Nederland heeft ons veiligheid gegeven, we willen graag iets terugdoen In haar werkkamer in het Universitair Medisch Centrum in Utrecht liggen op het bureau van Shaimaa Al Janabi houten lades met tientallen roze objectglaasjes waarin borstweefsel zit, de zogenaamde coupes. Dit weefsel wordt zo goed en snel mogelijk gescand. Shaimaa onderzoekt vijfhonderd van deze coupes in het kader van haar promotieonderzoek op de afdeling Pathologie. Samen met collega s en leidinggevende bekijkt ze of borstweefsel digitaal gediagnosticeerd kan worden. Ten opzichte van diagnosticeren met een microscoop kan dit veel voordelen opleveren. Zo kunnen bijvoorbeeld diverse mensen op verschillende plaatsen tegelijkertijd hetzelfde weefsel bekijken. Ook het archiveren is efficiënter en betrouwbaarder. Shaimaa is blij met haar werk in het UMC en met de kansen die ze daar krijgt. Van het AZC naar het UMC Het eerste jaar in Nederland woonde ik in een asielzoekerscentrum in Dokkum, in het noorden van Friesland, vertelt Shaimaa. Ik wilde verder met mijn leven, maar wist niet waar te beginnen. Uiteindelijk heb ik naar verschillende universiteiten een e-mail gestuurd. Het Universitair Medisch Centrum in Utrecht reageerde. Het UMC geeft mij nu de kans om promotieonderzoek te doen. Gelukkig kreeg ik een week voor het gesprek een verblijfsvergunning. Hierdoor mocht ik gaan werken en verhuizen. 1
Beloved Bagdad De ogen van Shaimaa gaan glimmen als ze over haar studie en haar werk in Bagdad praat. Beloved Bagdad, zegt Shaimaa. Ik mis mijn land en mijn werk en collega s daar. Met een aantal van hen heb ik gelukkig contact. Ik heb tijdens mijn studie geneeskunde met een groep van vijftig medestudenten zes jaar lang opgetrokken. Vrouwen hebben in Irak net als mannen de kans om te studeren en te werken. Sociaal zijn er veel verschillen, maar in studie en werk zijn we gelijk. Veel van mijn collega s werken nu als assistentprofessor op de universiteit en geven, naast het doen van onderzoek, les aan studenten. Zo had het leven van Shaimaa er anders ook uit gezien. Weer andere collega s van haar wonen nu als vluchteling in Europa of Amerika. Ze zegt: Toch ben ik heel blij met de kansen die ik nu in Nederland krijg. Volgens Shaimaa verschilt de werkwijze in Nederland met die van Irak. Het teamwerk is anders: in Nederland is de begeleiding veel persoonlijker, in Irak gaat alles in grote groepen. Hier is ook meer en intensiever overleg tussen verschillende afdelingen zoals de klinische en pathologische afdeling. In Nederland wordt meer informatie uitgewisseld en meer gediscussieerd. Toekomst bouwen Shaimaa kwam op haar 29 ste in december 2007 als vluchteling vanuit Irak naar Nederland. Zij is hier nu samen met haar man en kinderen, twee zussen en haar ouders. In Irak heeft Shaimaa de studie geneeskunde gevolgd en de mastertitel in de richting histopathologie behaald. In juli 2009 startte ze haar promotieonderzoek onder leiding van prof. dr. Paul van Diest. Van Diest verricht baanbrekend onderzoek op het gebied van borstkanker. Iedere twee weken overlegt Shaimaa met haar leidinggevende. De heer van Diest is aardig en eerlijk. We werken goed samen, zegt ze. Vorige week heb ik mijn eerste artikel geschreven. Het is lastig om wetenschappelijk te schrijven, maar ik krijg hulp van mijn begeleider en mijn collega s. De artikelen zijn gelukkig in het Engels. In Irak waren mijn studieboeken afkomstig uit Engeland, vertelt Shaimaa. Het UAF Over het UAF zegt Shaimaa: Sinds ik contact heb met het UAF voel ik altijd steun. Dat is belangrijk voor mij. Het UAF vergoedt mijn reiskosten en mijn boekengeld en heeft taalcursussen voor mij betaald. Het UAF heeft ook geholpen toen de Sociale Dienst overtuigd moest worden, zodat ik met behoud