Vragen en antwoorden Valquiz

Vragen en antwoorden Valquiz Ouderen in woonzorgcentra Deel I: Feit of fabel 1. Vallen hoort bij het ouder worden, je kan hier niets aan doen. FOUT Er kunnen verschillende maatregelen worden ondernomen om het risico op een val te verminderen. Valincidenten zijn geen automatisch gevolg van ouder worden. Men kan verschillende maatregelen nemen om het risco op een val te verkleinen. Doorheen deze valquiz zullen we jullie verschillende tips aanbieden. 2. Hoe meer je beweegt, hoe meer kans je hebt om te vallen. FOUT Door te bewegen krijg je sterkere spieren, neemt je conditie toe en zal je evenwicht verbeteren. Hierdoor zal het risico om te vallen verminderen. 3. In een woonzorgcentrum valt de helft van de bewoners minstens 1 maal per jaar. JUIST. Meer dan de helft van de bewoners valt minstens eenmaal per jaar. 50% tot 70% van de ouderen in een woonzorgcentrum valt ten minste eenmaal per jaar. Daarenboven valt 15% tot 40% van deze groep zelfs tweemaal of vaker per jaar. 4. Het risico op een val stijgt met de leeftijd. JUIST. Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans dat je valt. Hoe ouder je wordt, hoe groter de kans op chronische aandoeningen en/of een vermindering van de mobiliteit. Hierdoor zal het risico op een val ook groter worden. 5. Calcium (kalk) zorgt voor stevige botten. JUIST. Calcium versterkt de botten en verbetert het evenwicht. Stevige botten zijn nodig om het risico op breuken te beperken. Bij het ouder worden zullen onze botten echter brozen worden. Dit is vooral het gevolg van een verlies aan calcium. Calcium versterkt de botten en de spieren en zorgt voor een beter evenwicht. Vooral zuivelproducten zijn een bron van calcium, maar ook andere producten kunnen calcium bevatten. Zo vind je calcium onder meer terug in vis, broccoli, Chinese kool, spinazie, rammenas, radijsjes, abrikozen, appels, dadels, kiwi en pruimen. Het is heel belangrijk om voldoende voeding of drank te eten en drinken die rijk is aan calcium. Daarnaast is ook een

voldoende inname van vitamine D onontbeerlijk. Bij 75-plussers zien we echter vaak zowel een tekort aan calcium als een tekort vitamine D. De arts zal daarom meestal aanraden om zowel calcium als vitamine D bij te nemen. 6. Ook als oudere heeft dagelijks bewegen nog steeds een positief effect op de gezondheid. JUIST. Bewegen blijft belangrijk, ook als je een dagje ouder wordt. Probeer dagelijks zoveel mogelijk te bewegen tijdens je huishoudelijke of vrijetijdsactiviteiten. Beweging blijft heel belangrijk, ook als je een dagje ouder wordt. Echter, hoe ouder je wordt, hoe minder evident het is om dagelijks veel te bewegen. Zoek daarom een beweegactiviteit die aangepast is aan je eigen kunnen. Het is aanbevolen om dagelijks minimum 30 minuten te bewegen. Dit zorgt al voor voordelen voor je gezondheid. Je kan dit gemakkelijk integreren in je dagelijkse leven door bijvoorbeeld eens te gaan wandelen met je zorgverlener of je familie en door deel te nemen aan de georganiseerde activiteiten van het WZC. Verder is het ook belangrijk om dagelijks je oefentherapie bij de kinesist en/of ergotherapeut te volgen. 7. Door het drinken van alcohol ga je trager reageren. JUIST. Door alcohol reageer je trager. Door alcohol reageer je trager. Dit komt omdat alcohol je hersenen verdooft. Hoe meer je drinkt, hoe trager je zal reageren. Drink niet meer dan 2 glazen alcohol per dag. 8. Bewegen is goed voor je botten. JUIST. Door te bewegen krijg je sterkere botten. Beweging zorgt ervoor dat de botten belast worden. Deze belasting is nodig om het bot sterker te maken en zo meer belasting aan te kunnen. 9. Als je rechtkomt uit bed, blijf je best eerst een paar minuten zitten voor je gaat rechtstaan. JUIST. Filmpje tonen: Rik onderuit

