Octrooien in Gooi-, Eem- en Flevoland Regionale analyse naar innovatiekracht drs. R. van der Poel drs. M. Seip Contactpersoon KvK Gooi-, Eem- en Flevoland: mevr. M. Schokker Zoetermeer, april 2010
Dit onderzoek is gefinancierd door programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, KvK Gooi-, Eem- en Flevoland en 10 andere regionale Kamers van Koophandel. Het onderzoek is uitgevoerd door EIM in samenwerking met NL Octrooicentrum. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Margaretha Schokker van de Kamer van Koophandel Gooi-, Eem- en Flevoland: margaretha.schokker@kvk.nl. De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM bv. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldiging en/of openbaarmaking in welke vorm dan ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM bv. EIM bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with EIM bv. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM bv. EIM bv does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.
Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 1.1 Inleiding 5 1.2 Octrooidata: een resultaatvorm van innovatie 5 1.3 Doel van het onderzoek 6 1.4 Werkwijze 6 2 Octrooischets Gooi-, Eem- en Flevoland 9 2.1 Kerncijfers octrooien 9 2.2 Top octrooiaanvragende bedrijven en instellingen 10 2.3 Octrooien bedrijven en instellingen 11 2.4 Octrooiaanvragen particulieren 13 2.5 Grootteklasse 15 2.6 Sectoren 15 2.7 Technologie 19 3 Octrooien in de subregio's 23 3.1 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen 23 3.2 Sectoren 28 BIJLAGE I Afbakening clusters Gooi-, Eem- en Flevoland 31 BIJLAGE II Gebruikte afkortingen en begrippen 33 3
1 Inleiding 1.1 Inleiding Begin 2009 hebben Kamer van Koophandel Midden-Nederland en Octrooicentrum Nederland 1 een onderzoek uitgevoerd naar de innovatiekracht van Midden- Nederland op basis van octrooiaanvragen als maat voor innovatie 2. Het onderzoek heeft waardevolle inzichten gegeven in de verdeling van octrooiaanvragen naar grootteklassen qua het aantal werknemers en de branche van de aanvragende bedrijven. Ook werden innovatieve hotspots (ruimtelijke verdeling) van octrooiaanvragende bedrijven in Midden-Nederland duidelijk. De resultaten gaven aanleiding om het onderzoek te verbreden naar geheel Nederland. Het door EZ gefinancierde, en door EIM uitgevoerde programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap heeft dit onderzoek in samenwerking met NL Octrooicentrum op zich genomen. Het onderzoek is mogelijk gemaakt door bijdragen van het programmaonderzoek MKB en ondernemerschap, KvK Gooi-, Eemen Flevoland en tien andere regionale Kamers van Koophandel. 1.2 Octrooidata: een resultaatvorm van innovatie Bedrijven en andere organisaties kunnen op vele manieren bezig zijn met innovatie. Een bedrijf kan een nieuw product ontwikkelen, of op een slimme manier een dienst of productieproces verbeteren. Echter, niet alle vormen van innovatie leiden tot octrooiaanvragen. Zo is bijvoorbeeld het ontwikkelen van software, het gebruik van internet (e-business) of een nieuwe marktstrategie over het algemeen niet octrooieerbaar. Op een technologische innovatie die industrieel toepasbaar is, kan wel octrooi worden aangevraagd. Dit kan een nieuw product zijn, maar ook een technologische verbetering van een bestaande werkwijze of een bestaand productieproces. Waarom is een onderzoek naar octrooiaanvragen interessant? Het is één van de weinige manieren om innovaties vast te leggen en de uitkomsten van deze innovaties te meten. Daarnaast zijn octrooiaanvragen een waardevol instrument om te bepalen in welke mate partijen hun innovatie, zowel in commercieel als in technisch opzicht, het beschermen waard vinden. Een octrooiaanvraag kost geld. Derhalve worden innovaties alleen door middel van een octrooiaanvraag vastgelegd wanneer de aanvrager vindt dat zijn vinding waardevol genoeg is om te beschermen. Bijna elk land heeft een instantie waar een octrooiaanvraag kan worden ingediend. In Nederland is dit NL Octrooicentrum. Ook bestaan er instanties waarbij tegelijk voor meerdere landen een octrooi kan worden aangevraagd, zoals het Europees Octrooibureau (EOB) en de World Intellectual Property Organisation (WIPO). 1 Octrooicentrum Nederland maakt sinds begin januari 2010 deel uit van Agentschap NL en heet sinds die tijd NL Octrooicentrum. 2 Vernieuwend ondernemen in Midden-Nederland; een onderzoek naar de herkomst van octrooien, KvK Midden-Nederland/OCNL, 2009. 5
