Dit bevolkingsonderzoek is voor mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar. Zij ontvangen iedere twee jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek. Volgens planning is het bevolkingsonderzoek in 2019 volledig ingevoerd. Het bevolkingsonderzoek bestaat uit een ontlastingstest, die met de uitnodiging per post wordt meegezonden. In het laboratorium wordt onderzocht of er bloed in de ontlasting zit. Bevolkingsonderzoek Noord verstuurt de uitslag per post aan de cliënt. Als er bloed in de ontlasting is aangetroffen, wordt bij de uitslag direct een uitnodiging voor een intakegesprek voor vervolgonderzoek meegezonden. Het vervolgonderzoek (intake en coloscopie) vindt plaats in een coloscopiecentrum. Het bevolkingsonderzoek kan op termijn jaarlijks 2.400 sterfgevallen aan darmkanker helpen voorkomen. I. Cijfers In 2016 zijn volgens de planning mannen en vrouwen uitgenodigd uit de geboortejaren 1941, 1945, 1947, 1949, 1951, 1953, 1955 en 1957. Ook werd nog een groep mensen uitgenodigd die volgens de planning in 2015 de eerste uitnodiging had moeten ontvangen. Vanwege een tekort aan capaciteit voor vervolgonderzoek was dit niet gelukt en zijn ze in 2016 uitgenodigd. In totaal werden in 2016 door Bevolkingsonderzoek Noord 161.617 personen uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek darmkanker (in 2015: 129.461). Er werden 119.009 (73,64%) beoordeelbare ontlastingstesten teruggestuurd. 112.530 deelnemers (94,56%) ontvingen een gunstige uitslag. Bij 6.479 personen (5,44%) werd bloed in de ontlasting gevonden. Zij ontvingen bij de uitslag een uitnodiging voor een intakegesprek voor vervolgonderzoek in een coloscopiecentrum. Van de 6.479 verwezen personen zijn er 5.859 naar de intake geweest. 5.396 personen ondergingen een coloscopie. Dit verschil in aantal is te verklaren doordat tijdens de intake kan blijken dat een coloscopie niet mogelijk of zinvol is (bijv. door gezondheidsredenen of medicijngebruik). Ook kan een cliënt er zelf voor kiezen geen coloscopie uit te laten voeren. Bij 7,36% van de deelnemers die een coloscopie ondergingen werd darmkanker gevonden, bij 44,57% vergevorderde poliepen en bij 18,31% beginnende poliepen. Bij 17,31% werden geen afwijkingen gevonden. II. Informatiebijeenkomsten Bevolkingsonderzoek Noord heeft in 2016 verschillende bijeenkomsten georganiseerd of bijgewoond, om informatie te geven over het bevolkingsonderzoek darmkanker. Op 22 februari 2016 organiseerde Bevolkingsonderzoek Noord een netwerkbijeenkomst voor MDL-artsen, internisten, pathologen, intake-verpleegkundigen en de managers van coloscopiecentra en pathologielaboratoria. Zij werden hier bijgepraat over het bevolkingsonderzoek darmkanker. 10
Op 18 april 2016 was de manager darmkanker van Bevolkingsonderzoek Noord bij de Publieksacademie over darmkanker aanwezig, georganiseerd door Nij Smellinghe. Ze sprak hier over het bevolkingsonderzoek darmkanker. Bevolkingsonderzoek Noord wil vaker aanwezig zijn bij avonden zoals deze, of zelf avonden organiseren, om ketenpartners te informeren over de bevolkingsonderzoeken. Zo verzorgde de Regionaal Coördinerend MDL-arts in het najaar een presentatie voor huisartsen. III. Capaciteit Na de start van het bevolkingsonderzoek was er sprake van een tekort aan capaciteit voor vervolgonderzoek. In 2016 zagen we dat in onze regio alle ziekenhuizen deelnemen aan het bevolkingsonderzoek en dat we cliënten bij wie nader onderzoek nodig is, dit binnen een acceptabele wachttijd en reisafstand kunnen aanbieden. Bevolkingsonderzoek Noord Queridolaan 5 9721 SZ Groningen Postbus 425 9700 AK Groningen 050 520 88 88 www.bevolkingsonderzoeknoord.nl info@bevolkingsonderzoeknoord.nl Juli 2017 11