Legionellapreventie in koeltorens
|
|
- Nele Wouters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 legionellapreventie ing. O.W.W. Nuijten Markt heeft behoefte aan model RI&E en beheersplan Legionellapreventie in koeltorens De besmettingsbron van een legionella-uitbraak in 2006 bleek een koeltoren in Amsterdam. Naar aanleiding van dit incident is de regelgeving voor legionellapreventie opnieuw bekeken en heeft de overheid besloten aanvullende regels op te stellen voor koeltorens. Isso-publicatie 55.3 geeft een duidelijk overzicht van deze nieuwe regels evenals een heldere vertaling naar de praktijk. Na onderzoek door experts van de GGD en RIVM bleek een koeltoren aan de Oosterdokskade in Amsterdam de bron van de legionella-uitbraak in juli De besmettingsbron was gelokaliseerd door, na analyse van de verblijfplaatsen van de patiënten gedurende de incubatietijd, de locaties van natte koeltorens met google-earth op te zoeken. De tweedehands koeltoren aan de Oosterdokskade bleek slecht onderhouden te zijn. Door de legionella-uitbraak werden dertig mensen ziek, van wie er drie overleden. Een aanzienlijk aantal overlevenden heeft nu nog steeds ernstige gezondheidsklachten. Zij bleken allen binnen een straal van circa 600 m rondom de koeltoren te zijn geweest. Acht slachtoffers hebben een schadevergoeding geëist. Deze zaak is juridisch nog niet afgewikkeld. Naast deze civielrechtelijke procedure heeft op 15 augustus de eerste (pro forma) zitting plaatsgevonden van het strafproces dat het OM in Amsterdam heeft aangespannen tegen twee bedrijven (een verhuurbedrijf van koeltorens en een onderhoudsbedrijf) en zes personen. Zij worden vervolgd voor dood door schuld en het veroorzaken van zwaar lichamelijk letsel door schuld. In 2009 wordt deze strafzaak vervolgd. NALEVING OVERHEIDSREGELS Om besmetting met legionellabacteriën te voorkomen heeft de overheid regels gesteld voor koeltorens. Deze regels zijn vastgelegd in het Arbo-besluit 4.85 en 4.87a en de bijbehorende Beleidsregel. Deze regels geven aan dat de werkgever een zogenoemde RI&E (risico-inventarisatie en -evaluatie) moet (laten) maken, onder andere met betrekking tot legionellapreventie en een daarop gebaseerd legionellabeheersplan. Dit beheersplan moet dan niet in de kast blijven staan, maar ook daadwerkelijk worden uitgevoerd. De arbeidsinspectie heeft in 2004 en 2005 een onderzoek laten uitvoeren naar het onderhoud van koeltorens. Daarbij zijn 220 bedrijven met een koeltoren geïnterviewd. Dertig daarvan hadden het onderhoud uitbesteed aan een onderhoudsbedrijf. Uit het onderzoek bleek onder meer dat bij alle bedrijven (100 procent) een algemene risico-inventarisatie en -evaluatie aanwezig was, maar dat meer dan de helft (57 procent) hierbij onvoldoende aandacht besteedde aan de risico s van legionella. Verder bleek dat drie op de vier bedrijven (73 procent) geen planmatige aanpak hadden. Een legionellabeheersplan was in deze bedrijven onvolledig of niet aanwezig. Met de uitkomsten van het onderzoek is nauwelijks iets gedaan. Het is gepubliceerd en opgestuurd naar de geïnspecteerde bedrijven. De uitkomsten hadden echter een waarschuwing moeten zijn. ARBOWET NIET EFFECTIEF Het incident in Amsterdam heft pijnlijk blootgelegd dat de Arbo-wetgeving niet effectief is voor natte koeltorens waarbij ook het publiek in de omgeving van de koeltoren kan De inzet van google-earth bij de speurtocht naar koeltorens. 2. Een natte koeltoren. [foto Polacel]
2 worden besmet. Tijdens een overleg in 2007 tussen de ministeries van VROM, VWS en SZW is met betrekking tot koeltorens vastgesteld dat met alleen de Arbo-wet de veiligheid van de omgeving onvoldoende is geborgd. De consequentie hiervan is dat aanvullende maatregelen ter bescherming van de omgeving noodzakelijk zijn. Er is gekozen om aansluiting te zoeken bij bestaande regelgeving in de wet Milieubeheer. In de loop van 2009 zal het Activiteitenbesluit zijn aangevuld met een meldplicht en nadere preventieve voorschriften voor nieuwe natte koeltorens. Deze voorschriften zullen veel overeenkomst vertonen met de betreffende regels in het Arbobesluit en de Arbo-beleidsregel 4.87a. Na afloop van het overleg in 2007 heeft het ministerie van Vrom de gemeenten per brief gewezen op hun verantwoor - delijkheid bij legionellapreventie bij koeltorens en gevraagd om alle koeltorens binnen de gemeentegrenzen in kaart te brengen en toezicht te houden op het beheer ervan. QUICKSCAN Begin 2008 is door Vrom een quickscan uitgevoerd onder een aantal gemeenten. Hieruit bleek dat de vrijwillige regi - stratie van natte koeltorens door gemeenten over het al gemeen goed op gang is gekomen. Verder bleek ook dat 40 procent van de gemeenten nog moet starten met de registratie en dat 50 procent van de grote gemeenten nog geen besluit heeft genomen over het toezicht op natte koeltorens. De uitkomsten van de quickscan zijn nog voor het zomer - reces besproken in het algemeen overleg van de Tweede Kamer over koeltorens 1. De kamerleden waren zeer teleurgesteld over de resultaten tot nu toe. Ook minister Cramer is ongerust, maar stelt dat in eerste instantie de gemeenten verantwoordelijk zijn. Desondanks neemt zij een aantal maatregelen. Zo zal op het ministerie iemand worden vrijgemaakt om het proces te versnellen. Daarnaast zal de mogelijkheid worden onderzocht van verplichte registratie van natte koeltorens in de vorm van een soort modelverordening. De minister wil daarbij aanhaken aan het initiatief van Amsterdam om te komen met maatwerkschriften. Verder worden de gemeenten opnieuw gemaand de registratie van koeltorens en toezicht op het beheer ervan te regelen en wel voor 1 oktober Na 1 oktober zal indien nodig een lijst openbaar worden gemaakt van gemeenten die hun zaakjes wel en niet voor elkaar hebben (naming, faming en shaming). WETTELIJKE MAATREGELEN In het Besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer van 19 oktober 2007 (het Activiteitenbesluit) is een 3. Isso-publicatie zorgplichtartikel opgenomen. Dat artikel geeft samengevat aan dat degene die een inrichting drijft die nadelige gevolgen heeft voor het milieu, de risico s voor de omgeving moet voorkomen. De gemeente of de provincie kan maatwerkvoorschriften stellen voor bepaalde aspecten. Een maatwerkvoorschrift is een beschikking waarbij het bevoegd gezag aanvullende eisen stelt. Logischerwijs is Amsterdam de eerste gemeente die een dergelijk maatwerkvoorschrift voor natte koeltorens heeft opgesteld. Daarin wordt verwezen naar het Beste Beschikbare Technieken referentie - document (Bref) voor industriële koelsystemen (op grond van de Europese richtlijn IPPC 96/91/EG Geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging ), het Arbo-Infor - matieblad nr. 32 Legionella en Isso-publicatie 55.3 Legionellapreventie in klimaatinstallaties. In de loop van 2008 zal Vrom een oplegnotitie koelsystemen publiceren. Deze oplegnotitie is bedoeld om de vergunningverlener en de industrie ondersteuning te bieden bij de toepassing van het Bref voor industriële koelsystemen. De oplegnotitie beschrijft de reikwijdte van de Bref, de veranderingen in de Nederlandse regelgeving als gevolg hiervan en de relatie tussen deze Bref en andere relevante regelgeving. In de oplegnotitie wordt ook verwezen naar richtlijnen betreffende legionellapreventie, zoals Arbo-Informatieblad 32 en Isso-publicatie PRAKTISCHE RICHTLIJNEN In 2004 verscheen Arbo-Informatieblad 32 waarin Beleids - regel 4.87 wordt toegelicht en waarin wordt aangegeven hoe inspecteurs, werkgevers en werknemers in de praktijk kunnen omgaan met de beleidsregel. In Isso-publicatie 55.3 zijn de Arbo-beleidsregels legionellapreventie en Arbo-Informatieblad nr. 32 vertaald naar praktijkrichtlijnen voor het legionella veilig 565