Bij onderzoeken 1 wordt veelal gekeken naar octrooiaanvragen en niet naar verleende octrooien. Dit is ten eerste, omdat regels, procedures en de duur voor toekenning van octrooien per octrooiverlenende instantie kunnen verschillen en het soms vele jaren duurt voordat een octrooi wordt verleend. Een andere reden is dat ook wanneer een octrooi niet wordt verleend, er toch innovatieve activiteiten hebben plaatsgevonden. Bovendien vinden aanvragen dichter bij het moment van uitvinden plaats dan het verleende octrooi. 1.3 Doel van het onderzoek Doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de herkomst van octrooien in de KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland. In dit onderzoek worden de volgende vragen beantwoord: Welke bedrijven en non-commerciële organisaties vragen de meeste octrooien aan? Hoeveel octrooiaanvragen worden er in KvK Gooi-, Eem- en Flevoland aangevraagd door bedrijven, instellingen en particulieren, en hoe verhoudt zich dat tot Nederland? Hoe groot zijn de bedrijven die octrooien aanvragen qua werkgelegenheid? Tot welke sectoren en clusters behoren deze bedrijven? Binnen welke technologiegebieden vragen deze bedrijven octrooien aan? Waar bevinden zich de innovatieve 'hotspots'? 1.4 Werkwijze Alle octrooiaanvragen van in Nederland gevestigde bedrijven, instellingen en personen, die ingediend zijn bij het Europees Octrooibureau (EOB), de World Intellectual Property Organisation (WIPO) en NL Octrooicentrum zijn in beschouwing genomen. Deze octrooiaanvragen zijn gekoppeld aan het handelsregister van de Kamers van Koophandel, zodat van deze bedrijven bekend is tot welk cluster/welke sector (op basis van een SBI-code) zij behoren en hoeveel werknemers zij in dienst hebben. De werkgelegenheidscijfers bij de Kamers van Koophandel hoeven echter niet altijd accuraat te zijn, omdat deze niet jaarlijks worden bijgewerkt. Om die reden zijn werkgelegenheidsgegevens uit de koppeling verrijkt met het landelijke LISA-werkgelegenheidsregister. Op de resultaten van de koppeling hebben een aantal hercorrecties plaatsgevonden. Vaak vragen bedrijven namelijk octrooien aan vanuit een holding, terwijl zij wel een 'echte' bedrijfsactiviteit uitvoeren, zoals het produceren van machines of het leveren van software aan bedrijven. Deze bedrijven zijn zover mogelijk teruggekoppeld aan het bedrijfsonderdeel waar de kernactiviteit van het bedrijf plaatsvindt en waar het grootste deel van het personeel actief is. Naast de sectorstructuur en bedrijfsgrootte zijn ook de technologiegebieden van de octrooiaanvragen inzichtelijk gemaakt. Onderscheid wordt hierbij gemaakt tussen zeven sectoren (technologiegebieden) volgens de Fraunhofer/OST/INPInomenclatuur. Op deze technologiegebieden wordt dieper ingegaan in hoofdstuk twee. 1 Dit geldt ook voor het onderhavige onderzoek. 6
Bij het lezen van dit rapport is het belangrijk om een tweetal zaken in het achterhoofd te houden. Er is in dit onderzoek gekeken naar de vestigingsplaats van de aanvrager. Deze hoeft namelijk niet gelijk te zijn aan de plaats waar de R&Dactiviteiten daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. Daarnaast zijn de octrooiaanvragen van de periode 2003-2007 geanalyseerd. Recentere data van 2008 en 2009 zijn nog niet beschikbaar in verband met de wettelijke geheimhoudingsperiode van 18 maanden met betrekking tot publicatie van octrooigegevens. 7
2 Octrooischets Gooi-, Eem- en Flevoland 2.1 Kerncijfers octrooien Tabel 1 Kerncijfers octrooien Gooi-, Eem- en Flevoland, 2003-2007 Onderwerp Aantal Landelijk aandeel Octrooiaanvragen 759 2,2% Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen 303 6,2% Aanvragen particulieren 215 6,8% Figuur 1 Ontwikkeling octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Gooi-, Eem- en Flevoland 2003-2007 (index 2003 = 100) 140 130 120 110 100 90 80 70 60 Gooi-, Eem- en Flevoland Nederland 2003 2004 2005 2006 2007 9
