2006-0037425 Toepassingsgebied RWE Generation NL Geldigheid tot 01-12-2020 Documentinformatie Versie Versiedatum Autorisatie V2.0 01-12-2017 Manager Health, Safety en Security - R. Kamst Wijzigingen t.o.v. vorige versie Omzetting UPI035 naar I-035 conform nieuwe template Omzetting I-035 naar I-035 i.h.k.v. Sense & Simplicity Doel instructie Het op uniforme wijze analyseren, beheersen en documenteren van legionella risico s in drink- en proceswatersystemen waaronder (drink-)watersystemen, (open-) koeltorensystemen, luchtbehandelingssystemen en nooddouches omdat hier in basis aerosolvorming kan optreden van water waarin de legionella bacterie aanwezig zou kunnen zijn. Gerelateerde processen/ documenten Proces Titel Code Output Beheersen HSE risico s P053 Input Beheersen Legionella AI-blad 32 Input Bedienen en bewaken P033 Input Onderhouden installaties P080 Blad 1 van 9
Algemeen De Drinkwaterregelgeving stelt expliciete eisen aan de kwaliteit van het leidingwater en van de leidingwaterinstallatie. Zowel in de Drinkwaterwet als in het Drinkwaterbesluit en het Bouwbesluit zijn er verschillende zorgplichtbepalingen opgenomen gericht op het voorkomen van gezondheidsschade bij consumenten of andere afnemers. Eenvoudig gesteld komt het er op neer dat alle gebouweigenaren er verantwoordelijk voor zijn dat er veilig water uit de kraan komt en dat het openbare leidingnet niet wordt verontreinigd. Daarnaast kan legionella besmetting optreden bij natte koeltorens, koelwater- en proceswater systemen. Natte koeltorens vormen ook een risico voor de leefomgeving en de volksgezondheid. Vandaar dat ook de Wet milieubeheer (2009) van toepassing is op een natte koeltoren. Ook werknemers kunnen een risico lopen om tijdens hun werk besmet te raken met legionellabacteriën afkomstig van een natte koeltoren. Denk bijvoorbeeld aan werknemers die betrokken zijn in het onderhoud of beheer van natte koeltorens of koelwatersystemen. Om die reden geeft ook de Arbeidsomstandighedenwet en de daarop gebaseerde regelgeving, voorschriften die ervoor moeten zorgen dat dit niet gebeurt en dat werknemers hier tegen moeten worden beschermd. De werkgever heeft de zorgplicht om te voorkomen dat werknemers aan deze risico s worden blootgesteld. Binnen RWE Generation NL is de algemene aanpak voor zowel drinkwatersystemen als proceswatersystemen beschreven in dit. In dit beleidsplan is omschreven aan welke eisen het RWE Legionella beheersplan, dat per vestiging moet worden opgesteld moet voldoen. Hierin moet de aanpak en alle beheersmaatregelen beschreven staan om te voorkomen dat in- of externe medewerkers in aanraking kunnen komen met de legionellabacterie. Omdat de drinkwatersystemen en hierop aangesloten douches op onze locaties ook door derden gebruikt kunnen worden, en deze dus als collectieve drinkwaterinstallaties worden beschouwd volgen we het beleid zoals dat voor prioritaire instellingen geldt. Op grond van haar eigenschappen is de legionellabacterie volgens het Arbeidsomstandighedenbesluit in categorie 2 biologische agentia ingedeeld. Meldingen Indien er hoge concentraties legionellabacteriën worden aangetroffen in drinkwatersystemen of koeltorens (> 1000 Kve/l) dan dient dit binnen 48 uur gemeld te worden bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). ILT stuurt de melding meteen door naar de GGD in de betreffende regio. Blad 2 van 9
