Jaarverslag Voorwoord Samenvatting van de financiën. SOLidariedade in het kort De organisatie Het werk in Brazilië

Jaarverslag 2016 Voorwoord Samenvatting van de financiën SOLidariedade in het kort De organisatie Het werk in Brazilië Fondsenwerving Communicatie Financiën

Voorwoord VOORWOORD VAN HET BESTUUR Het werk van Mark en Anouk in Brazilië is meer dan ooit zinvol en hard nodig. Ons respect gaat uit naar de enorme inzet van Mark en Anouk om de kinderen in Alvorada en Canoas momenten van vorming en ontspanning te bieden, de kinderen te waarderen voor wie ze zijn en hen een gevoel van competentie te geven. Uit dit jaarverslag blijkt dat de economische en sociale situatie in Brazilië alleen maar verslechtert. Dit is sterk van invloed op het welzijn van de kinderen maar ook op het functioneren van Anouk en Mark. Ook zij worden dagelijks geconfronteerd met een onveilige omgeving. Desondanks blijven zij zich met hart en ziel inzetten voor de jongeren in Brazilië. Zij kunnen dit volhouden omdat er veel mensen betrokken zijn bij hun werk en hun vertrouwen in het werk tonen in de vorm van donaties. Mede namens de andere bestuursleden danken wij iedereen die de Stichting SOLidariedade een warm hart toe draagt. Godelieve de Heij-Lenoir, voorzitter Stichting SOLidariedade VOORWOORD VAN DE DIRECTIE 2016 was in vele opzichten een bewogen jaar. De grimmige sfeer rondom de protesten voorafgaand aan de afzetting van de in 2015 democratisch gekozen president Dilma Roussef voorspelden niet veel goeds en die voorspelling is helaas uitgekomen. De nieuwe conservatieve regering bestaande uit blanke rijke mannen is er niet in geslaagd het economisch tij te keren en neemt haar toevlucht tot maatregelen die de grote groep arme Brazilianen meer dan ooit treft. De toekomst ziet er voor hen somber uit. Voor ons persoonlijk is de toegenomen onveiligheid en hoge criminaliteit een grote zorg. Die zorg valt echter in het niet bij wat wij dagelijks horen en zien in de buurt waar wij werken en in onze omgang met de kinderen die daar moeten wonen. Elke dag weer en meer beseffen wij in welke grote luxe wij zelf zijn opgegroeid; nooit honger geleden, altijd een bed in een (t)huis, een goede school, een goede huisarts indien nodig, lid zijn van een sportclub, vakanties, vrienden, in veiligheid, in geborgenheid en dat alles altijd als vanzelfsprekend. Dat is het echter niet. Wij danken u heel hartelijk voor uw betrokkenheid, uw vertrouwen en uw ondersteuning! Dankzij u kunnen wij het leven van een grote groep kinderen verlichten. Met hartelijke groeten, Mark Fijen & Anouk Cleven Stichting SOLidariedade T 06-42911995 (Joyce van de Weerd-Korsten, secretaris) E stichtingsolidariedade@gmail.com W www.solidariedade.nl Bank NL66RABO0356202364 t.n.v. Stichting SOLidariedade KvK 55592457 Pagina 2 van 41

Samenvatting van de financiën Overzicht verdeling uitgaven 2014-2016 2016 2015 2014 Richtlijn Project 93,6% 93,7% 94,6% Min. 90% Fondsenwerving & Communicatie 5,8% 5,9% 5,2% Max. 10% Beheer & Administratie 0,6% 0,4% 0,2% Max. 5% Overzicht inkomsten SOLidariedade 2014-2016 (in euro s). 2016 2015 2014 Eigen fondsenwerving 55.916 42.373 47.283 Fondsenwerving door derden 4.960 12.341 1.636 Rente 27 75 154 Totaal 60.903 54.789 49.073 Overzicht uitgaven SOLidariedade 2014-2016 (in euro s). 2016 2015 2014 Project 37.677 55.605 47.795 Fondsenwerving & Communicatie 2.316 3.504 2.638 Beheer & Administratie 259 261 115 Totaal 40.252 59.370 50.548 Uitgebreide informatie over de financiën kunt u vinden in het hoofdstuk Financiën op pagina 33. Pagina 3 van 41

SOLidariedade in het kort De geschiedenis van SOLidariedade, pag. 4. Doel, missie en visie, pag. 4. Achtergrondinformatie over Brazilië, pag. 5. Het onderwijs in Brazilië, pag. 6. De kernprincipes, pag. 8. DE GESCHIEDENIS VAN SOLIDARIEDADE SOLidariedade is op 26 juni 2012 opgericht door het Nederlands echtpaar Mark Fijen en Anouk Cleven. Na jarenlang in Nederland werkzaam te zijn geweest in het bedrijfsleven (Mark) en in het onderwijs en de zorg (Anouk) besloten zij medio 2008 het roer om te gooien. Ze verkochten al hun bezittingen en vertrokken begin 2009 naar Indonesië. Daar werkten zij drie jaar als professioneel vrijwilliger voor de internationale ontwikkelingsorganisatie VSO.1 Zij verwierven in deze periode veel kennis en vaardigheden op het gebied van ontwikkelingswerk en kregen een duidelijker beeld van de (on)mogelijkheden binnen dit werkterrein. Na drie jaar wilden Mark en Anouk hun werk graag continueren, maar op een andere wijze en in een ander land. Zij wilden hun werk op een meer transparante wijze een duurzamer karakter geven. Dit was het startschot voor de oprichting van SOLidariedade. SOLidariedade is een Nederlandse stichting met ANBI status. Sinds 2012 werken en wonen Mark en Anouk in Brazilië. Doel Een betere toekomst voor kansarme jongeren in Brazilië. Missie Bevorderen van de economische onafhankelijkheid van kansarme jongeren in Brazilië. Visie Onderwijs - in de meest brede zin van het woord - is de sleutel tot economische onafhankelijkheid. Pagina 4 van 41

ACHTERGRONDINFORMATIE OVER BRAZILIË De droom is voorbij Nog maar een paar jaar geleden was Brazilië het voorbeeld van een land dat zich in korte tijd had omgevormd van ontwikkelingsland tot bloeiende economie. Brazilië was het land van de mogelijkheden. In 2010 groeide de economie met 7,5%, eind 2011 passeerde Brazilië het Verenigd Koninkrijk als zesde economie ter wereld. Door de grote vraag naar soja, ijzererts en olie, onder andere uit China, stroomde het geld binnen. Voor de zuidkust werden mogelijk de grootste olievoorraden ter wereld ontdekt. Het leidde tot een sterk groeiende middenklasse en grote binnenlandse consumptie: mensen verdienden voor het eerst voldoende geld om witgoed, elektronica en auto s aan te schaffen. Zo werd Brazilië één van de BRIC-landen: Brazilië, Rusland, India en China. Ze golden als veelbelovende economieën met groeipotentie. Maar die tijd is voorbij. Diepe crisis Brazilië verkeert de laatste jaren in een diepe politieke, economische en sociale crisis. Politiek: grootste corruptieschandaal in de historie van Brazilië; operatie Car Wash, 271 van de 594 leden van het Braziliaanse Congres worden aangeklaagd voor ernstige feiten als fraude, omkoping en zelfs moord. In 2016 is de in 2014 democratisch gekozen president Dilma Roussef, van de sociale arbeiderspartij PT via een impeachment procedure afgezet en vervangen door Michel Temer, van de conservatieve PMDB partij. Uit een recente opiniepeiling blijkt dat slechts 10% van de bevolking tevreden is over de nieuwe president. Bijna twee derde van de Brazilianen wil dat Temer aftreedt en dat er nieuwe verkiezingen worden gehouden. Economie: een economische krimp van bijna 4% in 2015, het grootste dieptepunt in 25 jaar. De werkloosheid is 12% en de inflatie is opgelopen tot bijna 10% in 2016. Sociaal: in 2015 bestond de Braziliaanse samenleving uit ruim 204 miljoen mensen, hiervan leven ruim 8 miljoen mensen in extreme armoede. Dat betekent dat zij geen onderdak hebben, niet dagelijks te eten en te drinken hebben en geen toegang hebben tot gezondheidszorg. Bijna 44 miljoen mensen leven onder de internationale armoede grens, zoals vastgesteld door de World Bank.2 Eén op de vier Brazilianen woont in een sloppenwijk, die in Brazilië een favela wordt genoemd. Deze wijken hebben geen centrale riolering, schoon water of fatsoenlijke infrastructuur en worden geteisterd door geweld en criminaliteit vanwege de drugshandel. Klassenscheiding en racisme zijn aan de orde van de dag. Dat mensen genoeg geld hebben zodat ze geen honger lijden is belangrijk, maar niet voldoende. Voor een definitieve transformatie van hun leven zijn structurele investeringen nodig, in onderwijs en gezondheidszorg. De Braziliaanse regering heeft in december 2016 besloten de overheidsuitgaven in o.a. onderwijs en gezondheidszorg voor twintig jaar te bevriezen, zij hoopt hiermee de economie op de rails te krijgen en het vertrouwen van investeerders terug te winnen. Bijna twee derde van de bevolking is tegen de maatregel, die vooral de armste Brazilianen hard zal treffen. Zij zijn volledig afhankelijk van openbaar onderwijs en gezondheidszorg, terwijl het vermogende deel van de bevolking toegang heeft tot particuliere instellingen. Ook sociale programma's, zoals Bolsa Familia en uitkeringen lopen gevaar.3 Pagina 5 van 41

