Engagementsverklaring etnisch- culturele diversiteit Op 21 maart 2013, Internationale Dag tegen Racisme, lanceert het Forum voor Amateurkunsten haar engagementsverklaring etnisch- culturele diversiteit. We spreken als organisatie ons engagement uit om bij te dragen tot de etnisch- culturele diversiteit in de sector amateurkunsten en daarbuiten. In overleg met de sector amateurkunsten geven we vorm aan een diversiteitsbeleid met als doel meer interculturaliteit en een grotere etnisch- culturele verscheidenheid te realiseren in de praktijk van amateurkunsten. In onze engagementsverklaring geven we aan hoe wij als steunpunt ten opzichte van amateurkunstenaars en - verenigingen, de amateurkunstenorganisaties, partners, overheden engagementsverklaring en publieke opinie ageren en met onze stakeholders willen samenwerken met het oog op interculturaliteit. Amateurkunst in Vlaanderen kent een enorme diversiteit in disciplines en praktijken, in leeftijd, geslacht, scholingsgraad, achtergrond,... van beoefenaars, maar rond etnisch- culturele diversiteit ligt nog een grote uitdaging. We willen hier in de huidige beleidsperiode 2012-2016 sterk op inzetten en in samenwerking met geknipte partners de gehele sector amateurkunsten warm maken voor actie op dit front. Amateurkunsten Amateurkunsten zitten in de lift. Het grootschalig onderzoek Amateurkunsten in Beeld Gebracht, dat aangaf dat één op drie Vlamingen regelmatig kunst beoefent, behoudt zijn actuele waarde. Amateurkunstbeoefening barst van diversiteit; kunst wordt beoefend van jong tot oud, in zeer diverse verbanden, alleen of in groep, gebruik makend van een verscheidenheid aan kunstvormen, over tal van kruisbestuivingen tot interdisciplinair werken... Amateurkunsten in Vlaanderen staan voor een enorm cultureel kapitaal dat erkenning verdient, van de amateurkunstenaars zelf, van de omgeving en van overheden en beleidsmakers op alle niveaus. Centrum voor Beeldexpressie, Creatief Schrijven, Danspunt, Koor&Stem, KUNSTWERKT, Muziekmozaïek, OPENDOEK, Poppunt en Vlamo: de negen amateurkunstenorganisaties die Vlaanderen rijk is nemen de hoofdrol in het ondersteunen, stimuleren en zichtbaar maken van de vele dynamische, artistieke praktijken uit het amateurkunstenveld. Als we ons richten naar de praktijk van amateurkunsten, dan weten we dat heel wat etnisch- cultureel diverse groepen kunst beoefenen. Dat kunst vaak een medium is om culturele eigenheid uit te drukken, om expressie te geven aan een verhaal, om bruggen te leggen naar andere culturen. Deze kunstbeoefening zit meestal eerder geënt op het minderhedenbeleid, de zelforganisaties en etnisch- cultureel diverse verbanden. Er gebeurt heel wat rond kunsten en etnisch- culturele diversiteit. Via sociaal- artistieke trajecten wordt er gewerkt aan empowerment van kansengroepen. Vaak leent het gemeenschappelijk 1
beoefenen van amateurkunst zich in de pure praktijk tot medium in het procesmatig werken, zonder dat er expliciet linken worden gelegd met de sector amateurkunsten. Het komt er op aan verbindend te werken en duurzame contacten te realiseren tussen de amateurkunstensector en artistieke, etnisch- cultureel diverse verbanden. In grootstedelijke contexten leeft dit voor een stuk. Zo werkt Zinnema als Vlaams Huis voor Amateurkunsten in Brussel sterk samen met kunstenaars en amateurverenigingen in een interculturele grootstedelijke setting. Diversiteit Het Forum voor Amateurkunsten vertrekt vanuit een diversiteitsdenken dat inherent is aan de amateurkunsten. Kunstbeoefening overstijgt geslacht, sekse, leeftijd, inkomen, geaardheid, scholingsgraad en etnisch- culturele afkomst, wat amateurkunsten tot één van de meest