Energetische Toepassing van Biomassa - Dilemma s en kansen. Grondstof GFT Tim Brethouwer 8 maart 2018
Toelichting Tim Brethouwer. Senior marktanalist bij Attero Technisch adviseur Vereniging afvalbedrijven. Attero: 7 GFT bedrijven waarvan 4 vergisters (40 % marktaandeel) 2 ONF vergisters (Groningen en Wijster) Sinds 2008 is Attero verwerker van GFT-afval uit de hele provincie Utrecht. (100 kton in Wilp) Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 2
kton Het aanbod GFT in Nederland bedraagt 1,4 miljoen ton. De gemiddelde hoeveelheid GFT per inwoner bedraagt 82 kg/inw in 2016 1800 totaal aanbod GFT NL 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 3
Stand van zaken NL Aantal verwerkingsinstallaties voor GFT in Nederland = 23 Aantal voorgeschakelde vergisters voor GFT = 11 Versnellingstafel n.a.v. energieakkoord (groengas Nederland) potentie zit met name in organische fractie uit het restafval (1,3 miljoen ton in NL) en optimale benutting huidige vergisters. Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 4
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ton kg/inw In de provincie Utrecht wordt jaarlijks circa 90-100 kiloton GFT ingezameld. De hoeveelheid GFT per inwoner loopt geleidelijk terug maar vertoont de laatste 4 jaar weer een geringe toename. 120.000 GFT in ton/jaar 100 GFT in kg/inwoner 100.000 90 80 80.000 70 60 60.000 50 40.000 40 30 20.000 20 10 0 0 Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 5
kton Het totaal aanbod organisch afval van huishoudens in de provincie Utrecht bedraagt ruim 200 kton. Hiervan wordt 130 kton aan de bron gescheiden en ruim 80 kton met RA verbrand. (deel grof tuinafval wordt ook verbrand) 250 aanbod huishoudelijk organisch afval in de provincie Utrecht 200 150 100 50 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 GFT Grof tuinafval ONF in Restafval Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 6
Samenstelling GFT waardevol 20% 20% 60% water as (zand) organische stof Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 7
Massabalans GFT 100% massabalans GFT-afval 90% 80% 70% broeiverlies 60% 50% 40% 5% 10%? 30% 20% 40% 10% 0% input output GFT compost residu biogas Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 8
kton Is er ruimte voor meer GFT-vergisters? 1800 ontwikkeling en benutting vergistingscapaciteit 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 bruto aanvoer capaciteit vergist aandeel GFT Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 9
kton Antwoord: Nee, waarom niet? Vergisting 2015 GFT vergisters kunnen geen vollast 1200 1000 1084 draaien: laag winteraanbod extra GFT (met name structuurmateriaal) 800 600 617 565 479 nodig om het digestaat te drogen. Keukenafval is zeer geschikt voor vergisting vanwege de hoge biogas 400 200 opbrengst. Van digestaat maken we compost. 0 Hiervoor hebben we (vrijwel) eenzelfde hoeveelheid structuurmateriaal nodig (Tfractie uit het GFT-afval) Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 10
aanvoer % GFT verwerken = vergelijkbaar met suikerbieten-campagne maandelijkse aanvoer t.o.v. gemiddelde aanvoer 140% 132% 126% 123% 120% 111% 117% 109% 108% 100% 99% 98% 80% 60% 60% 50% 66% 40% 20% 0% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 maand Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 11
Digestaat moet nagecomposteerd worden en opgewerkt tot compost. Digestaat Digestaat gemengd met structuurmateriaal Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 12
m3 De geproduceerde hoeveelheid ruw Biogas uit GFT. De productie groengas is toegenomen en bedraagt ruim 19 miljoen m 3. 50.000.000 Ontwikkeling Biogasproduktie 45.000.000 40.000.000 35.000.000 30.000.000 25.000.000 20.000.000 15.000.000 10.000.000 5.000.000 0 2012 2013 2014 2015 2016 Biogas groengas Poly. (Biogas) Poly. (groengas) Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 13
M3/ton Gemiddelde gasopbrengst 2016 per ton GFT. Noodzakelijke Bypass vers GFT leidt tot halvering gasopbrengst. 90 80 83 70 60 50 40 43 30 28 20 10 0 Astitel biogas input reactor biogas per ton aanvoer groengas Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 14
In 2016 heeft de afdeling Bioconversie gemiddeld 126 kg CO 2 bespaard per ton GFT. (bron CO 2 -tool 2.0 VA 2015) dit is een toename t.o.v. 2015 (120 kg/ton) Compost leidt tot meer CO 2 besparing dan biogas GFT uit provincie Utrecht is goed voor besparing van circa 20 miljoen kg CO 2 - eq. (200 kg CO 2 -eq/ton GFT bij Attero Wilp) Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 15
Tussen conclusie GFT-afval uit provincie Utrecht wordt vergist en het digestaat wordt nagecomposteerd en opgewerkt tot hoogwaardige compost. Het biogas in NL wordt of omgezet in groene stroom of in groengas. Groen gas wordt ingevoed op het aardgasnet. GFT inzameling en verwerking leidt tot aanzienlijke CO 2 besparing. Grof tuinafval van milieustraten wordt deels opgewerkt tot biomassa en deels tot compost. De organisch fractie uit het Restafval wordt verbrand maar vormt een interessant (biogas)potentieel. Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 16
Het potentieel aan biomassa (ONF) uit restafval in Utrecht is +/- 80 kton Samenstelling: 80 % Water, organische stof Vermijdbare en onvermijdbare voedselverspilling Plantenresten Verschil met GFT-afval: Is veel natter Bevat veel nutriënten en zouten Bevat geen structuurmateriaal Bevat veel verontreinigingen Bron van geuroverlast Groter gaspotentieel Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 17