van mijn uitkering promotieonderzoek mag doen. Shaimaa heeft, als alles goed gaat, in twee jaar haar doctoraat behaald waarmee ze meer kansen heeft op de arbeidsmarkt. Het liefst zou ze weer arts willen zijn. Hiervoor moet ze nog diverse procedures volgen. Als kind al wist ik dat ik een medisch beroep zou kiezen, dat zit gewoon in mij, zegt ze. Mijn zussen werken ook allemaal in de medische sector, één van hen is apotheker, een andere is bioloog en nog een andere zus is tandarts. We willen graag bijdragen aan de maatschappij. Nederland De Nederlandse taal en cultuur zijn soms lastig voor Shaimaa: Wat de cultuur betreft, is de omgang met elkaar hier wel anders. Nu weet ik dat je eerst alles moet regelen en organiseren, dan gaat het goed. Dat heb je niet nodig in Irak. Je moet hier met alles leren omgaan. Ik weet nu hoe dat werkt. Het leren van de taal kost 2
de grootste moeite. Soms praten mensen te snel, dat is het allermoeilijkste. Als ik de taal echt goed beheers, zal ik me helemaal thuis voelen in Nederland. Prachtig! Echt prachtig, zegt Shaimaa over het ziekenhuis en de Nederlandse gezondheidszorg. Soms is de wachtlijst een probleem, maar ik vind alles heel goed geregeld in Nederland. In Nederland is het anders dan in Irak, bijvoorbeeld de hygiëne, de goede regelingen, de zorg voor mensen. De mens heeft hier waarde. Over een aantal jaren hoop ik hier een arts, een patholoog, te zijn. Ik wil het en ik hoop dat het gaat lukken! Tegen andere vluchtelingen wil Shaimaa zeggen: Zoek naar mogelijkheden. Je kunt het niet in één keer vinden. Er zijn soms meer en soms minder kansen. Die kansen moet je zoeken en vinden. Ik had niet verwacht dat ik een kans zou krijgen, maar het is me toch gelukt. Je moet proberen de procedures te volgen, ook al is het moeilijk. Lukt het niet, dan kan je misschien iets anders doen in de medische sector, als onderzoeker bijvoorbeeld. Oproep Aan medewerkers in de gezondheidszorg wil Shaimaa ook iets meegeven: Geef gevluchte artsen een kans, zodat ze kunnen bijdragen aan deze maatschappij. Het is zo jammer als een arts zonder werk thuis zit. Als iemand zes jaar lang heeft gestudeerd, dan heeft hij iets te bieden. Laat iemand eerst vrijwillig werken zodat collega s kunnen zien wat hij weet en kan. Vluchtelingen willen meebouwen aan de maatschappij. Nederland geeft ons veiligheid, daar zijn wij dankbaar voor. We kunnen iets terugdoen! In Nederland zijn we brutaal geboren Prof. dr. P.J. van Diest, patholoog aan de Universiteit Utrecht, begrijpt dat het voor een vluchteling lastig is in Nederland opnieuw een carrière op te bouwen, maar daarom gaat hij hem niet anders behandelen: Als je iets wilt in het leven moet je daar heel erg achteraan lopen. Ik krijg bijna dagelijks mails vanuit de hele wereld van mensen die op mijn afdeling willen werken. Ik kan die mails allemaal niet eens beantwoorden. Ambitie Het is Shaimaa Al Janabi gelukt om een plek te verwerven. Dat is mooi, zegt Van Diest. Shaimaa krijgt hier de kans voor een promotieonderzoek, maar ze moet het zelf doen. Ze heeft me in ons eerste gesprek overtuigd van haar geschiktheid en ambitie. Op de afdeling Pathologie van het UMC werken mensen van over de hele wereld, wel twintig verschillende nationaliteiten en de voertaal is Engels. Vanaf de dag dat Shaimaa binnenkwam, werd ze hetzelfde behandeld als de anderen. Van Diest kiest niet bewust voor diversiteit. Hij zegt: Ieder team is divers, mensen zijn toch al divers. Ik ben geneigd te kijken naar mensen en hun kwaliteiten. Ik kijk niet naar iemands land van herkomst, ik kijk naar de mens. Wat is het voor een mens, wat is het ambitieniveau, past iemand hier op de afdeling? 3