Bolsa Família In een poging de inkomensongelijkheid tussen arm en rijk te verminderen heeft de toenmalige president Lula da Silva in 2004 het sociale programma Bolsa Família geïntroduceerd. Via dit programma ontvangen families zonder inkomen maandelijks per kind tussen de 35 en 135 Real ( 10 tot 39), in ruil hiervoor moeten hun kinderen naar school. Het geld wordt niet contant overhandigd, maar één persoon in de familie (doorgaans de moeder) krijgt een pas waarmee zij in de supermarkt eten kan kopen. Het programma was zeer succesvol; 28% vermindering van armoede en 10 jaar na de invoering van het programma voldeden al bijna twee miljoen Brazilianen niet meer aan de criteria van het programma. Zij konden dus in hun eigen inkomen voorzien.4 Ondanks dit programma, dat nog steeds loopt, is Brazilië er niet in geslaagd om de inkomensongelijkheid tussen arm en rijk op structurele wijze te verkleinen. Inkomensongelijkheid is slechts één aspect van het enorme verschil tussen arm en rijk in Brazilië, toegang tot gezondheidszorg en goed onderwijs zijn andere aspecten. HET ONDERWIJS IN BRAZILIË Het werk van SOLidariedade richt zich op onderwijs, in de meest brede zin van het woord. SOLidariedade is ervan overtuigd dat goed onderwijs de beste weg is naar een leven zonder armoede. Het onderwijs(systeem) in Brazilië kent een groot aantal uitdagingen, waarvan wij er drie zullen toelichten; het verschil tussen privé en overheidsscholen, de algehele lage kwaliteit van het onderwijs in Brazilië en het uitblijven van structurele investeringen in het onderwijs. Het verschil tussen privé en overheidsscholen De toegang tot overheidsscholen is gratis. Er zijn echter te weinig schoollokalen voor alle Braziliaanse kinderen, waardoor stoelen twee of drie keer per dag bezet moeten worden door verschillende kinderen (ochtend, middag, avond). Kinderen gaan daarom maar vier uur per dag naar school. Overheidsscholen zijn meestal slecht onderhouden. Veel scholen hebben geen bibliotheek of computerfaciliteiten en de meeste scholen hebben geen gekwalificeerde vakleerkrachten. Onderzoek toont aan dat de kwaliteit van een leerkracht grote invloed heeft op het succes van een leerling op school en in zijn/haar verdere leven. In Brazilië heeft nauwelijks een derde van de leerkrachten op overheidsscholen zelf de middelbare school afgerond. Voor de Braziliaanse gezinnen waar SOLidariedade mee werkt is het financieel onmogelijk om hun kinderen op een privé school te plaatsen. Dit betekent dat hun kinderen nooit toegang zullen krijgen tot kwalitatief goed vervolgonderwijs, waarmee hun kansen op betaald contractwerk (formele arbeid) en de daarbij behorende sociale voorzieningen in hoge mate afnemen. Dit proces herhaalt zich van generatie op generatie. Door de uitzichtloze situatie nemen jongens vaak hun toevlucht tot de lucratieve drugshandel waarin op snelle wijze veel geld verdiend kan worden. Dat dit doorgaans ook een kort leven inhoud nemen ze op de koop toe. Meisjes worden vaak op zeer jonge leeftijd moeder, dit heeft niets te maken met een gebrek aan voorlichting of voorbehoedsmiddelen, maar wel met een gebrek aan perspectief en het ontbreken van andere rolmodellen dan hun eigen moeder. Pagina 6 van 41

De algehele lage kwaliteit van het onderwijs in Brazilië Volgens het Global Competitiveness Report van het World Economic Forum blijft het niveau van het basisonderwijs en hoger onderwijs in Brazilië laag. Uit hun onderzoek blijkt dat Brazilië op een ranglijst van 148 onderzochte landen op de 129 ste plaats staat qua basisonderwijs en op de 121 ste plaats qua hoger onderwijs. In de meeste Zuid-Amerikaanse landen ontvangt de meerderheid van de kinderen geen kwalitatief goed en relevant onderwijs. Met als gevolg dat veel jongeren de arbeidsmarkt op gaan zonder de noodzakelijke vaardigheden en kennis voor het vinden van fatsoenlijk werk en te participeren in een toenemende competitieve, informatierijke en globale economie. Aan de andere kant kunnen werkgevers niet voldoende gekwalificeerd personeel vinden. Deze enorme afstand tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt onderdrukt de economische groei en versterkt de ongelijkheid tussen arm en rijk. In Zuid-Amerika start 92% van de kinderen met de basisschool. Slechts één op de vier kinderen uit de laagste sociale klasse in Brazilië rond de basisschool af, 41% rond de middelbare school af en nauwelijks één op de 200 studenten uit deze klasse volgt een hogere beroepsopleiding. Het uitblijven van structurele investeringen in het onderwijs In 2014 heeft de Braziliaanse overheid een Nationaal Onderwijsplan (PNE: Plano Nacional de Educação) voor de komende tien jaar opgesteld. Voor de periode 2015 en 2016 was als doel gesteld dat alle Braziliaanse kinderen tussen de 4 en 17 jaar oud naar school zouden gaan. Volgens schattingen van onderwijsinstituten gaan op dit moment 2,8 miljoen kinderen in deze leeftijdscategorie niet naar school. Ongeveer 700.000 kinderen in de leeftijd van 4 tot 5 jaar oud gaan niet school, omdat er simpelweg geen plaats is. Vanwege de in december 2016 aangekondigde bevriezing van overheidsinvesteringen o.a. op het gebied van onderwijs zullen de doelen van het Nationaal Onderwijsplan niet gehaald worden. Dit betekent ten eerste dat er niet voor alle Braziliaanse kinderen een plaats op een school is en ten tweede dat er niets zal veranderen aan de toch al lage kwaliteit van het onderwijs.5 Pagina 7 van 41

DE KERNPRINCIPES GELIJKHEID SOLidariedade maakt geen onderscheid op grond van geloofsovertuiging, politieke voorkeuren, afkomst, sekse, ras of seksuele geaardheid. KENNISOVERDRACHT SOLidariedade werkt aan overdracht van kennis en vaardigheden, niet aan liefdadigheid. PROFESSIONALITEIT SOLidariedade werkt samen met professionals op een gestructureerde en doelmatige wijze. TRANSPARANTIE SOLidariedade voldoet aan alle wettelijke eisen die gesteld worden aan een ANBI. De jaarrekening is opgenomen in het jaarverslag. Pagina 8 van 41

De organisatie Het bestuur, pag. 9. De medewerkers, pag. 11. De vrjiwilligers, pag. 12. Het beleid, pag. 12. De resultaten van 2016, pag. 13. De plannen voor 2017, pag. 13. HET BESTUUR SOLidariedade werd in 2016 geleid door een viertallig bestuur. De bestuursleden verrichten al hun werk belangeloos, zij ontvangen geen vergoeding voor hun werkzaamheden en hebben afgezien van een reiskostenvergoeding. In 2016 heeft tweemaal een bestuursvergadering plaatsgevonden. De besluiten van de bestuursvergadering worden door de secretaris vastgelegd in een actiepuntenoverzicht. Tijdens elke bestuursvergadering worden de werkzaamheden van Mark en Anouk in Brazilië geëvalueerd. Indien nodig worden de werkplannen of projecten bijgesteld. Overzicht vergaderonderwerpen Datum Onderwerpen Deelnemers 30.06.2016 Erkenningsregeling CBF, nevenfuncties van bestuursleden, verlenging termijn van bestuursleden, fondsenwervingsplannen, externe communicatie, stand van zaken financiën, werkzaamheden in Alvorada en Canoas. 20.12.2016 Begroting en dekkingsplan 2017, fondsenwervingsplannen 2017, werving vijfde bestuurslid, externe communicatie, stand van zaken financiën, werkzaamheden in Alvorada en Canoas. Anouk Cleven, Godelieve de Heij- Lenoir, Jenny van Opdorp, Joyce van de Weerd-Korsten en Léon Peters. Anouk Cleven, Godelieve de Heij- Lenoir, Jenny van Opdorp, Joyce van de Weerd-Korsten, Léon Peters en Mark Fijen. De bevoegdheden en verantwoordelijkheden van het bestuur zijn vastgelegd in de openbare statuten van SOLidariedade. De taken en werkverdeling tussen bestuur en werknemers zijn vastgelegd in een intern document. SOLidariedade heeft geen orgaan van toezicht. Dat betekent dat het bestuur het toezichthoudend orgaan is. Voor de financiële zaken zijn de voorzitter, penningmeester en secretaris ieder afzonderlijk gevolmachtigd. Alle bestuursleden hebben er in 2016 voor gekozen om hun bestuurstermijn te verlengen. Rooster van aftreden en nevenfuncties Bestuurslid Functie Verantwoordelijkheden Jaar van aftreden Nevenfuncties Godelieve de Heij-Lenoir Voorzitter Fondsenwerving en PR 2018 Geen Joyce van de Weerd-Korsten Secretaris Administratie en communicatie 2018 Geen Léon Peters Penningmeester Financiën 2018 Geen Jenny van Opdorp Bestuurslid Programma's 2018 Geen Pagina 9 van 41

