Gestoord kleuren zien Wat is gestoord kleurenzien? In het oog zitten cellen die gevoelig zijn voor kleuren. Deze cellen heten kegeltjes. Er zijn kegeltjes voor de drie hoofdkleuren rood, groen en blauw. Via deze kegeltjes gaan er signalen naar de hersenen. De hersenen vangen deze signalen op en zorgen ervoor dat de mens een kleur "ziet". Bij sommige mensen zijn deze kegeltjes niet of niet goed aangelegd. Deze mensen kunnen daardoor verschillende kleuren niet zo goed van elkaar onderscheiden. Vroeger sprak men van kleurenblindheid. Tegenwoordig spreekt men van een verminderd kleurenonderscheidingsvermogen of ook wel van "gestoord kleurenzien" of "verminderd kleurenzien". De mate waarin deze stoornis optreedt, verschilt van persoon tot persoon. Vormen van gestoord kleurenzien Totale kleurenblindheid komt bijna niet voor. Voor totaal kleurenblinde mensen bestaat de wereld uit grijstinten. Bijna altijd is er sprake van een gedeeltelijke kleurenblindheid en daarom spreekt men ook liever over "gestoord kleurenzien" of "verminderd kleurenzien". De rood-groen stoornissen komen het meeste voor. iemand met een rood-groen stoornis ziet de kleur rood en/of groen niet of minder goed. Hij ziet wel dat het gras een kleur heeft maar hij ziet niet hetzelfde als iemand die wel goed kleuren ziet. Veel kleuren zijn mengsels die ook rood of groen bevatten. Daarom is het voor mensen met een verminderd kleurenzien voor rood-groen vaak ook lastig om tussenkleuren (bv bruin of paars) en kleurnuances (bv paars/roze/lila of licht/iets donkerder groen) van elkaar to onderscheiden. Mensen met een rood-groen stoornis kunnen de kleuren blauw en geel wel goed zien. Sommige mensen hebben een verminderd kleurenzien voor blauw. Zij zien blauw niet of minder goed. Er zijn ook mensen die een verminderd kleurenzien hebben voor rood, groen én blauw. Van deze kleine groep mensen kunnen sommigen rood, groen én blauw helemaal niet zien, zij zijn volledig kleurenblind. Op www.vischeck.com kunnen mensen met een goed kleurenonderscheidingsvermogen een goede indruk krijgen wat iemand met een verminderd kleurenzien ziet Bij blanke jongens komt gestoord kleurenzien veel vaker voor (± 8%) dan bij meisjes (± 0,4%). In Nederland zijn er ongeveer 700.000 mensen met een gestoord kleurenzien. Hierbij gaat het bijna altijd over een rood-groen stoornis. Verminderd kleurenzien voor blauw komt bij minder dan 1 op de duizend (0,1%) mensen voor. Bij niet-blanken komt verminderd kleurenzien nauwelijks voor. Verminderd kleurenzien is erfelijk. Ongeveer 15% van de meisjes is draagster. Dat wil zeggen dat ze zelf de kleuren normaal kunnen onderscheiden maar de stoornis wel kunnen doorgeven aan hun zonen. De stoornis is al vanaf de geboorte aanwezig maar wordt vaak pas ontdekt tijdens het doen van een kleurentest. De mate van gestoord kleurenzien zal in de loop van het leven niet veranderen. Ook kan de stoornis niet worden behandeld of verholpen.
