Raad van de Europese Unie Brussel, 17 februari 2017 (OR. en) 6356/17 RESULTAAT BESPREKINGEN van: d.d.: 17 februari 2017 aan: het secretariaat-generaal van de Raad de delegaties EDUC 51 JEUN 22 SOC 96 EMPL 66 nr. vorig doc.: 5741/17 5741/17 EDUC 25 JEUN 12 SOC 54 EMPL 40 Betreft: Conclusies van de Raad en van de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over inclusie in verscheidenheid met het oog op hoogwaardig onderwijs voor iedereen - Conclusies van de Raad (17 februari 2017) Voor de delegaties gaan in de bijlage de conclusies van de Raad en van de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over inclusie in verscheidenheid met het oog op hoogwaardig onderwijs voor iedereen, die de Raad tijdens zijn 3518e zitting op 17 februari 2017 heeft aangenomen. 6356/17 cle/dau/sv 1 DG E 1C NL
BIJLAGE Conclusies van de Raad en van de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over inclusie in verscheidenheid met het oog op hoogwaardig onderwijs voor iedereen DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE EN DE VERTEGENWOORDIGERS VAN DE REGERINGEN VAN DE LIDSTATEN HERINNEREND AAN de in de bijlage beschreven politieke achtergrond van dit onderwerp en met name aan duurzameontwikkelingsdoelstelling (SDG) 4 van de VN 1, het gezamenlijk verslag in het kader van ET 2020 over onderwijs en opleiding 2, en de verklaring van Parijs over het bevorderen, via het onderwijs, van burgerschap en de gemeenschappelijke waarden vrijheid, tolerantie en non-discriminatie 3 ; NOTA NEMEND van de mededeling van de Commissie getiteld: "Onderwijs verbeteren en moderniseren" 4 ; ZICH ERVAN BEWUST DAT: de Europese Unie gegrondvest is op gemeenschappelijke waarden en algemene rechtsbeginselen die zijn neergelegd in de artikelen 1 tot en met 3 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU), dat een nieuwe fase vormt in het proces van totstandbrenging van een steeds hechter verbond tussen de volkeren van Europa; onderwijsbeleid het voortouw moet nemen bij het bevorderen van inclusie en respect voor verscheidenheid in de Europese Unie (EU); 1 2 3 4 Unesco (2015), "Education 2030: Framework for Action - Towards inclusive and equitable quality education and lifelong learning for all (Onderwijs 2030: Actiekader - Naar inclusief en billijk hoogwaardig onderwijs en een leven lang leren voor iedereen)", blz. 2. Het gezamenlijk verslag in het kader van ET 2020 over onderwijs en opleiding van november 2015 (doc. 14440/1/15 REV 1). Verklaring over het bevorderen, via het onderwijs, van burgerschap en de gemeenschappelijke waarden vrijheid, tolerantie en non-discriminatie, Parijs, 17 maart 2015. Doc. 15418/16. 6356/17 cle/dau/sv 2
inclusief onderwijs tegemoetkomt aan en een antwoord biedt op verschillende behoeften van alle lerenden in formele, niet-formele en informele omgevingen met het doel iedereen aan te moedigen om deel te nemen aan hoogwaardig onderwijs; de verscheidenheid van de Europese samenlevingen onderwijs- en opleidingsstelsels kansen biedt, maar hen ook voor uitdagingen stelt, wat betekent dat sterker de nadruk moet worden gelegd op het bevorderen van inclusie en gemeenschappelijke waarden teneinde betere voorwaarden te scheppen voor de co-existentie van verschillende culturele identiteiten in een vreedzaam en democratisch Europa; de verscheidenheid in Europa in de toekomst zal blijven toenemen en dat er een reële noodzaak is tot bestrijding van alle vormen van onverdraagzaamheid en sociale uitsluiting waarmee zowel Europese burgers als migranten, in het bijzonder diegenen die pas zijn aangekomen, te maken krijgen; aanmoediging van eenheid in verscheidenheid in het onderwijs- en opleidingsbeleid, mede in het perspectief van de 60e verjaardag van de Verdragen van Rome van 1957, van cruciaal belang is voor het opbouwen van een inclusieve samenleving; ONDERSTREPEN DAT onderwijs en opleiding inclusie in verscheidenheid moeten bevorderen om ervoor te zorgen dat iedereen