Als je duizelig bent wanneer je opstaat uit een bed of zetel, dan komt dit doordat je bloeddruk zich niet snel genoeg aanpast. Je ervaart als het ware een bloeddrukval. Daardoor krijgen je hersenen minder zuurstof en kan je wel vallen. Hoe kan je dit voorkomen? Ga op de rand van het bed, stoel of zetel zitten vooraleer je opstaat. Beweeg zachtjes met je benen (bv. knieën heffen) tot je hoofd niet meer draait. Adem een aantal keren diep in en uit. Plaats vervolgens je beide voeten lichtjes gespreid naast elkaar. Zet ze plat op de grond onder je knieën. Steun met je handen op je knieën en sta langzaam recht. 10. Enkel melkproducten zijn een bron van calcium (kalk). FOUT Ook andere producten kunnen calcium bevatten. (zie foto) Ook groenten en fruit kunnen calcium bevatten. Moeder natuur heeft echter wel bepaald dat ons lichaam calcium uit plantaardige voedingsmiddelen minder goed opneemt dan uit melkproducten. Zuivelproducten zijn dus nog steeds de calciumleveranciers bij uitstek, maar ook calciumrijke groenten dragen bij aan een voldoende inname. 11. Ik blijf beter zitten in mijn zetel, zo heb ik minder kans om te vallen. FOUT. Als je stopt met bewegen, vermindert je conditie en vergroot de kans om te vallen. Veel ouderen zijn bang om te vallen en blijven daarom liever zitten. Stoppen met bewegen zal er echter voor zorgen dat je conditie, spierkracht en evenwicht zal verminderen. Hierdoor zal de kans op een val toenemen. Door bang te zijn om te vallen zullen veel ouderen ook minder participeren in het sociale leven, waardoor zij een hoger risico zullen hebben om te vereenzamen en/of depressief te worden. Het is goed om alert te zijn en geen risico s te nemen, maar wees niet té angstig. Voldoende blijven bewegen is de boodschap! 12. Dagelijkse taken zoals gaan wandelen in de tuin, gaan eten in het cafetaria, meegaan met groepsuitstappen, zijn goed om vallen te voorkomen. JUIST. Blijven bewegen is belangrijk om een val te vermijden. Het is niet nodig om hiervoor zware en moeilijke turnoefeningen te doen. Probeer daarom beweging zo veel mogelijk te integreren in de dagelijkse activiteiten. Blijven bewegen is belangrijk om het risico op valpartijen te verkleinen. Hoe meer je beweegt, hoe beter. Het is niet nodig om zware en moeilijke turnoefeningen te doen, maar probeer beweging zoveel mogelijk in je dagelijkse activiteiten te integreren.