VOORZITTER, Godelieve de Heij-Lenoir is afgestudeerd aan de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht met als afstudeerrichting leerstoornissen (orthopedagogiek). Zij heeft vijftien jaar als schoolbegeleider gewerkt binnen een onderwijsbegeleidingsdienst. Momenteel werkt Godelieve als orthopedagoge bij SBO Het Mozaïek in Sittard. SECRETARIS, Joyce van de Weerd-Korsten heeft in eerste instantie de opleiding Middelbare Hotelschool te Heerlen afgerond en daarna het diploma van de HEAO, afstudeerrichting Internationaal Marketing Management, in Utrecht behaald. Tijdens haar studies heeft ze meerdere keren in Frankrijk gewoond. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als marketeer, projectmanager en secretariële dienstverlening in diverse branches. PENNINGMEESTER, Léon Peters is na vijftien jaar werkzaam te zijn geweest binnen de verpleging informatica gaan studeren. Hij is afgestudeerd aan de TIAS, de business school van Tilburg University en de Technische Universiteit Eindhoven. Sinds begin 2015 werkt Léon als manager I&A bij het ziekenhuis Sint Jans Gasthuis in Weert en geeft hierbij leiding aan de afdelingen Infrastructuur, Applicatiebeheer, Datamanagement en Projecten. BESTUURSLID, Jenny van Opdorp is afgestudeerd als loopbaanadviseur aan de Academie Mens-Arbeid in Tilburg. In Indonesië heeft zij gewerkt als professioneel vrijwilliger voor de internationale ontwikkelingsorganisatie VSO. Momenteel is Jenny werkzaam voor een re-integratiebedrijf in Tilburg waar ze zich bezighoudt met het ontwikkelen en verzorgen van trainings- en coachingstrajecten voor en aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Pagina 10 van 41

DE MEDEWERKERS Mark Fijen is verantwoordelijk voor het programma van SOLidariedade. Mark Fijen is afgestudeerd als bedrijfskundig ingenieur aan de Technische universiteit Eindhoven. Hij heeft meer dan tien jaar werkervaring in het bedrijfsleven; specifiek op het gebied van logistiek, transport en management. Na deze periode was hij op zoek naar een nieuwe uitdaging in zijn werkende leven. Begin 2009 is hij samen met zijn vrouw, Anouk Cleven, als professioneel vrijwilliger gaan werken en wonen in Indonesië. Mark werkte in 2009/2010 als managementadviseur voor de internationale organisatie VSO (Voluntary Services Overseas). In deze positie was hij werkzaam voor een ziekenhuis op het eiland Flores. Hij gaf daar o.a. (computer) trainingen en adviseerde het management. Onder zijn leiding werd er een nieuw, digitaal systeem voor medicijndistributie ontwikkeld en geïmplementeerd. In Flores heeft Mark ook de aanleg van een drinkwatersysteem gecoördineerd. Begin 2011 is hij verhuisd naar Makassar, waar hij een jaar als managementadviseur voor een belangenorganisatie van blinde mensen heeft gewerkt. Hij begeleidde de organisatie o.a. op het gebied van management, financiën en computerkennis. Anouk Cleven is directeur van SOLidariedade. Anouk is in 1997 afgestuurd in de klinische psychologie aan de Universiteit van Nijmegen. In Nederland heeft zij jarenlang gewerkt in het (speciaal)onderwijs en de zorg en als beleidsmedewerker bij de Zusters Franciscanessen van Heythuysen. Via deze baan is zij in contact gekomen met de wereld van ontwikkelingswerk. In 2009 kwam haar grote droom uit door samen met Mark als vrijwilliger in Indonesie te gaan werken en wonen. Drie jaar werkte zij daar als fondsenwerver voor verschillende lokale organisaties en voor de internationale onwikkelingsorganisatie Voluntary Services Overseas (VSO). In 2012 besloot zij in Nederland samen met Mark de stichting SOLidariedade op te richten. Anouk is van mening dat ieder kind recht heeft op een veilige leefomgeving en goed onderwijs ongeacht afkomst, ras of sexe. Helaas is dit niet de realiteit. Door haar werk voor SOLidariedade hoopt zij een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van een betere en eerlijkere toekomst voor alle kinderen. Pagina 11 van 41

DE VRIJWILLIGERS Zonder de inzet en hulp van vele vrijwilligers zou SOLidariedade het werk in Brazilië niet kunnen doen. Vrijwilligers zijn van groot belang voor het organiseren van fondsenwervingsactiviteiten in Nederland en het creëren van aandacht voor het werk van SOLidariedade. HET BELEID Algemeen beleid SOLidariedade is door de Belastingdienst aangemerkt als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Volgens de wet moeten ANBI s aan bepaalde eisen voldoen, één van de eisen is het hebben van een actueel beleidsplan. Het beleidsplan moet derden inzicht geven in de volgende aspecten van de organisatie: het werk dat de organisatie doet, de manier waarop de organisatie geld werft, het beheer van het vermogen van de organisatie en de besteding van het vermogen van de organisatie. Het SOLidariedade beleidsplan 2016-2017 is in te zien op de website. Het beleidsplan is opgesteld voor een periode van twee jaar. De doelstellingen zijn gebaseerd op de te verwachten maatschappelijke ontwikkelingen in Brazilië en in Nederland. De realiteit laat zien dat de economische, politieke en sociale situatie in Brazilië op dit moment instabiel is. Dit brengt onzekerheden en risico s mee voor het werk van SOLidariedade. Het lijkt ons om die reden niet opportuun om een beleidsplan voor langer dan twee jaar op te stellen. Het verschil tussen een beleidsplan en een jaarverslag is dat in het jaarverslag verantwoording wordt afgelegd over de werkzaamheden van het afgelopen jaar, terwijl een beleidsplan gericht is op de toekomst. Beloningsbeleid SOLidariedade hecht sterk aan transparantie, zodat mensen gefundeerde keuzes kunnen maken over de besteding van hun geld. De bestuursleden doen hun werk kosteloos, zij ontvangen geen enkele onkostenvergoeding. De werknemers van SOLidariedade ontvangen het in Nederland wettelijk verplicht minimumloon: Directeur SOLidariedade; Anouk was in 2016 voor 100% (40 uur per week) in dienst van SOLidariedade. Haar salaris was 1.386,- netto per maand. Programma directeur: Mark is sinds 1 november 2015 nog maar voor 30% (12 uur per week) in dienst van SOLidariedade. Hij verdiende hiermee 451,- per maand. Mark ontvangt in Brazilië salaris van de organisatie AEFRAN (eigenaar van het Centro Franciscano). Op het einde van het jaar is gekeken of Anouk en Mark in totaal hetzelfde netto verdiend hebben. Mark had in 2016 meer verdiend en heeft dit bedrag geschonken aan SOLidariedade. Mark en Anouk betalen al hun verzekeringen zelf en hebben geen pensioenvoorziening. Kinderen leren nieuwe Engelse woorden door woorden te zoeken bij de beginletters van hun naam. Pagina 12 van 41

DE RESULTATEN VAN 2016 Plan Beoogde resultaat Werkelijk resultaat SOLidariedade doet een aanvraag voor de nieuwe erkenningsregeling bij het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). Deze erkenningsregeling is gekomen ter vervanging van het keurmerk Goede Doelen. Actualiseren handleiding taken en verantwoordelijkheden bestuur. (intern document) Actualiseren handleiding taken en verantwoordelijkheden vrijwilligers. (intern document) Toetsing van de organisatie door een externe organisatie in het kader van transparantie en het vergroten van het vertrouwen van donateurs en sponsors. Aanwezigheid van een werkdocument voor het bestuur en de werknemers van SOLidariedade. Aanwezigheid van een werkdocument voor het bestuur, de werknemers en de vrijwilligers van SOLidariedade. SOLidariedade heeft het keurmerk Erkend Goed Doel ontvangen van het CBF. Door tijdsgebrek is dit nog niet gerealiseerd. Door tijdsgebrek is dit nog niet gerealiseerd. DE PLANNEN VOOR 2017 Plan Beoogde resultaat Lange-termijn effect Schrijven van een nieuw beleidsplan voor de periode 2018-2019. Vijfde bestuurslid werven, bij voorkeur met kennis op het gebied van fondsenwerving en een groot netwerk. Actualiseren handleiding taken en verantwoordelijkheden bestuur. (intern document) Actualiseren handleiding taken en verantwoordelijkheden vrijwilligers. (intern document) SOLidariedade voldoet aan de eisen van de Belastingdienst t.a.v. ANBI s en aan de erkenningseisen van het CBF. Bestuur wordt versterkt met een extra bestuurslid, met nieuwe kennis, vaardigheden en netwerk. Actueel werkdocument voor het bestuur en de werknemers van SOLidariedade. Actueel werkdocument voor het bestuur, de werknemers en de vrijwilligers van SOLidariedade. SOLidariedade voldoet aan het kernprincipes transparantie en professionaliteit en maakt daarmee een betrouwbare indruk richting sponsors en donateurs. Zorgdragen voor continuïteit van het bestuur SOLidariedade voldoet aan het kernprincipe professionaliteit en maakt daarmee een betrouwbare indruk richting sponsors en donateurs. SOLidariedade voldoet aan het kernprincipe professionaliteit en maakt daarmee een betrouwbare indruk richting sponsors en donateurs. Pagina 13 van 41

Het werk in Brazilië Samenwerking met derden, pag. 14. De doelgroep, pag. 14. De programma's, pag. 15. Het Centro Franciscano in Alvorada, pag. 15. De resultaten van 2016, pag. 17. De plannen voor 2017, pag. 19. Het Colegio Imaculada in Canoas, pag. 21. De resultaten van 2016, pag. 21. SAMENWERKING MET DERDEN Het hebben van een goede en betrouwbare samenwerkingspartner is van groot belang voor het welslagen van een project. SOLidariedade werkt in Brazilië samen met de Braziliaanse organisatie AEFRAN-PCC (Associação de Educação FRANciscana de Penitencia e Caridade Crista). AEFRAN is een stichting van de Zusters Franciscanessen in Porto Alegre. De formele kant van de samenwerking houdt onder meer in dat AEFRAN garant staat voor het visum, de werkvergunning en diverse andere wettelijke verplichtingen van Mark en Anouk. AEFRAN is de juridische eigenaar van het Centro Franciscano in de stad Alvorada en het Colégio Imaculada in de stad Canoas. Mark en Anouk werken op deze twee locaties. DE DOELGROEP SOLidariedade richt zich op kansarme jongeren in Brazilië, in de leeftijd van vier tot zestien jaar. In Brazilië zijn kinderen, sinds 2016, verplicht naar school te gaan vanaf vier jaar. De meeste kinderen waar SOLidariedade mee werkt hebben geen Ensino Infantil (groep 1 en 2) gevolgd, maar starten meteen met Ensino Fundamental (groep 3). Van de 100 kinderen die dagelijks het Centro in Alvorada bezoeken gaan slechts vier jongeren naar de middelbare school (Ensino Médio). Dagopvang 2-4 jaar oud: niet verplicht Educação Infantil 2-5 jaar oud Pre-school 4-6 jaar: verplicht vanaf 2016 Grau 1 verplicht Ensino Fundamental 6-15 jaar oud Grau II verplicht Ensino Médio verplicht vanaf 2016 Ensino Médio 15-17 jaar oud Ensino Técnico niet veplicht Pagina 14 van 41