2.2 Top octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Tabel 2 Top 30 octrooiaanvragende bedrijven Gooi-, Eem- en Flevoland, 2003-2007 Bedrijfsnaam Gemeente Aantal octrooien Albemarle Netherlands B.V. Amersfoort 72 Solvay Pharmaceuticals B.V. Weesp 69 Givaudan Nederland Services B.V. Naarden 41 Quest International Services B.V. Naarden 21 Sun Chemical B.V. Weesp 17 Aslo-Twenty-Five B.V. Huizen 11 DHV B.V. Leusden 11 Feyecon Development & Implementation B.V. Weesp 10 Pepscan Systems B.V. Lelystad 9 Lemnis Lighting Patent Holding B.V. Naarden 9 Emotional Brain B.V. Almere 8 Tendris Solutions B.V. Naarden 7 Tbs Soest B.V. Soest 7 Kwt Holding B.V. Dronten 7 Modiform B.V. Leusden 6 Ecoplay International B.V. Muiden 6 Ecama Holding B.V. Nijkerk 6 Arizona Chemical B.V. Almere 6 Voestalpine Railpro B.V. Hilversum 5 Stibbe Management B.V. Blaricum 5 Hamstra B.V. Almere 5 Van Halteren Infra B.V. Bunschoten 4 Eagle Vision Systems B.V. Naarden 4 Avinity Systems B.V. Hilversum 4 Gomecsys B.V. Naarden 4 H.F.K. Engineering Baarn 4 Sterk Midden Nederland B.V. Eemnes 4 Hydrosence Technologies Europe B.V. Soest 4 Arcadis B.V. Amersfoort 4 Ingenieursbureau Moderniek B.V. Soest 4 10
Tabel 3 Top octrooiaanvragende niet-commerciële organisaties Gooi-, Eem- en Flevoland, 2003-2007 Organisatienaam Gemeente Aantal octrooien Id-Lelystad, Instituut Voor Dierhouderij En Diergezondheid B.V. Lelystad 5 Vereniging Eigen Huis Amersfoort 1 Coöperatieve Vereniging Easymeasure U A Amersfoort 1 Stichting 2Bewise Baarn 1 Stichting Id-Fix Research Foundation Huizen 1 Stichting Nationaal Lucht- En Ruimtevaart Laboratorium Marknesse* 1 * Deze stichting is ook in Amsterdam gevestigd en heeft vanuit die locatie drie octrooien aangevraagd. 2.3 Octrooien bedrijven en instellingen 2.3.1 Octrooiaanvragen Toelichting tabellen 4, 5 en 6 In de periode 2003-2007 zijn er door in Nederland gevestigde bedrijven en instellingen in totaal 34.874 octrooien aangevraagd. Zoals te zien is in tabel 4 komt slechts 2,2 procent van deze aanvragen uit de KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland. Hiermee bezet KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland de elfde plek. Wanneer we kijken naar het aantal octrooiaanvragende bedrijven en instellingen, dan komt de regio op de negende plaats. Om een eerlijke vergelijking te kunnen maken, moet echter wel rekening worden gehouden met de verschillen in aantallen bedrijven tussen de verschillende regio's. Om goed te kunnen vergelijken tussen regio's is het eerlijker om de octrooidichtheid te berekenen. Het aantal octrooiaanvragende bedrijven wordt dan gedeeld door het totaal aantal bedrijven in de KvK-regio. De uitkomsten staan in tabel 6. Wanneer wordt gekeken naar octrooidichtheid, dan eindigt KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland in de middenmoot. 11
Tabel 4 Octrooiaanvragen per KvK regio 2003-2007 (aantallen en percentages) KvK-regio Aantal Percentage 1 Brabant 16.409 47,1% 2 Den Haag 4.182 12,0% 3 Rotterdam 2.505 7,2% 4 Amsterdam 2.362 6,8% 5 Limburg 1.925 5,5% 6 Centraal Gelderland 1.548 4,4% 7 Midden-Nederland 1.470 4,2% 8 Oost-Nederland 1.217 3,5% 9 Zuidwest-Nederland 1.118 3,2% 10 Noord-Nederland 913 2,6% 11 Gooi-, Eem- en Flevoland 759 2,2% 12 Noordwest-Holland 466 1,3% Totaal in Nederland 34.874 100% 2.3.2 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Tabel 5 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen per KvK-regio (aantallen en percentages), 2003-2007 KvK-regio Aantal Percentage 1 Brabant 754 15,4% 2 Oost-Nederland 525 10,7% 3 Amsterdam 517 10,5% 4 Den Haag 479 9,8% 5 Midden-Nederland 457 9,3% 6 Rotterdam 424 8,6% 7 Centraal Gelderland 357 7,3% 8 Noord-Nederland 344 7,0% 9 Gooi-, Eem- en Flevoland 303 6,2% 10 Zuidwest-Nederland 298 6,1% 11 Limburg 244 5,0% 12 Noordwest-Holland 209 4,3% Totaal in Nederland 4.911 100% 12