13. Vallen wordt enkel veroorzaakt door een onveilige omgeving. FOUT. Een veilige omgeving is van groot belang, maar het is ook belangrijk om je veilig te gedragen. Daarnaast spelen ook andere factoren een belangrijke rol, zoals veilig schoeisel, een goed zicht Het is belangrijk om een veilige omgeving te creëren, maar is het ook belangrijk om je veilig te gedragen. Wees alert tijdens het bewegen en uitvoeren van activiteiten en zorg voor je veiligheid door de meegegeven tips en aandachtspunten goed te onthouden en toe te passen. Naast een veilige omgeving en veilig gedrag spelen ook andere risicofactoren een belangrijke rol. 14. De kinesitherapeut kan met behulp van enkele korte testen inschatten of je een vergroot risico hebt om te vallen. JUIST. Je spierkracht, mobiliteit en evenwicht kunnen nagegaan worden met behulp van enkele testen. De kinesitherapeut kan aan de hand van deze testen nagaan of je een verhoogd risico hebt om te vallen. Je spierkracht, mobiliteit en evenwicht kunnen nagegaan worden met behulp van enkele wetenschappelijk onderbouwde testen. Aan de hand daarvan kan de kinesitherapeut nagaan of je mogelijks een (groot) risico loopt op vallen. 15. Last hebben van duizeligheid bij het rechtstaan of na het eten vergroot het risico om te vallen. JUIST. Duizeligheid of draaierigheid verhoogt het risico op een val. Licht een verpleegkundige of arts in over het probleem. Als je last hebt van duizeligheid of draaierigheid, of wanneer je bloeddruk teveel daalt bij het rechtkomen of na het eten, loop je een verhoogd risico op een valincident. Breng in dat geval een verpleegkundige of arts op de hoogte van je probleem. Je kan alvast de volgende tips toepassen die helpen om duizeligheid te vermijden: Zet je na langdurig zitten of liggen even goed rechtop, beweeg zachtjes je benen (bv. knieën heffen), adem een aantal keer goed in en uit, en sta daarna langzaam recht. Leg je hoofd steeds iets hoger dan de rest van je lichaam bij het liggen of slapen. Vermijd bruuske bewegingen, een warme omgeving en langdurig platliggen. Drink voldoende en op regelmatige tijdstippen. 16. Er zijn verschillende factoren die het risico op een valpartij kunnen vergroten. JUIST. Er zijn 8 risicofactoren van vallen: - Problemen met evenwicht, mobiliteit en spierkracht - Medicatie (type + >4) - Plotse bloeddrukval waardoor je duizelig wordt - Problemen met het zicht

- Slechts schoeisel en problemen met de voeten - Urineverlies - Onveilige omgeving en onveilig gedrag - Angst om te vallen Voor deze acht risicofactoren van vallen, werd in de literatuur voldoende evidentie gevonden. Maar naast deze acht factoren zijn er nog andere risicofactoren die door de huisarts worden geëvalueerd, bijvoorbeeld hart- en vaataandoeningen of aandoeningen van het zenuwstelsel.

Even bewegen 1

DEEL II: Kies het juiste antwoord. 1. Je kan tijdens een wandeling kiezen tussen het nemen van een helling of een trapje. Welke weg is het veiligste? A Ik neem de trap B Ik neem de helling C Ik ga achterwaarts de helling af, zodat ik zeker niet kan vallen A Als de helling een tegelvloer heeft, neem je best het trapje aangezien je kan wegglijden. Als je met een rollator onderweg bent, vraag dan indien nodig hulp bij het nemen van de helling. Als de helling een tegelvloer heeft, dan neem je best het trapje. Je kan er immers makkelijk wegglijden. Indien je met een rollator onderweg bent, is dat niet altijd mogelijk. Zorg er dan voor dat je voldoende steun hebt en vraag eventueel hulp bij het nemen van de helling. 2. Wat doe je best om je valangst te verminderen? A Ik weet dat ik het risico loop op een val, daarom ben ik voorzichtig bij het uitvoeren van dagelijkse activiteiten. B Ik kom mijn kamer niet meer uit of blijf liever binnen in het WZC C Ik denk niet meer aan mogelijke valrisico s A Laat valangst je leven niet beheersen doordat je dingen niet meer doet die je in feite wel nog kan. Bespreek je angst om te vallen met een zorgverlener en probeer je eigen risico s zo goed mogelijk in te schatten. Door niet meer buiten te komen of net de mogelijke valrisico s te negeren, wordt het risico op valincidenten enkel groter. Laat valangst je leven niet beheersen doordat je dingen niet meer doet die je in feite wel nog kan. Anders ga je minder bewegen waardoor het risico op vallen nog vergroot. Bespreek je angst om te vallen met een zorgverlener en probeer je eigen risico s zo goed mogelijk in te schatten. Probeer obstakels te vermijden, maak zoveel mogelijk gebruik van steunpunten in de gang en maak indien nodig gebruik van een passend (loop)hulpmiddel. 3. Je telefoon staat op een tafel naast je zetel. Het stopcontact is echter aan de overkant van de kamer. Wat ga je doen met het snoer dat los op de grond ligt? A Ik vraag om mijn tafeltje in een andere hoek van de kamer te plaatsen, dichter bij het stopcontact. B Ik leg een tapijtje over het snoer zodat ik er zeker niet over val. C Ik kleef mijn snoer vast aan de vloer met tape en leg er een tapijt over. A Probeer je kamer veilig in te richten. Zorg ervoor dat er geen snoeren los op de vloer liggen en leg zeker geen tapijt over het snoer.