De meerderheid van de Braziliaanse jongeren bezoekt slechts vier uur per dag een gratis overheidsschool. De rest van de dag werken zij mee in het huis(houden), hebben ze een betaalde baan en/of bezoeken ze een sociaal-educatief centrum, zoals het Centro in Alvorada. De meerderheid van deze families ontvangt maandelijks een uitkering uit het programma Bolsa Família. In 2014 heeft het NOS Jeugdjournaal een reportage gemaakt over een overheidsschool in Alvorada, waar een groot aantal kinderen van het Centro naar toe gaan. De reportage is te zien via deze link. DE PROGRAMMA S SOLidariedade levert kennisoverdracht en capaciteitsopbouw. Kennisoverdracht kan plaatsvinden op drie niveaus: het individu, de groep en de organisatie. De werkzaamheden van SOLidariedade vinden plaats op alle drie de niveaus. Om haar missie te bereiken heeft SOLidariedade twee programma s ontwikkeld: Campaigning towards Complete Education (CCE): het bevorderen, begeleiden en ondersteunen van de deelname aan en het volledig afronden van het reguliere onderwijs. Training towards Economic Empowerment (TEE): het leren van vaardigheden en kennis waardoor jongeren in staat zijn zelf een klein bedrijf op te starten of deel te nemen aan het betaalde arbeidsproces. De activiteiten binnen de programma s worden jaarlijks afgestemd op de noden en wensen van de mensen waar we mee samenwerken. De specifieke werkzaamheden van Mark en Anouk staan in onderstaande paragrafen over Alvorada en Canoas, daarnaast worden per locatie de werkzaamheden en resultaten van 2016 en de plannen voor 2017 beschreven. HET CENTRO FRANCISCANO IN ALVORADA Alvorada De stad Alvorada werd in 1965 gesticht, er wonen nu bijna tweehonderdduizend mensen. In de volksmond wordt het een slaapstad genoemd, omdat het grootste gedeelte van de bevolking s morgens vroeg van huis gaat om in Porto Alegre te werken en pas s avonds laat naar huis komt; alleen om te slapen. Vanaf haar oprichting wordt de stad gekenmerkt door een zeer moeizame economische en sociale ontwikkeling. Het gemiddelde inkomen per hoofd van de bevolking is één van de laagste in de regio. 27% van de volwassen bevolking in de werkende leeftijd heeft geen vast inkomen. 4% van de bevolking ouder dan vijftien jaar kan niet lezen of schrijven. Het zijn historische problemen die te wijten zijn aan een gebrek aan behoorlijk bestuur en slechte investeringen door opeenvolgende gemeentebesturen. De lage sociaaleconomische status van de stad heeft grote gevolgen voor de bevolking. Al jaren is Alvorada de stad met het hoogste aantal moorden van de provincie Rio Grande do Sul en dit aantal neemt elk jaar flink toe. Vooral jongeren en adolescenten zijn vaak het slachtoffer en dat hangt bijna altijd samen met drugsgebruik en/of handel in drugs. Ongeveer 70% van de moordzaken wordt door de politie opgelost. Een groot percentage blijft ongestraft, niet omdat er geen getuigen zijn, maar omdat mensen te bang zijn om als getuige op te treden.6 De bewoners van Alvorada zijn kwetsbaar en de sociale risico s zijn groot. Hun leven wordt gekenmerkt door werkloosheid, slechte huisvesting, geweld, slecht onderwijs, drugsmisbruik en kinderarbeid. Vooral het slechte onderwijs zorgt er voor dat mensen vrijwel geen kans krijgen om hun levenssituatie te verbeteren. De situatie voor jongeren is tamelijk uitzichtloos. Pagina 15 van 41

Het Centro Franciscano Het Centro Franciscano ligt in één van de buitenwijken van Alvorada. In het Centro worden dagelijks honderd jongeren van zes tot zeventien jaar opgevangen. De jongeren die s morgens naar school gaan, komen s middags naar het Centro (13.00-17.00 uur) en de jongeren die s middags naar school gaan komen s morgens naar het Centro (07.30-11.30 uur). De jongeren zijn verdeeld in vier leeftijdsgroepen. Elke groep heeft een vaste begeleider. Per dagdeel hebben de groepen drie uur activiteiten, zoals capoeira, sport, tekenen, Engelse les, muziek, handenarbeid, computerles en dans. Elke dag wordt er een warme maaltijd geserveerd en indien nodig kunnen jongeren zich douchen en/of kleding krijgen. Soortgelijke centra als dit zijn overal in Brazilië te vinden, het is dus geen uniek initiatief. De voorzieningen zijn dat echter wel en in die zin kan het Centro uitgroeien tot een unieke locatie. Er is bewust gekozen om niet de volledige capaciteit aan kinderen toe te laten, omdat het op dit moment niet lukt om de kinderen consequent te laten komen. Er is op dit moment nog te weinig participatie van de families en te weinig samenwerking met de scholen die de kinderen bezoeken. Beide aspecten zijn van groot belang in het streven naar een veilige en beschermde omgeving voor de jongeren. Het Centro had in 2012, toen Mark en Anouk hun werk starten, veel behoefte aan ondersteuning op het gebied van management. Vanaf medio 2014 heeft Mark een actieve rol gespeeld in de ondersteuning van de directie en de organisatie. In 2015 is zijn vrijwilligerswerk omgezet in een formele baan als manager van het Centro. Dit is een nieuwe functie, het is dus niet zo dat Mark een arbeidsplaats van een Braziliaan heeft ingenomen. De realiteit is dat een Braziliaan met de werkervaring en het opleidingsniveau van Mark geen baan als manager in het Centro zal ambiëren. Daarvoor staat de stad Alvorada en de wijk waarin het Centro is gevestigd te negatief bekend, zijn de arbeidsvoorwaarden te mager en het aanzien van de baan te gering. Horizon verbreden: in 2016 kwam Michelle D Souze een presentatie geven over haar geboorteland India. Voor de kinderen werd een onbekende en fascinerende wereld geopend. Pagina 16 van 41

DE RESULTATEN VAN 2016 Zoals reeds eerder beschreven vindt het werk van SOLidariedade plaats op drie niveaus: het individu, de groep en de organisatie. De resultaten zijn ook in deze drie groepen verdeeld. Maar het gaat hier over het niveau van het resultaat en niet over het niveau van het werk. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat het werk in een groep plaatsvindt (bijvoorbeeld de Engelse lessen) maar dat de resultaten op individueel niveau liggen en/of omgekeerd. Plan Beoogde resultaat Werkelijk resultaat INDIVIDUEEL NIVEAU Computer uitleen programma Project Notebook (Mark). Wekelijks Engelse les voor de jongeren van 6 tot 13 jaar (Anouk). Tijdens de Engelse lessen volgen we richtlijnen van de Anglia Examinations. Anglia is een instituut dat internationaal erkende certificaten afgeeft inzake Engels niveau. Wellicht is het in de toekomst mogelijk om geld beschikbaar te stellen voor de examens van Anglia. Microsoft Office 2013 basiscursus voor 12 jongeren van 14 jaar en ouder (Mark). Microsoft Office 2013 cursus voor gevorderden voor de jongeren die in 2015 de basiscursus hebben afgerond (Mark). Algemene computerlessen voor ouders in de avonduren (Mark). Vier jongeren die de computercursus voor gevorderden hebben afgerond en in de laatste klas van Ensino Fundamental of Ensino Media zitten krijgen een laptop in bruikleen voor één jaar, zodat zij de geleerde kennis in praktijk kunnen brengen en hun schoolprestaties kunnen verbeteren. 50 jongeren verwerven basiskennis van de Engelse taal, waardoor hun prestaties op school verbeteren, ze betere toegang krijgen tot wereldwijde informatie en minder achterstand hebben t.a.v. leeftijdsgenoten die wel Engelse les hebben op school. Jongeren kunnen op termijn - een internationaal erkend certificaat Engels bemachtigen. Twaalf jongeren krijgen basiskennis van de computerprogramma s Word, Excel en PowerPoint. Tien jongeren leren professioneel werken met de computerprogramma s Word, Excel, PowerPoint en Acces. Tien ouders leren te werken met een computer en internet. In 2016 is aan één jongere een laptop uitgeleend. De andere drie komen nog niet in aanmerking van het programma. Overwogen wordt om de voorwaarden voor het programma te verlichten. Alle kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar in het Centro (± 55) hebben in 2016 wekelijks Engelse les gehad. De kinderen die ook Engelse les hebben op school melden dat zij beter presteren dan hun klasgenoten, ze nemen regelmatig hun proefwerken mee naar het Centro, waaruit blijkt dat ze de hoogste scores halen. Zie toelichting onder aan deze tabel, onder Bijzondere projecten. Zie toelichting onder aan deze tabel, onder Bijzondere projecten. Nog niet gerealiseerd vanwege tijdsgebrek. GROEPSNIVEAU Sociale vaardigheidstraining voor de meest kwetsbare kinderen van het Centro (Anouk). Uitgangspunt van de sociale vaardigheidstraining is de Rots en Water methode uit Nederland. Vergroten en verbeteren van de samenwerking met de scholen (Anouk). Tien kinderen leren betere sociale vaardigheden, waardoor ze minder vaak in conflict komen met hun omgeving en/of minder kwetsbaar worden. Doel: verbetering van de sociale omgeving binnen het Centro; minder pesten, minder ruzie, minder fysiek geweld. Vermindering en preventie van schooluitval en het voorkomen van De training heeft nog niet plaatsgevonden, wel is er op vele andere manieren gewerkt aan het verbeteren van de sociale vaardigheden van de kinderen en het sociale klimaat binnen het Centro (o.a. het sportproject, introductie yoga en meditatie). Op individueel niveau is er bij een aantal kinderen een verbetering zichtbaar, het aantal (fysieke) conflicten in het Centro is daarentegen niet afgenomen. Nog niet gerealiseerd vanwege gebrek aan interesse vanuit de Pagina 17 van 41

