Opleiding Moestuinmeesters 2018 1 Praktische informatie en programma coordinatie een initiatief van
Inhoudstafel 2 Bent u een enthousiast moestuinier? Wilt u uw kennis uitbreiden en delen? Dan bent u geknipt voor een toekomst als Moestuinmeester! 1. Inleiding en praktische informatie over de opleiding 1.1. Voor wie is de opleiding bedoeld?...3 1.2. De rol van moestuinmeester...4 1.3. Voorwaarden voor het volgen van de opleiding...4 1.4. Locatie en bereikbaarheid...4 1.5. Uren...5 1.6. Talen...5 1.7. Voorwaarden voor toekenning van een MM-diploma...5 1.8. Informatiesessies...5 1.9. Inschrijving en selectie van kandidaten...5 2. Programma 2.1 Programma theorie- en praktijksessies...6 2.2 Beschrijving van de stage...10 2.3 Facultatieve praktische werksessies op de Hoeve van Ukkel...11
1. Inleiding en praktische informatie over de opleiding 3 De complete cyclus is volledig gratis en bestaat uit 20 collectieve sessies (theortische begrippen, bezoeken, praktische workshops en momenten van reflectie en voorbereiding op de toekomstige taak als Moestuinmeester), gevolgd door een stage. Naast deze 20 sessies zijn er 11 facultatieve praktische werksessies voor wie samen nieuwe dingen wil proberen, ervaringen wil uitwisselen, andere teeltechnieken wil ontdekken De theoretische en praktische opleiding loopt van januari tot juni; de stage moet voor november 2018 worden gerealiseerd. De facultatieve praktische werksessies worden van februari tot november aangeboden en bestrijken dus een volledig teeltjaar. 1.1. Voor wie is de opleiding bedoeld? De moestuinmeester is een gemotiveerde, betrokken persoon die als vrijwilliger andere Brusselaars wil aanmoedigen en helpen om zelf biologische groenten en fruit te kweken. Dit kan op alle niveaus van een bak op het balkon over hydrocultuur tot een moestuin in de volle grond. Door deze opleiding te volgen, treedt u toe tot het Netwerk van de Moestuinmeesters. U kunt in dat kader aan verdere opleidingen blijven deelnemen. De opleiding maakt deel uit van het GoodFood-programma van het Brussels Gewest. Het voornaamste doel is de eigen voedselproductie van de Brusselaars in de komende jaren te doen toenemen binnen een sfeer van uitwisseling en gezelligheid. Wie zich inschrijft voor deze opleiding - die gratis wordt aangeboden- engageert zich om deel te nemen aan de activiteiten van het Netwerk.
4 1.2. De rol van moestuinmeester De rol van de moestuinmeester is het promoten van stadslandbouw in het Brussels Gewest. Dit kan op verschillende manieren : Bereikbaar zijn voor de Brusselaars voor practische tips Begeleiden van een moestuinproject (collectief, school, ) Promoten van stadslandbouw tijdens verschillende evenementen of door de eigen tuin open te stellen Opzetten van diverse projecten met andere Brusselse spelers 1.3. Voorwaarden voor het volgen van de opleiding Zin hebben om andere Brusselaars als vrijwilliger aan te moedigen en te adviseren bij de aanleg van hun eigen moestuin op eender welke schaal 3 jaar ervaring hebben met biologisch (moes)tuinieren Wonend of werkend in het Brussels Gewest Bereid zijn om te worden vermeld in de telefoongids van de Moestuinmeesters en op de plattegrond op de site van Leefmilieu Brussel en de Moestuinmeesters Bereid zijn om waar mogelijk op vragen van Brusselaars te antwoorden Bereid zijn om minstens 75 % van de 20 theorie- en praktijksessies te volgen (zie programma hieronder) en een stage af te ronden (zie verloop hieronder) 1.4. Locatie en bereikbaarheid Theoriesessies : in het Gewestelijk Centrum voor Ecologie-Initiatie in het Tournay-Solvaypark, Terhulpsesteenweg 199 in 1170 Watermaal-Bosvoorde Ga het Tournay-Solvaypark binnen bij het station van Bosvoorde (bij de toegang tot de parking) en volg de pijlen «asbl Tournesol-Zonnebloem» Het park is slecht verlicht, dus breng een zaklamp mee. Met de trein: lijn Ottignies/Louvain-La-Neuve, Station Bosvoorde Met de tram: tram 94, halte Station Bosvoorde Praktijksessies en facultatieve praktische werksessies: op de Hoeve van Ukkel in het Fond roypark, Oude Molenstraat 93 te 1180 Ukkel. Ga, achter de houten slagboom, te voet via het tegelpad naar de roze hoeve rechts (± 100m)