Probeer je kamer veilig in te richten. Zorg ervoor dat er geen snoeren los op de vloer liggen waar je mogelijks over kan struikelen. Plaats je meubelen op een goede manier, zodat er voldoende open ruimte is om ertussen te wandelen en er geen losliggende draden te bespeuren zijn. Als er echt geen andere oplossing is, kan je eventueel het snoer vastkleven aan de vloer. Leg er geen tapijt over, want daarover kan je ook gemakkelijk struikelen! 4. Met welke schoen is je kans om te vallen het kleinste? A B C C Je draag best gesloten schoenen met een brede en lage hak. (+ tonen filmpje Leen ligt er ) Heel wat valincidenten kunnen voorkomen worden door goede schoenen te dragen. Je vermijdt dus best slippers of schoenen die onvoldoende gesloten zijn. Kies voor schoenen die de hele voet omsluiten met een stevige, platte zool met reliëf. De schoen heeft best geen hak ofwel een hak van maximaal 2,5 cm hoog. Probeer ook schoenen te nemen die sluiten met velcro of veters. Draag pantoffels die je voeten goed omsluiten, geen 'instekers' dus! Loop nooit op kousen of nylons. Zorg ervoor dat de schoenen niet versleten zijn. De kinesitherapeut, ergotherapeut, arts of verpleegkundige kan altijd advies verlenen over veilig schoeisel. Als je last hebt van specifieke voetproblemen, kan je terecht bij de huisarts, podoloog of orthopedisch chirurg. 5. Welke stelling is fout? A Kalmeer- of slaapmiddelen maken je duizelig B Medicijnen die je zonder voorschrift kan verkrijgen of medicijnen op basis van kruiden (hoestsiroop, valeriaan, ) maken je niet duizelig C Medicijnen moet je op het juiste tijdstip innemen B Medicijnen kunnen je slaperig maken. Ook medicijnen die je zonder voorschrift krijgt en medicijnen op basis van kruiden kunnen deze bijwerking hebben. Vraag advies aan je arts. Sommige medicijnen kunnen je slaperig, suf of draaierig maken. Ook van kruiden of medicijnen die niet op voorschrift zijn, kan je deze bijwerkingen krijgen. Ze kunnen je evenwicht verstoren, reacties verminderen en spieren slap maken. Als je wat ouder wordt, krijg je ook meer last van die bijwerkingen. Let daarom goed op dat je je medicijnen goed

