TOESTEMMING VOOR AFSTAAN VAN RESTMATERIAAL VOOR DE WETENSCHAP

TOESTEMMING VOOR AFSTAAN VAN RESTMATERIAAL VOOR DE WETENSCHAP Afstaan van restmateriaal Informatie voor de patiënt U zult binnenkort een IVF/ICSI-behandeling ondergaan. Tijdens deze behandeling worden er eicellen/zaadcellen gecollecteerd en embryo s gecreëerd. In bepaalde gevallen kan een deel van dit materiaal, zoals onrijpe, niet-bevruchte, of abnormaal bevruchte eicellen, embryo s van slechte kwaliteit, en abnormale embryo s na pre-implantatie genetische diagnostiek niet gebruikt worden voor uw behandeling en deze worden normaliter vernietigd. Ander restmateriaal dat normaal wordt vernietigd is het vocht uit de follikels (eiblaasjes) waarin de eicellen hebben gezeten, en ook het cultuurmedium (kweekvloeistof) waarin het embryo heeft ingezeten tijdens de kweek. Toestemming en weigering Het afstaan van dit restmateriaal vindt plaats op vrijwillige basis. Als u toestemt, wordt u gevraagd het toestemmingsformulier te tekenen (zie laatste pagina) per specifiek onderzoeksonderwerp. Hierbij is toestemming van beide partners vereist. Jullie hebben het recht te weigeren geslachtscellen of embryo s af te staan per specifiek onderzoek en kunnen jullie toestemming, tot de aanvang van het onderzoek, intrekken. Indien jullie toestemming tot onderzoek niet wordt gegeven of wordt herroepen, zal dit uiteraard geen invloed zal hebben op de kwaliteit van de arts-patiënt relatie. Voordelen/Kosten De studies bieden geen medisch of ander voordeel voor uzelf, maar de bekomen resultaten kunnen leiden tot nieuwe en meer efficiënte methodes voor de behandeling van onvruchtbaarheid. Uw deelname aan de studie brengt geen bijkomende kosten mee voor u, maar biedt ook geen financieel voordeel. Vertrouwelijkheid Als u akkoord gaat om aan deze studie deel te nemen, zullen uw persoonlijke en klinische gegevens tijdens deze studie worden geanonimiseerd (hierbij is er totaal geen terugkoppeling meer mogelijk naar uw persoonlijke dossier). In overeenstemming met de Belgische wet van 8 december 1992 en de Belgische wet van 22 augustus 2002, zal uw persoonlijke levenssfeer worden gerespecteerd. Als de resultaten van de studie worden gepubliceerd, zal uw anonimiteit aldus verzekerd zijn. Bovendien is alle onderzoek op menselijke embryo s en gameten strikt onderworpen aan de Wet betreffende het onderzoek op embryo s in vitro van 11 mei 2003, gepubliceerd in het Staatsblad van 28 mei 2003, die onder meer bepaalt dat het verboden is om geslachtscellen en embryo s te gebruiken voor volgende doeleinden: onderzoek op embryo's na de eerste 14 dagen van de ontwikkeling, de periode van invriezing niet inbegrepen; reproductief menselijk kloneren; het creëren van chimaeren of hybride wezens; terugplaatsen van menselijke embryo's bij dieren; commerciële doeleinden; onderzoeksinterventies die genetische veranderingen tot stand zouden brengen. Allen hierna volgende onderzoeksprojecten werden goedgekeurd door het lokaal Ethisch Comité UZ Gent, en onderzoek waarbij ook embryo s aan te pas komen werd tevens goedgekeurd door de Federale Commissie voor medisch en wetenschappelijk onderzoek op embryo s in vitro. Alle studies worden uitgevoerd onder supervisie van Prof. Dr. Marleen Temmerman, diensthoofd, en Prof. Dr. Petra De Sutter, afdelingshoofd. Versie: 04/09/2012 ARG-F-2121.07 IC vers restmateriaal wetenschap (NL ) 1/7