5 1.5. Uren Voor de theoriesessies zijn er twee opties: ofwel dinsdagnamiddag van 13u30 tot 16u ofwel dinsdagavond van 19u tot 21u30 Om de groepen homogeen te houden, wordt u verzocht u gedurende de volledige opleiding aan een van beide tijdstippen te houden. Voor de praktische workshops: 5 halve dagen op zaterdagmorgen en/of zaterdagnamiddag (zie het programma hierna). Voor de facultatieve praktische werksessies: 8 dinsdagochtenden, van 10u tot 12u en 3 dinsdagavonden, van 18u tot 20u (inschrijvingen tijdens de opleiding). 1.6. Talen De lessen worden in het Frans gegeven. De documentatie/slides zullen in het Nederlands en het Frans beschikbaar zijn. 1.7. Voorwaarden voor toekenning van een MM-diploma Het «Diploma Moestuinmeester» wordt toegekend aan kandidaten die minstens 75 % van de theorie- en praktijksessies hebben gevolgd en die hun stage met succes hebben afglegd. 1.8. Informatiesessies Om u de gelegenheid te bieden kennis te maken met de lesgevers en de voornaamste opleidingslocatie en antwoord te krijgen op eventuele vragen, worden op dinsdag 21/11 om 13u30 en om 19u twee informatiesessies gehouden in het Gewestelijk Centrum voor Ecologie-Initiatie (zie adres hierboven). Inschrijving is niet nodig om hieraan deel ten nemen. Op deze sessie zal een vertegenwoordiger van Leefmilieu Brussel aanwezig zijn. 1.9. Inschrijving en selectie van kandidaten De selectie gebeurt op basis van het kandidaatstellingsdossier, dat beschikbaar is op de site van Leefmilieu Brussel: http://www.environnement.brussels/ maitresmaraichers. Het dossier moet worden verstuurd naar Leefmilieu Brussel (maitresmaraichers@ environnement.brussels) en moet ten laatste op 3 december 2017 in ons bezit zijn. Een bevestiging van de inschrijvingen wordt ten laatste op 15 december 2017 gestuurd.
2. Programma 6 2.1 Programma theorie- en praktijksessies JANUARI Dinsdag 16/1/2018 : Onthaal De plant Onthaal: Rondvraag MM (locatie, verwachtingen, teelttype ) Voorstelling van de opleiding theorie, stage (moestuin-promotie-activiteit voor het publiek, redactie artikelen, projecten...) en het MM-netwerk De plant: de verschillende delen, de rol ervan en de productie van zaad Dinsdag 23/1/2018 : De bodem (1) De levende bodem : werking van een bodem in natuurlijke omstandigheden als inspiratiebron de rol van de fauna en flora afwezigheid van spitten, permanente bedekking, recyclage van organisch materiaal ter plaatse,... gebruik van groenbemesters Voorstelling van een aantal eigen ervaringen/projecten door deelnemers Dinsdag 30/1/2018 : De Bodem (2) Behoud/verbetering van de vruchtbaarheid van de bodem voor een gezonde, productieve moestuin mest en grondverbeteraars in de biologische moestuin vruchtwisseling de aardappel: een gewas dat de bodem bewerkt Werk in subgroepen: het belang van de bodem, organisatie van de moestuin, communicatie met verschillende doelgroepen FEBRUARI Zaterdag 3/2/2018 (ochtend of namiddag) : Natuurlijk tuinieren (1/2 dag) Bouwen van nestkastjes, schuilplaatsen en voederplaatsen om hulpdieren aan te trekken (vogels, insecten...) Dinsdag 6/2/2018 : Bovengrondse teelt Voor wie geen grond ter beschikking heeft: specifieke aspecten van de teelt in potten en bakken Kruiden: zeer geschikt voor teelt in potten Voorstelling van een aantal eigen ervaringen/projecten door deelnemers