Plan Beoogde resultaat Werkelijk resultaat Vergroten en verbeteren van de samenwerking met overheidsinstanties zoals de sociale dienst en de kinderbescherming (Anouk). Participatie in het wekelijks sportprogramma door het geven van tafeltennis les (Mark). Project Esporte para todos (Mark en Anouk). ORGANISATIE NIVEAU Professionalisering van personeelsbeleid (Mark). escalatie van problemen rondom kinderen. Vermindering en preventie van sociale problemen bij de kinderen en hun families (kinderarbeid, huiselijk geweld, drugsproblematiek etc.) Tien kinderen leren nieuwe sociale vaardigheden zoals samenwerken, omgaan met regels en frustratie en respect hebben voor materiaal. Verbetering van de sociale omgeving binnen het Centro. - Invoeren jaarlijkse functioneringsgesprekken, - Ontwikkelen van een database t.b.v. personeelszaken, - Invoering van bewijs van goed gedrag voor iedere medewerker. Doel: vermindering van het personeelsverloop en verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening door het Centro. scholen en van onze zijde gebrek aan tijd. Er is vaker en intensiever overleg met de betreffende instanties. De instanties zijn in 2016 ook enkele malen op bezoek geweest in het Centro. Tien kinderen hebben wekelijks het sportprogramma gevolgd. Het programma bestond naast het tafeltennis gedeelte ook uit een deel algemene fysieke oefeningen. Zie uitgebreide toelichting onder aan deze tabel, onder Bijzondere projecten. -90% van de medewerkers heeft een functioneringsgesprek gehad. -Er is eenvoudige database aangemaakt, die verder zal worden ontwikkeld in 2017. - Een bewijs van goed gedrag bestaat niet in Brazilië. Het personeelsverloop binnen het Centro is met 13% gedaald. Training van medewerkers in het onderhoud van het nieuwe leerling administratiesysteem (Mark). Algemene management ondersteuning (Mark en Anouk). Vijf medewerkers worden getraind, waardoor het nieuwe leerling administratiesysteem optimaal wordt gebruikt en correct wordt bijgehouden. - Directie (Mark). - IT (Mark). - Communicatie (Anouk). - Fondsenwerving (Anouk). Doel: professionalisering van het Centro, waardoor de dienstverlening aan de jongeren en hun families verbeterd en uitgebreid kan worden. Drie medewerkers; de directrice, de pedagoge en de maatschappelijk werker zijn getraind. Het systeem wordt nu onafhankelijk van de aanwezigheid van Mark en Anouk gebruikt. Zie uitgebreide toelichting over de fondsenwerving voor het Centro, onder aan deze tabel, onder Bijzondere projecten. In 2016 hebben we in het Centro het mandala kleuren/tekenen geintroduceerd. Pagina 18 van 41

BIJZONDERE PROJECTEN Het project Esporte para Todos Het Centro is de enige plek in de wijk São Pedro waar de jongeren een paar uur veilig kunnen verblijven en waar ze de zorg ontvangen die ze thuis of op school meestal niet voldoende krijgen. De problemen thuis en in de buurt zijn zo groot dat veel kinderen ernstige psychosociale problemen hebben. Deskundige hulp ontbreekt. Alle kinderen hebben gebrekkige sociaalemotionele vaardigheden en uiten hun frustraties en onrust op een negatieve manier. In het kader van meer aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van de kinderen hebben we in 2016 het project Esporte para Todos uitgevoerd. Het is belangrijk dat een kind sport: niet alleen voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid, maar ook voor de sociaal-emotionele ontwikkeling en het aanleren van sociale vaardigheden. Het project bestond uit een aantal doelstellingen: het vervangen van verouderd sportmateriaal, de aanschaf van nieuw sportmateriaal, introductie van wekelijkse tafeltennis lessen voor kinderen die zich daarvoor hadden ingeschreven en alle kinderen tijdens extra sporturen laten kennismaken met nieuwe sporten. Alle doelstellingen zijn bereikt. In 2017 zullen de wekelijkse tafeltennis lessen uitgebreid worden met badminton en tennislessen. Het Centro heeft tevens een gekwalificeerde sportleerkracht aangenomen, waardoor alle kinderen nu minimaal twee uur per week sport hebben. Het is nog te vroeg om te bepalen of we op deze manier een verandering in het sociale klimaat in het Centro kunnen bewerkstellingen. Op individueel niveau hebben we zeker veranderingen gezien in de sociaal-emotionele vaardigheden van kinderen, maar we hebben vooral gemerkt dat de kinderen het heerlijk vinden om te sporten en net als alle kinderen ter wereld nieuwsgierig zijn naar alles wat nieuw is. Fondsenwerving voor het Centro In 2015 is Anouk gestart met fondsenwerving voor het Centro in Brazilië. Het Centro wordt nu voor bijna 100% gefinancierd door de Congregatie Zusters Franciscanessen van Porto Alegre. Voor de bestaanszekerheid van het Centro is het van groot belang om voor de toekomst meer en andere financiële bronnen te vinden. In 2016 heeft Anouk op dit gebied veel vooruitgang geboekt. Een groot aantal geïnteresseerden heeft het Centro bezocht en kennis gemaakt met de doelgroep en activiteiten. De ervaring leert dat mensen die het Centro bezocht hebben graag het Centro willen gaan helpen. Overigens betreffen dit vrijwel allemaal mensen uit (de internationale gemeenschap) Porto Alegre. Betrokkenheid van officiële instanties of burgers uit Alvorada blijft een grote uitdaging. In 2016 heeft Anouk voor een totaalbedrag van 13.800,- aan donaties in natura en/of geld kunnen werven voor het Centro. De medewerkers van het kantoor in Porto Alegre van de bank De Lage Landen organiseerden een fantastich Kerstfeest in het Centro. Alle kinderen ontvingen een speciaal voor hen ingepakt en uitgezocht cadeau! Pagina 19 van 41

De computercursussen Sinds 2014 verzorgt Mark de computercursussen voor de 14 tot 17 jarigen op het Centro. Cursus Jaar Periode M J Tot. Gemiddelde Leeftijd Afgerond Niet afgerond Reden geen certificaat Basiscursus 2014 2 4 11 15 14 12 3 Werk, verhuizing, zwangerschap. Cursus voor gevorderden 2015 1 0 8 8 15 7 1 Gebrek aan motivatie. Basiscursus 2015 2 4 10 14 14 10 4 Werk, andere cursus, gebrek aan motivatie. Cursus voor gevorderden 2016 1 0 7 7 14 5 2 Gebrek aan motivatie, niet meer komen opdagen. Basiscursus 2016 2 1 8 9 15 7 2 Aanslag op moeder gepleegd en verhuisd. Vervolg cursus Reden geen vervolgcursus 8 Werk, justitiële problemen, gebrek aan motivatie. 7 Werk, gebrek aan motivatie. DE PLANNEN VOOR 2017 Het project Volta ás aulas In Brazilië zijn er privé en staatsscholen. Alle kinderen van het Centro gaan naar een staatsschool. Hoewel de toegang tot de staatsscholen gratis is, moet voor alle andere dingen betaald worden. Voor elke kopie, elk potlood en elk blaadje van school dat een kind gebruikt, krijgen de ouders een rekening. Als de ouders niet kunnen betalen, krijgen de kinderen geen kopie, geen potlood en geen blaadje. Om de kinderen in 2017 een goede start van het schooljaar te geven hebben we het project 'Volta às aulas - Terug naar school' geïntroduceerd. Dankzij de financiële steun van een Nederlands fonds hebben we voor alle kinderen een pakket met schoolmateriaal kunnen kopen; schrijfpotloden, gum, pennen, slijper, lijm, een groot schrift en een etui. De kinderen zullen deze pakketten niet zonder meer krijgen. In een poging de ouderparticipatie te vergroten krijgen alleen die kinderen waarvan de ouders/verantwoordelijken aanwezig zijn op de eerste ouderavond in maart 2017 een pakket. Natuurlijk worden de ouders en kinderen hier van te voren goed over ingelicht. Het Centro organiseert elke maand een ouderavond waarin belangrijke onderwerpen zoals veiligheid, hygiëne, alcohol en drugsmisbruik aan de orde komen, het is van groot belang voor de kinderen dat hun ouders deze avonden bezoeken. Plan Beoogde resultaat Lange-termijn effect INDIVIDUEEL NIVEAU Project Notebook (Mark). Wekelijks Engelse les voor de jongeren van 6 tot 13 jaar (Anouk). Tijdens de Engelse lessen volgen we richtlijnen van de Anglia Examinations. Anglia is een instituut dat internationaal erkende certificaten afgeeft inzake Engels niveau. Wellicht is het in de toekomst mogelijk om geld beschikbaar te stellen voor de examens van Anglia. Vier jongeren die de computercursus voor gevorderden hebben afgerond en in de laatste klas van Ensino Fundamental of Ensino Media zitten krijgen een laptop in bruikleen voor één jaar. 50 jongeren verwerven basiskennis van de Engelse taal. De jongeren kunnen hun geleerde kennis dagelijks in praktijk brengen en hun schoolprestaties verbeteren. Verbetering van schoolprestaties Engels, betere toegang tot wereldwijde informatie en minder achterstand t.a.v. leeftijdsgenoten die wel Engelse les krijgen op school. Jongeren kunnen op termijn - een internationaal erkend certificaat Engels bemachtigen. Pagina 20 van 41