In dit geval dienen er voor alle besmette systemen per direct maatregelen getroffen te worden die deze concentraties (aantoonbaar) omlaag brengen en (verdere) verspreiding tegengaan, en alle gebruikers dienen per direct geïnformeerd te worden over het risico. Zie verder ook onder Aanpak beschrijving en bijbehorende tabel. Indien een persoon besmet is geraakt, dan dient dit als een incident te worden afgehandeld en ook de Inspectie SZW hiervan op de hoogte te worden gesteld. Legionella Risico Analyse U bent ervoor verantwoordelijk dat u goed in kaart brengt (of laat brengen) waar de legionellabacterie in uw waterinstallaties kan (gaan) groeien. De beheersing van deze risico s wordt uitgewerkt in het beheersplan met maatregelen die ervoor zorgen dat op die plekken waar de legionellabacterie kan groeien, dit wordt voorkomen. Een drinkwaterinstallatie bestaat uit leidingen en de daarop aangesloten toestellen, vanaf de watermeter tot aan de tappunten, inclusief de warmtapwaterinstallatie. Voor een goed legionellabeheer moet u: A. een risicoanalyse hebben; B. een beheersplan hebben, waarin beheersmaatregelen zijn vastgelegd: de beheersmaatregelen moeten periodiek volgens het plan worden uitgevoerd; C. een logboek bijhouden; D. elk half jaar het wettelijk verplicht aantal watermonsters laten nemen door een geaccrediteerde organisatie en laten analyseren door een geaccrediteerd laboratorium; E. een normoverschrijding van legionella in drinkwater melden bij de ILT en de juiste maatregelen nemen; F. bij een ernstige normoverschrijding van legionella in drinkwater in samenwerking met de inspectie en de GGD uw klanten/gebruikers hierover inlichten. Op locatie niveau dient dit beleid ingevuld te worden met een legionellabeheersplan, waarin de beheersmaatregelen beschreven staan die borgen dat medewerkers niet besmet (kunnen) raken met de legionellabacterie (Legionellose) A. Zorg voor een actuele risicoanalyse Door het maken van de risicoanalyse brengt u de risico s in beeld waar de legionellabacterie in uw drinkwaterinstallatie kan (gaan) groeien. Hieronder worden onderdelen genoemd die ten minste in de risicoanalyse aan de orde moeten komen en waarvan een risico-oordeel moet worden gevormd. Op www.ilent.nl/legionella en www.infodwi.nl/legionella staat per onderdeel een omschrijving wat van u wordt verwacht: een overzicht van alle aanwezige en soorten tappunten; van de drinkwaterinstallatie moeten actuele installatietekeningen, schema s en technische beschrijvingen zijn; Blad 3 van 9
een overzicht van alle installatiedelen die onbedoeld kunnen opwarmen tot boven de 25 C; een overzicht van alle leidingdelen die niet minimaal wekelijks worden ververst; een overzicht van beveiligingen voor leidingdelen die niet ververst worden (bijvoorbeeld brandslanghaspels); een beschrijving van de wijze waarop het warm tapwater wordt bereid. Daarbij moet aangegeven zijn hoe de temperatuur van het uitgaande water wordt gemeten; als er warmwater-(sub-)deelringen aanwezig zijn, moet in iedere (sub-)deelring de warmwaterretourtemperatuur ten minste 60 C bedragen; een inventarisatie van alle mengwaterleidingen die langer zijn dan vijf meter; een inventarisatie van alle warmwatertappunten, waar een temperatuur van minimaal 60 C niet wordt bereikt; de risicoanalyse moet de gehele drinkwaterinstallatie omvatten. Hierop zijn in bepaalde gevallen uitzonderingen mogelijk. Opstellen van een beheersplan: Er moet een inventarisatie uitgevoerd worden van alle waterstromen waarin aerosolvorming kan optreden; Er moet een risicoanalyse uitgevoerd worden door een BRL 6010 gecertificeerd bedrijf. Deze analyse laat zien waar legionellabacteriën kunnen groeien in de geïnventariseerde watersystemen; Op basis van deze risicoanalyse moet er een legionella actieplan opgesteld worden door een BRL 6010 gecertificeerd bedrijf. Hierin staat welke maatregelen moeten worden genomen om de aanwezige legionella risico s in het systeem te mitigeren; RWE Generation NL heeft de verplichting maatregelen te nemen om de groei van legionellabacteriën te verminderen; In een logboek moet worden bijhouden welke maatregelen er genomen zijn; Minimaal 2 keer per jaar moet het water gecontroleerd worden op de aanwezigheid van legionella. Deze meting moet uitgevoerd worden door een BRL 6010 gecertificeerd bedrijf; RWE is verplicht maatregelen te nemen om het aantal legionellabacteriën terug te dringen indien er 100 kolonievormende eenheden per liter (kve/l) of meer worden gemeten; Blijkt