hoogwaardig onderwijs geniet en alle lerenden met sociale, burgerschaps- en interculturele vaardigheden worden toegerust, teneinde de democratische waarden van de EU, de grondrechten, sociale inclusie en non-discriminatie, alsmede actief burgerschap, te versterken, te onderstrepen en te bevorderen; het waarborgen van inclusief hoogwaardig onderwijs zich uitstrekt tot het hele leven en alle onderwijsaspecten. Het moet beschikbaar en toegankelijk zijn voor alle lerenden van alle leeftijden, ook diegenen die met uitdagingen worden geconfronteerd, zoals mensen met speciale behoeften of met een handicap, mensen met een kansarme sociaal-economische achtergrond of een migratieachtergrond of uit geografische achterstandsgebieden of door oorlog geteisterde gebieden, ongeacht geslacht, ras of etnische afkomst, godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele gerichtheid; 6356/17 cle/dau/sv 3
ONDERKENNEN DAT zoals in duurzameontwikkelingsdoelstelling (SDG) 4 van de VN, namelijk "Zorgen voor inclusief onderwijs voor iedereen, en rechtvaardige en kwalitatieve mogelijkheden voor een leven lang leren bevorderen" is gesteld, hoogwaardig onderwijs en hoogwaardige opleiding moeten waarborgen dat alle lerenden worden toegerust met de competenties (kennis, vaardigheden en attitudes) die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen, onder meer via onderwijs over duurzame ontwikkeling en levenswijzen, mensenrechten, gendergelijkheid, het bevorderen van een cultuur van vrede en geweldloosheid, mondiaal burgerschap en waardering van culturele verscheidenheid en van de bijdrage van cultuur aan duurzame ontwikkeling; hoogwaardig onderwijs en hoogwaardige opleiding voor iedereen op basis van inclusiviteit, gelijkheid, billijkheid, passende competenties en waarden ook bijdragen tot inzetbaarheid, ondernemerschap, innovatief denken, digitale vaardigheden en competenties, en een holistische ontwikkeling van lerenden met het oog op actief burgerschap; gelijkheid en billijkheid geen synoniemen zijn en dat onderwijsstelsels afstand moeten nemen van de traditionele universele benadering. Gelijke kansen voor iedereen zijn van essentieel belang, maar volstaan niet: het is ook noodzakelijk om te streven naar billijkheid in de doelstellingen, inhoud, lesmethoden en leervormen van onderwijs- en opleidingsstelsels, met het oog op hoogwaardig onderwijs voor iedereen; BEKLEMTONEN DAT onderwijs- en opleidingsstelsels moeten inspelen op de uiteenlopende behoeften, vermogens en capaciteiten van alle lerenden en iedereen leermogelijkheden moeten bieden in formele, niet-formele en informele onderwijsomgevingen; meer steun moet worden verleend aan leerkrachten, opvoeders en ander onderwijspersoneel, opdat zij succesvol kunnen werken in opleidingsstelsels waarin ruimte is voor flexibele leertrajecten en die inspelen op de verschillende behoeften, vermogens en capaciteiten van lerenden. Die leertrajecten moeten, naargelang het geval, op maat zijn, uitgaan van een benadering van onderop, en gebaseerd zijn op samenwerking; 6356/17 cle/dau/sv 4
onderwijs en opleiding niet los van sociale, politieke, historische, ecologische en economische aspecten kunnen worden gezien. Met het oog op hoogwaardig onderwijs voor iedereen moet de primaire rol van onderwijs- en opleidingsbeleid in samenwerkingsverband worden aangevuld met en ondersteund door andere beleidsdomeinen; VERZOEKEN DE LIDSTATEN OM, REKENING HOUDEND MET DE NATIONALE OMSTANDIGHEDEN, 1. zich te beraden op een heleschoolbenadering, waarbij betrokkenheid met de hele schoolgemeenschap 5 en met een ruimere groep belanghebbenden 6, naast de gemeenschap in haar geheel, wordt aangemoedigd om een antwoord te bieden op vraagstukken waarvoor scholen niet over de nodige deskundigheid beschikken, noch kunnen beschikken. Dit zal bijdragen tot het bereiken van inclusief en billijk kwaliteitsvol onderwijs voor iedereen; 2. een democratische en inclusieve schoolcultuur en -ethiek te bevorderen waarin verscheidenheid naar waarde wordt geschat, media- en informatiegeletterdheid wordt bevorderd met het oog op een kritische en bedachtzame beoordeling van informatie, en waarin manipulatie en propaganda onder de aandacht worden gebracht, ruimte wordt geboden voor dialoog en debat over controversiële kwesties, en een stimulerende en koesterende omgeving wordt geboden waarin alle lerenden hun volledige potentieel kunnen verwezenlijken; 3. de ontwikkeling en vaststelling van maatregelen te bevorderen waardoor sociale uitsluiting, pestgedrag, schooluitval en prille tekenen van radicalisering, die tot gewelddadig extremisme kan leiden, in een vroeg stadium opgespoord en voorkomen kunnen worden; 4. aan te moedigen dat aan alle lerenden kansen worden geboden om flexibele leertrajecten te volgen, onder meer via de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en -kwalificaties, de combinatie van formele programma's, bedrijfsopleidingen, digitaal leren en afstandsonderwijs, de erkenning van niet-formeel en informeel leren, op basis van sterke partnerschappen tussen beroepsonderwijsinstellingen, de bedrijfswereld, de sociale partners en andere relevante stakeholders; 5 6 Schoolleiders, onderwijzend en niet-onderwijzend personeel, lerenden, ouders en familieleden. Zoals sociale diensten, jeugdhulpdiensten, straathoekwerkers, psychologen, verplegers, logopedisten en taaltherapeuten, beroepskeuzeadviseurs, lokale autoriteiten, ngo's, de bedrijfswereld, vakbonden, vrijwilligers. 6356/17 cle/dau/sv 5
5. hoogwaardige voor- en vroegschoolse educatie en opvang te bevorderen als een van de belangrijke vroegtijdige maatregelen, waaronder ook ondersteuningsmaatregelen voor kinderen met speciale behoeften vallen, in voorkomend geval rekening houdend met de kernbeginselen van het kwaliteitskader voor voor- en vroegschoolse educatie en opvang 7. Het is gebleken dat hoogwaardige voor- en vroegschoolse educatie en opvang bij uitstek een beleidsmaatregel is die ongelijkheden in iemands hele leertraject kan verminderen; 6. benaderingen te bevorderen die lerenden in onderwijs en opleiding ondersteunen, onder meer door het verzamelen van feedback van studenten over hun leerervaringen, samen met maatregelen met het oog op integratie en billijkheid die de verschillende uitgangssituaties trachten te compenseren, d.w.z. maatregelen die verder gaan dan een gelijkekansenbeleid, om inclusie in verscheidenheid en vorderingen in de richting van billijkheid te waarborgen; 7. de bekendheid met digitaal onderwijs in onderwijs- en opleidingsprogramma's aan te moedigen om tot meer kwaliteit, billijkheid en inclusie te komen, in de wetenschap dat een geslaagde uitvoering een gecombineerde benadering vergt die passende inhoud, infrastructuur 8, steun 9 en cultuur 10 omvat; 8. zo nodig verschillende onderwijsformules te ontwikkelen die naar certificering leiden en flexibele leertrajecten te bevorderen. Dit zal alle soorten lerenden de mogelijkheid bieden om erkende kwalificaties te bemachtigen met het oog op betekenisvolle inzetbaarheid en persoonlijke ontwikkeling; 9. leerkrachten, opvoeders en ander onderwijspersoneel te ondersteunen en hun motivatie en competenties, bijvoorbeeld emotionele intelligentie en sociale vaardigheden, voor het omgaan met verscheidenheid te stimuleren door middel van programma's voor initiële lerarenopleiding en continue professionele ontwikkeling, waaronder digitaal onderwijs, praktische instrumenten, voortdurende steun en begeleiding, en daarnaast een diverser lerarenkorps te bevorderen; 7 8 9 10 "Proposal for Key principles of a Quality Framework for Early Childhood Education and Care", verslag van de werkgroep voor- en vroegschoolse educatie en opvang onder auspiciën van de Europese Commissie, oktober 2014. Uitrusting (breedband, 4G, ondersteuning van gesubsidieerde technologie en van de "bring your own device"-praktijk (BYOD)), software-infrastructuur, met name portalen en bewaarplaatsen voor hulpmiddelen, en netwerken. Stelselmatige prikkels en opleidingen om leerkrachten de mogelijkheid te geven te experimenteren met digitale onderwijsmethoden, onder meer in verband met groepsonderwijsmethoden, het distilleren en verspreiden van beste praktijken, zowel op leerkrachtniveau als op het niveau van nationaal beleid. De onderwijsvisie, het onderwijsbeleid en de onderwijsstrategieën moeten evolueren van het bevorderen van technologie naar het bevorderen van een open en verbonden cultuur met ondersteuning door technologie. 