Tabel 6 Octrooidichtheid per KvK-regio, 2003-2007 KvK-regio Octrooidichtheid* 1 Brabant 0,56% 2 Centraal Gelderland 0,51% 3 Oost-Nederland 0,50% 4 Midden-Nederland 0,45% 5 Zuidwest-Nederland 0,42% 6 Den Haag 0,41% 7 Noordwest-Holland 0,39% 8 Gooi-, Eem- en Flevoland 0,38%** 9 Amsterdam 0,37% 10 Limburg 0,37% 11 Rotterdam 0,36% 12 Noord-Nederland 0,33% Nederland 0,42% * Aantal octrooiaanvragende bedrijven/aantal hoofdvestigingen. Bron: aantal bedrijven (hoofdvestigingen) is Handelsregister Kamer van Koophandel. ** Een hoge of lage octrooidichtheid kan deels verklaard worden door de sectorstructuur en grootteklasseverdeling in een regio. Technologische bedrijven vragen bijvoorbeeld relatief vaker octrooien aan. Als hiervoor wordt gecorrigeerd, heeft KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland een octrooidichtheid van 0,43% boven het landelijk gemiddelde. Op basis van een gecorrigeerde ranglijst neemt KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland dan een zevende plaats in. 2.4 Octrooiaanvragen particulieren Toelichting tabel 7 Niet alleen het aantal bedrijven dat octrooien aanvraagt, is van belang voor de innovatiekracht van een regio, ook het aantal particulieren dat een aanvraag doet, draagt daaraan bij. Vanuit een uitvinding van een particulier kan immers in de toekomst een bedrijf ontstaan. Een hoog aantal particulieren dat een octrooiaanvraag doet, zou in de toekomst dus kunnen leiden tot een groter aantal innovatieve startende bedrijven. Tabel 7 toont het aantal aanvragen van particulieren dat vanuit de verschillende KvK-regio's is gedaan. Ook voor particulieren geldt dat een hoog aantal octrooien verklaard kan worden door een grote bevolkingsomvang in een regio. Om eerlijk te kunnen vergelijken tussen regio's is het aantal particulieren dat een octrooi aanvraagt, gedeeld door het aantal inwoners. Figuur 2 geeft de octrooidichtheid van particulieren weer per 10.000 inwoners. 13
Tabel 7 Octrooiaanvragen van particulieren, 2003-2007 KvK-regio Aantal Percentage 1 Brabant 574 18,2% 2 Den Haag 382 12,1% 3 Amsterdam 315 10,0% 4 Oost-Nederland 303 9,6% 5 Midden-Nederland 242 7,7% 6 Centraal Gelderland 240 7,6% 7 Rotterdam 239 7,6% 8 Gooi-, Eem- en Flevoland 215 6,8% 9 Noord-Nederland 208 6,6% 10 Limburg 151 4,8% 11 Noordwest-Holland 141 4,5% 12 Zuidwest-Nederland 136 4,3% Totaal in Nederland 3.146 100% Figuur 2 Octrooidichtheid van particulieren. Aantal octrooiaanvragen per 10.000 inwoners, 2003-2007 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Brabant Den Haag Gooi-, Eem- en Flevoland Amsterdam Midden-Nederland Noordwest-Holland Oost Nederland Centraal Gelderland Limburg Zuidwest Nederland Rotterdam Noord-Nederland Nederland Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum/CBS, 2010. 14
2.5 Grootteklasse Toelichting figuur 3 Om de grootte van de octrooiaanvragende bedrijven te bepalen, zijn de bedrijven gekoppeld aan de werkgelegenheidscijfers uit het Handelsregister. Deze gegevens zijn verrijkt met werkgelegenheidscijfers uit het landelijke LISA-register. Zo ontstaat de mogelijkheid om een beeld te vormen van de verdeling van de octrooiaanvragen en de octrooiaanvragende bedrijven naar verschillende grootteklassen. Figuur 3 biedt inzicht in de grootteklassenverdeling van octrooiaanvragen in KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland in vergelijking met die in Nederland. Figuur 3 Octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven in Gooi-, Eem- en Flevoland en Nederland naar grootteklasse, 2003-2007 Gooi-, Eem- en Flevoland 36% 22% 8% 31% 3% Octrooiaanvragende bedrijven Octrooiaanvragen Nederland Gooi-, Eem- en Flevoland Nederland 15% 8% 6% 58% 58% 70% 22% 20% 8% 12% 1% 5% 7% 6% 4% Micro (0-9) Klein (10-49) Middelgroot (50-199) Groot (200+) Onbekend 2.6 Sectoren In de tabellen 8 tot en met 11 staat de verdeling weergegeven van de octrooiaanvragen naar sector en grootteklasse. 15