uit de meting dat er 1.000 kve/l of meer legionellabacteriën in het water zitten, dan moet dit direct gemeld worden aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en daarnaast dienen er per direct beheersmaatregelen genomen te worden. Tevens dient hier een HSE melding van vastgelegd te worden. Modificaties aan de installatie of het gebruik ervan, moeten volgens de MOC procedure behandeld worden en de hierbij mogelijk nieuwe risico s op het ontstaan van legionellabacteriën door middel van een risicoanalyse door een BRL 6010 gecertificeerd bedrijf opnieuw in beeld gebracht worden. Ook hier dient dan weer een legionella actieplan van te worden opgesteld en vervolgd. Blad 4 van 9
Inhoud legionellabeheersplan Het legionellabeheersplan dient de volgende informatie te bevatten: een systematische beschrijving van de betreffende installatie(s); een beschrijving van de kritische aspecten van de installatie(s) met inbegrip van de situaties waarbij er sprake is van stilstand van een installatie of delen van een installatie; een tekening of schema met de actuele indeling van de installatie inclusief de onderdelen die tijdelijk buiten gebruik zijn; een beschrijving van de juiste en veilige werking van het systeem; een beschrijving van het reguliere onderhoud, periodieke inspecties en beheer van installaties; een beschrijving van alle uit te voeren controles, inclusief de controle op de aanwezigheid van legionella (ter controle op de effectiviteit van de maatregelen); een overzicht van de actieniveaus die worden gehanteerd (fysisch, chemisch en microbiologisch waaronder legionella) waarbij (nood)maatregelen worden getroffen, inclusief een beschrijving van die (nood)maatregelen. Voor luchtbevochtigingsinstallaties en andere waterinstallaties is 100 kve/l een voorgeschreven actieniveau waarbij maatregelen moeten worden getroffen of bestaande maatregelen moeten worden aangescherpt; een beschrijving van de maatregelen die worden genomen bij calamiteiten. Bij het beheersplan dient een logboek aanwezig te zijn, waarin aantekening wordt gemaakt van: de uitgevoerde beheersmaatregelen; de verrichte onderhoudswerkzaamheden; de aangebrachte wijzigingen in de installaties; de aangebrachte wijzigingen in onderhoud van installaties; de resultaten van uitgevoerde controles (analyseresultaten en inspectieresultaten); algemene bijzonderheden over de werking van de installaties; de gegevens in het logboek dienen ten minste 3 jaar te worden bewaard, waarbij de frequentie van alle omschreven werkzaamheden duidelijk vermeld dient te worden; er dient een regelmatige rapportage plaats te vinden aan de bedrijfsleiding over de effectiviteit van het legionellabeheersplan. Blad 5 van 9
Koelwatersystemen en koeltorens Omdat in koelwatersystemen de condities en risico's sterk kunnen variëren, zijn ook hier regelmatig inspecties en controles vereist. Deze kunnen worden ondergebracht in de volgende categorieën: visuele inspecties; werking doseer- en analyseapparatuur; chemicaliëngebruik; helderheid koelwater; wateranalyses; microbiologische controle. Overzicht koeltorens binnen RWE Generation NL Categorie Afstand tot woonomgeving Koeltoren aanwezig op Categorie 3 < 600 mtr Amercentrales Categorie 4 > 600 mtr WKC Moerdijk Categorie 4 > 600 mtr WKC Inesco Categorie 4 > 600 mtr WKC Swentibold Inspecties en controles Categorie (conform BREF) Categorie 1 - Hoogste risico Categorie 2 Categorie 3 Categorie 4 - Laagste risico Periodiek controle op legionella (minimaal) Maandelijks Elk kwartaal Elk kwartaal tot jaarlijks Jaarlijks, bij voorkeur in het najaar Blad 6 van 9