Plan Beoogde resultaat Lange-termijn effect Microsoft Office 2016 basiscursus voor 12 jongeren van 14 jaar en ouder (Mark). Microsoft Office 2016 cursus voor gevorderden voor de jongeren die in 2016 de basiscursus hebben afgerond (Mark). Huiswerkbegeleiding en bijlessen voor de kinderen die zich hier voor inschrijven. Project Preparacao para Mercado de Trabalho (PMT). Twaalf jongeren krijgen basiskennis van de computerprogramma s Word, Excel en PowerPoint. Vier jongeren leren professioneel werken met de programma s Word, Excel, PowerPoint en Acces. Minstens de helft van het aantal kinderen schrijft zich in voor de huiswerkbegeleiding/bijlessen op het gebied van Portugees, wiskunde, rekenen, natuurkunde, geschiedenis en aardrijskunde. De huiswerkbegeleiding/bijlessen worden 1/week gratis gegeven in het Centro. Zes jongeren van 16-17 jaar oud volgen de vijf maanden durende training ter voorbereiding op de arbeidsmarkt. Verbetering van schoolprestaties. Verbetering van schoolprestaties. Verbetering van schoolprestaties Het verhogen van de kansen op de arbeidsmarkt. Algemene computerlessen voor ouders in de avonduren (Mark). GROEPSNIVEAU Sociale vaardigheidstraining voor de meest kwetsbare kinderen van het Centro (Anouk). Uitgangspunt van de sociale vaardigheidstraining is de Rots en Water methode uit Nederland. Tien ouders leren te werken met een computer en internet. Tien kinderen leren nieuwe sociale vaardigheden, waardoor ze minder vaak in conflict komen met hun omgeving en/of minder kwetsbaar worden. Meer kennis van internet en informatica. Met als doel meer begrip voor de kinderen en betere begeleiding door de ouders. Verbetering van de sociale omgeving binnen het Centro; minder pesten, minder ruzie, minder fysiek geweld. Participatie in het wekelijks sportprogramma door het geven van tafeltennis, badminton en tennis les (Mark). Tien kinderen leren nieuwe sociale vaardigheden zoals samenwerken, omgaan met regels en frustratie en respect hebben voor materiaal. Verbetering van de sociale omgeving binnen het Centro. ORGANISATIENIVEAU Algemene management ondersteuning (Mark en Anouk). - Directie (Mark). - HRM (Mark) - IT (Mark). - Communicatie (Anouk). - Fondsenwerving (Anouk). Professionalisering van het Centro, waardoor de dienstverlening aan de jongeren en hun families verbeterd en uitgebreid kan worden en er minder verloop plaatsvind onder het personeel. HET COLÉGIO IMACULADA IN CANOAS Project Ensino Infantil Canoas is een voorstad van Porto Alegre en wordt gekenmerkt door dezelfde sociaaleconomische problematiek als Alvorada. Het Colégio Imaculada is een privé school met filantropische status, waardoor ze participeren in verschillende sociale projecten die privé scholen toegankelijk moeten maken voor families die dat zelf niet kunnen betalen. Anouk participeert sinds 2013 in een project dat door de gemeente Canoas wordt gefinancierd. De gemeente betaalt voor 75 kinderen (4-5 jaar) afkomstig uit arme families in Canoas het schoolgeld. Zij kunnen daardoor twee jaar gratis Ensino Infantil (groep 1 en 2) volgen op het Pagina 21 van 41

Colégio. Als de gemeente dit project niet zou financieren, zouden deze kinderen niet naar school gaan. Hoewel zij leerplichtig zijn, is er onvoldoende plaats voor deze leeftijdsgroep in de gratis overheidsscholen. Een mooi project dus voor deze kinderen en hun families, dat hen een eerlijke kans biedt op een goede start zonder achterstand op de basisschool. De subsidie van de gemeente is voldoende voor een lokaal en een vaste leerkracht, niet voor materiaal of vakinhoudelijke leerkrachten. Anouk geeft Engelse les aan deze kinderen. De resultaten In het begin van het schooljaar heeft Anouk zes doelen geformuleerd. In de persoonlijke eindevaluatie van de kinderen komt te staan of ze deze doelen bereikt hebben en indien van toepassing waarom niet of gedeeltelijk. De resultaten voor 2016 zijn als volgt: 3 kinderen hebben de doelen niet gehaald omdat ze minder dan 10% van de lessen aanwezig zijn geweest, 9 kinderen hebben de doelen niet gehaald vanwege hun gedragsproblemen, 15 kinderen hebben de doelen gedeeltelijk gehaald om uiteenlopende redenen, 46 van de 73 kinderen hebben de doelen allemaal gehaald. Toekomst De financiering van het project door de gemeente Canoas liep steeds voor twee jaar, dat betekende dat het project voor deze lichting kinderen eind 2016 afliep. In overleg met het bestuur heeft Anouk besloten haar werkzaamheden in Canoas te beëindigen. Aan deze moeilijke beslissing liggen een aantal redenen ten grondslag: de toegenomen onveiligheid tijdens de busrit van Porto Alegre naar Canoas, de toegenomen onveiligheid in de buurt waar de school staat, de toename van zeer ernstige gedragsproblemen van de kinderen in het project en onvoldoende ondersteuning vanuit de school bij het omgaan met deze kinderen. Pagina 22 van 41

Fondsenwerving Donaties, pag. 23. Acties, pag. 25. Sponsoring, pag. 27. Dank en privacy, pag. 28. De resultaten van 2016, pag. 29. De plannen voor 2017, pag. 29. DONATIES SOLidariedade beschikt over een uitgebreid, niet openbaar fondsenwervingsplan. Hierin staat o.a. welke fondsenwervingsmethoden zij hanteert. Uiteraard zijn dit alleen maatschappelijk geaccepteerde methoden. In 2016 hebben we in totaal 60.876,- aan donaties ontvangen. Deze donaties waren afkomstig van particulieren, bedrijven en vermogensfondsen. De meeste donaties ontvangen we rechtstreeks op de bankrekening van SOLidariedade. Donaties In 2016 hebben donateurs 65 maal een donatie gedaan via de donatiemodule van Whydonate en éénmaal via Geef.nl. Particulieren Bedrijven Vermogensfondsen SOLidariedade onderscheidt verschillende bronnen van fondsenwerving: projectaanvragen, eenmalige donaties, periodieke donaties, inkomsten van de Goede Doel Shop, eigen fondsenwervingsacties en acties georganiseerd door derden. Bron van fondsenwerving 2016 2015 2014 Projectaanvragen 25% 36% 55% Eenmalige donaties 19% 21% 12% Periodieke donaties 6% 5% 4% Goede Doel Shop 2% 2% 2% Eigen fondsenwervingsacties 40% 14% 24% Acties georganiseerd door derden 8% 22% 3% Totaal 60.876 54.714 48.919 Pagina 23 van 41

Projectaanvragen Een projectaanvraag is een verzoek tot financiering, dat ingediend kan worden bij een steunstichting, vermogensfonds, serviceclub (Rotary, Kiwanis, Lions etc.) of een bedrijf. In sommige gevallen heeft een stichting of fonds een vast aanvraagformulier, in de meeste gevallen moet men zelf een projectaanvraag met de benodigde informatie opstellen. SOLidariedade heeft in 2016 zes projectaanvragen ingediend bij Nederlandse vermogensfondsen en éénmaal bij een bedrijf. Vier projectaanvragen zijn gehonoreerd door fondsen die SOLidariedade al eerder gesteund hebben. De betreffende fondsen willen graag anoniem blijven. De redenen voor afwijzing van de andere twee projectaanvragen waren een teveel aan projectaanvragen en het niet overeenstemmen van de doelgroepen (deze informatie was van te voren niet bekend bij ons). De projectaanvraag bij het bedrijf betrof een competitie waarbij werknemers projecten konden indienen. Deze competitie is om ons onbekende redenen geannuleerd. De inkomsten door projectaanvragen waren 14.943,-, dat is een daling van 4.784,- in vergelijking met 2015. Eenmalige donaties Eenmalige donaties ontvangen we van mensen, bedrijven of clubs die eenmalig een bedrag aan SOLidariedade doneren, zonder dat dit gekoppeld is aan een specifieke actie of project. In 2016 heeft SOLidariedade 51 eenmalige donaties ontvangen, variërend van 4,- tot 3.000,- per donatie. Het aantal eenmalige donaties is met twee gedaald in vergelijking met 2015, de totale inkomsten ad. 11.857,- waren echter hoger, een stijging van 293,- in vergelijking met 2015. Speciaal woord van dank aan de Wereldwinkel in Sittard waar SOLidariedade in de maand mei het goede doel van de maand was, dat betekent dat de inhoud van het wisselgeldpotje van die maand geheel aan SOLidariedade is overgemaakt! Periodieke donaties Periodieke donaties ontvangen we van mensen die elke maand of elk jaar een vast bedrag doneren. SOLidariedade is door de Belastingdienst aangemerkt als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Giften aan een ANBI zijn onder bepaalde voorwaarden volledig aftrekbaar. Het is niet meer nodig om een periodieke schenking vast te leggen in een notariële akte, een schriftelijke overeenkomst met SOLidariedade is voldoende. Alle periodieke donateurs zijn per brief geïnformeerd over de regelgeving inzake schenken. Op dit moment hebben acht donateurs een overeenkomst met SOLidariedade. Dat betekent dat zij hun giften volledig mogen aftrekken in hun belastingaangifte. SOLidariedade heeft zeventien periodieke donateurs. De totale bijdrage van deze donateurs was 3.935,-, dat is een stijging van 1.231,- in vergelijking met 2015. Goede Doel Shop SOLidariedade is sinds 2013 aangesloten bij de Goede Doel Shop. Dit is een website waarbij vrijwel alle grote internetwinkels zijn aangesloten. Door via deze website te winkelen ontvangt SOLidariedade automatisch een donatie, dat kost de consument niets. In de maand september was SOLidariedade goed doel van de maand van de Goede Doel Shop, dat betekent dat in die maand alle anonieme donaties ten goede zijn gekomen aan SOLidariedade. De inkomsten via de Goede Doel Shop waren 953,-, dat is een stijging van 70,- in vergelijking met 2015. Eind 2016 is de naam van de Goede Doel Shop gewijzigd in Doel Shop. Pagina 24 van 41