3 566 Watertemperatuur Onder de 20 ºC treedt geen wezenlijke groei van legionella op en boven 50 ºC sterft legionella zeer langzaam af. Tussen 20 en 25 ºC kan langzame uitgroei optreden en tussen 30 en 40 ºC is de groei maximaal. Koeltorenssystemen worden in beginsel gebruikt om opgewarmd (proces)water te koe stappenplan legionella-beheersing koeltorens arbowet (wet milieubeheer) risico-inventarisatie en evaluatie systeem component 1 component 2 component 3 beheersplan beheer en onderhoud LB043 componentenbladen: - beschrijving - risico s - maatregelen protocol beheersplan inspecties, monstername, logboek 4. Het stappenplan legionellabeheersing koeltorens volgens Isso toevoer lucht leidingwater proceswater leidingwaterinstallatie aansluitleiding watervoorbehandeling waterverdeling verdamping circulatiesysteem verzamelbak uitblaaslucht 5. De hoofdindeling in risicocomponenten bij koeltorens volgens Isso LB044 ontwerpen, uitvoeren en beheren van natte koeltoren- en luchtbevochtigingssystemen, die worden gevoed met leidingwater. Daarbij is zeer gedetailleerd ingegaan op de verschillende systemen die op de markt zijn. De landelijke richtlijnen met betrekking tot legionellapreventie in leidingwater zijn gepubliceerd in de Isso-publicaties 55.1 en De rapporteur van Isso-publicatie 55.3 is dr.ir. Peter van den Engel van Deerns RI te Rijswijk. Deerns is onder andere gespecialiseerd in natte-koeltorens- en luchtbevochtigingssyste - men voor ziekhuizen en zorginstellingen. Hij is bijgestaan door een contactgroep, bestaande uit deskundigen van de Rijksgebouwendienst, Arbeidsinspectie, GGD, Isso, TVVL, Uneto-VNI, SKIW, installateurs, adviseurs, leveranciers en niet te vergeten waterbehandelingsbedrijven. Voorzitter van de contactgroep was ing. Walter van der Schee van Wolter &Dros, Amersfoort. Het ontwerp, de installatie en het beheer van koeltorensystemen bestaan uit tal van onderdelen, waarbij vaak verschillende partijen betrokken zijn. Daarbij worden er meestal ook nog zaken uitbesteed. De organisatie rondom het beheer van de koeltoren en de verdeling van de verantwoordelijkheden blijken dan ook vaak de zwakste schakels te zijn. Soms weet de eindverantwoordelijke zelfs niet of er een natte koeltoren aanwezig is bij zijn gebouw. In de publicatie is met opzet verantwoordelijkheden en wetgeving vooraan gezet, omdat de juiste invulling hiervan de belangrijkste voorwaarde is om tot legionellaveilig beheer te komen. Vervolgens zijn voor koeltorens en luchtbehandelingsinstallaties alle aspecten met betrekking tot legionellaveiligheid behandeld, gevolgd door een gestructureerde aanpak (ketenbenadering) van de RI&E en beheersmaatregelen, vergelijkbaar met de aanpak in de Isso-publicaties 55.1 en 55.2 (afbeelding 4). In de zogenoemde componentenbladen wordt gedetailleerd ingegaan op de risico s en de maatregelen om deze risico s zoveel mogelijk te beperken (afbeelding 6). Toepassing van natte koeltorens is vanuit energetisch oogpunt erg gunstig. Een natte koeltoren is echter altijd een risicofactor en het beheer vereist veel aandacht. Daarom moet altijd eerst de vraag worden gesteld of toepassing van een natte koeltoren echt nodig is. De voor- en nadelen van alternatieven, zoals droge koelers en energieopslag in de bodem, moeten in de voorontwerpfase nadrukkelijk worden meegenomen. RISICOFACTOREN Bij natte-koeltorenssystemen wordt de warmte van het koelwater naar de lucht afgevoerd door verdamping van een deel van het water. Bij de utiliteitsbouw wordt norma liter gebruik gemaakt van leidingwater. Natte koeltorens vormen een risicofactor voor legionellagroei, omdat de aanwezige temperaturen (inlaat/uitlaat meestal ongeveer 35/25 ºC), goede beluchting en goede mogelijkheden voor de vorming van profil,zoals in pakketten, gunstig zijn voor legionella. Zo ook het versproeien van water over een pakket of warmtewisselaar, en de grote productie van aërosolen. De koeltorensystemen worden in de risicoanalyse beoordeeld op de aanwezigheid van risicofactoren, zoals de watertemperatuur, verblijftijd, stilstand en/of stagnatie van het water, vervuiling, vorming van biofilm en sediment, en verspreiding van aerosolen.
4 len. Het koeltorenwater heeft hierdoor vaak een temperatuur die hoger is dan 25 ºC. In perioden van stilstand zal het koeltorenwater de omgevingstemperatuur aannemen. Verblijftijd, stilstand en/of stagnatie van het water De legionellaconcentratie in het water kan bij een verblijftijd van enige dagen of langer stijgen, indien er voor groei gunstige omstandigheden heersen. Het water wordt gerecirculeerd. Verblijftijd in de installatie kan mogelijk lang genoeg zijn om legionellagroei mogelijk te maken. Stilstaand water vergroot het risico op het ontstaan van biofilm, die voor legionella fungeert als voedingsbron en bescherming. Stilstand van een met water gevulde koeltoren is een risicofactor. De complexiteit van het systeem kan ook een risicofactor zijn, zoals bij parallel werkende koelers, pompen en leidingen, die gedurende bepaalde periodes niet worden gebruikt. Vervuiling Vervuiling van de koeltoren door biologische verontreinigingen, zoals bladeren of stoffen in ventilatieafvoeren van grootkeukens en dergelijke, bevorderen de groei van legionellabacteriën. koeltorens watervoorbehandeling leidingwaterinstallatie toevoer lucht component schema risico s standaardmaatregelen aansluitleiding Verspreiding van aërosolen Legionella kan vanuit het koeltorensysteem de omgeving bereiken door aërosolen (stof- of waterdeeltjes) als transport- waterverdeling met sproeiers waterverdeling verdamping circulatiesysteem verzamelbak uitblaas lucht aërosolvorming aervuiling toepassing van lage druk sproeiers (alleen bij pakketten) tegengaan van ongewenste verspreiding aërosolen door: - s; - afscherming van de sproeiers naar buiten; - goede afstemming toe- en afvoerluchthoeveelheid, luchtsnelheid en koelpakketten op de sproeiers regelmatige inspectie sproeibeeld regelmatig reinigen sproeiers en verdeelleiding situatie beoordeling maatregelen onregelmatig groot risico reinigen sproeiers en verdeelleiding sproeien regelmatig sproeien geen risico 6. Een voorbeeld van het componentenblad Waterverdeling met sproeiers. sproeiers Biofilm en sediment Sediment en biofilm leveren voedingsstoffen voor legionella. Daarnaast biedt biofilm legionellabacteriën enige bescherming tegen desinfectiemiddelen. Dit staat los van de verblijftijd van de waterfase, die kan kort zijn. Het ontstaan van