Onderzoeksproject 1: Analyse van calcium patroon in humane eicellen en toepassing van diverse activatiestimuli A. Doelstelling: Gefaalde of abnormaal lage bevruchting na intracytoplasmatische sperma injectie (ICSI) is vooral te wijten aan een probleem in de activatie van de eicel veroorzaakt door de zaadcel of de eicel. In dit onderzoek willen we de rol van de eicel verder onderzoeken. Deze eicel moet immers voldoende rijp zijn om calcium stijgingen te produceren die vereist zijn voor de start van de eicelactivatie en het begin van embryonale delingen. Onze Afdeling Reproductieve Geneeskunde beschikt over de expertise om geassisteerde eicelactivatie toe te passen om de calcium stijgingen kunstmatig op te wekken tijdens ICSI en zo dit activatieprobleem op te lossen. De klinische toepassing van geassisteerde eicelactivatie tijdens ICSI werkt zeer efficiënt wanneer de zaadcel de oorzaak is van gefaalde bevruchting, maar minder efficiënt wanneer een eicelfactor vermoed wordt. De bedoeling van dit aangevraagde project is om de rol van de eicel te bestuderen door enerzijds het calcium-patroon te analyseren en anderzijds na te gaan welke kunstmatige activatie middelen het meest geschikt zijn om calcium-stijgingen te induceren en de embryonale ontwikkeling te ondersteunen. B. Methodologie: a) Calcium patroon analyse: het calcium patroon van in het labo uitgerijpte eicellen zal vergeleken worden met in vivo uitgerijpte eicellen na injectie van afgestane zaadcellen of na het toepassen van kunstmatige activatie middelen. b) Embryonale ontwikkeling: Rijpe eicellen zullen geïnjecteerd worden met afgestane activatie deficiënte zaadcellen en de bovenstaande geoptimaliseerde artificiële activatie agentia zullen vergeleken worden in hun efficiëntie om de embryonale ontwikkeling ondersteunen. Voor dit onderzoek kunnen restzaadcellen afgestaan worden, alsook resteicellen: onrijpe eicellen, en rijpe eicellen (eventueel na invriezen) wanneer op de dag van pick-up geen zaadcellen aanwezig zijn. Het doel van het onderzoek kan niet worden bereikt door onderzoek op overtallige embryo's. C. Duur/Goedkeuring: Voor dit onderzoek zullen de eicellen of embryo s maximaal 6 dagen in cultuur gehouden worden en daarna vernietigd worden. Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal en Federaal Ethisch Comité. (2009/130 en Adv020). Versie: 04/09/2012 ARG-F-2121.07 IC vers restmateriaal wetenschap (NL ) 2/7

Onderzoeksproject 2: Invloed van embryomorfologie op stamcelderivatie efficiëntie en moleculaire karakterisering / identificatie van intermediaire structuren tussen binnenste celmassa en stamceluitgroei A. Doelstelling: De grootste bron van restembryo s voor stamcelonderzoek zijn de embryo s van onvoldoende kwaliteit, die niet in aanmerking komen voor terugplaatsing of invriezen daar ze bijna geen implantatiekans hebben. Ondanks hun verminderd ontwikkelingspotentieel vormen deze restembryo s een interessante bron voor de derivatie van nieuwe humane embryonale stamcellijnen. Echter is er weinig informatie bekend over hun ontwikkelingspotentieel zowel op het niveau van het embryo als hun capaciteit om stamcellijnen te vormen daar ze klinisch minder interessant zijn. Temeer is uit de literatuur van humaan stamcelonderzoek gebleken dat de oorsprong en de kwaliteit van de gebruikte embryo s zelden beschreven wordt, dit omdat stamcellabo s meestal niet direct verbonden zijn met een IVF labo. Dus zou het nuttig zijn om de gebruikte restembryo s en daaruit volgende dag 5 embryo s (=blastocysten) in detail te scoren om zo na te gaan of bepaalde kwaliteiten van blastocysten wel of niet aanleiding kunnen geven tot een stamcellijn, of bepaalde morfologische kenmerken van het embryo een invloed hebben op het maken van stamcellijnen. Bij stamcelderivatie zal de binnenste celmassa van de blastocyst zich vasthechten op een voedingslaag en unieke veranderingen ondergaan en wanneer succesvol uiteindelijk resulteren in een stamcellijn na 10 à 25 dagen. Welke tijdelijke veranderingen er optreden wanneer de binnenste celmassa evolueert naar een stamcellijn werd tot nu toe niet bestudeerd. B. Methodologie: a) Kijken of er een verband bestaat tussen een bepaald morfologisch kenmerk van een restembryo (nl. graad