Index van de digitale economie en maatschappij (DESI) 1 2018 Landverslag België Het DESI-verslag geeft een overzicht van de vooruitgang die de lidstaten hebben geboekt inzake digitalisering. Het verslag omvat vijf hoofdstukken: 1 Connectiviteit Vast breedband, mobiel breedband en prijzen 2 Menselijk kapitaal Internetgebruik, digitale vaardigheden voor beginners en gevorderden 3 Internetgebruik Gebruik van content, communicatie en online transacties 4 Integratie van digitale technologie Digitalisering van bedrijven en elektronische handel 5 Digitale overheidsdiensten E-overheid en e-gezondheid De DESI van de voorgaande jaren is voor alle landen herberekend, rekening houdend met kleine wijzigingen in de keuze van indicatoren en correcties van de onderliggende indicatorgegevens. Daardoor is het mogelijk dat de scores en plaatsen van landen ten opzichte van de vorige publicatie enigszins verschillen. Zie de methodologische nota betreffende DESI voor meer informatie op https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/desi. 1 https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/desi Index van de digitale economie en maatschappij 2018, Landverslag België Blz. 1 van 11
België Cluster EU plaats score score score DESI 2018 8 60,7 64,0 54,0 DESI 2017 6 58,6 61,2 50,8 België staat in de DESI 2018 op de 8 e plaats op 28 EU-lidstaten. Hoewel zijn absolute prestaties op alle DESI-gebieden verbeterd zijn, is zijn ranking lichtjes gedaald in vergelijking met 2017, mede vanwege de goede resultaten van andere landen in zijn referentiegroep. De Belgische bevolking is goed aangesloten: de dekking en het gebruik van breedband (vast en mobiel) en de NGA-dekking liggen hoog. Daarnaast wordt vooruitgang geboekt met de invoering van NGA-netwerken. De meeste Belgische burgers zijn nu online en weten goed gebruik te maken van onlinediensten, met name winkelen, entertainment en toegang tot sociale netwerksites. Hun digitale vaardigheden zijn goed, maar verbeteren niet meer. Er zijn echter nog enkele lacunes. De belangrijkste uitdagingen van het land op het vlak van connectiviteit bestaan erin meer mensen ervan te overtuigen om gebruik te maken van mobiel breedband. Inzake menselijk kapitaal zijn er heel wat innovatieve projecten gelanceerd om digitale vaardigheden te stimuleren, maar het effect ervan is nog niet tot uiting gekomen in de statistieken. Een belangrijke uitdaging op dit gebied is meer Belgische jongeren te bewegen tot een loopbaan in digitale technologie en meer in het algemeen meer leerlingen warm te maken voor wetenschap, technologie en wiskunde (de zogeheten STEM -vakken). In de categorie integratie van digitale technologie door bedrijven, presteert België goed en er worden verschillende complementaire strategieën uitgevoerd om het Belgische bedrijfsleven verder te digitaliseren. Inzake digitale overheidsdiensten laat België een verdeeld beeld zien en was de vooruitgang ten opzichte van voorgaande jaren geringer. De "Digital Belgium"-strategie 2 van 2015 bepaalt nog steeds de digitale lange termijn visie van het land. Daarnaast zijn er regionale strategieën zoals "Digital Wallonia 3. België behoort tot de cluster van goed presterende landen 4. 2 http://digitalbelgium.be/ 3 https://www.digitalwallonia.be/ 4 Goed presterende landen zijn Denemarken, Zweden, Finland, Nederland, Luxemburg, Ierland, het Verenigd Koninkrijk, België en Estland. Index van de digitale economie en maatschappij 2018, Landverslag België Blz. 2 van 11