biofilm en sediment is afhankelijk van de waterkwaliteit, de ruwheid van het materiaaloppervlak, het optreden van corrosie en/of kalkafzetting (opruwing van het materiaaloppervlak), wateropnemende eigenschappen van het materiaal en de eventueel toegepaste coating. Oplosmiddelhoudende coatings laten vaak meer sedimentvorming zien dan oplosmiddelvrije coatings. De installaties worden gevoed met suppletiewater. Afhankelijk van het soort suppletiewater zal het water in beginsel voldoende voedingsstoffen bevatten om een biofilm in de installatie te laten ontstaan. Het koelwater wordt over een vullichaam geleid, dat een groot intern oppervlak heeft en meestal bestaat uit niet-hoogwaardige kunststoffen met een hoge potentie biofilmvorming. Dit betekent dat op deze materialen, uitgaande van een vaste watersamenstelling, in vergelijking met andere materialen relatief veel biofilm kan worden gevormd. u heeft koeling bestaand of in ontwerp ja betreft het een natte koeltoren ja betreft het een nieuw te bouwen systeem nee - maak risico inventarissatie en evaluatie - maak beheersplan nee geen actie vanwege legionella - houd bij keuze koeltoren rekening met beheersbaarheid m.b.t. legionella, zie hoofdstuk 3 en 4 - maak kosten-batenanalyse - maak beheersplan 7. Het keuzeschema koeltoren en de noodzaak tot actie in verband met legionella. ja 567
5 verzadigde lucht sproeier Een recirculerende koeltoren met horizontaal vullichaam, tegenstroomkoeling. medium te gebruiken. In de literatuur is beschreven dat aëro solen onder sommige omstandigheden relatief grote afstanden kunnen overbruggen. Ingeademde aërosolen met een diameter van < 5 micron kunnen tot in de longblaasjes penetreren. Omdat water stroomt over vullichamen waarover een forse luchtstroom wordt geleid, is door spatverliezen sprake van aërosolvorming. Door toepassing van een kan een deel van de gevormde aërosolen worden afgevangen. De s bij koeltorens zorgen eerder voor een reductie van de hoeveelheid aërosolen dan voor een SPUIEN Omdat een deel van het water bij het passeren van de koeltoren verdampt, neemt de concentratie van de in het water aanwezige zouten toe (indikken). Hierdoor kunnen zouten oververzadigd raken en neerslaan. De afzetting van calcium verzadigde lucht 9. Een recirculerende koeltoren met verticaal vullichaam, kruisstroomkoeling. verzadigde lucht warmtewisse;aar sproeier 10. Een recirculerende koeltoren met interne warmtewisselaar. lucht koelgebruiker koelpakket waterverdeelreservoir koelgebruiker koelpakket koelgebruiker volledige eliminatie (zoals de Engelse term drift eliminator doet vermoeden). De effectiviteit van de is afhankelijk van het gebruikte type, dat bepaalt tot welke grootte aërosolen worden tegengehouden. Bij een bepaald type zullen bijvoorbeeld aërosolen kleiner dan 40 μm niet meer worden tegengehouden. Een deel van de aërosolen zal dus de passeren. Het water afkomstig uit de vloeit meestal terug in de recirculatiebak. Zonder aanvullende maatregelen geven deze koeltorensystemen een grote kans op vermeerdering en verspreiding van legionella via aërosolen. WATERBEHANDELING Een uiterst belangrijk aspect bij koeltorens is waterbehandeling, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen voorbehandeling en behandeling. Waterbehandeling is het wijzigen van de waterkwaliteit in het systeem. Voorbehandeling is het wijzigen van de kwaliteit van het suppletiewater buiten het eigenlijke systeem, voordat het aan het systeem wordt toegevoegd. Watervoorbehandeling van suppletiewater heeft hoofdzakelijk plaats om de verontreinigingen te verminderen van stoffen die een afzetting kunnen vormen, waarop legionella kan groeien. De voedingstoffen voor legionella kunnen worden verminderd door de hardheid van het suppletiewater te verlagen. Tegelijkertijd kan een ontharder ook een risico vormen, doordat bij stagnatie legionella kan gaan groeien in het eventuele opslagvat. Het doel van water(voor)behandeling bij koeltorens (leidingwater gevoed) is tweeledig: 1. Het in standhouden van de ontwerpparameters (het goed functioneren van de koeltoren) door het tegengaan van afzettingen, corrosie en vervuilingen en het beperken van het watergebruik (spui). 2. De bescherming van de gezondheid, zoals het geval is bij bestrijding van zowel micro-organismen als de legionellabacterie. Waterbehandeling kan bij koeltorens plaatshebben voordat het water de koeltoren bereikt, zoals bij waterontharding (watervoorbehandeling), maar kan ook deel uitmaken van het recirculatiesysteem of aanvullend daarop plaatshebben (waterbehandeling).
6 carbonaat (kalk, kalk- of ketelsteen) is hierbij vaak maatgevend. De oplosbaarheid van deze verbinding neemt af bij een stijgende watertemperatuur waardoor er afzettingen kunnen ontstaan in het koelsysteem. Door de vorming van deze afzettingen kunnen ook andere stoffen, zoals zwevende stof uit het suppletiewater of uit de ingezogen lucht en afgestorven micro-organismen, zich beter hechten en een laag vormen die de warmteoverdracht nadelig beïnvloedt. Deze laag is op zijn beurt een uitstekende ondergrond voor de groei van micro-organismen, waardoor ook de biofilmvorming in het systeem wordt versneld. In een biofilm kunnen legionellabacteriën zich goed ontwikkelen. Door het regelmatig spuien van het ingedikte koelwater is kalkafzettingen te voorkomen. Door de relatief grote spuiverliezen is de waterconsumptie hoog en (meestal) kostbaar, daarom wordt het water meestal (voor)behandeld. KALKAFZETTING VOORKOMEN Om het waterverbruik (spuien) te beperken worden normaliter middelen toegepast die de vorming van kalkafzetting verhinderen. Deze middelen (afzettingsinhibitoren) zijn meestal mengsels van stoffen die de vorming van kalkafzetting tegengaan en door de dispergerende eigenschappen het samenklonteren van vuildeeltjes. Door waterbehandelingsfirma's worden veel verschillende producten op de markt gebracht, aangepast aan de watersamenstelling en de systeemeigenschappen. De concentratie van deze producten in het circulerende koelwater ligt meestal tussen de 50 tot 150 mg/l. Deze producten kunnen kalkafzetting voorkomen tot een bepaalde concentratie van zouten in het water bereikt is. Door het spuien van een klein deel van het koelwater wordt de watersamenstelling onder deze grenswaarde gehouden. Omdat met het spuiwater ook inhibitoren worden geloosd, moet continu product worden toegevoegd, evenals leidingwater om het watervolume op peil te houden ter compensatie van de verdampings- en spuiverliezen. Meestal wordt een automatisch doseersysteem met een doseer pomp toegepast. Veel systemen combineren de doelstellingen voorkoming van afzettingen en bestrijding van legionella waarbij de waterbehandeling deel uitmaakt van het recirculatiesysteem van de koeltoren (side-streamtechnologie). Om een juiste desinfectietechniek te kiezen is een planning en analyse nodig, die rekening houdt met doelmatigheid, kosten, installatie, onderhoud en milieu. Geen enkele desinfectietechniek kan succesvol zijn zonder een zorgvuldig monitoringprogramma. Vaak is een combinatie van technieken nodig. De waterbehandeling van een systeem