democratische vormen van cultuurparticipatie maakt. Eigen aan amateurkunst is een actieve kunstbeoefening (in tegenstelling tot receptieve cultuurparticipatie), die vaak een sociaal aspect in zich draagt en communicatie, uitwisseling en mogelijk ook interculturaliteit stimuleert. We geven het begrip diversiteit een brede invulling. Diversiteit is binnen de samenleving geënt op vele assen: leeftijd, sekse, sociaal- economische positie, religie, etnisch- culturele afkomst, geaardheid,... Diversiteit draagt rijkdom in zich, genereert dynamiek en maakt uitwisseling en samenwerking boeiend. Werken aan diversiteit is een zaak van samenwerking. Met partners en sleutelfiguren kunnen bruggen geslaan worden naar soms moeilijk bereikbare, maatschappelijk kwetsbare groepen. Het Forum bouwt aan een netwerk doorheen middenveld, private initiatieven en beleid, dat partnerschappen in functie van gedeelde doelstellingen en belangen mogelijk maakt. Enerzijds kan via projecten geëxperimenteerd worden met gemeenschappelijke inhouden. Anderzijds worden structurele netwerken en samenwerkingsverbanden uitgebouwd. Structurele netwerken en samenwerkingsverbanden bieden meer kansen naar continue uitwisseling, waaruit ook spontaan nieuwe projecten kunnen ontstaan. In structurele verbanden kan men tot nieuwe aanknopingspunten en initiatieven komen vanuit gedeelde inhouden. Er wordt ook vaker in twee richtingen gedacht. In samenwerkingsverbanden kan expliciet aansluiting gezocht worden bij leefwerelden of specifieke eigenheden van kansengroepen en/of minderheden. 2
Diversiteit staat niet los van de maatschappelijke context. Cultuurparticipatie van kansen- groepen verdient voortdurende aandacht van alle betrokkenen in het brede culturele veld. Uitsluitingsmechanismen zitten geënt op sociaal- economische positie, waardoor samenwerken met sectoren als welzijn, jeugd, onderwijs,... van grote waarde kan zijn om participatief en empowerend te werken. Samenlevingsopbouw, integratiecentra, brede school,... kunnen interessante partners zijn om maatschappelijk kwetsbare groepen te betrekken in een actieve cultuurbeleving, omdat via hen aansluiting kan gezocht worden bij de eigen realiteit en leefwereld van specifieke doelgroepen. Etnisch- culturele diversiteit De samenleving doorloopt vele transities. Toenemende etnisch- culturele diversiteit is één van de belangrijke uitdagingen waar vele ondersteunende, dienstverlenende instanties zich dynamisch dienen toe te verhouden. De amateurkunstensector wil idealiter evolueren naar een afspiegeling van de diversiteit binnen de samenleving en uitsluiting tegengaan. De amateurkunsten liggen ingebed in een ruimer cultuurbegrip. In de documentaire Kunst kleurt geeft choreograaf- danser Sidi Larbi Cherkaoui zijn visie op cultuur als volgt weer: Cultuur is altijd een mengelmoes. Besef dat cultuur altijd op reis is, altijd van overal komt en niet ter plekke ontstaat en daar onveranderlijk blijft. Cultuur is een alchemie van verschillende invloeden. Dit maakt cultuur flexibel en oneindig. 1 Het Forum onderschrijft deze gedachtegang en gelooft dat etnisch- culturele verscheidenheid een sterke meerwaarde toevoegt aan het (amateur- )kunstenlandschap. Vanuit deze overtuiging behartigen we het pleidooi voor een veelheid aan culturen binnen de amateurkunsten. Ons engagement in het versterken van etnisch- culturele diversiteit komt vanuit een inner urge, het gevoel dat interculturaliseren een noodzaak is, willen we aansluiting vinden bij de maatschappelijke trend naar een multiculturele samenleving. Als steunpunt en belangenbehartiger van een sector met een brede achterban (37% van de Vlamingen beoefent regelmatig