1 Connectiviteit België Cluster EU 1 Connectiviteit plaats score score Totale DESI 2018 5 75,1 71,9 62,6 DESI 2017 4 72,7 67,9 58,5 België EU DESI 2018 DESI 2017 DESI 2018 waarde plaats waarde plaats waarde 1a1 Dekking vast breedband 100 % 7 100 % 7 97 % % huishoudens 1a2 Gebruik vast breedband 81 % 7 80 % 6 75 % % huishoudens 1b1 4G-dekking 97 % 12 95 % 7 91 % % huishoudens (gemiddelde van providers) 1b2 Gebruik mobiel breedband 73 24 68 23 90 Abonnementen per 100 mensen 1C1 Dekking snel breedband (NGA) 99 % 2 99 % 2 80 % % huishoudens met VDSL, FTTP of Docsis 3.0 1c2 Gebruik snel breedband 67 % 2 65 % 2 33 % % woningen geabonneerd op > = 30Mbps 1d1 Dekking supersnel breedband 97 % 3 n.b. 58 % % huishoudens met FTTP of Docsis 3.0 2017 2017 1d2 Gebruik supersnel breedband 41,8 % 3 29,6 % 4 15,4 % % woningen geabonneerd op > = 100Mbps 1E1 Prijsindex breedband 82 19 84 17 87 Score (0 tot 100) Met een totale connectiviteitsscore van 75,1 behoort België ook in 2018 tot de kopgroep, maar verliest het één plaats ten opzichte van 2017. België heeft een bijna totale dekking en de indicatoren voor vast breedband- en NGA-dekking blijven stabiel ten opzichte van een jaar eerder. Het gebruik van snel breedband- (30 Mbps en meer) en supersnel breedbandinternet (100 Mbps en meer) is gestegen tot respectievelijk 67 % en 41,83 %, wat België inzake gebruik van deze netwerken mee aan de top van de EU brengt. België doet het minder goed wat betreft mobiel breedband. Niettegenstaande de 4G-dekking tot 97 % is gestegen, blijft het gebruik van mobiel breedband met slechts 73 abonnementen per 100 inwoners tot de laagste in Europa behoren. De connectiviteitsdoelstellingen van België zijn alle inwoners toegang tot internet van 30 Mbps en meer te verschaffen en snelheden van 1 Gbps voor de helft van alle huishoudens te bereiken. Om die doelstellingen te bereiken wordt gebruikgemaakt van marktgebaseerde investeringen, ondersteund door een gunstig regelgevingsklimaat. Daarnaast bereidt de minister voor de Digitale Agenda een plan voor ter dekking van witte zones in Wallonië waarin onvoldoende vaste en mobiele connectiviteit is, in nauwe samenwerking met de federale, gewestelijke en gemeentelijke niveaus. Index van de digitale economie en maatschappij 2018, Landverslag België Blz. 3 van 11
De geplande acties omvatten maatregelen om de kosten te drukken van de uitrol van breedband in het kader van de tenuitvoerlegging van Richtlijn 2014/61/EU, om investeringen te stimuleren in gebieden waar nog geen infrastructuur is en de combinatie van verschillende toegangstechnologieën, met inbegrip van satellietverbindingen, en een aanscherping van de eisen inzake mobiel bereik in het kader van spectrumlicenties. Voorts worden er momenteel nieuwe analyses van de groothandelsmarkten voor breedband en omroepdiensten (3a/2014, 3b/2014 en 18/2003) door de Belgische regulator BIPT uitgevoerd. Daarvan zal naar verwachting in het tweede kwartaal van 2018 kennisgeving aan de Europese Commissie worden gedaan. Het BIPT komt in zijn analyse na een nationale raadpleging tot de bevinding dat er aanzienlijke marktmacht (SMP Significant Market Power) is, zowel van de historische koperdraad operator als van de kabelexploitanten, en stelt voor de toegang tot beide netwerken te blijven reguleren. De belangrijkste toegangvragende partij in België doet momenteel een beroep op toegang via de kabel. Voorts heeft de Vlaamse regering plannen aangekondigd om te investeren in FTTH en heeft zij aan de grote telecomoperatoren gevraagd hoe zij de ontwikkeling van hun infrastructuur zien met het oog op een toekomstbestendig netwerk voor de lange termijn. De haalbaarheidsbeoordeling van deze voorstellen is nog gaande en er is nog niets beslist over de toekomstige aanpak: samen investeren met de verschillende telecomoperatoren of zelfs met nutsbedrijven, of uitrol door de Vlaamse overheid zelf. Samenvattend kan worden gesteld dat België het goed doet inzake zijn connectiviteitsdoelstellingen, in het bijzonder wat betreft de dekking en het gebruik van vast breedbandinternet. Verdere verbeteringen zijn mogelijk op het vlak van mobiele connectiviteit, waar meer concurrerende prijzen en inspanningen aan de vraagzijde het gebruik zouden kunnen aanzwengelen. Tot slot kan een gunstig klimaat voor investeringen in infrastructuurontwikkeling bijdragen tot een verbetering van het concurrentievermogen. Zo zouden de volledige tenuitvoerlegging en een consequente toepassing van de richtlijn betreffende de verlaging van de kosten voor breedband voor de nodige prikkels kunnen zorgen om te investeren in de uitrol van hogecapaciteitsnetwerken. Index van de digitale economie en maatschappij 2018, Landverslag België Blz. 4 van 11