Tabel 8 % octrooiaanvragen per sector ten opzichte van totaal octrooiaanvragen Gooi-, Eem- en Flevoland + vergelijking met Nederland, 2003-2007 Sector Gooi-, Eem- en Flevoland Nederland Landbouw, jacht en bosbouw 0,0% 0,0% Visserij 0,0% 0,0% Winning van delfstoffen 0,1% 0,4% Industrie 42,3% 73,0% Nutsbedrijven 0,0% 0,1% Bouwnijverheid 2,4% 1,4% Reparatie van consumentenartikelen en handel 11,3% 5,4% Horeca 0,0% 0,0% Financiële instellingen 2,6% 0,5% Gezondheids- en welzijnszorg 0,7% 1,1% Vervoer, opslag en communicatie 1,4% 0,7% Zakelijke dienstverlening 26,9% 10,7% Overheid 0,0% 0,0% Onderwijs 0,3% 1,4% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 2,5% 0,7% Vermarkten van octrooien* 1,8% 1,8% Holdings 4,3% 2,2% Overig 3,3% 0,6% Totaal 100% 100% Food en agribusiness 0,4% 6,4% Transport en logistiek 11,2% 4,3% Bouwen en ontwerpen 14,4% 5,6% Zorg en medtech 12,1% 3,7% ICT en media 13,0% 46,7%** * Dit zijn bedrijven die zich hoofdzakelijk toeleggen op het kopen van octrooien om deze vervolgens weer te verkopen of licenties van het betreffende octrooi uit te geven. ** Philips wordt ook tot dit cluster gerekend 16
Tabel 9 % octrooiaanvragende bedrijven per sector ten opzichte van totaal octrooiaanvragende bedrijven Gooi-, Eem- en Flevoland + vergelijking met Nederland, 2003-2007 Sector Gooi-, Eem- en Flevoland Nederland Landbouw, jacht en bosbouw 0,0% 0,2% Visserij 0,0% 0,1% Winning van delfstoffen 0,3% 0,9% Industrie 19,8% 28,8% Nutsbedrijven 0,0% 0,4% Bouwnijverheid 3,3% 4,5% Reparatie van consumentenartikelen en handel 18,2% 18,1% Horeca 0,0% 0,2% Financiële instellingen 2,6% 1,8% Gezondheids- en welzijnszorg 1,3% 1,4% Vervoer, opslag en communicatie 1,7% 1,1% Zakelijke dienstverlening 29,4% 24,5% Overheid 0,0% 0,2% Onderwijs 0,7% 0,8% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 3,6% 1,5% Vermarkten van octrooien 2,3% 3,3% Holdings 9,9% 8,3% Overig 6,9% 4,0% Totaal 100% 100% Food en agribusiness 1,0% 3,3% Transport en logistiek 16,2% 14,7% Bouwen en ontwerpen 14,2% 17,2% Zorg en medtech 4,6% 5,2% ICT en media 14,9% 13,5% 17
Tabel 10 Uitsplitsing octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven cluster ICT en media, 2003-2007 Octrooiaanvragen Octrooiaanvragende bedrijven Cluster* Aantal Percentage Aantal Percentage Kunsten 3 2,8% 3 5,5% Media en entertainment 3 2,8% 3 5,5% Creatieve zakelijke dienstverlening 26 23,9% 10 18,2% Content 11 10,1% 9 16,4% Diensten 22 20,2% 14 25,5% Hardware 44 40,4% 16 29,1% ICT en media (cluster) 109 100% 55 100% * Tussen de onderscheiden onderdelen van cluster ICT en media zit overlap. Tabel 11 Octrooiaanvragen per sector naar grootteklasse (in aantal werkzame personen)*, 2003-2007 Micro Klein Middelgroot Groot Sector/grootteklasse (0-9) (10-49) (50-199) (200+) Totaal Industrie 7% 18% 9% 67% 100% Reparatie van consumentenartikelen en handel 59% 24% 15% 1% 100% Zakelijke dienstverlening 56% 30% 3% 10% 100% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 84% 5% 5% 5% 100% Transport en logistiek 55% 24% 20% 1% 100% Bouwen en ontwerpen 54% 31% 6% 10% 100% Zorg en medtech 10% 10% 5% 75% 100% ICT en media 56% 31% 6% 6% 100% KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland gemiddeld 36% 22% 8% 31% 100%** Nederland gemiddeld 15% 8% 7% 71% 100%** * In de tabellen 11 en 12 zijn alleen de sectoren opgenomen waar het aantal octrooiaanvragende bedrijven groter is dan 10. ** telt niet op tot 100% vanwege ontbreken categorie onbekend 18
Tabel 12 Octrooiaanvragende bedrijven per sector naar grootteklasse (in aantal werkzame personen), 2003-2007 Micro Klein Middelgroot Groot Sector/grootteklasse (0-9) (10-49) (50-199) (200+) Totaal Industrie 30% 38% 17% 15% 100% Reparatie van consumentenartikelen en handel 60% 29% 9% 2% 100% Zakelijke dienstverlening 74% 19% 3% 4% 100% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 73% 9% 9% 9% 100% Transport en logistiek 59% 29% 10% 2% 100% Bouwen en ontwerpen 72% 21% 5% 2% 100% Zorg en medtech 50% 29% 14% 7% 100% ICT en media 59% 29% 7% 5% 100% KvK regio Gooi-, Eem- en Flevoland gemiddeld 58% 22% 8% 5% 100%* Nederland gemiddeld 58% 20% 12% 6% 100%* * telt niet op tot 