7 Dinsdag 20/2/2018 : Praktisch werk op de Hoeve van Ukkel (10u-12u) facultatieve sessies Dinsdag 20/2/2018 : Het weer De invloed van weersomstandigheden en de jaarlijkse schommelingen Waar begin ik mijn moestuin en wat kweek ik op welk moment? Zaai- en plantkalender en keuze van variëteiten Info en uitwisseling over de redactie van het artikel en het delen ervan op de website van de moestuinmeesters (artikels, foto s, reportages, onderwerpen ) Dinsdag 27/2/2018 : Zaaien Verspenen Poten Succesvol zaaien (algemeen) de behoeften van de planten zaaien in potten, bakjes, zaaibakken... zaaien in volle grond verspenen Met succes voortrekken in februari/maart, de plantjes harden voor buiten en de gewassen opvolgen (tomaten, pepers, paprika s, aubergines...) Wanneer en hoe poten (look, uien, sjalotten, prei, aardappelen...)? Met succes in volle grond zaaien (bonen, erwten, wortels, snijbieten, rapen, radijsjes, bieten...) MAART Zaterdag 3/3/2018 ochtend : Snoeien van kleinfruit - praktijksessie in de Hoeve van Ukkel (1e groep) Inleiding snoeien en in vorm houden (1u) Praktijkoefeningen: snoeien van kleinfruit (druif, kiwi, braam, aalbes, tayberry ) Maaltijd op de Hoeve namiddag : Snoeien van fruitbomen - bezoek aan de Hoeve van Ukkel (1e groep) Demonstratie: snoeien van laagstam- en hoogstamfruitbomen (appel, peer, pruim )
Dinsdag 6/3/2018 : De organisatie van de moestuin De belangrijkste groepen groenten en hun behoeftes Overzicht van de meest geteelde families planten Teeltassociaties en teeltwissel (inleiding aan de hand van een kaartenspel) Andere belangrijke factoren Werk in subgroepen: hoe communiceren met het publiek (zaaien, planten, organiseren van de moestuin) Zondag 11/3/2018 ochtend : Snoeien van kleinfruit - praktijksessie in de Hoeve van Ukkel (2 e groep) namiddag : Snoeien van kleinfruit - praktijksessie in de Hoeve van Ukkel (3 e groep) Dinsdag 13/3/2018 : Een natuurlijke tuin Biodiversiteit aantrekken om ziekten en schadelijke dieren op afstand te houden en de productie verbeteren door hulpdieren aan te trekken : welke inrichting, voor wie, waarom? Observatie en preventie : Discussie aan de hand van afbeeldingen van schade aan fruit en groenten Gebruik van gefermenteerde uittreksels Zaterdag 17/3/2018 ochtend : Snoeien van kleinfruit - praktijksessie in de Hoeve van Ukkel (4 e groep) namiddag : Snoeien van fruitbomen - bezoek aan de Hoeve van Ukkel (2 e groep) 8 Dinsdag 20/3/2017 : Praktisch werk op de Hoeve van Ukkel ( 10u-12u ) facultatieve sessies Dinsdag 20/3/2017 : Fruitbomen Aanplanten van fruitbomen en kleinfruit grote principes voor de snoei bovengronds telen van fruit en kleinfruit : moeilijkheden/bijzonderheden en uitwisseling van ervaring Dinsdag 27/3/2018 : Zaaien, verspenen, poten Met succes voortrekken in april en mei (pompoen, courgette, voorbereiding van verspeenpotjes voor bv de staakboon,...) Planten en vermeerderen van kruiden
APRIL Dinsdag 17/4/2018 : Praktisch werk op de Hoeve van Ukkel ( 10u-12u ) 9 facultatieve sessies Dinsdag 17/4/2018 : Werken op het communicatiemateriaal Animeren van een stand : mise-en-scène en organisatie van een stand (materiaal, inkleding) Voorbereiding in subgroepen van animatie- en communicatie-materiaal aangepast aan een specifieke doelgroep Dinsdag 24/4/2017 : Ontmoetingen met verscheidene organisaties en bezoek aan de moestuin in het park van Tournay-Solvay Leefmilieu Brussel en de Good Food-strategie De Compostmeesters Les jardins semenciers... Bezoek aan de moestuin in het Tournay-Solvaypark Zaterdag 28/4/2018 (ochtend of namiddag) Bezoek aan de moestuin van de Hoeve van Ukkel (1/2 dag) De bodem: observatie ter plaatse van de voornaamste bodemtypes en hun structuur en textuur Organisatie van de verschillende zones Vorderingsstaat van de gewassen MEI Dinsdag 8/5/2018 : Waterbeheer Waterbeheer in de moestuin ongeacht de grootte ervan : afdekking van de bodem, hoe en wanneer begieten, gebruik van druppelaars Voorstelling van een aantal eigen ervaringen/projecten door de deelnemers Dinsdag 15/5/2018 : Praktisch werk op de Hoeve van Ukkel (18u-20u) Dinsdag 22/5/2018 : Praktisch werk op de Hoeve van Ukkel (10u-12u) Dinsdag 22/5/2018 : Netwerk De communicatiemiddelen van het netwerk : betrokken geraken Kennismaking met MM van diverse promoties Plantenbeurs (uitwisseling tussen MM) Organisatie van groepsaankopen of ruil van gereedschap facultatieve sessies