2 Menselijk kapitaal 2 Menselijk kapitaal België Cluster EU plaats score score score DESI 2018 12 57,5 70,7 56,5 DESI 2017 11 57,3 69,4 54,6 België EU DESI 2018 DESI 2017 DESI 2018 waarde plaats Waarde plaats waarde 2a1 Internetgebruikers 86 % 9 84 % 9 81 % % bevolking 2a2 Ten minste digitale basisvaardigheden 61 % 9 61 % 9 57 % % bevolking 2b1 ICT-specialisten 4,2 % 6 4,2 % 7 3,7 % % totale werkgelegenheid 2016 2015 2016 2b2 Afgestudeerden in STEMvakken 13,3 23 14,0 23 19,1 Per 1000 personen (20-29 jaar) 2015 2014 2015 Op het vlak van Menselijk kapitaal presteert België goed, maar is de vooruitgang traag. Een groot deel van de Belgen gebruikt regelmatig internet (86 %, minstens eenmaal per week). Dit is ruim boven het gemiddelde voor de Europese Unie. Desondanks kampt België met enkele lacunes op het vlak van digitale vaardigheden. Inzake digitale basisvaardigheden scoort België bovengemiddeld in de Europese Unie: 61 % van de bevolking in 2017, tegenover een EU-gemiddelde van 57%. Dit betekent echter dat een belangrijk deel van de bevolking niet over deze digitale basisvaardigheden beschikt. België heeft ook een tekort aan gekwalificeerde ICT-specialisten en is slechts 23 e in Europa wat betreft afgestudeerden in wetenschap, technologie en wiskunde (de STEM -vakken). Hoewel België in het algemeen beschikt over goed gekwalificeerde arbeidskrachten met een hoge participatiegraad in het tertiair onderwijs, is het blijvend lage percentage STEMafgestudeerden zorgbarend. Alle regio s werken aan plannen om de STEM- en digitale vaardigheden te ontwikkelen, zoals het project École numérique (2014-20) in Wallonië en het STEM-actieplan (2012-2020) in Vlaanderen. De tekorten op deze gebieden kunnen een ernstige belemmering vormen voor de groei en innovatie en voor bepaalde functies, die bijvoorbeeld digitale vaardigheden vereisen, is er reeds schaarste. Nu al is er een tekort aan gekwalificeerde ICT-deskundigen in alle drie de gewesten van België6. Het tekort aan ICTspecialisten moet dus absoluut worden aangepakt om de digitale transformatie van de Belgische economie te verwezenlijken. 5 In DESI 2018 zijn de meest recente gegevens gebruikt. Afhankelijk van de lidstaat kan het gaan om 2016 of 2015. Dit weerspiegelt zich in de DESI-ranglijst 2018. Eurostat heeft de historische gegevens geactualiseerd. 6 In februari 2018 waren ruim 11 600 vacatures voor ICT-deskundigen niet ingevuld. Bron: real-time on-line databank van de Europese Commissie, http://www.pocbigdata.eu/monitorictonlinevacancies/general_info/ Index van de digitale economie en maatschappij 2018, Landverslag België Blz. 5 van 11
Het afgelopen jaar heeft de Belgische federale regering verschillende innovatieve initiatieven gelanceerd om digitale vaardigheden te stimuleren en het besef van de noodzaak om de beroepsbevolking om te scholen en bij te scholen te versterken. Tot de ondersteunde projecten behoort bijvoorbeeld een opleiding waarbij jongeren en werklozen leren programmeren en andere digitale vaardigheden verwerven. Vooraanstaande projecten zoals BeCentral 7, een digitale onderwijs- en transformatiehub in Brussel, of Molengeek 8, een technologie-incubator en programmeerschool, kunnen als beste praktijk op internationaal niveau worden bestempeld. Uitgelicht project 2018: Digital Belgium Skills Fund Om jongvolwassenen basisvaardigheden inzake programmeren en internetveiligheid bij te brengen, heeft de Belgische minister voor de Digitale Agenda 18 miljoen euro uitgetrokken over een periode van drie jaar voor