ACTIES Eigen fondsenwervingsacties In 2016 waren de inkomsten door eigen fondsenwervingsacties 24.232,-. Dat is een stijging van 16.789,- ten opzichte van 2015. Inkomsten uit eigen acties Presentaties WK actie 2015 Esporte para Todos Feliz Natal Oproep extra donatie Esporte para Todos In de zomer van 2016 vonden in Rio de Janeiro de Olympische Spelen plaats. In het kader hiervan organiseerde SOLidariedade de actie Esporte para Todos voor de kinderen in het Centro. De actie bracht 1.727,- op. Meer informatie over de verloop van dit project in het Centro kunt u vinden op pagina 19. Feliz Natal Bij de Feliz Natal actie in 2015 waren meer kerstpakketten gedoneerd dan nodig waren. De overgebleven pakketten hebben we in 2016 elke maand aan een familie in grote nood gedoneerd. In deze pakketten zat uiteraard geen cake of chocolade, maar zeep en tandenborstels en andere verzorgingsartikelen. In 2016 hebben we ook meer kerstpakketten ontvangen dan nodig waren, in overleg met de grootste donateur aan de actie, hebben we besloten dit geld in 2017 te besteden aan het project Volta às aulas. Meer informatie over dit project kunt u vinden op pagina 20. Pagina 25 van 41

Speciaal woord van dank aan Pip, Guusje en Sophie die voor de Feliz Natal actie een statiegeldactie organiseerden in de wijk Brandevoort in Helmond. Dagenlang haalden zij in hun buurt statiegeldflessen op om die vervolgens in te leveren bij de supermarkt. Deze super actie bracht 250,- op. Oproep extra donatie Halverwege het jaar 2016 werd duidelijk dat de inkomsten niet verliepen conform verwachting. Dit kwam doordat de actie Esporte para Todos niet het verwachte eindresultaat opleverde en een donatie toegezegd door een vermogensfonds later dan verwacht werd uitgekeerd. In de maand september was duidelijk dat indien we geen extra inkomsten zouden generen we de continuïteitsreserve zouden moeten aanspreken. Natuurlijk is deze reserve daar ook voor bedoeld, maar het dient ook als waarschuwingsteken. Naar aanleiding hiervan hebben we, met enige schroom, alle vaste donateurs en een aantal vermogensfondsen aangeschreven met het verzoek tot een extra donatie in het jaar 2016. Op dit verzoek is zeer positief gereageerd. Acties van derden In 2016 waren de inkomsten van acties georganiseerd door derden 4.960,-. Dat is een daling van 7.381,- ten opzichte van 2015. De daling is niet veroorzaakt doordat minder mensen een actie hebben georganiseerd, maar doordat de acties kleinschaliger van omvang waren dan in 2015. Acties door derden SOL diner Verkoop produkten Verjaardagsfeesten Ladies nights SOL diner In 2016 organiseerden we voor de tweede keer het SOL benefietdiner in restaurant De Bonnefooi in Maastricht. Leerlingen van het VMBO St. Maartenscollege bereidden en serveerden een heerlijk en goed verzorgd viergangendiner voor de 50 gasten. Leerlingen van het Porta Mosana College uit Maastricht verzorgenden de muzikale opluistering van de avond. Het diner bracht 1.351,- op. Daarnaast werd SOLidariedade uitgenodigd om bij twee vermogensfondsen, waarvan vertegenwoordigers aanwezig waren, een projectaanvraag in te dienen. Beide aanvragen zijn gehonoreerd. Ladies nights In 2015 werd de eerste Ladies night ten behoeve van SOLidariedade georganiseerd. Dit succesvolle concept waarbij gezelligheid gecombineerd wordt met aandacht voor het werk van SOLidariedade is in 2016 herhaald in de plaatsen Horn, Thull en Moordrecht. Tijdens alle avonden werden belangeloos workshops gegeven voor de gasten. Speciaal woord van dank aan Yi Ling Cleven, een nichtje van Anouk. Yi Ling woont met haar familie in Singapore, in maart vierde zij haar 10 de verjaardag. In plaats van cadeaus vroeg zij op haar feest een financiële bijdrage voor SOLidariedade! Wat een mooi gebaar! Pagina 26 van 41

SPONSORING Bij sponsoring doneren bedrijven of personen hun tijd, middelen of diensten aan SOLidariedade. Bijzonder woord van dank aan: Heidi en Leon Nieling van loonadministratiekantoor Kwaliteit (Ver)loont uit Stein voor het voeren van de loonadministratie. Marion Evers en Ger Bisschops van financieel adviesbureau Mariposam uit Sittard voor het onderhouden van de financiële administratie en het opstellen van de jaarrekening. Marjan Brugmans van MBOntwerpt uit Sittard voor het ontwerpen van alle promotiemateriaal van SOLidariedade. Monica Hensgens van Automobielen Hensgens uit Roermond voor het ter beschikking stellen van een auto tijdens de fondsenwervingsactiviteiten van SOLidariedade in Nederland. Sjef Ramakers van Sneldrukkerij Pasklaar uit Sittard voor het afdrukken van het promotiemateriaal. Rots en water training In januari mocht Anouk gratis deelnemen aan de driedaagse Rots en Water Training, gegeven door het Gadaku Institute uit Schagen. Rots en Water is een psycho-fysieke training voor kinderen, het richt zich op de ontwikkeling van sociale competenties, het voorkomen en aanpakken van pesten, weerbaarheid en seksueel geweld. Rots en Water is een wetenschappelijk bewezen effectieve methodiek, deelname aan de driedaagse training kost normaal gesproken 725,-. Donaties in natura In 2016 ontvingen we heel veel donaties in natura voor het Centro, in willekeurige volgorde: Stroopwafels en wafelkruimels van Stroopwafel Moinho uit Ivoti, Brazilië. USB-sticks van Paul Lemmen. Speelgoed, spellen en heel veel creatief materiaal van de families Domhoff, van den Heuvel, van Meeteren-Kraan, Els Hoving, familie Goesing en familie Verkuijlen. Computers: tien laptops en tien desktop computers van De Lage Landen in Porto Alegre, Brazilië en een desktop computer van Ineke Pauw. Creatief materiaal, speelgoed en snoepgoed van de dames van Amigas sem Fronteiras. Een gitaar, speciaal voor kinderen van Gitaar Shop MusicHub. Kleren en schoenen van diverse mensen uit Nederland en Brazilië. Truien, sjaals en mutsen gebreid door Lien Cleven uit Nieuwstadt. Donatie gitaar Donatie laptops Donatie barbies Pagina 27 van 41

DANK & privacy We vinden het belangrijk om alle donateurs en sponsors persoonlijk te bedanken. Dit doen we via een digitale dankkaart, een persoonlijke e-mail, een dankkaart per post en/of een bericht via Facebook. Uiteraard stellen wij geen gegevens uit ons donateur en/of sponsorbestand ter beschikking aan derden. Alleen met toestemming van de persoon plaatsen wij een bericht op de Facebookpagina of website. aan de volgende mensen en bedrijven voor het belangeloos organiseren van en/of bijdragen aan de acties in 2016: Astrid Herren van SOS Sense of Styling, Astrid Maassen, Audrey Verkuijlen en Leonie Baggen van Bloem & Meer (Nieuwstadt), DLL bank Porto Alegre, Elena, Gabrielle van Meeteren, Gertie Peters, Gertie Peters-Houben, Ilse Boonen, Ine Diederen, Jacco Hendrikx, Jacomijn Kuijper, Jacqueline Misset van Mozaïek Misset, Janneke Giesen, Jill Peters, Joep Küppers van Bakkerij Puts (Echt), Jose Lichteveld, Juliano Velio van Grieks specialiteiten restaurant Saloniki (Echt), Kim Smeijsters, Koos Vissers van Groentewinkeltje Koos Vissers (Echt), Lei Hennen, Loek Penninx, Loes Steenland, Marij Cleven-Busch, Marjo Vankan, Mark van Buren van eetcafe t Centrum (Bergambacht), Maroushkha Vanessa Bachoe en Cecilia Lopes van dansschool Shine with your Soul (Rotterdam), Mien Vinken, Monique Huntjens, Nicolet Keetelaars en Nancy Schonhage van Bubbels2njoy, Noortje van den Heuvel-Relou, Piet Zeegers, Renske, Restaurant de Bonnefooi in Maastricht, Sarah Struik van CareforJoy, Sien Boonen, studenten van het Porta Mosana College (Maastricht), studenten van het VMBO St. Maartenscollege (Maastricht) en Walter Prison. Pagina 28 van 41