100% vanwege ontbreken categorie onbekend 2.7 Technologie Toelichting In deze paragraaf wordt gekeken binnen welke technologiegebieden de meeste octrooien worden aangevraagd. Aan de hand van de Fraunhofer/OST/INPI-tabel (1993) wordt iedere octrooiaanvraag aan de hand van de IPC-codes waarop de aanvraag betrekking heeft, toegekend aan één of meerdere hoofdgebieden, te weten: I. Elektriciteit en elektronica II. Instrumenten III. Chemie en materialen IV. Farmacie en biotechnologie V. Industriële processen VI. Werktuigbouw en machines VII. Consumentenproducten, bouw en mijnbouw Om de sterke en zwakke punten van de KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland duidelijker naar voren te brengen, is voor de zeven technologiegebieden, in zogenaamde spindiagrammen, aangegeven of de betreffende KvK-regio slechter of beter dan het gemiddelde van Nederland scoort. Dit gebeurt aan de hand van de specialisatie-index. Een specialisatie-index groter dan 1 geeft aan dat er meer dan gemiddeld aanvragen voor betreffende technologieën worden ingediend. Een waarde kleiner dan 1 betekent dat juist minder octrooien dan gemiddeld worden aangevraagd in het betreffende technologiegebied. Figuur 4 geeft de verhouding weer in KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland van de technologiegebieden ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De vette lijn in het diagram is het landelijk 19
gemiddelde. Omdat Philips met zijn vele octrooiaanvragen een grote invloed heeft op de uitkomst in figuur 5, is Philips buiten de cijfers gehouden. In figuur 6 staat de bijdrage van KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland aan het landelijke totaal van octrooiaanvragen in een bepaald technologiegebied weergegeven. Figuur 4 Technologiegebieden octrooiaanvragen Gooi-, Eem- en Flevoland (inclusief Philips), 2003-2007 VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw VI. Werktuigbouw en machines I. Elektriciteit en elektronica 2,5 1,5 0,5-0,5 II. Instrum enten III. Chemie en materialen V. Industriële processen IV. Farmacie en Biotechnologie Bron: NL Octrooicentrum, 2010. Figuur 5 Technologiegebieden octrooiaanvragen Gooi-, Eem- en Flevoland (exclusief Philips), 2003-2007 VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw VI. Werktuigbouw en machines I. Elektriciteit en elektronica 2,5 1,5 0,5-0,5 II. Instrum enten III. Chemie en materialen V. Industriële processen IV. Farmacie en Biotechnologie Bron: NL Octrooicentrum, 2010. 20
Figuur 6 Technologie per KvK regio 2003-2007 I. Elektriciteit en elektronica II. Instrumenten III. Chemie en materialen IV. Farmacie en Biotechnologie V. Industriële processen VI. Werktuigbouw en machines Brabant Den Haag Rotterdam Amsterdam Limburg Centraal Gelderland Midden-Nederland Oost Nederland Zuidwest Nederland Noord Nederland Gooi, Eem- en Flevoland Noordwest-Holland VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bron: NL Octrooicentrum, 2010. 21
3 Octrooien in de subregio's In het vorige hoofdstuk is ingegaan op de herkomst van octrooien voor sectoren, grootteklassen en technologiegebieden voor KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland als geheel. Dit hoofdstuk laat de verdeling zien van octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven en instellingen voor de subregio's Eemland, Flevoland en Gooi en Vechtstreek. 3.1 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Tabel 13 Octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven en instellingen naar subregio in de periode 2003-2007 Octrooiaanvragen Octrooiaanvragende bedrijven (Sub)regio Aantal Percentage Aantal Percentage Eemland 263 34,7% 103 34,0% Flevoland 179 23,6% 109 36,0% Gooi en Vechtstreek 317 41,8% 91 30,0% KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland 759 100% 303 100% Toelichting figuur 7, 8 en 9 In figuur 7 is de ruimtelijke verdeling van de octrooiaanvragende bedrijven geprojecteerd op een postcode-4-kaart. Dat wil zeggen dat alle bedrijven die tot dezelfde 4-cijferige postcode behoren, samengevoegd worden tot een stip. Hoe groter de stip, des te meer bedrijven. In figuur 8 zijn de octrooiaanvragen op een kaart weergegeven. In figuur 9 staat de octrooidichtheid voor alle subregio's in Nederland weergegeven. In de donkere gebieden bevinden zich naar verhouding meer octrooiaanvragende bedrijven, in de lichte gebieden minder. 23