opleidingsprojecten op het gebied van digitale vaardigheden. Via het Digital Belgium Skills Fund worden digitale opleidingen gefinancierd voor personen jonger dan 30 jaar, waarbij voorrang wordt gegeven aan kwetsbare groepen. De geselecteerde projecten komen in aanmerking voor financiële steun van 50 000 tot 500 000 euro. De eerste projecten, met de focus op coderen en verwante digitale vaardigheden, zijn van start gegaan in 2017 en hebben reeds de eerste resultaten opgeleverd. BeCode 9 bijvoorbeeld, een gratis programmeerschool in de BeCentral digitale hub in het Brusselse Centraal Station, is gericht op jongeren die niet naar school gaan en geen werk hebben, om ze te helpen de nodige vaardigheden te verwerven om inzetbaar te worden. 7 https://www.becentral.org/ 8 https://molengeek.com/ 9 https://www.becode.org/ Index van de digitale economie en maatschappij 2018, Landverslag België Blz. 6 van 11
3 Internetgebruik 3 Internetgebruik België Cluster EU plaats score score score DESI 2018 13 53,3 63,4 50,5 DESI 2017 11 51,9 60,5 47,5 België EU DESI 2018 DESI 2017 DESI 2018 waarde plaats waarde plaats waarde 3a1 Nieuws 64 % 26 65 % 24 72 % 3a2 Muziek, films en spelletjes 72 % 23 72 % 23 78 % 2016 2016 2016 3a3 Video on Demand 12 % 17 12 % 17 21 % 2016 2016 2016 3b1 Videogesprekken 46 % 20 44 % 16 46 % 3b2 Sociale netwerken 82 % 3 80 % 3 65 % 3c1 Bankieren 76 % 7 75 % 7 61 % 3c2 Winkelen 67 % 11 65 % 12 68 % % bevolking dat in de afgelopen 12 maanden internet In de categorie gebruik van internetdiensten zit België met een 13e plaats op 28 EU-lidstaten in de middelmaat. Zoals hierboven vermeld, zijn de meeste Belgen (86 %) nu online. Veruit de meest populaire online activiteit in België is actief zijn op sociale netwerken (82 %); online bankieren (76 %), downloaden van muziek, video s en spellen (72 %), winkelen (67 %) en lezen van online nieuws (64 %) zijn eveneens activiteiten die door een meerderheid van de internet gebruikers worden gedaan. Index van de digitale economie en maatschappij 2018, Landverslag België Blz. 7 van 11
4 Integratie van digitale technologie 4 Integratie van digitale technologie België Cluster EU plaats score score score DESI 2018 5 54,6 47,0 40,1 DESI 2017 5 52,4 44,0 36,7 België EU DESI 2018 DESI 2017 DESI 2018 waarde plaats waarde plaats waarde 4a1 Delen van elektronische informatie 54 % 1 50 % 1 34 % % van de ondernemingen 2017 2015 2017 4a2 RFID 6,7 % 4 5,5 % 8 4,2 % % van de ondernemingen 2017 2014 2017 4a3 Sociale media 24 % 10 22 % 10 21 % % van de ondernemingen 4a4 Elektronische facturen 18,3 % 14 15,5 % 14 n.b. % van de ondernemingen 4a5 Cloud n.b. 20,3 % 7 n.b. % van de ondernemingen 4b1 Verkoop via internet door kmo s 23,3 % 5 23,0 % 6 17,2 % % van de kmo s 4b2 Omzet elektronische handel 15,4 % 3 19,6 % 3 10,3 % % van de omzet van de kmo s 4b3 Verkoop over grenzen heen via internet 12,0 % 5 13,1 % 2 8,4 % % van de kmo s 2017 2015 2017 Op het vlak van de integratie van digitale technologie presteert België over het algemeen goed, behalve wat betreft de omzet in de elektronische handel en de online verkoop door kmo s over de grenzen heen, waar geen vooruitgang is geboekt. Stimulansen voor de invoering van digitale technologieën in combinatie met een beroepsbevolking die overweg kan met deze technologieën, zouden de productiviteitsgroei verder kunnen ondersteunen. Vanwege dit potentieel is de digitalisering van de ondernemingen en de industrie een prioriteit op de agenda van het federale niveau en alle drie de Belgische gewesten. Er zijn verschillende complementaire digitale beleidstrategieën voor het bedrijfsleven in België: Digital Belgium op federaal niveau, Industrie 4.0 10 en Made Different 11 in Vlaanderen, Plan Marshall/Digital Wallonia 12 in het zuiden van het land en digital.brussels 13 voor het 10 https://www.vlaanderen.be/nl/vlaamse-regering/industrie-40 11 http://www.madedifferent.be/ 12 http://planmarshall.wallonie.be/ 13 http://cirb.brussels/fr/quoi-de-neuf/actualites/digital-brussels-une-nouvelle-strategie-numerique-unifiee-pour-laregion-bruxelloise Index van de digitale economie en maatschappij 2018, Landverslag België Blz. 8 van 11