Testen van verminderd kleurenzien De jeugdarts en jeugdverpleegkundige beschikken over de Ishihara-test. Met deze test kan bepaald worden of iemand wel of niet een gestoord kleurenzien heeft. Er kan géén onderscheid gemaakt worden tussen lichte, matige of ernstige vormen van gestoord kleurenzien. Daar zijn aanvullende testen voor nodig. Wat heeft verminderd kleurenzien voor gevolgen? Een lichte mate van gestoord kleurenzien is in het dagelijks leven vaak niet of nauwelijks merkbaar. Voor deze mensen is het vaak een verrassing als bij het doen van een kleurentest blijkt dat zij een verminderd kleurenzien hebben. Mensen met een matige of ernstige vorm van verminderd kleurenzien kunnen in het dagelijks leven wel merken dat zij bepaalde kleuren niet of minder goed zien. Bij het uitzoeken van kleding kunnen ze verkeerde kleurcombinaties kiezen. Kinderen maken aparte tekeningen met paarse bomen en oranje gras. Bij het spelen van een spelletje kunnen ze gekleurde pionnen niet onderscheiden. In de gymzaal hebben zij moeite met de lijnen op de vloer en als ze de hesjes van de partijen niet kunnen onderscheiden kunnen ze de bal naar de tegenstander spelen Rood krijt op een zwart of groen bord wordt door een kind met een rood-groen stoornis niet gezien. Als bij een lesopdracht of in een leerboek gebruik gemaakt wordt van kleuren kan het zijn dat het kind met verminderd kleurenzien daardoor fouten maakt. Wegenkaarten en kaarten in een atlas of leerboek geven problemen omdat de kleuren niet te onderscheiden zijn en daardoor de weg of de bebouwing wegvalt in de achtergrond. Het aflezen van grafieken en diagrammen is, afhankelijk van de gekozen kleuren, heel lastig voor mensen met een verminderd kleurenzien. Scheikundige proefjes waarbij kleur een rol speelt lukken vaak niet. Ook bij het werken op de computer moet rekening gehouden worden met mensen met verminderd kleurenzien, bepaalde kleuren kunnen zij op een bepaald achtergrondscherm niet zien. Het roodgekleurde fietspad kunnen zij niet onderscheiden van de grijze stoep. Als er een gekleurd lampje brandt kunnen zij niet zien of dat lampje rood, oranje of groen is. En zo zijn er nog heel veel voorbeelden te noemen. Aanpassingen in het dagelijks leven Goed contrast, felle kleuren en goede belichting helpen mensen met een verminderd kleurenzien om kleuren toch te onderscheiden. Als er kleuren gebruikt worden kan het beste gebruik gemaakt worden van blauw, geel of zwart. Verkeerslichten kunnen problemen opleveren voor mensen met een verminderd kleurenzien. Daarom is de kleur van het rode licht niet echt rood maar oranjerood en die van het groene licht blauw-groen. Bovendien zit het rode licht altijd boven. De geschilderde witte fietsjes op een rood fietspad zorgen voor duidelijkheid. Er wordt voortdurend nagedacht over aanpassingen die het verkeer voor mensen met een verminderd kleurenzien veiliger maakt. Leerkrachten moeten rekening houden met het feit dat sommige kinderen een verminderd kleurenzien hebben. Bij gebruik van niet-aangepaste materialen hebben leerlingen met gestoord kleurenzien soms toelichting nodig. Daarnaast hebben zij veel baat bij bepaalde aanpassingen. Op kleurpotloden kan een kleurnaam geplakt worden. In plaats van gekleurde lijntjes (onderstrepen) kan gebruik gemaakt worden van golf- of stippellijntjes. Geel of wit krijt op een donker bord geeft geen problemen. Door een druk op de knop kunnen de kleuren op het scherm van de computer aangepast worden. Sommige uitgevers geven boeken uit waarbij rekening gehouden is met leerlingen met verminderd kleurenzien. Van de CITO-toetsen in groep 7 en 8 kan een speciale versie voor kinderen met een verminderd kleurenzien aangevraagd worden.