kunst) is het onze verantwoordelijkheid om aansluiting te vinden bij de diversiteit die het veld van kunstbeoefenaars karakteriseert. Dit impliceert een gediversifieerde aanpak, waarbij projectmatig en structureel, maar ook inclusief en exclusief werken elkaar aanvullen. Interculturaliteit impliceert uitwisseling en wisselwerking tussen culturen. Het gaat er dus niet enkel om een forum te bieden aan amateurkunsten(aars) uit diverse etnisch- culturele groepen. Interculturaliteit vraagt een gezamenlijk traject, waarbij getracht wordt aansluiting te vinden bij de leefwereld van amateurkunstenaars van etnisch- cultureel diverse origine. Er bestaan talloze informele netwerken waarin getalenteerde artiesten projecten uitwerken en producties maken. Vaak hebben ze een eigen achterban en publiek. Door samen te creëren of een artistiek parcours te doorlopen wordt vanuit diverse achtergronden een inbreng gemaakt in het geheel. 1 Uit Kunst kleurt (2010), documentaire van vzw Nakhla 3 Centrum voor Intercultureel Management en Internationale Communicatie is het expertisecentrum voor Interculturaliteit van Lessius. 3
Onze doelstellingen rond interculturaliteit en het versterken van etnisch- culturele diversiteit zitten vervat in het beleidsplan 2012-2016. We zetten in op vijf functies: Inspireren. Diversiteit in de aandacht brengen. Via eigen projecten en het ontsluiten van praktijkvoorbeelden inspirerend werken naar de sector toe. Netwerken. Een netwerk uitbouwen van en met organisaties die expertise hebben in het werken met diversiteit of gemeenschappelijke doelstellingen hebben. Het in contact brengen, doorverwijzen en verknopen van netwerken. Signaleren. Maatschappelijke trends, acties en realisaties opvolgen en doorspelen naar het amateurkunstenveld. Communiceren. Informatie, literatuur, contactgegevens en goede praktijken rond diversiteit verzamelen en ontsluiten. Ondersteunen. Trajecten faciliteren en samenwerkingsprocessen ondersteunen. Acties en beoogde resultaatsgebieden Intern Binnen het Forum voor Amateurkunsten worden een aantal acties verdergezet en/of opgezet die bijdragen tot de diversiteit van de eigen organisatie. Enkele acties. Verspreiding van vacatures gebeurt via diverse kanalen met het oog op het bereiken van etnisch- cultureel diverse groepen ; zo ook voor de zoektocht naar vrijwilligers. Voor jury s i.h.k.v. van de WAK- wedstrijden zoeken we gericht naar een diverse samenstelling. In onze programmatie en communicatie hebben we aandacht voor interculturaliteit. Tijdens evenementen als de uitreiking van de Vlaamse Prijs voor Amateurkunsten en het WAK- openingsfeest kiezen we voor een etnisch- cultureel diverse programmatie. Tijdens de beleidsperiode 2012-2016 organiseren we jaarlijks een inspiratiemoment voor het team. Forummedewerkers gaan hierbij op bezoek bij het interculturele veld. Dit kan een organisatie met een doelgroepenwerking zijn of een evenement als MAF, GEN2020, DABA Maroc, Moussem Festival, Het Forum is betrokken bij de werking van vzw ZebrArt, platform voor gevluchte kunstenaars. Een medewerker van het Forum zetelt er in de Raad van Bestuur. Diezelfde medewerker bewaakt en voedt het interculturaliseringsproces van het Forum. 4