is gerelateerd aan de watersamenstelling, de soort koeltoren, omgevingsfactoren, de plaatselijke lozingsvergunningen en vorm van desinfectie. Niet-oxiderende biociden worden gebruikt als oxiderende biociden niet leiden tot voldoende desinfectie. De biociden worden vaak in combinatie met andere chemicaliën gebruikt, zoals dispergeermiddelen, tensiden, chelaatbinders en anti-corrosie-inhibitors. Hiermee wordt ook de opbouw van de biofilm tegengegaan. Het toelaten van biociden is vastgelegd in het Besluit gewasbeschermingsmiddelen en biociden ( Tot voor kort werd in 90 procent van de gevallen bij recirculerende systemen chloor toegepast. Lozing van chloorhoudend water levert echter milieuproblemen op. FYSISCHE TECHNIEKEN De laatste tijd worden steeds vaker fysische technieken toegepast, zoals desinfectie met hydrodynamische cavitatie en ultrasoon geluid. Bij ultrasoon geluid wordt alleen een bio logisch afbreekbare niet-oxiderende biocide gebruikt. Bij hydrodynamische cavitatie wordt meestal geen aanvullende watervoorbehandeling waterbehandeling verdamping koeltoren spui recirculatie 11. Het schema waterbehandeling en koeltoren, waarbij de waterbehandeling als aanvullend systeem is opgenomen (side-streamtechniek). 1. koeltoren 2. suppletieafsluiter met vlotter 3. koelwatercirculatiepomp 4. te koelen apparaat 5. overloop, aangesloten op riolering leidingwater 6. automatisch geregelde aftapsluiter 7. automatisch geregelde 10 2 spuisluiter ventilator 9. louvres + eventueel gaas 12 voor bladvang 10. watermeter 11. watervoorbehandeling (eventueel) 12. waterbehandeling 12. Een schematische weergave van de koeltoren met zijn onderdelen riolering
7 de legionellacontrole, monstername en testmethodes (laboratorium); de maatregelen bij een te hoge concentratie (gebouwbeheerder/installateur/onderhoudsfirma). Bij de besturing zijn vooral de automatische besturing en alarmering van de waterbehandelingsapparatuur en de spuiregeling belangrijke aandachtspunten. TESTMETHODE 13. Kolonies van de gevaarlijke Legionella pneumophila op een petrischaal (wit). waterbehandeling toegepast. Daar staat tegenover dat er weer wel maatregelen nodig zijn om geluidshinder tegen te gaan. Na de waterbehandeling komen in Isso-publicatie 55.3 de volgende aspecten met betrekking tot legionellapreventie aan de orde: het koeltorenontwerp (fabrikant); het koelinstallatieontwerp (adviseur/installateur); de besturing van de koelinstallatie (adviseur/installateur); het beheer en onderhoud van de koelinstallatie (gebouwbeheerder, installateur, onderhouds- en waterbehandelingsfirma); fysische technieken chemisch oxidatief (oxiderende biociden) ultrasoon geluid (trillingen) anodische oxydatie hydrodynamische cavitatie chloor vloeibaar (chloorbleekloog) ultrafiltratie chloor vast (calciumhypochloriet) ultraviolet licht broomchloordimethylhydantoine chemische technieken chemisch toxisch (niet-oxiderende biociden) * isothiazolines beta-broom-betanitrostyreen 2-broom-2-nitro-(1,3)-propaandiol 2,2-dibroom-3-nitrilopropionamide elektrische pulsen waterstofperoxide glutaraldehyde perazijnzuur methyleenbisthiocyanaat natriumbromide (met chloorbleekloog) ammoniumchloride (= gebonden beschikbaar chloor met vrij beschikbaar chloor) ozon chloordioxide quaternair ammoniumverbindingen koper/zilver Tabel 1. Preventieve desinfectie-technieken, toegepast bij koeltorens. * toelating volgens Ctgb. De controle op legionella-aanwezigheid moet minimaal volgens de in Isso 55.3 aangegeven frequentie gebeuren door een daartoe geaccrediteerd laboratorium. Daarbij is het belangrijk dezelfde testmethode en hetzelfde laboratorium te gebruiken om de verschillende controles goed te kunnen vergelijken. De resultaten van de analyses moeten worden bewaard en worden opgenomen in het logboek. Door het vervuilde karakter van het koeltorenwater ten opzichte van drinkwater is het lastig een betrouwbare uitslag te krijgen over het gehalte legionellabacteriën, ook met de voorgeschreven testmethoden. In Nederland wordt de analysemethode volgens NEN 6265 het meest toegepast. NEN was alleen geschikt voor water met drinkwaterkwaliteit. De nieuwe NEN is in principe geschikt voor alle soorten water, als de aard en/of het gehalte aan zwevende stof en/of begeleidende flora de bepaling niet verstoort. In de nieuwe norm zijn verschillende analysemethoden opgenomen voor situaties waarbij weinig storende flora, veel storende flora en situaties waarbij een hoge legionellaconcentratie wordt verwacht. Bij twijfel over de uitslag, of als een snelle uitslag is gewenst, kan naast de kweekmethode een andere (modernere) testmethode worden gebruikt. Ook kan het ter controle zinvol zijn om een analyse bij verschillende laboratoria te laten doen. De hoogste uitslag is daarbij bepalend voor de te nemen acties. MODEL VOOR KOELTORENS Vanuit de markt is een behoefte gesignaleerd aan een model RI&E en beheersplan, specifiek voor koeltorens op basis van Isso Zodra de financiering daarvoor rond is, zal Isso met de ontwikkeling daarvan beginnen. Auteur Ing. O.W.W. Nuijten, projectcoördinator, Isso, Rotterdam. Referentie 1. zie voor het videoverslag. 571
Risicoanalyse en beheersplan klimaatinstallaties volgens ISSO-55.3
Inhoud Risicoanalyse en beheersplan klimaatinstallaties volgens ISSO-55.3 Oscar Nuijten Projectcoördinator, ISSO Wat is ISSO? Wetgeving legionellapreventie proceswater ISSO 55.3 Risicoanalyse en beheersmaatregelen
Nadere informatieLegionellapreventie in koeltorens en luchtbevochtigers. m.b.v. ISSO 55.3. Oscar Nuijten Edu4Install. Namens, ISSO. Gastheer: Lomans Groep
Legionellapreventie in koeltorens en luchtbevochtigers m.b.v. ISSO 55.3 Oscar Nuijten Edu4Install Namens, ISSO Gastheer: Lomans Groep Wat doet ISSO? Inhoud Wetgeving legionella proceswater + koeltorenkaart
Nadere informatieHET LEGIONELLABEHEERSPLAN VOOR KOELTORENS
/ legionellabeheersplan HET LEGIONELLABEHEERSPLAN VOOR KOELTORENS Wat moet er zeker instaan? Een leidraad* / versie mei 2014 * Dit document heeft als doel een oplijsting te maken van de onderdelen die
Nadere informatieLegionellapreventie in koeltorens en luchtbevochtigers m.b.v. ISSO 55.3 Oscar Nuijten Projectcoördinator, ISSO Inhoud
Legionellapreventie in koeltorens en luchtbevochtigers m.b.v. ISSO 55.3 Oscar Nuijten Projectcoördinator, ISSO Wat is ISSO? Inhoud Waarom nieuwe uitgave 55.3? Wat zijn de vernieuwingen? Hoe om te gaan
Nadere informatieNatte koeltorens en legionella
Natte koeltorens en legionella Is het nu goed geregeld met toezicht en handhaving? DCMR Milieudienst Rijnmond - Yvonne Jansen 4 december 2014 DCMR Milieudienst Rijnmond De gezamenlijke omgevingsdienst
Nadere informatieISSO Inhoud. Ontwikkeling wetgeving legionellapreventie proceswater. Producten van ISSO. Registratie koeltorens
Legionellapreventie in koeltorens en luchtbevochtigers Wat doet ISSO? Inhoud m.b.v. Wetgeving legionella proceswater ISSO 55.3 Koeltorenkaart Waarom nieuwe uitgave 55.3? Oscar Nuijten Edu4Install Namens,
Nadere informatieLegionellapreventie in koeltorens en luchtbevochtigers. m.b.v. ISSO Bart-Jan Kordes Kordes Advies. Inhoud. Waarom nieuwe uitgave 55.3?
