Resultaten legionellapreventie Cluster 4: Hotels, bed&breakfasts, campings en jachthavens. Datum 1 juni 2010 Status Definitief

Transcriptie

1 Resultaten legionellapreventie 2009 Cluster 4: Hotels, bed&breakfasts, campings en jachthavens Datum 1 juni 2010 Status Definitief

2

3 Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Schoon en Veilig Water Rijnstraat 8 Postbus BD Den Haag Publicatienummer: 0235 Dit is een publicatie van de VROM-Inspectie en is ook te downloaden via Pagina 3 van 18

4 Inhoud 1 Inleiding Werkwijze Resultaten cluster Hotels, B&B"s, campings en jachthavens Hotels Bed & breakfasts Campings Jachthavens Referenties Pagina 4 van 18

5 Rapport in het kort Resultaten legionellapreventie 2009, cluster 4: Hotels, bed & breakfasts, campings en jachthavens Bij bed & breakfasts en hotels worden de maatregelen voor legionellapreventie bij 18% - 20% van de bezochte installaties volledig en correct nageleefd. Bij campings en jachthavens is dit percentage hoger, namelijk 30% - 33%. Bij 62% - 70% van de hotels en bed & breakfasts wordt bij de eerste controle een (sterk) verhoogd risico aangetroffen, terwijl dit bij 43% - 46% van de campings en jachthavens het geval is. Bij de overige installaties worden kleine gebreken met een beperkt risico op legionellabesmetting aangetroffen. In het kader van de interventiestrategie legionellapreventie stelt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in opdracht van de VROM-Inspectie (VI) een feitenrapportage op over recent uitgevoerde controles bij elk van de vijf specifieke doelgroepen is het eerste jaar waarin de interventiestrategie is toegepast. Deze rapportage betreft de controles bij hotels, bed & breakfasts, campings en jachthavens. Er zijn van de geschatte installaties binnen deze doelgroep gecontroleerd op maatregelen voor legionellapreventie. Pagina 5 van 18

6 Percentage Definitief Resultaten legionellapreventie juni 2010 Samenvatting De eerste controlecyclus van dit vierde cluster van de interventiestrategie, hotels, bed & breakfasts, campings en jachthavens is afgerond. Deze feitenrapportage beschrijft de stand van zaken na het eerste controlebezoek dat de controleurs uitvoeren. Bij installaties met een verhoogd risico op legionellabesmetting wordt een hercontrole uitgevoerd. De eigenaar krijgt dan de gelegenheid om de bij het eerste controlebezoek aangetroffen gebreken te verhelpen. Deze hercontrole is niet meegenomen in deze rapportage. Uit de jaarlijkse rapportage over de voortgang van de controletaak van de drinkwaterbedrijven blijkt dat een deel van de tekortkomingen bij deze hercontrole zijn opgelost. In totaal zijn van het geschatte aantal van installaties in dit cluster gecontroleerd op maatregelen voor legionellapreventie. In de onderstaande figuur staan de percentages weergegeven. Bij bed & breakfasts en hotels ligt de naleving (installatie akkoord) lager (18-20 %) dan bij campings en jachthavens (30-33 %), terwijl bij hotels en bed & breakfasts minder vaak kleine gebreken worden aangetroffen (12 18 %) dan bij jachthavens en campings (20 27%). Het percentage installaties met een (sterk) verhoogd risico ligt bij hotels en bed & breakfasts hoger (62 70 %) dan bij campings en jachthavens (43-46 %). Uiteindelijk zijn 316 installaties met een sterk verhoogd risico na het eerste controlebezoek overgedragen aan VI. 100% Overzicht cluster 4 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Hotels (n=601) Bed & breakfasts (n=121) Campings (n=461) Jachthavens (n=105) Akkoord 20% 18% 30% 33% Beperkt risico 18% 12% 27% 20% Verhoogd risico 33% 38% 24% 32% Sterk verhoogd risico 29% 32% 19% 14% Uit de gesprekken van de controleurs met de eigenaren van installaties met een (sterk) verhoogd risico blijkt dat bij dit cluster een meerderheid van de eigenaren/beheerders niet voldoende kennis heeft om alle aspecten van de legionellapreventie op een juiste manier in te vullen (niet weten). Niet kunnen komt op de tweede plaats. Het niet willen meewerken komt het minst vaak voor. In de onderstaande tabel zijn deze aantallen per type instelling aangegeven. Pagina 6 van 18