DE RESULTATEN VAN 2016 Plan Beoogde resultaat Werkelijk resultaat Promotie van IT-Donations, een gratis manier van doneren voor bedrijven. Organiseren van een fondsenwervingsactie rondom de Olympische Spelen in augustus 2016 in Rio de Janeiro. Promoten van fondsenwervingsacties die door derden worden georganiseerd. Gratis toegankelijke SOL avond organiseren. Twee bedrijven gaan de samenwerking met IT-Donations aan. Inkomen genereren voor SOLidariedade. Uitbreiding van de fondsenwervingsactiviteiten en het bereiken van een nieuw publiek. Laagdrempelige gelegenheid voor promotie van SOLidariedade. Er zijn twee pogingen gedaan om IT-Donations te promoten, tot op heden zonder resultaat. De actie Esporte para Todos leverde 1.727,- op. Met name door de Ladies Nights hebben we veel nieuwe mensen bereikt, een aantal van hen zijn naar aanleiding daarvan periodiek donateur geworden. De totale opbrengst van de acties georganiseerd door derden was in 2016 weliswaar minder, maar het aantal acties was dat niet. Wegens gebrek aan tijd is deze avond geannuleerd. Het plan is om eind 2017 een gratis toegankelijke meet & greet avond te organiseren. DE PLANNEN VOOR 2017 Plan Beoogde resultaat Lange-termijn effect Gratis toegankelijke meet & greet avond organiseren. Fondsenwervingsactie rondom het 5-jarig bestaan van SOLidariedade organiseren (juni 2017). Benaderen van een aantal Kiwanis clubs in de regio Limburg met een verzoek tot samenwerking. Laagdrempelige gelegenheid voor promotie van SOLidariedade en het werven van nieuwe periodieke donateurs. Inkomen genereren voor SOLidariedade. Inkomen genereren voor SOLidariedade. Voortbestaan van SOLidariedade garanderen. Voortbestaan van SOLidariedade garanderen. Voortbestaan van SOLidariedade garanderen. Pagina 29 van 41

Communicatie Communicatie met de achterban, pag. 30. In de media, pag. 32. De plannen voor 2017, pag. 32. COMMUNICATIE MET DE ACHTERBAN SOLidariedade kan haar doelstelling alleen realiseren door de steun van heel veel betrokkenen. Het is daarom belangrijk de achterban regelmatig, volledig en transparant te informeren over alles wat met SOLidariedade samenhangt. Internet is het belangrijkste communicatie- en promotiemiddel dat wij gebruiken. Het is goedkoop, snel en via verschillende kanalen kan men een groot publiek bereiken, daarnaast kunnen mensen zelf bepalen wanneer en waar ze ons nieuws lezen. Website www.solidariedade.nl In 2016 is de SOLidariedade website 2400 keer bezocht, dat is een daling van 50% in vergelijking met 2015. De piekmaanden waren juni en november. Naar schatting komt het grootste gedeelte van de website bezoekers uit Nederland. In de loop van het jaar is de website op verschillende punten aangepast. Aandachtspunt blijft het up-to-date houden van de Engelse versie van de website. Nieuwsbrief In 2016 heeft SOLidariedade vijf nieuwsbrieven uitgegeven. De laatste drie nieuwsbrieven zijn via het computerprogramma MailChimp gemaakt. Dit programma is eenvoudig en snel in gebruik en het is eenvoudiger om statistieken bij te houden. De nieuwsbrief wordt in het Nederlands geschreven en kan via de MailChimp website in verschillende talen vertaald worden. Dat scheelt ons werk. Maand Aantal mensen dat de nieuwsbrief toegestuurd krijgt Percentage mensen dat de nieuwsbrief opent December 214 60,2% 3,7% Oktober 217 61,8% 17,5% September 222 56,5% 5,7% Percentage mensen dat op een link in de nieuwsbrief klikt Afkomstig uit 88,4% Nederland 9% USA 87,3% Nederland 8,8% USA 81,5% Nederland 11% USA In oktober konden mensen heel gemakkelijk via een knop in de nieuwsbrief doneren voor de Feliz Natal actie, vandaar het veel hogere percentage mensen dat op een link heeft geklikt in vergelijking met de andere twee nieuwsbrieven. Alle nieuwsbrieven zijn terug te vinden op de website en de Facebookpagina van SOLidariedade. Pagina 30 van 41

Facebook Gemiddeld éénmaal per week plaatsen we een bericht op de Facebook pagina van SOLidariedade, in 2016 waren dat in totaal 91 berichten. De meeste bezoekers van de Facebook pagina komen uit Nederland of Brazilië. Het aantal likes van de Facebook pagina is met 9% gestegen in vergelijking met 2015. Het totaal aantal likes op 31 december 2016 was 729. Via de Facebook pagina kan men online doneren aan SOLidariedade, bijvoorbeeld via Ideal of PayPal. Dit wordt gefaciliteerd door de Stichting Geef Gratis en Whydonate. Jaarverslag SOLidariedade is als ANBI verplicht om de jaarrekening van de stichting te publiceren op de eigen website. Sinds 2012 stellen we elk jaar een jaarverslag op, waarvan de jaarrekening een integraal onderdeel is. Het jaarverslag wordt om milieu en kostenbesparende redenen niet op papier gepubliceerd. Wie dit toch wil hebben, kan dit tegen een geringe vergoeding opvragen bij de secretaris. Presentaties In 2016 heeft Anouk een presentatie over het werk van SOLidariedade gegeven: in de groepen 5 en 6 van Openbare Basisschool Brandevoort in Helmond, bij de Zusters Franciscanessen in Heythuysen, tijdens het SOL benefietdiner in Maastricht en tijdens de Ladies Nights in Horn, Thull en Moordrecht. Op bezoek bij OBS Brandevoort in Helmond op 26 januari 2016. Bezoek aan het project in Brazilië Ook in 2016 hebben we in het Centro in Alvorada bezoek gehad van mensen uit Nederland of van Nederlanders die in Brazilië wonen. Voor de kinderen is het altijd bijzonder om bezoek te krijgen van mensen die interesse in hen tonen en hun horizon verbreden. In het begin van het jaar bezocht Jesse Lemmen, bij de start van zijn rondreis door Zuid-Amerika, ons een paar dagen. Hij maakte een onvergetelijke indruk op de kinderen door tijdens de pauze live muziek te spelen. Pagina 31 van 41

IN DE MEDIA Op 8 januari 2016 heeft Anouk een live interview gegeven over het werk van SOLidariedade bij RTV Maastricht in het programma Het geluid van Maastricht. Op de website van SOURCE werd SOLidariedade genoemd in het artikel 2015: kans en uitdagingen, de terugblik. We ontvingen van SOURCE een donatie in 2014. In vergelijking met voorgaande jaren is SOLidariedade veel minder in de media aanwezig geweest, dit hangt samen met feit dat er in 2016 geen grote fondsenwervingsacties georganiseerd zijn waarvoor aandacht van de media noodzakelijk was. DE PLANNEN VOOR 2017 Op het gebied van communicatie zijn er voor 2017 geen specifieke plannen. Vanzelfsprekend zetten we dingen die we op dit gebied al doen voort. Pagina 32 van 41

Financiën Het financieel beleid, pag. 33. De toelichting op de jaarrekening van 2016, pag. 34. De balans, pag. 35. De staat van baten en lasten, pag. 36. De toelichting op de staat van baten en lasten, pag. 36. De begroting van 2017 en dekkingsplan, pag. 40. HET FINANCIEEL BELEID De uitgangspunten van het financieel beleid van SOLidariedade zijn transparantie en integriteit. Beheer van het vermogen SOLidariedade zet beschikbare liquide middelen op een spaarrekening. Het bestuur kiest er bewust voor niet te beleggen. Alle gelden zijn direct opeisbaar. Besteding van het vermogen SOLidariedade besteedt haar vermogen ter realisering van de doelstellingen, zoals vastgesteld in de statuten. Het bestuur heeft de volgende richtlijnen vastgesteld ten aanzien van de jaarlijkse uitgaven: Minimaal 90% van de uitgaven moet aan het project besteed worden. Maximaal 10% van de uitgaven mag aan fondsenwerving en communicatie besteed worden. Maximaal 5% van de uitgaven mag aan beheer en administratie besteed worden. De afgelopen jaren zijn we er steeds in geslaagd binnen deze richtlijnen te blijven. Overzicht verdeling uitgaven 2016 2015 2014 Richtlijnen Project 93,6% 93,7% 94,6% Min. 90% Fondsenwerving & Communicatie 5,8% 5,9% 5,2% Max. 10% Beheer & Administratie 0,6% 0,4% 0,2% Max. 5% Financiële procedures Ten behoeve van interne financiële afwikkelingen heeft de penningmeester een declaratieformulier en bijbehorende procedure opgesteld. Indien nodig worden eenmaal per maand de declaraties, vergezeld van originele bonnetjes uitbetaald. Elke bestuursvergadering presenteert de penningmeester een overzicht van de uitgaven en inkomsten van de stichting. Elke maand stelt Anouk een overzicht van de binnengekomen donaties op en een actuele versie van het dekkingsplan, deze documenten worden verspreid onder de bestuursleden. Kascommissie SOLidariedade beschikt, gezien de omvang van het bestuur, niet over een aparte kascommissie. De jaarrekening wordt afzonderlijke gecontroleerd door de directeur, de penningmeester en het bestuur. Pagina 33 van 41