Aanpak beschrijving Aanpak per categorie Categorie 1, 2 of 3 Aanpak Categorie 4 Aanpak < 100 kve/l A < 1000 kve/l A 100-1000 kve/l B 1000 10.000 kve/l B 1000 10.000 kve/l C 10.000 100.000 kve/l C 10.000 100.000 kve/l D, E 100.000 1000.000 kve/l D, E > 100.000 kve/l F, E > 1.000.000 kve/l F, E Aanpak A Aanpak B Aanpak C Aanpak D Systeem is geheel onder controle, geen actie noodzakelijk; Controleer via het behandelingsprogramma of alle doseringen in orde zijn, geen verdere actie noodzakelijk; De directe omgeving afzetten. Alleen personeel dat voor de uit te voeren desinfectie werkzaamheden bij de waterstroom moet zijn, heeft toegang tot het afgezette gebied. Als adembescherming dienen zij minimaal een gelaatmasker (type P3) te gebruiken. Actie ondernemen om onder de 1.000 KVE/l te krijgen. Na desinfectie (na b.v. periode van 24 uur inwerken biocide) opnieuw legionella bepalingen laten uitvoeren. De genoemde acties van aanpak C uitvoeren. Controleer of werknemers/bezoekers mogelijk kunnen zijn blootgesteld aan aërosolen uit de besmettingsbron. Nagegaan dient te worden welke personen in de directe omgeving van de besmettingsbron zijn geweest. Bij een koeltoren die dicht bij de openbare weg staat waar druk personenverkeer is, (bebouwde omgeving) of in categorie 1, 2 en 3 valt, wordt aanbevolen de GGD in te lichten. Eigen medewerkers en eventuele bezoekers dienen gescreend te worden of zij in de directe omgeving van de besmettingsbron zijn geweest en zo ja, wanneer en hoelang. Zo nodig laten onderzoeken of zij symptomen hebben van een legionella besmetting. Blad 7 van 9
Aanpak E Bij een waterstroom en/of koeltoren die in categorie 4 valt, wordt aanbevolen de HS&S afdeling van de locatie te informeren en actie te ondernemen om waarde onder 1000 KVE/l te krijgen. Hierop het beheersplan zodanig aanpassen. De genoemde acties van aanpak C en D uitvoeren. Off-line desinfecteren. Het open systeem dient zo spoedig mogelijk uit bedrijf genomen te worden. Afdeling HS&S zo spoedig mogelijk informeren. De waterkwaliteit-beheerder informeren over de geplande desinfecteerstappen. Gesloten systemen kunnen in bedrijf blijven indien met zekerheid is vastgesteld dat contact met het water niet mogelijk is. Het desinfecteerplan zoals genoemd in actieniveau D dient te worden uitgevoerd. Na het desinfecteren dient de hele procedure nogmaals te worden herhaald. Wanneer wordt besloten tot inwendige inspectie van het systeem of de koeltoren en een eventuele reiniging, dient een gelaatmasker te worden gebruikt. Het systeem kan weer in bedrijf worden genomen. indien het systeem weer normaal circuleert dient een monster van het water te worden genomen voor onderzoek op legionella. Men moet zich realiseren dat afhankelijk van de gevolgde analysemethode er een zekere wachttijd verloopt voordat de uitslag bekend is. In deze tijd moet uiterst zorgvuldig worden gehandeld. Afhankelijk van de uitslag dient de procedure zo nodig te worden herhaald. Actie ondernemen om waarde onder de 1000 KVE/l te krijgen, eventueel hierop het beheersplan zodanig aanpassen Aanpak F De genoemde acties van aanpak E uitvoeren. Overleg organiseren met het bevoegd gezag Wet milieubeheer en de GGD. Blad 8 van 9
Terminologie & afkortingen Afkorting/term AI-blad Kve/l Betekenis Arbo Informatieblad Kolonie Vormende Eenheden per liter Natriumhypochloriet Chloorbleekloog (NaClO) FO Free Oxidant Aërosolen Een aerosol is een colloïdaal (klein deeltje dat groter is dan een molecuul) mengsel van stofdeeltjes of vloeistofdruppels in een gas. Hun grootte is in de orde van 0,2 tot 200 micrometer en kan doordringen tot in de longen. Biologisch agentia categorie 2 Arbeidsomstandighedenbesluit een agens dat bij de mens een ziekte kan veroorzaken en een gevaar voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers kan opleveren, maar waarvan het onwaarschijnlijk is dat het zich onder de bevolking verspreidt, terwijl er gewoonlijk een effectieve profylaxe of behandeling bestaat; Aandachtspunt Inhuur tijdelijke doucheunits t.b.v. revisies of onderhoudstops Altijd een legionella-vrij verklaring laten meeleveren door de leverancier. Daardoor is aantoonbaar dat er maatregelen getroffen zijn waardoor er geen besmetting kan optreden vanuit deze systemen. Blad 9 van 9