Legionellapreventie in koeltorens en luchtbevochtigers m.b.v. ISSO 55.3 Bart-Jan Kordes Kordes Advies Namens, ISSO Gastheer 13-03-2017: Wat doet ISSO? Inhoud Wetgeving legionella proceswater Koeltorenkaart
Nadere informatieLegionella Preventie. In industriële omgeving. 7 december 2017
Legionella Preventie In industriële omgeving Koelwaterdag 7 december 2017 Fetze Jan Kooistra Senior adviseur Drink- en proceswater Waarom deze presentatie. Informatie verstrekking over Legionella Preventie
Nadere informatieKeuzes en consequenties bij legionellapreventie en koeltorens. Robert van der Lande
Keuzes en consequenties bij legionellapreventie en koeltorens Robert van der Lande Eigenschappen Legionellabacterie Wat Komt natuurlijk voor in water 34 soorten waarvan 20 ziekteverwekkend zijn Groei Stagnerend
Nadere informatieing. Irene van Veelen Symposium 27 juni 2018
K E N N I S I N S T I T U U T V O O R D E I N S T A L L A T I E S E C T O R ing. Irene van Veelen Symposium 27 juni 2018 Inhoud Wat doet ISSO Legionella in het kort Waarom ISSO-publicatie 55.3? Opzet van
Nadere informatieKeuzes en consequenties koeltorens en legionellapreventie
Keuzes en consequenties koeltorens en legionellapreventie Robert van der Lande 2 TVVL Zuid-Holland & Zeeland 1 LEGIONELLA BACTERIE groot deel fysisch Wat Komt natuurlijk voor in water 34 soorten waarvan
Nadere informatiePraktijkervaringen Legionellabeheersing koel- en proceswater
Praktijkervaringen Legionellabeheersing koel- en proceswater Wat gaat goed, wat kan beter Frits.hollebekkers@rhdhv.com 27 juni 2018 Bron: www.nsctpl.com Royal HaskoningDHV Aviation Buildings Energy Industry
Nadere informatieBREF en BAT best available technology. Waarom koeltorens LEGIONELLA BACTERIE Wat. Groei
LEGIONELLA BACTERIE Wat Komt natuurlijk voor in water 34 soorten waarvan 20 ziekteverwekkend zijn groot deel fysisch Keuzes en consequenties legionellapreventie en koeltorens Robert van der Lande Groei
Nadere informatieAlternatieve Technieken Legionellapreventie
Alternatieve Technieken Legionellapreventie 1 Programma Dagdeel 1 Inleiding en mag ik me even voorstellen? Wanneer welke techniek toepassen? Algemene wetgeving Legionellapreventie Drinkwaterbesluit (nieuw)
Nadere informatie4. In welke watervoerende systemen komt legionella voor? 6. Legionella en risicobeperking in open recirculerende verdampende koelwatersystemen.
INHOUDSOPGAVE 1. Wat is legionella? 2. Hoe vindt legionellabesmetting plaats? 3. Welke factoren verhogen het risico? 4. In welke watervoerende systemen komt legionella voor? 5. Regel- en Wetgeving en wie
Nadere informatieNatte Koeltorens. Els Joosten Wabo adviseur Omgevingsvergunningen & Activiteitenbesluit. Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied
Natte Koeltorens 1 Natte Koeltorens Els Joosten Wabo adviseur Omgevingsvergunningen & Activiteitenbesluit Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied els.joosten@odnzkg.nl 2 Aanleiding Uitbraak Post CS Amsterdam
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon
Nadere informatieDe Arbeidsinspectie in het kort. Koeltorens en de beheersing van legionellarisico s
De Arbeidsinspectie in het kort Koeltorens en de beheersing van legionellarisico s De Arbeidsinspectie (AI) staat midden in de samenleving. Het werkterrein van de AI omvat alle bedrijven en commerciële-
Nadere informatieLegionellabestrijding in koeltorens Marktonderzoek naar chemicaliënvrije desinfectie Pieter Mensink Projectleider/adviseur bij DWA Eigenaar InstAct installatiemanagement Inhoud Chemicaliënvrij? Legionellabeheer,
Nadere informatieGevolgen van nieuw Drinkwaterbesluit
VSK 2012: 7 februari 2012 De zorg voor de kwaliteit van drinkwater Legionellapreventie Gevolgen van nieuw Drinkwaterbesluit Will Scheffer Het nieuwe Drinkwaterbesluit vraagt om een strakke regie van de
Nadere informatieISSO Seminar 14 mei 2009
ISSO Seminar 14 mei 2009 Legionellaveilig en milieuverantwoord beheren van klimaatinstallaties Parallelsessie Waterbehandeling ter voorkoming van Legionella in Luchtbevochtigingsinstallaties Ron Brands,
Nadere informatieLegionella Risico-analyse en Beheersplan koeltoreninstallatie
Legionella Risico-analyse en Beheersplan koeltoreninstallatie Locatie:. te: Hier een foto plaatsen van de betreffende koeltoreninstallatie Legionella risico-analyse en beheersplan, versie: 22-03-2013 blz.
Nadere informatieBeoordeling Legionellaveiligheid StatiqCooling dauwpuntskoeler
Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek / Netherlands Organisation for Applied Scientific Research Laan van Westenenk 501 Postbus 342 7300 AH Apeldoorn TNO-rapport 2007-A-R0544/B
Nadere informatieISSO Seminar 14 mei 2009
ISSO Seminar 14 mei 2009 Legionellaveilig en milieuverantwoord beheren van klimaatinstallaties Parallelsessie Waterbehandeling ter voorkoming van Legionella in Luchtbevochtigingsinstallaties Cumulus is
Nadere informatieVoor meldingen kunt u het formulier downloaden, invullen en opsturen naar de inspectie in uw regio.
Legionella is een bacterie die de veteranenziekte kan veroorzaken. De ziekteverschijnselen kunnen variëren van een fikse verkoudheid tot een flinke griep met longontsteking. Infectie vindt plaats door
Nadere informatieBiologische bestrijding van micro-organismen
Biologische bestrijding van micro-organismen (waaronder Legionella) met amoeben Irma Steemers-Rijkse Novochem Water Treatment Houten Overzicht presentatie Chemische waterbehandeling Chemische biociden
Nadere informatieLegionella verschil tussen theorie en praktijk
Legionella verschil tussen theorie en praktijk NVvA-Congres 2016 Kurhaus - Scheveningen Mascha van Hofweegen Praktijk -1 Wij hebben ons Legionella-beheersplan extern laten controleren. Zij hebben dit goedgekeurd
Nadere informatieUPI-035 Actieplan bestrijding Legionella
UPI-035 Actieplan bestrijding Legionella Uniforme Productie Instructie Opmerkingen: 27 okt 2006: Dit is de eerste versie 1 okt 2012: KVE/I getallen aangepast volgens AI-32 versie derde druk. Versiedatum:
Nadere informatieExcellent Ozone Systems & Consultants BV Inhoud ISSO Seminar Legionella preventie in koeltorens met ozon ing. George Savenije directeur 14 mei 2009
Excellent Ozone Systems & Consultants BV Inhoud ISSO Seminar Legionella preventie in koeltorens met ozon ing. George Savenije directeur 14 mei 2009 Wat is ozon Werking in een koeltoren Ozongenerator Deelfiltratie-injectie-systeem
Nadere informatieLegionellaveilige adiaba - tische luchtbevochtiging
legionellapreventie Ron Brands Zeer schone bevochtiging door omgekeerde osmose Legionellaveilige adiaba - tische luchtbevochtiging Drinkwater wordt in gebouwen gebruikt voor een groot aantal toepassingen,
Nadere informatieG.04 Legionella beheersplan.
