4. In welke watervoerende systemen komt legionella voor? 6. Legionella en risicobeperking in open recirculerende verdampende koelwatersystemen.

Transcriptie

1 INHOUDSOPGAVE 1. Wat is legionella? 2. Hoe vindt legionellabesmetting plaats? 3. Welke factoren verhogen het risico? 4. In welke watervoerende systemen komt legionella voor? 5. Regel- en Wetgeving en wie is verantwoordelijk? 6. Legionella en risicobeperking in open recirculerende verdampende koelwatersystemen. 7. Desinfectiemethodes voor koelwatersystemen. 8. Samenvatting. 1

2 1. Wat is legionella? Legionella is een bacterie genaamd Legionella pneumophila. De bacterie veroorzaakt onder speciale omstandigheden griepachtige verschijnselen tot longontstekingen met mogelijk ernstige gevolgen. Hoe is deze bacterie ontdekt? In 1976 was er in een hotel in Philadelphia (Amerika) een reünie van oudgedienden van het Amerikaanse leger. Tijdens deze bijeenkomst liepen 182 mensen longontsteking op, waarvan er uiteindelijk 28 stierven. Na vele maanden onderzoek bleek bovengenoemde bacterie de oorzaak. De besmetting had plaatsgevonden via aërosolen (= waternevel) van het aircosysteem. Sindsdien zijn er wereldwijd meerdere gevallen van legionellabesmetting geweest. De meest bekende en recente grote uitbraak was de uitbraak in Bovenkarspel, tijdens de Westfriese Flora. Hier raakten ruim tweehonderd mensen geïnfecteerd met de bacterie, met uiteindelijk 32 doden tot gevolg. Hoe verloopt het ziektebeeld? De tijd tussen legionellabesmetting en de eerste ziekteverschijnselen bedraagt ca. twee tot negentien dagen. Men voelt zich eerst wat ziek. Dit kan gevolgd worden door: 1. longontsteking met hoge koorts 2. een griepachtig gevoel gedurende een paar dagen De eerstgenoemde variant kan de dood tot gevolg hebben en dient onmiddellijk met de juiste antibiotica behandeld te worden. De tweede variant is een lichte vorm, Pontiac Fever genaamd. De legionellabesmetting is, voor zover bekend, niet van mens op mens overdraagbaar. 2. Hoe vindt legionellabesmetting plaats? Voor zover bekend, heeft iedere besmetting plaatsgevonden door het inademen van kleine waterdruppeltjes, aërosolen genaamd. Opmerking: Legionella kan nooit voor 100 % voorkomen worden. Wel kunnen er maatregelen worden genomen om risico s te beperken. 2

3 3. Welke factoren verhogen het risico? Watertemperatuur Bij een watertemperatuur van C groeit legionella. Dit betekent niet dat legionella onder of boven deze temperatuurzone niet voor komt. Het groeioptimum van legionella bevindt zich tussen de 35 en 45 C. Bij een watertemperatuur van 50 C sterft 90% van de legionellabacteriën in ongeveer twee uur tijd af. Bij een watertemperatuur van 60 C sterft de legionellabacterie in enkele minuten af en boven de 70 C gebeurt dit in enkele seconden. ph-waarde van het water Legionella kent een optimale groeicurve bij een ph van 5-9. Boven een ph-waarde van 9 en onder een ph-waarde van 5 neemt de groei sterk af. Opmerking: In open verdampende koelwatersytemen ligt de ph meestal tussen de 8-9, hetgeen dus optimaal is voor groei. Waterstilstand of doorstroming Doordat water stilstaat kan extra biologische groei zich ontwikkelen en kan er onder andere slib gevormd worden. Verder kan in stilstaande leidingen de omgevingstemperatuur voor opwarming van het water zorgen, wat de legionellagroei kan bevorderen. Aanwezige voedingsstoffen en vervuilingen In principe kan de kans op legionella worden verhoogd door gebruikte materialen zoals leidingen, pakkingen, verf, rubbers, aangezogen vuil (bij open systemen), andere bacteriën en/of hun afbraakproducten, minder geschikte chemische toevoegingen, oliën, wasmiddelen, corrosieproducten, kalkproducten, biologische producten, organische oplosmiddelen, enzovoort. Plaats en hoeveelheid vrijkomende aërosolen Daar waar veel aërosolen aanwezig zijn en veel mensen zijn, is er een verhoogde kans op legionellabesmetting. Mensen met een zwakke gezondheid en een hogere leeftijd lopen een sterk verhoogd risico. 4. In welke watervoerende systemen komt legionella voor? In principe kan legionella in ieder watervoerend systeem voorkomen, maar in systemen waarbij aërosolen gevormd kunnen worden, kan pas legionellabesmetting optreden. Er moet altijd rekening gehouden worden met het feit dat er tijdens onderhoud van het watervoerende systeem of tijdens specifieke werkzaamheden in de buurt van dit systeem ook aërosolen vrij kunnen komen. 3