Figuur 7 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland, 2003-2007 24
Figuur 8 Octrooiaanvragen KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland, 2003-2007 25
Tabel 14 Octrooidichtheid subregio's Gooi-, Eem- en Flevoland, 2003-2007 Subregio's Octrooidichtheid* Eemland 0,38% Flevoland 0,41% Gooi en Vechtstreek 0,36% KvK-regio Gooi-, Eem- en Flevoland 0,38% Nederland 0,42% * Aantal octrooiaanvragende bedrijven/aantal hoofdvestigingen. Bron: aantal bedrijven (hoofdvestigingen) is Handelsregister Kamer van Koophandel. 26
Figuur 9 Kaart octrooidichtheid KvK-subregio's, 2003-2007 Bron: EIM, 2010. 27
3.2 Sectoren Tabel 15 Octrooiaanvragen naar sector en subregio, 2003-2007 Gooi en Gooi-, Eem- Sector/(sub)regio Eemland Flevoland Vechtstreek en Flevoland Nederland Landbouw, jacht en bosbouw 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Visserij 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Winning van delfstoffen 0,0% 0,6% 0,0% 0,1% 0,4% Industrie 43,0% 27,9% 49,8% 42,3% 73,0% Nutsbedrijven 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,1% Bouwnijverheid 4,6% 1,7% 0,9% 2,4% 1,4% Reparatie van consumentenartikelen en handel 14,4% 17,3% 5,4% 11,3% 5,4% Horeca 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Financiële instellingen 1,1% 0,6% 5,0% 2,6% 0,5% Gezondheids- en welzijnszorg 0,0% 2,8% 0,0% 0,7% 1,1% Vervoer, opslag en communicatie 0,8% 2,2% 1,6% 1,4% 0,7% Zakelijke dienstverlening 24,0% 35,8% 24,3% 26,9% 10,7% Overheid 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Onderwijs 0,4% 0,6% 0,0% 0,3% 1,4% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 1,9% 0,6% 4,1% 2,5% 0,7% Vermarkten van octrooien 3,0% 2,8% 0,3% 1,8% 1,8% Holdings 3,4% 4,5% 5,0% 4,3% 2,2% Overig 3,4% 2,8% 3,5% 3,3% 0,6% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Food en agribusiness 0,8% 0,6% 0,0% 0,4% 6,4% Transport en logistiek 13,7% 17,3% 5,7% 11,2% 4,3% Bouwen en ontwerpen 17,9% 11,2% 13,2% 14,4% 5,6% Zorg en medtech 2,3% 9,5% 21,8% 12,1% 3,7% ICT en media 14,1% 10,1% 13,9% 13,0% 46,7%* * Philips wordt ook tot dit cluster gerekend. Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010 28
Tabel 16 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen naar sector en subregio, 2003-2007 Gooi en Gooi-, Eem- Sector/(sub)regio Eemland Flevoland Vechtstreek en Flevoland Nederland Landbouw, jacht en bosbouw 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,2% Visserij 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,1% Winning van delfstoffen 0,0% 0,9% 0,0% 0,3% 0,9% Industrie 19,4% 26,6% 12,1% 19,8% 28,8% Nutsbedrijven 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,4% Bouwnijverheid 4,9% 2,8% 2,2% 3,3% 4,5% Reparatie van consumentenartikelen en handel 22,3% 19,3% 12,1% 18,2% 18,1% Horeca 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,2% Financiële instellingen 1,9% 0,9% 5,5% 2,6% 1,8% Gezondheids- en welzijnszorg 0,0% 3,7% 0,0% 1,3% 1,4% Vervoer, opslag en communicatie 1,0% 2,8% 1,1% 1,7% 1,1% Zakelijke dienstverlening 26,2% 28,4% 34,1% 29,4% 24,5% Overheid 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,2% Onderwijs 1,0% 0,9% 0,0% 0,7% 0,8% Milieudienstverlening, cultuur en recreatie en overige dienstverlening 2,9% 0,9% 7,7% 3,6% 1,5% Vermarkten van octrooien 2,9% 2,8% 1,1% 2,3% 3,3% Holdings 8,7% 7,3% 14,3% 9,9% 8,3% Overig 8,7% 2,8% 9,9% 6,9% 4,0% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Food en agribusiness 1,9% 0,9% 0,0% 1,0% 3,3% Transport en logistiek 20,4% 18,3% 8,8% 16,2% 14,7% Bouwen en ontwerpen 16,5% 11,0% 15,4% 14,2% 17,2% Zorg en medtech 1,9% 10,1% 1,1% 4,6% 5,2% ICT en media 12,6% 12,8% 19,8% 14,9% 13,5% 29