G.04 Legionella beheersplan. Protocol als bedoeld in artikel 9 lid 2 van het Huishoudelijk Reglement van de Tielse Watersportvereniging De Waal. Risicoanalyse & beheersplan legionella In de Drinkwater
Nadere informatieAlternatieve legionella preventie
legionellapreventie Hans van Wolferen Beoordelingsrichtingen voor alternatieve technieken Alternatieve legionella preventie In de meeste leidingwaterinstallaties is legionellapreventie volgens het thermische
Nadere informatiePROJECT Legionella Binnenvaart 2000 A412
PROJECT Legionella Binnenvaart 2000 A412 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Versie: januari 2002 Postadres: Postbus 90801 te 2509 LV DEN HAAG Bezoekadres: Anna van Hannoverstraat 4 te DEN
Nadere informatieVMT: Water in de fabriek. Selectie van biociden
VMT: Water in de fabriek 1 Selectie van biociden Utrecht 2 december 2014 Email: dolf.van.den.berg@ecolab.com 2 Agenda Wat is proces water? Waar gebruiken we het? Wat zijn de grootste uitdagingen bij opslag
Nadere informatieLegionella ontwerp van koeltorens. Legionella-veilig ontwerp van koeltorens
ontwerp van s -veilig ontwerp van s : 1 doel en werkings principe 2 relatie met legionella 3 risico beheersing Tijs Mekel ISSO seminar 14 mei 2009 ontwerp van s : 1 doel en werkings principe 2 relatie
Nadere informatieLEGIONELLA overzicht met feiten en cijfers. Drs. Hans Schoon OMEGAM-Water
LEGIONELLA overzicht met feiten en cijfers Drs. Hans Schoon OMEGAM-Water Onderwerpen Wat weten we van Legionella Meldingen Legionellose Bronopsporing patiënten Besmettingen leidingwater Praktijk 18 jaar
Nadere informatieKiwa Water Research B.V. Nieuwegein, 23/4/07
Danny Traksel Kiwa Industrie & Water Een veilige duik in de toekomst? Toelichting en workshop oriënterend onderzoek naar desinfectietechnieken voor zwemwater 29 maart 2007 Hoe het niet moet... Kiwa Water
Nadere informatieKoelwatersystemen en chemische waterbehandeling. Irma Steemers-Rijkse Novochem Water Treatment Houten
Koelwatersystemen en chemische waterbehandeling Irma Steemers-Rijkse Novochem Water Treatment Houten Overzicht presentatie Ongewenste fenomenen Corrosie Ontstaan van afzettingen (scale) Microbiële groei
Nadere informatieLegionella preventie op het werk.
Legionella preventie op het werk. Nathalie Hoef Medisch milieudeskundige Vlaams Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Afdeling Toezicht Volksgezondheid West-Vlaanderen
Nadere informatieL E G I O N E L L A P R E V E N T I E B IJ P U B L I E K S E V E N E M E N T E N
L E G I O N E L L A P R E V E N T I E B IJ P U B L I E K S E V E N E M E N T E N O K T O B E R 2 0 0 4 Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Postbus 2200 1000 CE Amsterdam tel: 020 555 54 15 fax: 020
Nadere informatieNatte Koeltorens. Els Joosten Wabo adviseur Omgevingsvergunningen & Activiteitenbesluit. Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied
Natte Koeltorens Natte Koeltorens Els Joosten Wabo adviseur Omgevingsvergunningen & Activiteitenbesluit Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied els.joosten@odnzkg.nl Aanleiding 2006: Uitbraak Post CS Amsterdam
Nadere informatieLegionella beleidsplan. Documentinformatie. V Manager Health, Safety en Security - R. Kamst
2006-0037425 Toepassingsgebied RWE Generation NL Geldigheid tot 01-12-2020 Documentinformatie Versie Versiedatum Autorisatie V2.0 01-12-2017 Manager Health, Safety en Security - R. Kamst Wijzigingen t.o.v.
Nadere informatie1. Informeren eigenaar, de directeur en de verantwoordelijke voor de drinkwaterinstallatie, of de vervangers hiervan;
Doel De wettelijke norm voor Legionella in leidingwater is
Nadere informatieWijziging Beleidsregels arbeidsomstandighedenwetgeving
SZW Wijziging Beleidsregels arbeidsomstandighedenwetgeving Besluit van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 11 september 2003, nr. A&G/W&B/2003/68323, tot wijziging van de Beleidsregels
Nadere informatieWat wilt u uitstralen??
ISSO/LOPL Symposium Implementatie Wetgeving rondom Legionella preventie Wat wilt u uitstralen?? Duurzaamheid Maatschappelijk betrokken zijn Legionella preventie Koeltorens hoe organiseer ik dat Paul JM
Nadere informatieLegionella: overzicht 2000-2008. Legionella pneumophila. Legionella pneumophila
Legionella: overzicht 2000-2008 Rudy Calders Verantw. Labo microbiologie, zwembadhygiëne, grootkeukenhygiëne PIH Antwerpen 140 120 122 100 80 60 59 58 40 43 43 41 50 32 27 29 20 7 6 14 0 '96 '97 '98 '99
Nadere informatieToezicht op legionella beheersing in sanitairzaken en op beurzen
Toezicht op legionella beheersing in sanitairzaken en op beurzen Factsheet 10 september 2010 Toezicht op legionella beheersing in sanitairzaken en op beurzen 10 september 2010 Colofon Projectnaam Toezicht
Nadere informatieKOELTORENS: BEHANDELING SUPPLETIEWATER DOET WERKINGSKOSTEN DALEN
Nieuwsbrief MilieuTechnologie, februari 2008 (Kluwer, jaargang 15, nummer 2) Jan Gruwez & Stefaan Deboosere, Trevi nv jgruwez@trevi-env.com www.trevi-env.com KOELTORENS: BEHANDELING SUPPLETIEWATER DOET
Nadere informatieWet- en regelgeving (alternatieve) Legionella beheerstechnieken voor leidingwaterinstallaties
ISSO-congres Alternatieve technieken tegen legionella Wet- en regelgeving (alternatieve) Legionella beheerstechnieken voor leidingwaterinstallaties Mr. Wilfred Reinhold, Minisiterie van Infrastructuur
Nadere informatieInleiding. Checklist risico-inventarisatie Legionella
Inleiding Vanaf augustus 2000 zijn er voor recreatiebedrijven, horeca, ziekenhuizen en andere instellingen waar met water wordt gewerkt, strengere regels om legionellabesmetting te voorkomen. Legionella
Nadere informatieVerzadigingsindex of Langelier index
Verzadigingsindex of Langelier index Water dat gebruikt wordt om het zwembad te vullen en het suppletiewater is gewoonlijk leidingwater met een constante en bekende samenstelling. Door toevoeging van chemische
Nadere informatieChecklist risico-inventarisatie Legionella
Checklist risico-inventarisatie Legionella Inleiding Vanaf augustus 2000 zijn er voor recreatiebedrijven, horeca, ziekenhuizen en andere instellingen waar met water wordt gewerkt, strengere regels om legionellabesmetting
Nadere informatieDe toelating van biociden voor drinkwaterdesinfectie. Lonne Gerritsen. College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden
De toelating van biociden voor drinkwaterdesinfectie Lonne Gerritsen College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden Inhoud Wat doet het Ctgb Wat zijn biociden Waar kom je biociden
Nadere informatieMOL LIK. Al meer dan 15 jaar staat de MOL-technologie voor betrouwbaarheid en kostenefficiëntie.