4 In de volgende watervoerende systemen kan legionella voorkomen: - koeltorensystemen - verdampingscondensors en vloeistofkoelers - warmwatersystemen (douches etc.) - luchtwassers - bevochtigingssystemen - buffers - zwembaden - overige. 5. Regel- en Wetgeving. De uitbraak tijdens de Westfriese Flora in 1999 had tot gevolg dat de overheid de huidige wetgeving voor legionellapreventie in leidingwater ontwikkelde. Er is sinds juli 2011 nieuwe drinkwater van kracht. Deze bevat een nader uigewerkte artikel over Legionella preventie in drinkwater en warmtap water installaties. In januari 2004 werd de ARBO 4.87 regeling van kracht waarbij ingegaan wordt op legionella risico s in processystemen zoals koeltorens, luchtbevochtingsinstallaties en gaswassers. Als handboek kwam het ministerie van SZW in november 2004 met het AI-32 werkblad waarin de richtlijnen voor beheersing werden opgenomen. Als basis hiervoor werd het BREF-document koeling aangehouden met betrekking tot ontwerp en belasting en is gesteld dat alle installaties uiterlijk op 31 december 2007 hieraan dienen te voldoen. Sinds dien zijn er voor processystemen diverse wet en regelgevingen veranderingen geweest en diverse documenten zoals de ISSO 55.1 en AI-32 opgesteld en wederom gewijzigd naar de nieuwste wetgeving op dit gebied. 4

5 Volgende tabel geeft duidelijk welke wetten er op dit moment zijn met betrekking tot Legionella risico beperking in proceswatersystemen (o.a. luchtbevochtigingsystemen en koeltoren systemen). Proceswaterinstallaties, koeltorens en luchtbevochtigers Verantwoordelijkheid Werkgever Werkgever/beheerder Wetgever Ministerie van SZW Ministerie van Infrastuctuur en Milieu Wetgeving Arbo art 5 Arbeidsomstandigheden besluit art. 4.85, 4.87a, 4.78 b Wet milieubeheer (Wm): Activiteitenbesluit art a/b Activiteitenregeling art a Toezichthouder Arbeidsinspectie Gemeenten, soms provincies Richtlijnen AI-32 derde herziene druk eind 2011, ISSO 55.3 AI-32 derde herziene druk eind 2011, ISSO 55.3 Uiteraard wil Lubron Waterbehandeling B.V. u graag helpen met Legionella risico beperking in koeltorensystemen, doch onze rol beperkt zich uitsluitend tot het verlenen van producten en diensten op het gebied van waterbehandeling. Onze partners zullen u graag van dienst zijn met de overige aspecten die bij de beheersing van Legionella een belangrijk rol spelen. Voorbeelden hiervan zijn -indien u dit wilt uitbesteden- het opstellen van een beheerplan, mechanisch onderhoud en hygiëne onderhoud en eventueel totaal technisch beheer. Indien -naar aanleiding van een risico inventarisatie- een aanpassing van het huidige systeem noodzakelijk is, kunt u hiervoor terecht bij uw huidige koudetechnische installateur cq. installateur. Lubron Waterbehandeling b.v. zal immer adviseren volgens de nieuwste regel- en wetgeving op het gebied van Legionella beheersing van proces, koeltorens en luchtbevochtigers. Wij gaan daarbij uit van het AI-32 blad derde herziene druk. Tevens zullen wij als expert aandringen op de uitvoering van de regel- en wetgeving in deze bedoeld. De werkgever en of beheerder van de koeltorensinstallatie en of proceswaterinstallatie en of luchtbevochtiger zal op deze wijze direct of indirect worden aangesproken op zijn verantwoordelijkheden. Afhankelijk van uw wensen, de actuele systeemgegevens en locatie kunnen wij u naast Lubron Waterbehandeling B.V. de juiste diverse adressen van partners voor de overige onderdelen opgeven. 5