6356/17 cle/dau/sv 6
10. stimulansen te geven voor samenwerking en innovatieve benaderingen tussen onderwijs- en opleidingsinstellingen, lokale gemeenschappen, lokale en regionale overheden, ouders, de ruimere familiekring, actoren uit het jeugdveld, vrijwilligers, sociale partners, werkgevers en het maatschappelijk middenveld, ter bevordering van inclusie en ter versterking van het gevoel ergens bij te horen en een positieve identiteit, en zodoende bij te dragen tot het voorkomen van radicalisering die tot gewelddadig extremisme leidt 11, alsmede ervoor te zorgen dat onderwijsinhoud, -methodes en -instrumenten actueel en relevant voor de lokale context blijven; 11. nauwere samenwerking en innovatieve benaderingen aan te moedigen tussen onderwijs en andere relevante gebieden, zoals cultuur, jeugdzaken, sport, werkgelegenheid, welzijn, veiligheid en andere werkkanalen voor sociale inclusie; en waar nodig, wederzijdse steun te ontwikkelen tussen sociaal, cultureel, jeugd-, economisch en onderwijsbeleid om inclusie in diversiteit te waarborgen; 12 12. verschillende evaluatie- en beoordelingsvormen aan te moedigen, zodat rekening wordt gehouden met verschillende leervormen; 13. zich te beraden op het gebruik van curricula en pedagogische benaderingen die inspelen op sociale, culturele en andere diversiteitsaspecten van lerenden; 14. instellingen voor hoger onderwijs te steunen bij hun inspanningen om voor ondervertegenwoordigde groepen tot hogere deelname- en voltooiingscijfers te komen, en de betrokkenheid van het personeel en de studenten bij activiteiten in verband met maatschappelijk engagement te bevorderen; 15. de integratie van onderdanen van derde landen, waaronder recentelijk gearriveerde personen die internationale bescherming genieten, in het onderwijs te bevorderen, onder meer door taalcursussen; 11 12 Conclusies van de Raad en van de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over het voorkomen van radicalisering tot gewelddadig extremisme (doc. 14276/16, blz. 6). Verklaring over het bevorderen, via het onderwijs, van burgerschap en de gemeenschappelijke waarden vrijheid, tolerantie en non-discriminatie, Parijs, 17 maart 2015, blz. 5. 6356/17 cle/dau/sv 7
VERZOEKEN DE COMMISSIE: 1. door te gaan met het bevorderen van enerzijds de uitwisseling van goede praktijken en innovatieve benaderingen om te komen tot inclusief en billijk hoogwaardig onderwijs voor iedereen, zoals de ET 2020-werkgroepen, met name de werkgroep inzake de bevordering, via het onderwijs, van burgerschap en de gemeenschappelijke waarden vrijheid, tolerantie en nondiscriminatie, en anderzijds de opstelling van een onlinecompendium van goede praktijken; 2. passende en doelmatige investeringen te bevorderen teneinde te komen tot inclusief en billijk hoogwaardig onderwijs voor iedereen, bijvoorbeeld via de Europese structuur- en investeringsfondsen; 3. steun te verlenen aan collegiaal advies op het gebied van "inclusie in verscheidenheid" in het onderwijs door het samenbrengen van vakgenoten uit nationale overheden, teneinde zowel extern advies te verlenen aan een land dat om steun verzoekt als mogelijkheden te bieden om ervaring en kennis tussen vakgenoten uit te wisselen. Onderzocht zou kunnen worden of collegiaal advies verder kan worden versterkt, onder meer door middel van studiebezoeken van korte duur tussen onderwijsadministraties; 