MOL LIK Deze nieuwe, geavanceerde technologie van Wateris combineert een hoge energie-efficiëntie met een milieuvriendelijke aanpak. Deze metallische MOL LIK katalysator heeft zich al meermaals bewezen
Nadere informatieBelang van goed water
Belang van goed water Dr Guillaume Counotte Wat is goed water? Smakelijk Beschikbaar Niet schadelijk voor dieren Niet schadelijk voor producten (ei, vlees) 1 Waterbehoefte Normale omstandigheden: 1,6-2
Nadere informatieBeheer en Onderhoud Legionella. Richard Peet
Beheer en Onderhoud Legionella Richard Peet 1 Programma Relatie tussen Legionella en Beheer en onderhoud Inspectierichtlijn en ILen T Wateropleidingen 2 Legionella Aangetoond 1976, bijeenkomst Legionairs
Nadere informatieTOEZICHT OP LEGIONELLABEHEERSING IN TUINCENTRA
TOEZICHT OP LEGIONELLABEHEERSING IN TUINCENTRA Factsheet December 2009 Voedsel en Waren Autoriteit Warenklachtenlijn VWA: (0800) 0488 E-mail: info@vwa.nl Internet: www.vwa.nl 1. Inleiding Legionella is
Nadere informatiewater lucht energie woning keuring brand beveiliging asbest
water lucht energie woning keuring brand beveiliging asbest strooming Strooming onderzoekt, adviseert en beheert Strooming is specialist op het gebied van onderzoek, advies en beheer aangaande water, lucht
Nadere informatie1. Informeren eigenaar, de directeur en de verantwoordelijke voor de drinkwaterinstallatie, of de vervangers hiervan;
Doel De wettelijke norm voor Legionella in leidingwater is
Nadere informatieCASE Thermografie toegepast bij brononderzoek legionella
CASE Thermografie toegepast bij brononderzoek legionella 2010002, CalamiteitenSupport gebouw X Document.doc, Versie 1.0 Opdrachtgever Xigna BV Postbus 960 7550 AZ Hengelo Ov Auteur Inspecteur Inhoudsopgaaf
Nadere informatieNIEUWSBRIEF. April Een duurzame investering
April 2014 NIEUWSBRIEF Deze nieuwsbrief staat in het teken van het vergroten van de duurzaamheid van gebouwgebonden installaties door preventief monitoren; het vaststellen van de omgevingsfactoren die
Nadere informatieLegionella beheersing & veiligheid Koeltorens Conform AI32 en Arbobesluit
Legionella beheersing & veiligheid Koeltorens Conform AI32 en Arbobesluit Projectnummer ALG2011 Document R. ALG2011-1430 1 oktober 2011, Versie 1.0 Opdrachtgever Xigna BV T.a.v. de heer E. Nijlant Postbus
Nadere informatieTheorie gedeelte examen bestaande uit meerkeuzevragen. Totaal 40 vragen / 40 punten
Theorie gedeelte examen bestaande uit meerkeuzevragen. Totaal 40 vragen / 40 1 Eisen van de BRL6010 kent en begrijpt de eisen die de BRL stelt aan een legionella risicoanalyserapport en een legionella
Nadere informatieCentraal Kantoor Afdeling Monitoring en Beleidsinformatie LEGIONELLA. dr. P. J. M. Martens
Arbeidsinspectie Centraal Kantoor Afdeling Monitoring en Beleidsinformatie LEGIONELLA Februari 2001 drs. Ö. Erdem dr. P. J. M. Martens INHOUDSOPGAVE BLZ. SAMENVATTING 1 INLEIDING 1 2 DOEL VAN HET ONDERZOEK
Nadere informatieLandelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Legionellapreventie voor Publieksevenementen. September 2008
Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Legionellapreventie voor Publieksevenementen September 2008 Colofon Deze uitgave is te downloaden via: www.lchv.nl Contact Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid
Nadere informatieNEN1006 rapportage Inspectie Drinkwaterveiligheid
NEN1006 rapportage Inspectie Drinkwaterveiligheid Locatienaam Adres Plaats Datum Opdrachtgever Inhoudsopgave 1. Achtergrondinformatie over deze NEN1006 rapportage................................... 4 2.
Nadere informatieLegionella onder controle
Uw installatie verdient een vakman Legionella onder controle Volgens Legionellabesluit Vlaamse Regering dd. 22/11/2002 Groothandel Sanitair & Verwarming service prijs kwaliteit stock service brugge - oudenburg
Nadere informatieAmersfoort 17-11- 15. Legionellaveiligheid bij Adiabatische bevochtigingsystemen volgens ISSO 55.3
Amersfoort 17-11- 15 Legionellaveiligheid bij Adiabatische bevochtigingsystemen volgens ISSO 55.3 Welkom bij deze presentatie Agenda Introductie Waarom bevochtigen Stoombevochtiging Adiabatische bevochtiging
Nadere informatieIn-situ gegenereerde biociden: Advanced Oxidation Technology
In-situ gegenereerde biociden: Advanced Oxidation Technology Ted Meij Directeur Blygold Nederland Groep Introductie Safe Water Safe Air Saves Energy Blygold verzorgd onderhoud aan klimaatsystemen en drinken
Nadere informatieWATERWERKBLAD. DOORSPOELEN (spuien) EN DESINFECTEREN VAN LEIDINGWATERINSTALLATIES
WATERWERKBLAD DOORSPOELEN (spuien) EN DESINFECTEREN VAN LEIDINGWATERINSTALLATIES WB 2.4 DATUM: JUNI 2004 Auteursrechten voorbehouden Met betrekking tot het in gebruik stellen van een leidingwaterinstallatie
Nadere informatieReinigen met (heet) water onder druk / Stralen
Factsheet 3: Reinigen met (heet) water onder druk / Stralen Met deze factsheet kan bepaald worden welke reinigingsmethode gebruikt wordt en wat de geldende milieuregels, zoals benoemd in het voorblad,
Nadere informatieChemisch reinigen. Nee. Gevelreiniging boven land? Reiniging met chemische middelen? Nee. Nee. Reiniging met druk boven 60 bar? Alleen afspoelen?
Factsheet 1: Chemisch reinigen Met deze factsheet kan bepaald worden welke reinigingsmethode gebruikt wordt en wat de geldende milieuregels, zoals benoemd in het voorblad, zijn voor de reinigingsmethode
Nadere informatieD R A A I B O E K L E G I O N E L L A P R E V E N T I E B I J P U B L I E K S E V E N E M E N T E N
D R A A I B O E K L E G I O N E L L A P R E V E N T I E B I J P U B L I E K S E V E N E M E N T E N S E P T E M B E R 2 0 0 8 Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Postbus 2200 1000 CE Amsterdam tel:
Nadere informatieWerkinstructies Thermische Desinfectie n.a.v. normoverschrijdingen Legionella
Werkinstructies Thermische Desinfectie n.a.v. normoverschrijdingen Legionella Bureau de Wit December 2013 Bureau de Wit 2013 1 Inhoudsopgave 1 Werkinstructies thermische desinfectie... 3 1.1 Plan van aanpak...
Nadere informatieControleresultaten Legionellapreventie Cluster 2: Ziekenhuizen en buitenpoliklinieken. Datum 25 september 2009 Status Definitief
Controleresultaten Legionellapreventie 2009 Cluster 2: Ziekenhuizen en buitenpoliklinieken Datum 25 september 2009 Status Definitief Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Schoon en Veilig
Nadere informatieDuurzaam Legionella Beheer in Koeltorens. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door SNN, koers Noord
Duurzaam Legionella Beheer in Koeltorens Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door SNN, koers Noord Projectgegevens 1. Titel: Duurzaam Legionella beheer in koeltorens 2. Doelstelling: Het duurzaam en
Nadere informatieLEGIONELLAPREVENTIE. Oeds Kuipers Directeur Kuipers Drinkwater Security B.V.