6 6. Legionella en risicobeperking in open recirculerende verdampende koelwatersystemen. Dit hoofdstuk beperkt zich tot het waterbehandelingstechnische gedeelte. Voor het ontwerp en het mechanisch- en hygiene onderhoud van het koelwatersysteem verwijzen wij naar erkende adviseurs, koeltechnische installateurs, reingingsbedrijven en koeltorenleveranciers. Bij ontwerp en opstelling zal het BREF-document Koeling (EC, 2000) een grote rol spelen. Om de risico s op legionellabesmetting via een koelwatersysteem te kunnen beperken, dient er eerst een inventarisatie van het systeem te worden gemaakt, waarbij conform de Arbo 4.85, 4.87a en 4.87 b wetgeving tevens het mechanisch en chemisch onderhoud kritisch bekeken dient te worden. Lubron Waterbehandeling B.V. checkt het volgende bij de inventarisatie van een koelwatersysteem: Checklist koelwatersysteem; - de kwaliteit van het suppletiewater - de kwaliteit van het koelwater - de water- en wandtemperaturen - de mate van ophoping van vervuilingen - potentieel inwendige stromingsveranderingen - toegepast constructiemateriaal - stilstaand en/of stilstaande stukken (en dus ook bedrijfsvoering) - de mate en plaats van aërosolvorming (type druppelvangers) - op welke wijze de waterbehandeling in het verleden werd uitgevoerd (historie wateranalyses etc.) - de mate waarin mechanisch onderhoud wordt uitgevoerd - de mate waarin desinfecties hygiene onderhoud plaatsvinden - hoe de controles plaatsvinden en hoe het een en ander vastgelegd wordt - wie verantwoordelijk is voor het koelwatersysteem en de legionella-risicobeperking (en dus wie de eigenaar beheerder is van de koeltorensysteem) - Of er een beheerplan aanwezig volgens geldende wet Aanbevelingen om de risico s op legionella te beperken; Het is van belang een goede waterbehandeling met periodieke controles uit te laten voeren om het risico op legionellabesmetting te beperken. Problemen als kalk, corrosie en biologische vervuilingen dienen te worden geminimaliseerd door middel van een goede spui- en doseerverhouding. Immers, kalk, corrosie en biologische vervuilingen zijn uitstekende voedingsbodems voor bacteriën en dus ook voor legionella. Factoren die de kalk- en corrosieprocessen beïnvloeden, zijn onder andere water- en wandtemperatuur, toevoer waterkwaliteit, zuurstofgehalte, materialen, ontwerp, enz. Het proportioneel doseren van de juiste kalk- en corrosie-inhibitoren remt deze processen in combinatie met de juiste spui-instelling afdoende af. 6