7 Motivatie* cluster 4 niet weten niet willen niet kunnen Hotels B&Bs Jachthavens Campings *) Motivatie van eigenaren van prioritaire installaties met sterk verhoogd, verhoogd risico en beperkt risico. Niet alle gecontroleerde installaties zijn gescoord op motivatie. De meest voorkomende gebreken bij installaties met een sterk verhoogd risico zijn volgens de controleurs gerelateerd aan de monstername en de periodieke beheersmaatregelen. Pagina 7 van 18

8 1 Inleiding De drinkwaterbedrijven voeren jaarlijks controles uit bij collectieve (drinkwater)installaties in het kader van het toezicht op de naleving van legionellapreventie. Deze controles worden uitgevoerd om de motivatie, het bewustzijn en de naleving met betrekking tot het voorgeschreven beheer en gebruik van de installatie bij eigenaren en gebruikers te vergroten. Deze controles dragen bij aan een vanuit de volksgezondheid gezien veilige binneninstallatie en een veilig openbaar drinkwaternet. De prioritaire instellingen leveren drinkwater aan kwetsbare groepen mensen die een grotere kans hebben ziek te worden als gevolg van legionellabacteriën. Hierdoor is juist bij deze instellingen extra aandacht nodig voor legionellapreventie. De kans op besmetting van een installatie bepaalt de controlefrequentie van deze installatie. Prioritaire instellingen vallen onder de hoogste controlefrequentie en worden, afhankelijk van de risico-indeling, eenmaal per drie jaar of eenmaal per zes jaar gecontroleerd door de drinkwaterbedrijven. Tijdens de controle wordt, naast technische aspecten van de installaties, vooral het beheer van de installatie gecontroleerd. Vanaf 1 januari 2009 wordt de interventiestrategie1 gehanteerd bij de controle van prioritaire (drinkwater)installaties. Deze interventiestrategie is door de VI in samenspraak met de drinkwaterbedrijven opgesteld om de (achtergebleven) naleving van legionellapreventie te verbeteren. Voor de uitvoering daarvan is in maart 2009 een convenant tussen de Vewin (namens de drinkwaterbedrijven) en de VI getekend. In de praktijk houdt de interventiestrategie in dat specifieke doelgroepen (de zogenaamde prioritaire groepen zoals zorginstellingen, ziekenhuizen etc.) elk jaar in clusters worden gecontroleerd. Met deze aanpak in clusters kan de communicatie over legionellapreventie vooraf en achteraf, alsmede de uitvoering van de controles bij deze doelgroepen optimaal worden ingezet. Het doel is het bewustwordingsproces bij de doelgroepen intensiever te stimuleren, waarbij met name gewezen wordt op de beheersverantwoordelijkheden. Deze rapportage beschrijft de resultaten van de eerste controlebezoeken bij installaties van het vierde cluster van hotels, bed & breakfasts, campings en jachthavens. De daaropvolgende hercontrole, waarbij de eigenaar de gelegenheid krijgt om aangetroffen gebreken te verhelpen, is in verband met de doorlooptijd in deze rapportage niet meegenomen. Uit een recente inventarisatie van de omvang van deze prioritaire groepen blijkt dat er in Nederland circa van dergelijke instellingen zijn. In de periode van 1 augustus 2009 tot 15 december 2009 zijn in totaal van deze instellingen gecontroleerd. 1 Voor meer informatie: Pagina 8 van 18