De engagementsverklaring etnisch- culturele diversiteit en de betrokken acties opgenomen in de meerjarenplanning worden jaarlijks geëvalueerd en bijgestuurd waar nodig. Tijdens de beleidsperiode 2012-2016 laat het Forum een doorlichting en trajectbegeleiding uitvoeren door Dēmos. Extern In acties, projecten en ondersteunend werken rond diversiteit richt het Forum zich tot verschillende stakeholders: (1) amateurkunstenaars en - verenigingen (2) de negen erkende amateurkunstenorganisaties (3) aanverwante domeinen (4) overheden en publieke opinie Acties naar amateurkunstenaars en - verenigingen De Week van de Amateurkunsten (WAK) zet jaarlijks amateurkunsten in de kijker in heel Vlaanderen en Brussel. De WAK is laagdrempelig en vrijwel overal gratis. Binnen elke beleidsperiode linken we tenminste één WAK- editie aan interculturaliteit. In 2008 organiseerden we een WAK met als thema Vreemdgaan Toegestaan. In de beleidsperiode 2012-2016 plannen we nog een editie met interculturaliteit als thematische insteek. In het kader van de WAK plannen we een samenwerking met Cultuurnet rond de UITpas (project rond cultuurparticipatie van kansengroepen). Samen bekijken we wat de mogelijkheden zijn om de UITpas lokaal te integreren in de WAK. In 2012 deden we een rondgang bij de federaties van migrantenverenigingen en zelforganisaties om ons aanbod en dat van de negen amateurkunstenorganisaties toe te lichten. Contacten die we warm houden, en in de toekomst nog gerichter willen bereiken met ons aanbod. Bij publieksgerichte activiteiten geven we aandacht aan interculturaliteit in (het tot stand komen van) de programmatie. Kunstenaars van etnisch- cultureel diverse origine geven we een platform op sectorevenementen zoals de uitreiking van de Vlaamse Cultuurprijs voor Amateurkunsten, het openingsfeest van de WAK, In 2009 en 2010 organiseerden we het evenement start met een uitsluitend etnisch- cultureel diverse programmatie. Tijdens de beleidsperiode 2012-2016 willen we een gelijkaardig initiatief op poten zetten. Acties naar de negen erkende amateurkunstenorganisaties Ondersteuning bij het proces van interculturaliseren situeert zich op twee sporen: één voor de hele sector; één op vraag en op maat van de individuele organisaties. Naar het amateurkunstenveld willen we sensibiliseren, inspireren en goesting geven om te interculturaliseren. Intervisies rond interculturaliteit vinden plaats in sectorevenementen en studiedagen, We geven hierbij een platform aan getuigen of experten rond diversiteit die een inspirerende en motiverende aanpak hebben. Ondermeer het onderzoek van CIMIC 2, debat met sleutelfiguren, sectorbezoek aan het Mestizo Arts Festival, ENTER- festival, wakkeren het debat aan. Het aanbod van interculturele activiteiten, vorming, rondetafels, ontsluiten we via onze kanalen. Deelname stimuleren we via gerichte communicatie naar medewerkers uit de sector. 3 Centrum voor Intercultureel Management en Internationale Communicatie is het expertisecentrum voor Interculturaliteit van Lessius. 5
Inspirerende praktijkvoorbeelden uit de amateurkunstensector, maar ook van daarbuiten, ontsluiten we via onze website en via www.interculturaliseren.be. Met deze verhalen en ervaringen willen we de amateurkunstenorganisaties prikkelen en goesting geven om te interculturaliseren. Het Forum biedt ondersteuning bij de opmaak van beleidsplannen en stelt hierbij alles in werk om interculturaliteit een prominente plaats te geven. De projectsubsidies in het kader van het Bijzonder Fonds voor de Amateurkunsten, beheerd door het Forum, geven stimulansen aan samenwerkingsprojecten met interculturele partners. Het Forum verspreidt vacatures van het amateurkunstenveld via interculturele kanalen en maakt fora zoals Nieuw Vlaams Talent bekend bij het amateurkunstenveld. Daarnaast zetten we een spoor uit op maat: een individueel traject, vertrekkend vanuit de eigenheid, de behoeften, visie en snelheid van elke organisatie. Het Forum treedt hierbij vooral faciliterend op en doet beroep op organisaties met een opdracht rond interculturaliseren. Via een ondersteuningstraject op maat kunnen amateurkunsten- organisaties