7 Factoren die de biologische groei beïnvloeden, zijn onder andere: watertemperatuur, voedingsstoffen, ph, zuurstofgehalte, zonlicht, stilstand, verblijftijd van het water, enz. De biologische groei dient met een preventieve biocidedosering op het juiste tijdstip en met de juiste frequentie geremd te worden. Richtlijn (conform het ISSO 55.3 document, Eurovent en BREF-BAT EC 2000) voor het maximale kiemgetal in verband met het beperken van legionella is <10 4 kiemen/ml (bij hogere waarden een online desinfectie aanbevolen) Een biocidedosering kan, indien gewenst, ondersteund worden met een organische dispergant. Desinfecteren en schoonmaken; Volgens de AI-32 en ISSO 55.3 richtlijn dient het koelwatersysteem, afhankelijk van de bedrijfsvoering en het systeemontwerp, regelmatig te worden gedesïnfecteerd. Onderstaand de tabel met risico indeling en maximale stilstandstijd. Bij opstart dient ten alle tijde een desinfectie uitgevoerd te worden. Categorie Locatie koeltoren 1 (hoogste risico) Koeltoren in de nabijheid( < 200 m) van een ziekenhuis, verpleeghuis of andere (medisch georienteerde )zorginstelling waar mensen verblijven met een verminderd immuunsysteem 2 Koeltoren in de nabijheid (<200 m) van verzorgingstehuizen, hotels of andere gebouwen waarin zich mensen bevinden 3 Industriële koeltoren in de nabijheid (<600 m) van een woonomgeving 4 (laagste risico) Koeltoren die op afstand (> 600 m) staat van een woonomgeving Categorie Stilstandperiode waarna moet worden gedesinfecteerd 1 5 dagen 2 5 dagen 3 14 dagen 4 30 dagen Opmerking: bij langere stilstand van het gehele en of gedeeltelijke systeem is het aan te bevelen het systeem en/of het gedeelte van het systeem voor zover haalbaar leeg te laten om ophopingen van anorganische en organische vervuilingen te voorkomen. Na een dergelijke leegstand is afhankelijk van de periode van de stilstand en de betreffende risico groep desondanks desinfectie nodig. Desinfecties dienen tevens bij onverhoopte bevindingen te worden uitgevoerd. Afhankelijk van de hoogte van de bevinding en risico-categorie van het project zal een specifieke actie nodig zijn. Lubron Waterbehandeling BV adviseert hiervoor de AI-32 richtlijn. 7

8 Mechanisch onderhoud en goede werking van het systeem; Beperkt onderhoud aan het koelwatersysteem dient bijv. 1-2 keer per maand uitgevoerd te worden. Om het legionellarisico te verkleinen, dient er 1 tot 2 keer per jaar een groot onderhoud plaats te vinden om een goede werking van het systeem te ondersteunen. Het controleren en vastleggen van genomen maatregelen; Afhankelijk van het systeem en de bedrijfsvoering stelt Lubron voor om: a) 1 of 2 keer per week het koelwatersysteem te controleren op een goede werking, of de doseervaten vol zijn, of de spui goed werkt en / of het buffer- en koelpakket verschoont blijven van vervuilingen b) afhankelijk van de situatie, wekelijks of maandelijks, een dipslide van het koelwater te nemen. De total count moet onder de 10 4 kiemen/ml blijven. Is dit niet het geval, dan dient de biocidedosering te worden verhoogd. c) minimaal om de maand, maar beter iedere maand, de waterstromen op belangrijke punten te analyseren. d) afhankelijk van de situatie dient er minimaal vier keer per jaar een legionellameting uitgevoerd te worden e) in functie van de gemeten total count bacterie en de legionellagroei dienen frequent mechanisch onderhoud en een desinfectie uitgevoerd te worden. Het voorgaande dient duidelijk te worden vastgelegd in analyseformulieren en logbladen volgens het bij u (u als eigenaar en of beeherder) in bezit zijnde en in beheer zijnde beheerplan Legionella risico beperking, die met regelmaat geëvalueerd dienen te worden. 7. Desinfectiemethodes voor koelwatersystemen. Wij zijn gaarne bereid, afhankelijk van de situatie en het koelwatersysteem, een desinfectie op maat voor te adviseren. Lubron Waterbehandeling BV voert deze echter niet uit doch kan desgewenst producten hiervoor aanbieden en leveren, ook kunt u het uitbesteden aan een gespeciliseerd bedrijf. Wij kunnen u meerdere adressen geven indien u dit wenst. Let op: desinfectie is geen preventieve biocidedosering, maar dient naast een preventieve onderhoudsdosering te worden uitgevoerd. Veiligheid: - tijdens werkzaamheden geeft een overdrukmasker afdoende bescherming - voor inspectiewerkzaamheden buiten desinfectie om, dient de sproeisectie uitgezet te worden en dient minimaal een halfgelaatsmasker met P3SL-filter gebruikt te worden - de ventilator dient stil te staan tijdens het rondpompen van het water met desinfectant. 8

9 8. Samenvatting. Lubron Waterbehandeling BV heeft met deze informatie een indruk gegeven van de risico s van legionella in koelwatersystemen en de rol van de overheid en waterbehandeling hierin. Wij zijn dan ook graag bereid toelichting te geven over onze passende diensten en producten. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. 9