van fragmentatie, multinucleatie, delingssnelheid, ongelijke blastomeren, abnormale bevruchting, of combinaties ervan) met de blastocyst ontwikkeling en stamcelderivatie efficiëntie. b) Moleculaire karakterisering en vergelijking van de verkregen embryonale stamcellijnen c) Identificeren van intermediaire structuren die optreden tussen het uitplaten van de binnenste celmassa en de uiteindelijke stamceluitgroei aan de hand van time-lapse imaging en specifieke kleuringen. Voor dit onderzoek kunnen restembryo s afgestaan worden die niet in aanmerking komen voor terugplaatsing (embryo transfer) of voor invriezen wegens hun lage kwaliteit. C. Duur/Goedkeuring: Voor stamcelderivatie wordt de binnenste celmassa geïsoleerd uit de blastocyst dmv immunosurgery of mechanisch wegsnijden op dag 6-8 wat leidt tot vernietiging van deze blastocysten. Vervolgens zullen de embryonale stamcellijnen ontstaan uit de binnenste celmassa in cultuur gehouden worden en moleculair gekarakteriseerd en vergeleken worden, waarbij intermediaire structuren zullen geïdentificeerd worden Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal en Federaal Ethisch Comité. (2009/281 en Adv022) Versie: 04/09/2012 ARG-F-2121.07 IC vers restmateriaal wetenschap (NL ) 3/7

Onderzoeksproject 3: De invloed van small molecules op embryo ontwikkeling/epiblast vorming en hun effect op vroege stamceluitgroei en derivatie / Humane X chromosoom activiteit tijdens de overgang naar pluripotentie. A.Doelstelling: Restembryo s voor stamcelonderzoek zijn ondanks hun verminderd ontwikkelingspotentieel een belangrijke bron voor het afleiden van en onderzoek naar humane embryonale stamcellijnen. Door het toevoegen van bepaalde chemische inhibitoren, small molecules genaamd, willen we trachten de efficiëntie van de vorming van embryonale stamcellen te verhogen. Er wordt namelijk verondersteld dat het toevoegen van bepaalde moleculen aan restembryo s een positief effect zou hebben op de inner cell mass vorming, dit is het klompje cellen waaruit de embryonale stamcellen afgezonderd worden. Dit zal dus leiden tot een grotere efficiëntie van stamcelderivatie. Bij vrouwelijke embryo s, waar er twee X chromosomen aanwezig zijn (één afkomstig van de moeder en één afkomstig van de vader) wordt op een bepaald moment één X chromosoom geïnactiveerd. Het tijdstip wanneer dit gebeurt is bij dierlijke modellen reeds onderzocht, maar bij de mens nog niet. Daarom willen we de dynamiek van de XX activiteit tijdens de vroege humane embryonale ontwikkeling en tijdens stamcelderivatie onderzoeken. B.Methodologie: Small molecules: a) We zullen nagaan of het toevoegen van bepaalde moleculen aan embryo s tijdens verschillende fasen van hun ontwikkeling een positieve invloed heeft op de ontwikkeling van deze embryo s, met name of er hierdoor meer epiblastcellen (voorlopers van humane embryonale stamcellen) gevormd worden. b) Tevens zal er ook nagegaan worden of deze moleculen ook de vorming van intermediaire structuren kunnen promoten, die in een latere fase aanleiding kunnen geven tot embryonale stamcellen. c) Hiervoor zullen de embryo s morfologisch gescoord worden, en zullen er moleculaire karakterisatie testen uitgevoerd worden (zoals immunokleuringen en genexpressie analyse door middel van qpcr), en niewe stamcellijnen afgezonderd worden X-chromosoom activiteit: Verse rest-embryo s zullen gekweekt worden tot het blastocyst stadium enerzijds, en anderzijds zullen embryonale stamcellen afgezonderd worden. Volgende technieken zullen gebruikt worden om de activatie status van het X chromosoom te bepalen: a) Immunokleuringen & FISH (Fluorescence In situ Hybridisatie) b) DNA methylatie analyse van het X chromosoom in humane embryo s c) DNA methylatie analyse van het X chromosoom tijdensd de hesc derivatie Voor dit onderzoek kunnen restembryo s afgestaan worden die niet in aanmerking komen voor terugplaatsing (embryo transfer) of voor invriezen wegens hun lage kwaliteit. C.Duur/Goedkeuring: Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal en Federaal Ethisch Comité. (2009/281 en Adv030) Duur van deze studie: 2 jaar. Versie: 04/09/2012 ARG-F-2121.07 IC vers restmateriaal wetenschap (NL ) 4/7