een beroep doen op het Forum om samen opportuniteiten rond interculturaliteit na te gaan, partnerorganisaties te engageren, projecten op te zetten rond etnisch- culturele diversiteit. Elke amateurkunstenorganisatie geeft zelf een interpretatie en invulling aan het proces van interculturaliseren. De ene organisatie zet in op een aantal interculturele projecten; de andere kiest voor een inhoudelijke invulling als urban arts. Dit creeërt een verscheidenheid aan diversiteitsverhalen binnen de sector. We schakelen ook organisaties in met expertise in het werken rond diversiteit, die het proces begeleiden en monitoren, zoals Dēmos, KifKif of het Minderhedenforum. Het Forum legt contacten en treedt op als brugfiguur tussen de amateurkunsten- organisaties en het veld van organisaties, verenigingen en kunstenaars van diverse etnisch- culturele afkomst. Het Forum verzamelt contactgegevens met het oog op samenwerking. Deze worden up to date gehouden in een database die ter beschikking staat van amateurkunstenorganisaties. Acties naar of in samenwerking met aanverwante domeinen Bij het opzetten van evenementen of studiedagen van of i.s.m. partners (o.a. jeugd, onderwijs, kunsten, sociaal- cultureel volwassenenwerk,...) proberen we waar mogelijk aandacht te hebben voor interculturaliteit in het samenstellen van het programma. Het Forum zetelt in de intermediaire stuurgroep rond de Engagementsverklaring Interculturaliseren waar het informatie uitwisselt en zich laat inspireren door good practices uit de ruimere cultuursector. Overheden & publieke opinie Het beleid staat voor grote uitdagingen. In een verrechtsende, individualiserende samenleving is het weinig zinvol om top down beleidslijnen te gaan uitzetten. Interculturaliseren vraagt ruimte en dynamiek aan de basis. Naar lokale besturen toe beogen we via lokale trajectbegeleiding voor steden en gemeenten meer aandacht voor het lokaal amateurkunstenbeleid en voor etnisch- culturele diversiteit. We brengen in kaart wat steden en gemeenten doen rond interculturaliteit en amateurkunsten. Met een bundeling goede praktijkvoorbeelden uit de sector, willen we overheden en publieke opinie stimuleren om in te zetten op diversiteit. Met de keuze voor een interculturele Week van de Amateurkunsten (één per beleidsperiode) geven we een krachtig signaal naar de buitenwereld toe. 6
Forum voor Amateurkunsten Abrahamstraat 13 9000 Gent T 09 235 40 00 info@amateurkunsten.be www.amateurkunsten.be Het Forum voor Amateurkunsten is het steunpunt en de belangenbehartiger van de sector amateurkunsten in Vlaanderen en Brussel. We stimuleren het overleg tussen de negen amateurkunstenorganisaties en dat met aanverwante domeinen. We coördineren samenwerking en zetten acties op touw die de uitstraling van amateurkunsten bevorderen. Samen met de amateurkunstensector werken we aan diversiteit en aan cultuurparticipatie van kansengroepen. Als belangenbehartiger voor de amateurkunstensector zijn we een gesprekspartner en adviseur voor overheden, beleidsmakers en opinievormers, en sporen we het debat aan over de rol van de amateurkunsten. We voeren onderzoek om amateurkunsten in kaart te brengen en een visie op amateurkunsten te ontwikkelen. Via evenementen brengen we amateurkunsten in de aandacht. Met de Week van de Amateurkunsten zetten we lokale partners aan om jaarlijks begin mei 10 dagen lang amateurkunsten uit te dragen over heel Vlaanderen en Brussel. De Week van de Amateurkunsten (WAK) is dé manier bij uitstek om amateurkunsten bij een breed en divers publiek in de picture te krijgen en betrokken stakeholders te engageren als ambassadeurs van amateurkunsten. Meer info op www.wak.be. 7