9 2 Werkwijze Met de waterleidingbedrijven zijn afspraken gemaakt over de periode waarin bepaalde prioritaire groepen worden gecontroleerd. Voordat de drinkwaterbedrijven de controles uitvoeren neemt de VI contact op met brancheorganisaties van de betreffende prioritaire groepen. Bij elk eerste controlebezoek wordt gecontroleerd in hoeverre de eigenaar/beheerder de betreffende installatie op orde heeft. Er wordt een drietal aspecten van het beheer van de installatie bekeken. Dit zijn de naleving van de beheersaspecten van de legionellapreventie, de maatregelen die worden genomen naar aanleiding van de aangetroffen situatie en de motivatie (zijnde de reden van het niet naleven) van de eigenaar/beheerder van de installatie. Naleving Onder naleving wordt verstaan in hoeverre de eigenaar/beheerder van de betreffende installatie de verschillende onderdelen van de legionellapreventie op orde heeft. De aspecten zijn: risicoanalyse, beheersplan, logboek, monstername en -analyse, eenmalige technische maatregelen, periodieke beheermaatregelen en besmettingen. Maatregelen De maatregelen hebben betrekking op de resultaten van het eerste controlebezoek. Afhankelijk van de aangetroffen situatie bij dit bezoek wordt het vervolg bepaald. Er zijn vier mogelijkheden: Wanneer alles in orde is (akkoord) wordt het bezoek afgehandeld met een afmeldingbrief. Wanneer kleine gebreken worden geconstateerd (beperkt risico) voor legionellapreventie, dan wordt dit in een brief aan de eigenaar gemeld en wordt aangegeven de gebreken te verhelpen. Is er een verhoogd risico op besmetting met legionella, dan wordt een waarschuwingsbrief met een bijlage van de VI overhandigd, en regelt het drinkwaterbedrijf binnen vier weken een tweede bezoek. Als de gebreken dusdanig zijn dat er een sterk verhoogd risico ontstaat op besmetting, dan wordt het dossier overgedragen aan de VI, die handhavend gaat optreden. Hierbij moet gedacht worden aan het opleggen van een dwangsom (bestuursrechtelijk) en/of het aanzeggen van een Proces-Verbaal (strafrechtelijk). Motivatie In de interventiestrategie is de motivatie van de eigenaar/beheerder van de installatie van belang, omdat de reden voor het niet naleven bepaalt op welke wijze de naleving moet worden verbeterd. De controleurs hebben bij iedere controle een indicatie gegeven van de motivatie van de eigenaar/beheerder met betrekking tot legionellapreventie. Hierbij is een drietal groepen gebruikt te weten: Niet weten, niet kunnen en niet willen. Theoretisch kan een eigenaar alle motivaties, niet kunnen, niet willen en niet weten scoren. Pagina 9 van 18

10 Wanneer bij het eerste controlebezoek een sterk verhoogd risico op legionellabesmetting wordt geconstateerd, draagt het drinkwaterleidingbedrijf het dossier direct over aan de VI voor handhaving (bestuursrechterlijk of strafrechtelijk). Bij het constateren van een verhoogd risico wordt een hercontrole gepland, waarbij de eigenaar/beheerder de gelegenheid krijgt om binnen een bepaalde periode de aangetroffen gebreken te herstellen. Uit de jaarlijkse rapportage over de voortgang van de controletaak van de waterleidingbedrijven blijkt dat een deel van de tekortkomingen zijn opgelost wanneer de controleur de hercontrole uitvoert. Pagina 10 van 18

11 3 Resultaten cluster Hotels, B&B"s, campings en jachthavens 3.1 Hotels Risicoverdeling Bij dit cluster is bij 20% (118 installaties) de legionellapreventie op orde. Bij 18% (110 installaties) worden tijdens het eerste controlebezoek kleine gebreken aangetroffen. Deze moeten door de eigenaren worden hersteld. Bij 33% (199 installaties) worden gebreken aangetroffen die een verhoogd risico op legionellabesmetting kunnen geven. Deze installaties worden opnieuw door de drinkwaterbedrijven bezocht. Bij de overige 29% (174 installaties) veroorzaken de gebreken een sterk verhoogd risico. Deze 174 locaties worden direct overgedragen aan de VI. 20% 29% 18% 33% Sterk verhoogd risico Verhoogd risico Beperkt risico Akkoord Figuur 1. Risicoverdeling hotels Tabel 1. Risicoverdeling hotels Aantal Percentage Sterk verhoogd risico % Verhoogd risico % Beperkt risico % Akkoord % % Motivatie Bij de installaties die gecontroleerd zijn en waarbij de legionellapreventie niet op orde was (483 in het totaal), is een inschatting gemaakt van de motivatie van de eigenaar/beheerder. Bij 346 eigenaren/beheerders van installaties speelt niet weten een rol. Bij 75 van de eigenaren is er sprake van niet willen naast niet weten en bij 40 eigenaren speelt niet kunnen een rol. Pagina 11 van 18