BIJLAGE I Afbakening clusters Gooi-, Eem- en Flevoland Food en Agribusiness 01 (landbouw, jacht en dienstverlening voor de landbouw en jacht), en 15 (vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken), 513 (groothandel in voedings- en genotsmiddelen), 512 (groothandel in landbouwproducten) 5111 (handelsbemiddeling in o.a. landbouwproducten), 5188 (groothandel in landbouwmachines, -werktuigen en tractoren)+74873 Transport en Logistiek 60 (vervoer over land), 61 (vervoer over water), 62 (vervoer door de lucht), 63 (dienstverlening voor het vervoer (weging, laden, lossen, overslag etc.), 641 Post- en koeriersdiensten, 50 (handel in en reparatie van auto's en motorfietsen; benzineservicestations, 51 (groothandel en handelsbemiddeling (niet in auto's en motorfietsen) ZONDER 5146.1 (groothandel in farmaceutische producten) en 5146.2 (groothandel in medische, tandheelkundige, verpleegkundige en laboratoriumproducten/instrumenten) en 5153 (groothandel in hout en bouwmaterialen) en 5143 (groothandel in elektrische apparaten, audio/video/beeld/verlichting)-633 Bouwen en Ontwerpen 45 (bouwnijverheid), 5153 (groothandel in hout en bouwmaterialen), 5246 (detailhandel/winkels in ijzerwaren, gereedschappen, verf en bouwmaterialen -> doe-hetzelfartikelen), 20 (houtindustrie), 2812 (vervaardiging van metalen constructiewerken, ramen, deuren en kozijnen, 5113 (handelsbemiddeling in hout, vlakglas, sanitair en bouwmaterialen), 70 (verhuur van en handel in onroerend goed), 742 (architecten, ingenieurs, en overige technische ontwerp-, teken- en adviesbureaus) Zorg en Medtech 85 (gezondheids- en welzijnszorg); 33 (vervaardiging medische apparaten/instrumenten, orthopedische artikelen, precisie- en optische instrumenten en uurwerken), 5146.2 (groothandel in medische, tandheelkundige, verpleegkundige en laboratoriumproducten/instrumenten), 244 (vervaardiging van farmaceutische producten) ICT en Media 92311, 92312, 92313, 92321, 92323, 92521 (kunsten), 2211, 2212, 2213, 2214, 2215, 74811, 92111, 92112, 9212, 9213, 92201, 92202, 92203, 92343, 9240 (media en entertainment), 74201, 74202, 74401, 74402, 74875 (creatieve zakelijke dienstverlening), 2211, 2212, 2213, 2214, 2215, 74401, 74402, 74811, 74875, 92111, 92112, 9212, 9213, 92201, 92202, 92203, 92343, 9240 (Content), 2221, 22221, 22222, 22223, 22224, 22225, 22226, 2231, 2232, 2233, 6420, 7133, 7210, 7221, 7222, 7230, 7240, 7250, 7260 (diensten), 3002, 3130, 3162, 3210, 3220, 3230, 73102, 74204, 74208 (hardware). 31
BIJLAGE II Gebruikte afkortingen en begrippen Tabel 17 Gebruikte afkortingen en begrippen afkorting Verklaring DPMA ECLA EOB Fraunhofer/OST/ INPI-nomenclatuur Handelsregister IPC LISA SBI USPTO WIPO Deutsches Patent- und Markenamt. Duits patentbureau dat zich bezighoudt met de verlening van octrooien en merken. European CLAssification system. Classificatiesysteem dat door het EOB wordt gebruikt om octrooiaanvragen te classificeren. Europees Octrooi Bureau. Een bureau dat de octrooiverlening afhandelt voor de landen aangesloten bij het Europees Octrooi Verdrag (EOV). Classificatie van technologiedomeinen, opgesteld door een samenwerking van het Fraunhofer Instituut (Duitsland), het Observatoire des Sciences et Technologies en Institut national de la propriété industrielle (Frankrijk). Door de overheid gehouden register waarin de gegevens van rechtspersonen en ondernemingen vermeld staan. In Nederland ligt de uitvoering van het Handelsregister in handen van de Kamer van Koophandel. Internation Patent Classification. Taalonafhankelijk classificatiesysteem dat internationaal wordt gebruikt om octrooiaanvragen naar technologiegebied te classificeren. Databestand met gegevens over alle vestigingen in Nederland waar betaald werk wordt verricht. Standaard BedrijfsIndeling. Wordt gebruikt om bedrijfseenheden in te delen naar hun economische hoofdactiviteit. United States Patents and Trademark Office. Organisatie voor de registratie van Intellectueel Eigendom in de Verenigde Staten. World Intellectual Property Organisation. Onderdeel van de Verenigde Naties, gevestigd in Genève, dat zich bezighoudt met Intellectueel Eigendom. 33