Volhouden Professor Van Diest heeft een duidelijke mening over de kansen voor gevluchte collega s. Hij maakt de volgende vergelijking: Ik ben op mijn vakgebied een bekende in de wereld, maar als ik nu in Amerika als arts aan de slag wil moet ik daar wel eerst een artsexamen halen. Ik zou dat moeilijk vinden, maar ik zou het doen. Vluchtelingen in Nederland moeten ambitieus zijn en misschien harder studeren dan Nederlanders tot ze het halen. Maar je kunt gewoon doorzetten, dat heb je in eigen hand. Een vluchteling heeft het moeilijker dan iemand die in Nederland geboren is en moet alles doen wat hij kan: netwerken, studeren en intensief werken aan de taal. We zijn hier op de afdeling misschien redelijk coulant wat de taal betreft, maar in essentie behandel ik een vluchteling hetzelfde als een ander, zonder aanzien des persoons. In Nederland zijn we brutaal geboren, je moet hier dus brutaal zijn en volhouden. Ambitie is daarbij bijna doorslaggevend. I don t take no for an answer. Taal en cultuur De taal is in ons vakgebied belangrijk, zegt Van Diest. Woorden zijn niet zwart-wit, het gaat om de nuances. Met Shaimaa spraken we eerst Engels en nu vrij consequent Nederlands. Over haar werk zegt Van Diest: Shaimaa doet hier een mooi stukje onderzoekswerk en het gaat goed. Ik ben tevreden. Ze doet ook echt haar best. Je weet nooit helemaal waar je aan begint. Je krijgt geen goed zicht op wat iemand kan of gedaan heeft. Over de verschillen in cultuur zegt de professor: Ik peil vooral of iemand hier past, zowel bij mannen als vrouwen, en misschien peil ik dat iets meer bij iemand met een islamitische achtergrond. Daar zitten wat extra aspecten aan. Wat Shaimaa betreft: zij weet misschien iets minder goed hoe ze zich hier moet gedragen en wat de rol van een leidinggevende is. Misschien heeft ze wat meer angst om dingen fout te doen dan geboren en getogen Nederlanders. Ze heeft wellicht ook meer moeite om direct te zijn. Ik vraag het wel van mijn medewerkers, want ook ik maak fouten. Vehikel Shaimaa wil iets in het leven bereiken en ik ben haar vehikel, maar het zijn háár project, promotie en toekomst. En het levert ons ook informatie op die wij belangrijk vinden. Daarnaast is het voor de status van de afdeling en de universiteit ook van belang dat mensen publiceren en promoveren. Het voordeel voor Shaimaa in deze onderzoeksbaan is dat ze een beetje uit de wind is, de tijd heeft om dingen op te pikken en de gelegenheid heeft fouten te maken. Het gaat behoorlijk goed. Zo zou het in Nederland meer moeten kunnen: creatieve oplossingen zoeken voor mensen in deze situatie, iets minder vasthouden aan procedures. Maar ik ben niet verantwoordelijk voor het traject dat gevluchte artsen moeten doorlopen. Ik vind het niet echt onredelijk wat ze moeten doen, als ze goed zijn rollen ze er wel doorheen. Vluchtelingen Ik heb een baseline sympathie voor asielzoekers en vluchtelingen. Ik heb contact gehad met een gezin in een asielzoekerscentrum en gezien hoe ze verpieterden. Daarom is een organisatie als het UAF zeker van belang. Het is fantastisch dat er voor deze mensen iets gedaan wordt. 4
Oproep Tot slot: Ik heb sympathie voor mensen die er voor willen gaan. Ik vind ook dat we moeten meedenken en meewerken om vluchtelingen en asielzoekers een kans te geven. Op z n minst kunnen we meedenken! We zouden wel iets meer open mogen staan voor deze mensen. Tekst: Wies Kalsbeek, Uit de Verf Fotografie: Ardeshir Sourmehi Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF is een particuliere stichting en ondersteunt 3000 talentvolle vluchtelingen bij hun studie en werk. Dit interview is onderdeel van Met glans!, een publicatie in het kader van het UAF-project Latente Talenten, dat als doel heeft om gevluchte (para)medici efficiënter in te laten stromen in de gezondheidszorg. Januari 2011 5