inneemt, zoals ze door je arts werden voorgeschreven. En wanneer je toch last krijgt van bijwerkingen, verwittig dan de verpleegkundige of je huisarts. 6. Welke stelling is juist? A Ik ga 1 keer per 3 jaar naar de oogarts, zodat ik een voldoende aangepaste bril draag B Ik zorg voor voldoende verlichting, zo is het niet echt nodig dat mijn bril voldoende aangepast is C Ik ga regelmatig naar de oogarts én zorg er bovendien voor dat er voldoende verlichting in huis is C Voldoende verlichting en een aangepaste bril zijn noodzakelijk om niet te vallen. Goed zien is noodzakelijk om niet te vallen. Ga regelmatig naar de oogarts, ook al denk je dat je nog arendsogen hebt. Duid ook telkens aan op je kalender wanneer je opnieuw een afspraak moet maken. Laat je brilglazen aanpassen indien nodig. En ook al ken je het huis op je duimpje, doe altijd het licht aan. Je kan altijd struikelen over iets dat je liet rondslingeren of iets dat omviel. Het is belangrijk dat er overal evenveel en voldoende licht is, zodat je duidelijk ziet waar je gaat en staat. 7. Vanaf hoeveel medicijnen stijgt het risico op een valincident? A Vanaf twee medicijnen B Vanaf vier medicijnen C Vanaf zes medicijnen B Vanaf 4 medicijnen kan het risico op een val toenemen. Bespreek dit met je arts. (+ filmpje tonen Nora gaat neer ) Vanaf 4 medicijnen wordt het risico op valincidenten groot. Hoe meer geneesmiddelen je inneemt, hoe groter het risico is om te vallen. Er kan een onderlinge interactie ontstaan die een verhoogd risico op valincidenten met zich meebrengt. Vooral de grote hoeveelheden geneesmiddelen, het gebruik van risicovolle geneesmiddelen, waaronder slaap- en kalmeringsmiddelen en het gebruik van verkeerde combinaties geneesmiddelen kunnen leiden tot valpartijen. Voorbeelden van risicovolle geneesmiddelen zijn o.a. slaap- en kalmeringsmiddelen, antidepressiva, medicatie voor het hart, plasmedicatie. Het is belangrijk om steeds correct je geneesmiddelen in te nemen, wanneer je ze krijgt van de verpleegkundige. Indien je nevenwerkingen ervaart, signaleer dit dan zeker aan de verpleegkundige of je arts.

8. Aan de linkerkant van de gang zijn steunbaren bevestigd. Aan de rechterkant staan stoelen. Welke kant is het veiligste om te stappen? A De kant van de stoelen, zodat ik indien nodig even kan zitten onderweg B Aan de kant van de steunbaren, zo kan ik indien nodig steun nemen onderweg C Ik loop in het midden van de gang, zodat ik voldoende plaats heb om te stappen. Ik heb geen extra steun nodig B Probeer telkens te stappen aan de kant waar de steunbaren bevestigd zijn. Zorg dat je voldoende plaats hebt om te stappen en dat je je loophulpmiddel op een veilige manier gebruikt. Probeer telkens te stappen aan de kant van de gang waar de steunbaren zijn bevestigd. Zorg dat je voldoende plaats hebt om te stappen en dat je je eventuele loophulpmiddel op een veilige manier gebruikt. Wanneer je onderweg obstakels ziet, vraag dan aan de zorgverleners om ze te verplaatsen, zodat je niet hoeft te slalommen tussen de hindernissen. Indien nodig, kan je aan hen ook vragen om even een stoel dichterbij te plaatsen om onderweg even uit te rusten.

Even bewegen 2

Deel III: Veilig in en rond het woonzorgcentrum. 1. Er zullen een aantal foto s worden getoond die een of meer risicofactoren voor een val bevatten. Geef aan welke risicofactoren dit zijn en hoe men de situatie kan verbeteren. Foto A Rechtstaan tijdens het wassen kan duizeligheid en vermoeidheid veroorzaken. Plaats daarom een aangepaste stoel voor de lavabo. Foto B Reinig dagelijks je brilglazen. Een goed zicht is een belangrijke factor bij de preventie van valincidenten. Foto C Je kiest best voor een schoen die de hele voet omsluit en een stevige, platte zool met reliëf heeft. De hak mag niet te hoog zijn en de schoen moet een goed sluitingsmechanisme hebben (velcro of veters) Foto D Laat geen losse snoeren op de grond rondslingeren. Gebruik het uitklaptafeltje enkel wanneer dit nodig is. Foto E Plaats het bed steeds op de laagste stand, zodat je met beide voeten aan de grond kan.