Onderzoeksproject 4: Vitrificatie van rest embryo s en ingevroren-ontdooide rest embryo s: analyse van de overleving. A. Doelstelling: Het doel van deze studie is het bestuderen of dag 5 embryo s (blastocysten) afkomstig van verse restembryo s efficiënt ingevroren kunnen worden door middel van vitrificatie. Alsook blastocysten afkomstig van ingevroren-ontdooide restembryo s welke een tweede invriesproces ondergaan. In de literatuur zijn er veel studies beschreven rond het vitrificeren van blastocysten afkomstig van verse embryo s. Deze studies tonen aan dat vitrificatie leidt tot een hoog overlevingspercentage na ontdooien. Maar er is echter weinig studie gedaan rond het herinvriezen (2 e maal invriezen) van blastocysten afkomstig van ingevroren-ontdooide embryo s door middel van vitrificatie. Aangezien er geen studies voorhanden zijn willen we met deze studie nagaan of een 2 de invriesproces een vergelijkbaar resultaat geeft op overleving als een 1 ste invriesproces op blastocyst stadium. B. Methodologie: Het experiment zal 2 groepen omvatten: In de eerste groep zullen de blastocysten afkomstig zijn van verse restembryo s die een 1 ste invriesproces ondergaan door middel van vitrificatie. Enkel blastocysten van goede kwaliteit zullen in aanmerking komen. In een tweede groep zullen de blastocysten afkomstig zijn van ingevroren-ontdooide rest embryo die een 2 de invriesproces ondergaan door middel van vitrificatie. Hier zal ook enkel goede kwaliteit blastocysten in aanmerking komen. Alle gevitrificeerde blastocysten zullen morfologisch geanalyseerd worden na vitrificatie. Finaal zal een vitaliteitkleuring gebeuren gevolgd door fixatie en vervolgens door middel van fluorescentie microscopie geëvalueerd worden. Voor dit onderzoek kunnen restembryo s afgestaan worden die niet in aanmerking komen voor terugplaatsing (embryo transfer) of voor invriezen wegens hun lage kwaliteit, alsook ingevroren ontdooide embryo s die niet in aanmerking komen voor terugplaatsing (embryo transfer). C. Duur/Goedkeuring: Voor dit onderzoek zullen de embryo s maximaal 7 dagen in cultuur gehouden worden en daarna vernietigd worden. Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal en Federaal Ethisch Comité. (2009/660 en Adv027). Duur van deze studie: 2 jaar. Onderzoeksproject 5: Fixatie van humane resteicellen na gefaalde bevruchting of gefaalde rijping Analyse van gefaalde bevruchte of onrijpe resteicellen: eicellen die geen bevruchting vertonen of die niet verder uitrijpen naar het rijpe stadium zullen gefixeerd en gekleurd worden om een beter inzicht te verkrijgen in de onderliggende oorzaak. Voor dit onderzoek kunnen resteicellen: onrijpe eicellen en gefaalde fertilisatie eicellen die niet voor uw IVF of ICSI behandeling in aanmerking komen, afgestaan worden. Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal Ethisch Comité, UZ Gent. (2010/182) Versie: 04/09/2012 ARG-F-2121.07 IC vers restmateriaal wetenschap (NL ) 5/7