Gestoord kleurenzien en beroepskeuze Als er sprake is van een verminderd kleurenzien, moet daarmee rekening gehouden worden bij de beroepskeuze. Voor sommige beroepen is het noodzakelijk dat men perfect kleuren kan onderscheiden. Ook mensen met een licht gestoord kleurenzien worden daarom voor deze beroepen afgekeurd. Daarnaast zijn er beroepen waarbij een gestoord kleurenzien min of meer storend kan zijn. Dit hangt of van de aard van het beroep, de gekozen richting binnen het beroep en van de mate waarin iemand verminderd kleuren ziet. Voor elk beroep en elke opleiding gelden andere eisen. In de toekomst gaat Uw kind serieus nadenken over de beroepskeuze. Dan is het belangrijk om op dat moment rekening te houden met het feit dat hij/zij een gestoord kleurenzien heeft. Het kan gebeuren dat een kind waarbij gestoord kleurenzien is vastgesteld een beroep of opleiding wil kiezen waarbij dit storend zou kunnen zijn. Om een indruk te geven bij welke beroepen verminderd kleurenzien een rol zou kunnen spelen is een lijst met voorbeelden toegevoegd. Het is verstandig om tijdig informatie in te winnen bij de desbetreffende (beroeps- )opleiding of bij de bedrijfsarts. Zonodig kan het kind dan voor dat specifieke beroep getest worden. Dit zijn meestal testen in (nagebootste) praktijksituaties. Het op tijd laten testen kan afkeuring en dus teleurstelling in een later stadium voorkomen. Een test kan soms ook voorkomen dat iemand van zijn favoriete beroepskeuze afziet terwiji de mate van gestoord kleurenzien bij die persoon voor dat beroep niet storend is. Een gestoord kleurenzien betekent dus niet automatisch dat iemand voor bepaalde beroepen niet geschikt is. Voorbeeld: Een kind, waarbij met de Ishihara-test vastgesteld is dat er sprake is van een verminderd kleurenzien, wil graag kiezen voor beroep in de elektro-richting. Als dit kind de gekleurde elektriciteitsdraadjes en de kleurcodes op de weerstandjes goed kan onderscheiden is er waarschijnlijk geen enkel probleem. Als dat niet lukt is deze beroepskeuze niet zo verstandig. U kunt ook de volgende website raadplegen: www.kleurenblindheid.nl Beroepenoverzichtlijst: Ongestoord kleurenzien is noodzakelijk bij: - diamantair - kleurbeoordelaar (textiel, verf, inkt, papier, keramiek, cosmetica) - kleuren-tv monteur - loods - restaurateur - straaljagermonteur - telefooninstallateur - treinmachinist en rangeerder Verminderd KOV is storend en kan tot beoordelingsfouten leiden. Een normaal of hoogstens licht gestoord KOV is wenselijk. De HRR-test of praktijktesten moeten eventueel afgenomen worden. - analist - apotheker - arts (m.n. huidarts, chirurg, bacterioloog, anesthesist, patholoog-anatoom) - autospuiter - chauffeur - chemische industrie - drukker - elektricien - elektronicus
- filatelist - fotograaf - geoloog - grimeur - inkoper van b.v. hout, textiel, voeding, garens - kapitein - cartograaf - keramiekindustrie - landmeter - looier - luchtverkeersleider - matroos die wacht loopt - papierindustrie - piloot - plastic industrie - politie - radiotelegrafist - scheikundeleraar - huisschilder - stoffeerder - stuurman - veiligheidsofficier - verfindustrie - verlichtingsdeskundige toneel/tv - vleesinspecteur Verminderd KOV kan storend zijn maar het is moeilijk vast te stellen hoe ernstig het gestoord kleurenzien is voor de beroepsuitoefening. Verder testen m.n. in de praktijk is wenselijk. - amanuensis - laboratoriumpersoneel - automonteur - metselaar - architect - modeontwerper - (banket)bakker - onderwijzend personeel - bloemist - optometrist - botanicus - pedicure - brouwer - rijschoolhouder - werknemer in de confectie - schipper - dierenarts - schoonheidsspecialiste - etaleur - slager - fruitplukker - tandarts - fysiotherapeut - tegelzetter - galvaniseur - tekenaar - juwelier - timmerman
- kapper - veilinghouder - kok - verpleegkundige - kunstopleidingen - zoöloog