Potentiële verwerkingsroutes voor keukenafval (ONF) Preventie: voorkom voedselverspilling Voedselvermalers: verwerking via riool en waterzuivering Droge nascheiding (bijv Omrin, Attero) Natte nascheiding. Lokaal verwerken: volkstuinen, wormenflat, Bokashi, schillenboer Regionaal vergisten/composteren (bronscheiding) Centraal vergisten/composteren (bronscheiding) Toekomst: biobased producten? Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 18
Minimum standaard GFT verwerking is composteren (LAP3) De minimum standaard voor GFT is: Composteren met het oog op recycling of; Vergisten met gebruik van het gevormde biogas als brandstof gevolgd door narijping (nacompostering of een andere vorm van aerobe droging) met het oog op recycling van het digestaat. Dus composteren en het digestaat moet leiden tot een afzetbare compost. Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 19
GFT = groen organisch = biogas + compost ONF = grijs organisch = biogas Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 20
Van afval niet naar grondstof Nascheiding ONF Het afscheiden en vergisten van natte Voedselvermalers Afvoer van GFE via het riool is verboden organische fractie uit huisvuil wordt door RWS niet beschouwd als recycling Recent uitgevoerde LCA-analyse heeft opnieuw bevestigd dat inzamelen van voedselresten via de groene bak, gevolgd door vergisting en compostering de meest gunstige optie is voor het milieu Bron: TAUW (2015) in opdracht van STOWA EN RIONED Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 21
Dilemma Biomassa Energie versus grondstoffen SDE? Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 22
Circulaire economie Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 23
Ladder van Moerman minimumstandaard GFT niveau 7 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 24
Biobased piramide Gebruik van biotische reststromen (bio-afval) beperkt zich tot onderste 3 treden: Wet- en regelgeving Imago Lage kwaliteit reststromen Voor bovenste 2 treden is bovendien grondstof prijs niet bepalend Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 25
BioBased Economy van bio-afval Meerwaarde creëren uit GFT afval bouwmaterialen bioplastics (PHA, PLA) chemicaliën biogas voor transport biogas voor elektriciteit biogas voor warmte substraatgrondstof organische meststof organische bodemverbeteraar Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 26
Duurzame biologische kringloop Dierlijke mest GFT- & groenafval Zuiveringsslib Bermgras VGI stromen Etc. Hou de kringloop schoon: schone input gewenst Organische reststromen Verwerk snel afbreekbare OS naar biobased producten Hou de kringloop schoon: gebruik schone technieken NL economie Gewasproductie Biobased producten Ecosysteemdiensten Bodem Biobased productie Residu Opwerking Biobased producten Breng residu terug naar de bodem Maak producten met marktvraag 27 Meststoffen Bodemverbeteraars Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 27
Koolstof cascadering: Gewenste verdeling b e l a n g Biobased producten Bodem - Klimaat (C-vastlegging) - organische meststof Energie Biobrandstof/groengas Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 28
GFT-afval is grondstof voor Keurcompost Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 29
Voedselveiligheid stelt strenge eisen aan compost. Akkerbouwcertificering: eisen gesteld aan compost in Nederland; Vanaf 2017 maximaal 0,1 % verontreinigingen zoals plastic in compost. strengste in Europa Kwaliteit maak je samen Aandacht voor zuivere bronscheiding (wel / niet lijst) Duitsland kent norm van maximaal 1 % verontreinigingen Vlaanderen maximaal 2 % verontreinigingen. Nederland geen wettelijke norm voor % verontreinigingen. Contractnorm is meestal maximaal 5 % verontreinigingen. Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 30
GF fractie Horst aan de Maas Verwerking Attero Venlo GF uit Horst zoals het werd aangevoerd (incl luiers) GF na voorbewerking met trommelzeef (25 % verlies) Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 31
GF uit Uden Verwerking Kaathoven St Oederode Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 32
GF uit Venlo Verwerking Attero Venlo Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 33
Rol gemeenten: Manifest Maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) Manifest maatschappelijk verantwoord inkopen: Ondertekenaars: Geen: provincie Utrecht Wel: Waterschap Amstel Gooi en Vecht Wel: gemeente Utrecht, Amersfoort, Houten Greendeal circulair inkopen Factsheet circulair inkopen 7 relevante thema's voor maatschappelijk verantwoord inkopen: Biobased inkopen Circulair inkopen Afval gerelateerd (3) Innovatiegericht inkopen Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 34
Conclusie / Advies Blijf zoveel mogelijk GFT aan de bron scheiden en laat het vergisten gevolgd door nacompostering. Daar waar het echt niet kan, te duur is of waar het leidt tot een slechte kwaliteit GFT is nascheiding met biogasproductie een optie. Nascheiding van ONF leidt niet tot meer recycling Maak bij aanbestedingen voor restafval en GFT werk van MVI Recycling is meer dan alleen scheiden. Kwaliteit boven kwantiteit Van restafval naar echte grondstoffen Sluit zelf ook de cirkel en koop secundaire of hernieuwbare grondstoffen in. (groengas, groene stroom, compost, recyclaat) Stimuleer nieuwe biobased initiatieven (cascadering) Voel je verantwoordelijk voor de hele keten. Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 35
Vragen? 36 Vereniging Afvalbedrijven Partner in de circulaire economie 36