12 Tabel 2. Motivatie* Aantal Niet kunnen 40 Niet willen 75 Niet weten 346 *) Motivatie van eigenaren van prioritaire installaties met sterk verhoogd, verhoogd risico en beperkt risico. Niet alle gecontroleerde installaties zijn gescoord op motivatie. Gebreken bij een verhoogd of sterk verhoogd risico De meest voorkomende gebreken bij installaties met een sterk verhoogd risico zijn gerelateerd aan het logboek (17%) en de monstername (17%). Bij installaties met een verhoogd risico komen gebreken bij de periodieke beheersmaatregelen (21%) en het logboek (18%) het meest voor. 3.2 Bed & breakfasts Risicoverdeling Bij dit cluster is bij 18% (22 installaties) de legionellapreventie op orde. Bij 12% (14 installaties) worden tijdens het eerste controlebezoek kleine gebreken aangetroffen. Deze moeten door de eigenaren worden hersteld. Bij 38% (46 installaties) worden gebreken aangetroffen die een verhoogd risico op legionellabesmetting kunnen geven. Deze installaties worden opnieuw door de drinkwaterbedrijven bezocht. Bij de overige 32% (39 installaties) veroorzaken de gebreken een sterk verhoogd risico. Deze 39 locaties worden direct overgedragen aan de VI. Tabel 3. Risicoverdeling bed & breakfasts Aantal Percentage Sterk verhoogd risico 39 32% Verhoogd risico 46 38% Beperkt risico 14 12% Akkoord 22 18% % Pagina 12 van 18

13 18% 32% 12% 38% Figuur 2. Risicoverdeling bed & breakfasts Sterk verhoogd risico Verhoogd risico Beperkt risico Akkoord Motivatie Bij de installaties die gecontroleerd zijn en waarbij de legionellapreventie niet op orde was (99 in het totaal), is een inschatting gemaakt van de motivatie van de eigenaar/beheerder. Bij 74 eigenaren/beheerders van installaties speelt niet weten een rol. Bij twaalf van de eigenaren is er sprake van niet willen naast niet weten en bij 8 eigenaren speelt niet kunnen een rol. Tabel 4. Motivatie* Aantal Niet kunnen 8 Niet willen 12 Niet weten 74 *) Motivatie van eigenaren van prioritaire installaties met sterk verhoogd, verhoogd risico en beperkt risico. Niet alle gecontroleerde installaties zijn gescoord op motivatie. Gebreken bij een verhoogd of sterk verhoogd risico De meest voorkomende gebreken bij installaties met een sterk verhoogd risico zijn gerelateerd aan de monstername (17%) en de risicoanalyse (16%). Bij installaties met een verhoogd risico komen gebreken bij de periodieke beheersmaatregelen (19%) en het logboek (18%) het meest voor. Pagina 13 van 18

14 3.3 Campings Risicoverdeling Bij dit cluster is bij 30% (137 installaties) de legionellapreventie op orde. Bij 27% (124 installaties) worden tijdens het eerste controlebezoek kleine gebreken aangetroffen. Deze moeten door de eigenaren worden hersteld. Bij 24% (112 installaties) worden gebreken aangetroffen die een verhoogd risico op legionellabesmetting kunnen geven. Deze installaties worden opnieuw door de drinkwaterbedrijven bezocht. Bij de overige 19% (88 installaties) veroorzaken de gebreken een sterk verhoogd risico. Deze 88 locaties worden direct overgedragen aan de VI. 30% 19% 24% 27% Sterk verhoogd risico Verhoogd risico Beperkt risico Akkoord Figuur 3. Risicoverdeling campings Tabel 5. Risicoverdeling campings Aantal Percentage Sterk verhoogd risico 88 19% Verhoogd risico % Beperkt risico % Akkoord % % Pagina 14 van 18