Foto F Vermijd het gebruik van tapijten. Indien het niet anders gaat, kies dan voor tapijten met een antisliplaag. 2. Geef 4 voorbeelden van hoe je meer kan bewegen in het woonzorgcentrum. Volg dagelijks je individuele oefentherapie bij de kiné of ergo Ga wandelen met een andere bewoner, familie of een verpleegkundige Speel met je kleinkinderen Neem deel aan een georganiseerde bewegingsactiviteit 3. Welke zaken kunnen buiten rond het woonzorgcentrum een valpartij uitlokken? Geef 4 voorbeelden. Bladeren en mos op het toegangspad Drempels en opstapjes Losliggende tegels Natte plekken op het toegangspad bij regenachtig weer 4. Geef 5 centrale personen die je kunnen helpen en tips kunnen geven om valpartijen te voorkomen. Huisarts Kinesitherapeut Verzorgende of zorgkundige Ergotherapeut Verpleegkundige

Even bewegen 3

DEEL IV: Hulpmiddelen 1. Op volgende foto s worden een aantal hulpmiddelen afgebeeld. Geef aan om welk hulpmiddel het gaat en hoe je het moet gebruiken Foto A Met behulp van deze zelfoprichter kan je gemakkelijker opstaan uit bed Foto B Een toiletwandbeugel biedt steun bij het opstaan van het toilet. Foto C Een toiletverhoger kan het opstaan van het toilet vergemakkelijken. Deze kan op elk standaard toilet gemonteerd worden. Foto D Voorover buigen om de voeten te kunnen wassen verhoogt het risico op een val. Door middel van dit hulpmiddel kan je uw voeten wassen terwijl je zit zonder dat u zich hiervoor moet bukken. Foto E Veel ouderen vallen terwijl zij zich bukken om een voorwerp dat gevallen is op te rapen. Met dit middel kan je het voorwerp oprapen zonder dat u zich hiervoor moet bukken.

Even bewegen 4

DEEL V: Zoek de fout 1. Volgende foto s tonen een verkeerd gebruik van een hulpmiddel. Zoek de fout. Foto A De handvaten staan te hoog ingesteld. Om de juiste hoogte te bepalen laat je je armen afhangen en stel je de handvaten in op hoogte van de polsen. Foto B Zorg ervoor dat de poten naar buiten gericht staan en het handvat naar achteren. Als de poten naar binnen gericht zijn, kan je hierover struikelen. Foto C Het dragen van de schoenen op deze manier zal het risico op een val vergroten. Zorg er steeds voor dat de schoen de hiel omvat. 2. Welke foto is juist? Geef ook aan waarom. Foto D Foto B. Deze rollator biedt de mogelijkheid om tijdens het wandelen even te gaan zitten wanneer u zich moe voelt. Zorg er echter altijd voor dat de remmen opstaan, anders kan de rollator verschuiven bij het gaan zitten en zo een val uitlokken.

DEEL VI: Woordzoeker De spelbegeleider tekent de woordzoeker op het bord. De deelnemers zoeken samen naar de zes verborgen woorden. G E Z D A N S E N R E F H I T B K A U S W V E U B O V R S J A T E W B K O A P O N K W N R B A R L P D P A T W R T S L W E I A N T I S L I P L A Z S G L C U L M E V E U I O Z H A F N S T G I J K E T E Woorden: WANDELEN DANSEN ANTISLIP EVENWICHT BRIL - VAL

DEEL VII: hoe kom je weer recht na een val? De spelbegeleider gaat hierbij op de grond liggen en de deelnemers zeggen hoe hij/zij op een juiste manier terug kan gaan rechtstaan. Door te klikken op de afbeelding kan men nog een fimpje tonen.

Bronnen voor het opstellen van deze vragen en antwoorden: - Opgesteld op basis van de Valquiz Logo Schelde-Dender - www.dezilverensleutel.be - - www.vermijdvallen.be - www.provant.be - www.thuiszorgwinkel.be - www.advys.be - Milisen, K. et al. (2012). Valpreventie in woonzorgcentra: Praktijkrichtlijn voor Vlaanderen. Leuven: Acco. Geraadpleegd op 29 februari 2010 via. - Ziekenzorg CM: Folder Laat je niet vallen - Foto s logo Brugge-Oostende - Foto s thuiszorgwinkel Vivantia Leuven -