4. wederzijds leren over inclusie in verscheidenheid te versterken, met name door programma's voor professionele ontwikkeling voor leraren in het kader van Erasmus+-mobiliteit, en te zorgen voor de verdere ontwikkeling van e-twinning, de School Education Gateway en de Europese toolkit voor scholen; 5. voort te bouwen op het werk van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten bij het bevorderen van wederzijds respect, non-discriminatie, fundamentele vrijheden en solidariteit in de hele EU; 6. voort te bouwen op het werk van het Europees Agentschap Ontwikkeling van onderwijs voor leerlingen met specifieke behoeften om empirisch onderbouwde gegevens en sturing te verstrekken over de implementatie van inclusief onderwijs; 7. bewustmakingsactiviteiten te organiseren, zoals een conferentie over inclusie in verscheidenheid met het oog op hoogwaardig onderwijs voor iedereen, rekening houdend met andere soortgelijke initiatieven van andere internationale organisaties; 8. rekening te houden met deze conclusies bij het uitwerken en uitvoeren van maatregelen op het gebied van inclusief en kwaliteitsvol onderwijs. 6356/17 cle/dau/sv 8
BIJLAGE BIJ DE BIJLAGE Conclusies van de Raad betreffende een strategisch kader voor Europese samenwerking op het gebied van onderwijs en opleiding ("ET 2020") (12 mei 2009). Conclusies van de Raad over het onderwijs aan kinderen met een migrantenachtergrond (26 november 2009). Conclusies van de Raad over educatie voor duurzame ontwikkeling (18 en 19 november 2010). Conclusies van de Raad over de sociale dimensie van onderwijs en opleiding (11 mei 2010). Conclusies van de Raad betreffende de inzetbaarheid van afgestudeerden (10 en 11 mei 2012). Conclusies van de Raad over de sociale dimensie van hoger onderwijs (16 mei 2013). Conclusies van de Raad over doeltreffend leiderschap in het onderwijs (25-26 november 2013). Verklaring over het bevorderen, via het onderwijs, van burgerschap en de gemeenschappelijke waarden vrijheid, tolerantie en non-discriminatie, Parijs, 17 maart 2015. Conclusies van de Raad over de rol van voor- en vroegschoolse educatie en primair onderwijs bij het bevorderen van creativiteit, innovatie en digitale competentie (18 en 19 mei 2015). Unesco (2015), "Education 2030: Framework for Action - Towards inclusive and equitable quality education and lifelong learning for all (Onderwijs 2030: Actiekader - Naar inclusief en billijk hoogwaardig onderwijs en levenslang leren voor iedereen)". 6356/17 cle/dau/sv 9 BIJLAGE BIJ DE
Gezamenlijk verslag 2015 van de Raad en de Commissie over de uitvoering van het strategisch kader voor Europese samenwerking op het gebied van onderwijs en opleiding (ET 2020) - Nieuwe prioriteiten voor Europese samenwerking op het gebied van onderwijs en opleiding (23 en 24 november 2015). Conclusies van de Raad inzake het terugdringen van voortijdig schoolverlaten en het bevorderen van goede schoolresultaten (23-24 november 2015). Resolutie van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen der lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, betreffende het bevorderen van sociaal-economische ontwikkeling en inclusiviteit in de EU via het onderwijs: de bijdrage van onderwijs en opleiding aan het Europees semester 2016 (24 februari 2016). Conclusies van de Raad over het ontwikkelen van mediageletterdheid en kritisch denken door onderwijs en opleiding (30 en 31 mei 2016). Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's - Europese Agenda voor de integratie van onderdanen van derde landen (7 juni 2016). Conclusies van de Raad en van de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over het voorkomen van radicalisering tot gewelddadig extremisme (21 en 22 november 2016). Onderwijs- en opleidingenmonitor 2016 (november 2016). Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's getiteld: "Onderwijs verbeteren en moderniseren" (december 2016). 6356/17 cle/dau/sv 10 BIJLAGE BIJ DE