hoofdstedelijk gewest. Industrie 4.0 is in 2017 van start gegaan en focust op het stroomlijnen van bestaande O&I-acties in Vlaanderen en het inhaken op internationale netwerken. Met Made Different 14 willen de Vlaamse Regering, de technologiefederatie Agoria en haar collectief onderzoekscentrum Sirris de Vlaamse maakindustrie versterken en wereldleider maken. 14 http://www.madedifferent.be/ Index van de digitale economie en maatschappij 2018, Landverslag België Blz. 9 van 11
5 Digitale overheidsdiensten 5 Digitale overheidsdiensten België Cluster EU plaats score score score DESI 2018 15 57,9 63,0 57,5 DESI 2017 15 52,3 60,2 53,7 België EU DESI 2018 DESI 2017 DESI 2018 waarde plaats waarde plaats Waarde 5a1 Gebruikers van e-overheid 50 % 19 48 % 21 58 % % internetgebruikers die formulieren indienen 5a2 Vooraf ingevulde formulieren 68 12 59 11 53 Score (0 tot 100) 5a3 Voltooiing van diensten via internet 84 16 84 14 84 Score (0 tot 100) 5a4 Digitale openbare diensten voor ondernemingen 81 20 79 19 83 Score (0 tot 100) binnenlandse en grensoverschrijdende 5a5 Open Data 68 % 19 48 % 21 73 % % van de maximumscore 5b1 e-gezondheidsdiensten 21 % 11 n.b. 18 % % bevolking 2017 Inzake digitale overheidsdiensten laat België een verdeeld beeld zien en was de vooruitgang ten opzichte van voorgaande jaren geringer. Er zijn goede resultaten wat betreft vooraf ingevulde formulieren en e-gezondheidsdiensten, maar andere aspecten zijn voor verbetering vatbaar. De federale structuur van België zorgt voor specifieke uitdagingen om coherente e-overheidsdiensten over het hele land aan te bieden. Verschillende, niet altijd interoperabele systemen kunnen aanleiding geven tot frictieverliezen. In bepaalde sectoren, zoals justitie, wordt het potentieel van digitale technologie nog niet ten volle benut. Het gevolg daarvan is dat België in vergelijking met zijn concurrenten de mogelijkheden van digitale openbare diensten momenteel nog onvoldoende aanspreekt. Met een aantal initiatieven wordt getracht hier iets aan te doen. De federale overheid richtte het DG Digitale Transformatie 15 op, dat vorig jaar operationeel is geworden en een aantal nieuwe diensten heeft geïntroduceerd. Zo is het nu bijvoorbeeld mogelijk om met de Itsme -app 16 via een smartphone in te loggen op bepaalde digitale openbare diensten. De Belgische federale overheid monitort en rapporteert op transparante wijze over de vorderingen en de geraamde kostenbesparingen op dit gebied 17. 15 https://dt.bosa.be/en 16 http://digitalbelgium.be/veilige-mobiele-identificatie-voor-online-diensten-van-de-overheid-dankzij-itsme/ 17 http://digitaldashboard.belgium.be/ Index van de digitale economie en maatschappij 2018, Landverslag België Blz. 10 van 11
Op het vlak van justitie, blijven gebreken inzake de betrouwbaarheid, vergelijkbaarheid en eenvormigheid van justitiële gegevens en vertragingen in de werkzaamheden om de kwaliteit van het gerechtelijke stelsel te verbeteren zorgwekkend. De uitrol van initiatieven om bepaalde gerechtelijke diensten voor alle rechtbanken te digitaliseren, vordert traag. België presteert betrekkelijk goed op het gebied van digitale gezondheidsdiensten. Elektronische voorschriften zijn algemeen verspreid en zullen (op enkele uitzonderingen na) verplicht worden vanaf 1 juni 2018. Diverse spelers hebben onlangs ook Health Tech Belgium 18 gelanceerd, een initiatief om van België een gidsland inzake innovatie op het vlak van gezondheidstechnologie te maken. 18 https://www.agoria.be/en/launch-of-healthtech-belgium-let-s-make-belgium-the-world-s-test-country-for- Health-Tech-innovation Index van de digitale economie en maatschappij 2018, Landverslag België Blz. 11 van 11