Oeds Kuipers Directeur Kuipers Drinkwater Security B.V. Landelijk discussie over het verlagen van de Warmtapwater temperatuur! WAAROM? Lager ernergieverbruik Minder CO2 uitstoot Minder kalkafzetting in
Nadere informatieControleresultaten Legionellapreventie Cluster 1: zwembaden en sauna's. Datum 25 september 2009 Status Definitief
Controleresultaten Legionellapreventie 2009 Cluster 1: zwembaden en sauna's Datum 25 september 2009 Status Definitief Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Schoon en Veilig water Rijnstraat
Nadere informatieMarkstreamers in de warm wateraansluiting van de mengkranen
GAWALO Markstreamer System & Markshower System (gepatenteerd) Legionella-veilig beheer van drinkwaterleidingnet Anjo Kater Product Manager 1 Inhoud: Motivatie Legionella beheer van drinkwaterleidingnet
Nadere informatieControle drinkwaterinstallaties door de waterbedrijven. Caleffi Academy 24 maart 2015 Eindhoven. March 11, 2015 1
Controle drinkwaterinstallaties door de waterbedrijven Caleffi Academy 24 maart 2015 Eindhoven March 11, 2015 1 Waterleidingbedrijven in Nederland March 11, 2015 2 Programma Waarom controles Wettelijk
Nadere informatieInfosessie zoutreductie (proces)water. Thierry Heyman Consultant - waterdeskundige
Infosessie zoutreductie (proces)water Thierry Heyman Consultant - waterdeskundige Inhoud Wateris MOL -katalysator Resultaat op ontharder Resultaat op koeltoren Resultaat op membranen Werking MOL -katalysator
Nadere informatieCertificering Legionellapreventie
Rose Derwort Kiwa Nederland B.V. Partner for progress Certificering Legionellapreventie onderwerpen Certificering wet en regelgeving criteria en controle Kwaliteitsverklaringen KOMO INSTAL procescertificaat
Nadere informatieHET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN
Toelatingsnummer HET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN 1 AFGELEIDE TOELATING Gelet op de aanvraag d.d. 28 september 2014 (20146102 AB) van Asito B.V. Plesmanweg 24 7602
Nadere informatieJuridische aspecten van Legionella
Juridische aspecten van Legionella Thuis & Partners Advocaten 9 oktober 2014 Relatiedag Hydroscope Slide7 Juridische aspecten van Legionella Mr. M.C.G. Nijssen Marie-Claire Nijssen 25 > fulltime advocaat
Nadere informatieWater in AGF koelvers industrie problematiek rondom water in de wereld. Joyce Schroot Adviseur AGF verwerkende industrie 2 december 2014
Water in AGF koelvers industrie problematiek rondom water in de wereld Joyce Schroot Adviseur AGF verwerkende industrie 2 december 2014 Inhoudsopgave Intro aardappelen, groente en fruit verwerkende industrie
Nadere informatieProc 49.32 Legionella
Proc 49.32 Inleiding Doel Toepassing Doelgroep Het doel van deze procedure is om vast te leggen hoe besmetting moet worden voorkomen. De eisen gelden voor waterhoudende systemen: koeltorens; nooddouche
Nadere informatieHandboek Beheer van Scoutingkampeerterreinen. Infoblad 8.3 LEGIONELLA. Op dit infoblad vind je informatie over de volgende onderwerpen:
Infoblad 8.3 LEGIONELLA Op dit infoblad vind je informatie over de volgende onderwerpen: - Legionella - Regelgeving - Risicoanalyse - Verplichte monstername - De kosten - Meer informatie Als eigenaar en
Nadere informatieStudiedag Legionella - 3 april 2003
Studiedag Legionella - 3 april 2003 Alternatieve desinfectietechnieken voor Legionella: : pro en contra s Jan Gruwez (milieudeskundige Trevi milieuadvies & technologie, Gent) Issued by J. Gruwez - Pagina
Nadere informatieVoorstudie KT-08 Legionellapreventie fonteinen in binnenopstelling
Voorstudie Blad 1 van 51 Voorstudie KT-08 Legionellapreventie fonteinen in binnenopstelling J. van Wolferen, TNO Voorstudie Blad 2 van 51 Disclamer Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd en /
Nadere informatieLEGIONELLA IN KOELWATER, PREVENTIE EN DETECTIEMETHODEN. Erik Smet
LEGIONELLA IN KOELWATER, PREVENTIE EN DETECTIEMETHODEN Cursus proceswater KVIV Genootschap Milieutechnologie Berchem 18 november 2008 Erik Smet TREVI nv Dulle-Grietlaan 17/1 B-9050 Gentbrugge Tel. +32
Nadere informatieKritische aspecten van alternatieve technieken voor Legionella-preventie
juni 2003 KWR 03.039 Kritische aspecten van alternatieve technieken voor Legionella-preventie Naar een richtlijn ter beoordeling van alternatieve technieken voor Legionella-preventie in drinkwater en warm
Nadere informatieDrinkwater een goede bron voor de levensmiddelenindustrie. VMT/EHEDG bijeenkomst Geo Bakker, 2 december 2014
Drinkwater een goede bron voor de levensmiddelenindustrie VMT/EHEDG bijeenkomst Geo Bakker, 2 december 2014 Wetgeving Inhoud Drinkwaterkwaliteit Drinkwaterzuivering Verandering van drinkwaterkwaliteit
Nadere informatieWatervergunning. Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Datum 6 oktober 2015
Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu Watervergunning Datum Onderwerp Besluit op aanvraag om wijziging van de vergunning als bedoeld in artikel 6.26, tweede lid Waterwet van: Tata Steel
Nadere informatieTIPS & TRICKS. TIP 5: Reinigen Bewateringssysteem
TIP 5: Reinigen Bewateringssysteem Ongelijke waterafgiftes door leidingvernauwingen en/of verstopte druppelaars of sproei-installatie zijn een doorn in het oog van een kweker. Ongelijke bewatering verstoort
Nadere informatiewww.hth-hth.nl Energie kosten besparen met Gesloten Hybride Medium-koeler (GHM)
RBO bank 37 62 72 732 BN NL 39 RBO 0376 272 732 K o n t r ak t v o o r wa a r d e n nternet..www.hth-hth.nl Handelsr.K.v.K.04054189 BTW. NL0370 4494 1B01 Ten rlo 6 7921 V Zuidwolde Tel. 0528 371010 Fax
Nadere informatiePRODUCTINFORMATIEBLAD CABINET ONTHARDERS
PRODUCTINFORMATIEBLAD CABINET ONTHARDERS Mini KC8 KC14 BESCHRIJVING In elk leidingwater zitten zouten. Van al deze zouten kunnen alleen de calcium- en magnesiumzouten neerslaan en kalk vormen. Het gehalte
Nadere informatieWaterkwaliteitsvoorschrift
NL Waterkwaliteitsvoorschrift LTALPER000153a 125487-AA Inhoud 1 Inleiding...2 1.1 Algemeen...2 1.2 Algemene aandachtspunten waterkwaliteit...2 1.2.1 Nieuwe installaties...2 1.2.2 Bestaande installaties...3
Nadere informatieActiviteitenbesluit milieubeheer
Activiteitenbesluit milieubeheer Beschikking met maatwerkvoorschriften van toepassing op de grondwaterlozing ten behoeve van Mts. Bavar lozingsadres: Hopweg 46 Rutten Waterschap Zuiderzeeland Team Waterprocedures
Nadere informatieHoe is het gesteld met de kennis bij het bevoegd gezag over innovatieve ontwikkelingen?
P.G.H. Uges 5 november 2015 1 Het Airco-Kenniscentrum.nl is ideëel, werkt samen met ISSO en geeft net als in een encyclopedie, opdrachtgevers, gebruikers architecten en overheden, informatie over ventilatie,
Nadere informatieLegionellabestrijding in koel- en proceswater
Legionellabestrijding in koel- en proceswater Een praktische handreiking Onder redactie van: Werkgroep Legionella van ENVAQUA Legionellabestrijding in koel- en proceswater Een praktische handreiking Onder
Nadere informatie