Onderzoeksproject 6: Aanleggen van een bank van ingevroren eicellen afgestaan voor onderzoek: analyse van de spoelfiguur en ontwikkeling na artificiële activatie. Verbetering van het invries- en ontdooiproces van eicellen, zaadcellen en embryo s, om de overlevingskansen te verhogen. Voor dit onderzoek kunnen resteicellen: onrijpe eicellen, gefaalde fertilisatie eicellen, of rijpe eicellen wanneer op de dag van pick-up geen zaadcellen aanwezig zijn, afgestaan worden die niet voor uw IVF of ICSI behandeling in aanmerking komen afgestaan worden. Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal Ethisch Comité, UZ Gent. (2010/212) Onderzoeksproject 7: Onderzoek naar het mechanisme van communicatie tussen granulosa cellen en eicellen In follikelvocht bevinden zich granulosa cellen die zich rond de eicel bevinden. Deze granulosacellen communiceren met de eicellen, echter op een nog ongekende manier. Voor dit onderzoek kan follikelvocht waarin de eicellen zich bevinden afgestaan worden. Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal Ethisch Comité, UZ Gent (EC UZG 2009/429, B67020096864) Onderzoeksproject 8: Studie van mogelijke competentie-indicatoren van de eicel via analyse van follikelvocht en van follikelcellen. De somatische cellen die de eicel omringen, zijn ook aanwezig in follikelvocht. De studie van de competentie-indicatoren van de eicel in follikelvocht en in follikelcellen is van groot belang om een beter inzicht te verwerven in het proces van de follikelrijping en om de eicel van de best mogelijke kwaliteit te selecteren in het kader van geassisteerde reproductie. Voor dit onderzoek kan follikelvocht waarin de eicellen zich bevinden afgestaan worden. Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal Ethisch Comité, UZ Gent (EC UZG 2012/464). Versie: 04/09/2012 ARG-F-2121.07 IC vers restmateriaal wetenschap (NL ) 6/7

Toestemmingsverklaring Tussen de Afdeling Reproductieve Geneeskunde, Universitair Ziekenhuis Gent, De Pintelaan 185, 9000 Gent enerzijds en Mevrouw... Adres... Partner... Adres............ anderzijds, werd het volgende overeengekomen: De patiënt stemt erin toe dat voor - onderzoeksproject 1: restzaadcellen akkoord / niet akkoord resteicellen akkoord / niet akkoord - onderzoeksproject 2: restembryo s akkoord / niet akkoord - onderzoeksproject 3: restembryo s akkoord / niet akkoord - onderzoeksproject 4: restembryo s akkoord / niet akkoord - onderzoeksproject 5: resteicellen akkoord / niet akkoord - onderzoeksproject 6: resteicellen akkoord / niet akkoord - onderzoeksproject 7: follikelvocht akkoord / niet akkoord - onderzoeksproject 8: follikelvocht akkoord / niet akkoord die niet in aanmerking komen voor de IVF/ICSI-behandeling, afgestaan worden voor wetenschappelijk onderzoek. De patiënt verklaart hierbij op een voor haar/hem begrijpelijke wijze mondeling en schriftelijk te zijn ingelicht over de aard, de methode en het doel van de studies. De schriftelijke informatie behorend bij deze verklaring hebben zij ontvangen en gelezen. Er wordt overeengekomen dat de eicellen/zaadcellen en embryo s op geen enkele manier zullen gebruikt worden voor zwangerschap en dat het materiaal op het einde van het experiment zal worden vernietigd. Het afgestane materiaal wordt anoniem behandeld. Als de resultaten van de studie worden gepubliceerd, zal uw anonimiteit aldus verzekerd zijn. De patiënt is zich ervan bewust dat deze studies ter beoordeling en controle aan het Ethisch Comité van het UZ Gent, en aan de Federale Commissie voor medisch en wetenschappelijk onderzoek op embryo s in vitro werden voorgelegd en voldoen aan de wet van 11 mei 2003, de wet betreffende het onderzoek op embryo's in vitro. De patiënt is ervan op de hoogte dat deelname aan de studies geen bijkomende kosten meebrengen en dat er geen financieel voordeel aan verbonden is. De patiënt kan zich op elk moment uit de studies terugtrekken tot op het ogenblik dat de studie is gestart, zonder hiervoor een verklaring te hoeven afleggen en zonder dat dit op enigerlei wijze invloed zal hebben op de verdere behandeling en de relatie met de arts. Gelezen en goedgekeurd, Dr... (Stempel en handtekening) Datum:. Mevrouw. (Naam en handtekening) Partner (Naam en handtekening) Versie: 04/09/2012 ARG-F-2121.07 IC vers restmateriaal wetenschap (NL ) 7/7