15 Motivatie Bij de installaties die gecontroleerd zijn en waarbij de legionellapreventie niet op orde was (324 in het totaal), is een inschatting gemaakt van de motivatie van de eigenaar/beheerder. Bij 185 eigenaren/beheerders van installaties speelt niet weten een rol. Bij 44 van de eigenaren is er sprake van niet willen naast niet weten en bij 30 eigenaren speelt niet kunnen een rol. Tabel 6. Motivatie* Aantal Niet kunnen 30 Niet willen 44 Niet weten 185 *) Motivatie van eigenaren van prioritaire installaties met sterk verhoogd, verhoogd risico en beperkt risico. Niet alle gecontroleerde installaties zijn gescoord op motivatie. Gebreken bij een verhoogd of sterk verhoogd risico De meest voorkomende gebreken bij installaties met een sterk verhoogd risico zijn gerelateerd aan het logboek (17%), de monstername (16%) en de periodieke beheersmaatregelen (16%). Bij installaties met een verhoogd risico komen gebreken bij de periodieke beheersmaatregelen (19%) en het beheersplan (18%) het meest voor. 3.4 Jachthavens Risicoverdeling Bij dit cluster is bij 34% (35 installaties) de legionellapreventie op orde. Bij 20% (21 installaties) worden tijdens het eerste controlebezoek kleine gebreken aangetroffen. Deze moeten door de eigenaren worden hersteld. Bij 32% (34 installaties) worden gebreken aangetroffen die een verhoogd risico op legionellabesmetting kunnen geven. Deze installaties worden opnieuw door de drinkwaterbedrijven bezocht. Bij de overige 14% (15 installaties) veroorzaken de gebreken een sterk verhoogd risico. Deze 15 locaties worden direct overgedragen aan de VI. Pagina 15 van 18

16 14% 34% 32% 20% Sterk verhoogd risico Verhoogd risico Beperkt risico Akkoord Figuur 4. Risicoverdeling jachthavens Tabel 7. Risicoverdeling jachthavens Aantal Percentage Sterk verhoogd risico 15 14% Verhoogd risico 34 32% Beperkt risico 21 20% Akkoord 35 34% % Motivatie Bij de installaties die gecontroleerd zijn en waarbij de legionellapreventie niet op orde was (70 in het totaal), is een inschatting gemaakt van de motivatie van de eigenaar/beheerder. Bij 37 eigenaren/beheerders van installaties speelt niet weten een rol. Bij acht van de eigenaren is er sprake van niet willen naast niet weten en bij elf eigenaren speelt niet kunnen een rol. Pagina 16 van 18

17 Tabel 8. Motivatie* Aantal Niet kunnen 11 Niet willen 8 Niet weten 37 *) Motivatie van eigenaren van prioritaire installaties met sterk verhoogd, verhoogd risico en beperkt risico. Niet alle gecontroleerde installaties zijn gescoord op motivatie. Gebreken bij een verhoogd of sterk verhoogd risico De meest voorkomende gebreken bij installaties met een sterk verhoogd risico zijn gerelateerd aan de monstername (19%) en de periodieke beheersmaatregelen (18%). Bij installaties met een verhoogd risico komen gebreken bij de risicoanalyse (18%), het beheersplan (19%) en het logboek (18%) het meest voor. Pagina 17 van 18

18 Referenties VROM-Inspectie, Projectplan Legionella 2009, Hans de Vries & Wiebe Dirksen, februari 2009 RIVM, De controle van collectieve leidingwaterinstallaties in 2007 en 2008, Voortgang controletaak, H.H.J. Dik, 2009, Rapport /2009 RIVM, De controle van (collectieve) leidingwaterinstallaties in 2006, Voortgang en bevindingen, H.H.J. Dik, 2007, Rapport /2007 VROM-Inspectie, Inspectierichtlijn 2005, Controle leidingwaterinstallaties door waterleidingbedrijven, 5202, juli 2005 Pagina 18 van 18