JUNI Dinsdag 5/6/2018 : Inleiding tot de permacultuur Ethiek Principes De design als tool Voorbeelden Dinsdag 12/6/2018 : Praktisch werk op de Hoeve van Ukkel (18u-20u) Dinsdag 19/6/2018 : Praktisch werk op de Hoeve van Ukkel (10u-12u) 10 facultatieve sessies Dinsdag 19/6/2018 : Terugblik op de opleiding en de groeiseizoenen (Hoeve van Ukkel) Toestand van de teelten in de moestuin van de Hoeve van Ukkel en uitwisseling Balans van de opleiding, feedback over de eerste stages, uitwisseling en potluck SEPTEMBER OKTOBER NOVEMBER Dinsdag 11/9/2018 : Praktisch werk op de Hoeve van Ukkel (18u-20u) Dinsdag 25/9/2018 : Praktisch werk op de Hoeve van Ukkel (10u-12u) Dinsdag 16/10/2018 : Praktisch werk op de Hoeve van Ukkel (10u-12u) Dinsdag 12/11/2018 : Praktisch werk op de Hoeve van Ukkel (10u-12u) facultatieve sessies 2.2 Beschrijving van de stage De opleiding omvat een stage die uit twee delen bestaat: een bewustmakingsactiviteit rond stadstuinbouw in contact met het Brusselse publiek een bijdrage aan het Netwerk via de publicatie van een verslag over nuttige ervaring. Deze stage stelt de kandidaat-moestuinmeesters in staat zich de tijdens de opleiding geleerde onderwerpen eigen te maken en die aan het publiek over te brengen.
Er zijn diverse vormen van bewustmaking richting het publiek mogelijk: beheer van een van de stands opgezet in samenwerking met Leefmilieu Brussel, samen met andere Moestuinmeesters organisatie van een bezoek/activiteit in de eigen tuin (privé of collectief) animatie van een activiteit op een school, bij een jeugdorganisatie, een buurthuis in verband met moestuinieren... > In de loop van de opleiding zullen uitwisselingsmomenten worden georganiseerd waarbij elke kandidaat de gelegenheid krijgt feedback te leveren op zijn activiteit/project. Deze momenten dienen ter evaluatie. Er zijn verschillende mogelijkheden om bij te dragen aan het Netwerk: een reportage over een in de tuin geobserveerd proces, over een proefproject een artikel over een plant, een schadelijk insect, een milieuomstandigheid een beschrijving of opvolging van het verloop van een Brussels moestuinproject > De bijdrage aan het Netwerk wordt gedeeld op de site van de Moestuinmeesters. Dit kan intern met de andere Moestuinmeesters zijn of rechtstreeks richting het grote publiek. Het is mogelijk persoonlijke projecten voor te stellen. Die zullen per geval worden bekeken. 2.3. Facultatieve praktische werksessies op de Hoeve van Ukkel Voor wie dit wenst, bieden we op dinsdagen 11 facultatieve praktische werksessies aan (8 in de voormiddag, 3 s avonds) waarbij kan worden deelgenomen aan het beheer en het onderhoud van de moestuin van de Hoeve van Ukkel. Het idee is om de deelnemers in functie van hun ervaring kennis te laten maken met nieuwe teelttechnieken (volle grond, bovengronds, in potten en bakken ) en hen te laten deelnemen aan het seizoenswerk en aan het onderhoud van een moestuin waarbij wordt gewerkt met vruchtwisseling, een moestuinbak of afdak worden gebouwd, Het programma van elke sessie wordt via mail doorgestuurd,, aangezien het afhankelijk is van de weersomstandigheden. De facultatieve deelname gebeurt op inschrijving. 11 Informatieverzoeken en inschrijvingen kunnen per mail worden verstuurd: maitresmaraichers@environnement.brussels
Overzicht van de Kalender 12 Januari 2018 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Februari 2018 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Maart 2018 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 April 2018 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Mei 2018 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Juni 2018 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Een project op initiatief van de Minister van Leefmilieu van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest