Tijdschrift voor Economie en Management

Transcriptie

1

2 Tijdschrift voor Economie en Management Driemaandeliikse mblikatie van de Faculteit der Economische en Toeae~aste ~conornische v eten schappen van de Katholieke Universiteit te Leuven, uitgegeien in samenwerking met Ekonornika, vereniging van afgestudeerden van de faculteit. Redactie : Hoofdredacteur: Prof. Filip Abraham Adjunct-Hoofdredacteur: Prof. Ann Gaeremynck Redactiesecretariaat. Tijdschrift voor Economie en Management Redactiesecretariaat * Mevr. Annemie Ronsmans Naamssstraat 69 B Leuven Tel * Fax annemie.ronsmans(5uecon.kuleuven.ac.be Kernredactie: Guido De Bruyne; Marnik Dekimpe; Jan D'Haene; Dirk Heremans; Joep Konings; Chris Lefebvre; Piet Sercu; Martina Vandebroek; Cynthia Van Hulle; Reinhilde Veugelers en Hans Dewachter Redactieraad: P. Beghin (R.U.Gent); H. Daems (K.U.Leuven); R. De Bondt (K.U.Leuven); M. Dombrecht (Nationale Bank van België); S. Proost (K.U.Leuven); E. Schokkaert (K.U.Leuven); P. Van Cayseele (K.U.Leuven); W. Vanthielen (L.U.C. Limburg) en J. Vuchelen (V.U.Brussel) Verantwoordelijke uitgever: F. Abraham, Beukenlaan 34, 3001 Heverlee De Redactie beoordeelt de kwaliteit van de bijdragen maar kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor de inhoud. The Editorial Board judges the quality of the contributions published but can not be held responsible for their content. Abonnementsvoorwaarden: Soort abonnement Persoonlijk abonnement Studentenabonnement Institutioneel abonnement (bedrijven, instellingen e.d....) Via Belgische boekhandel Partner Ondernemingen 1 abonnement 4 abonnementen 10 abonnementen Buitenlands abonnement Via buitenlandse boekhandel Individueel nummer Ekonornika Alumni leden Staff-leden E.T.E.W. Foto kaft: Rik Daze - Wondelgem Prijs Bfr 600 Bfr Bfr Bfr Bfr Bfr Bfr 60 $ 60 $ 500 Bfr 900 Bfr 900 Bfr Prijs in Euro l &

3 KATHOLIEKE UNIVERSITEIT TE LEUVEN FACULTEIT DER ECONOMISCHE EN TOEGEPASTE Ti jdsc hrifi voor economie en Voorwoord Laudatio Prof. H. Gerber INHOUD "The Actuarial Sixties" of "Zestig Jaar Actuariaat aan KULeuven" 60 jaren Actuariële Wetenschappen aan de K.U.Leuven De nabije toekomst van het actuariaat in Leuven Actuarieel onderzoek en opleiding aan de K.U.Leuven Laudatio voor Baron Valere Croes M. J. GOOVAERTS en J. DHAENE M. J. GOOVAERTS H. CLEMEUR J. DHAENE M. J. GOOVAERTS J. DEMEY Lijst met geslaagden van de opleidingen Actuariële Wetenschappen aan de K.U.Leuven Some Remarks on IBNR Evaluation Techniques M.J. GOOVAERTS, J. DHAENE, E. VANDEN BORRE, H. REDANT How to Determine the Capital Reyuirements for a Portfolio of Annuity Liabilities J. DHAENE, M.J. GOOVAERTS, S. VANDUFFEL, D. VYNCKE Risk Measures, Measure for Insolvency Risk and Economical Capital Allocation M.J. GOOVAERTS, J. DHAENE, R. KAAS Eindverhandelingen Boekbesprekingen Inhoudsopgave 2001 DECEMBER XK)1 DRIEMAANDELIJKS JAARGANG XLVI

4

5 I *i:ib-sdé FORTIS AC Sol~d partners, flexible soluiions O n r rge E%* l" Solid partners, flexible solutions KBC Pd SECURA Delgi ari Rr

6

7 Tijdschrift voor Ecoiiomie en Maiiageineilt Vol. XLVI, 4, 2001 Preface By M. J. GOOVAERTS and J. DHAENE On behalî of the actuarial commuiiity we like to thaiik Dean Prof. Dr. F. Abraham for liis kind invitation of devoting a special issue of "Tijdschrift voor Economie en Management" to the special events that took place in the acadeinic year in the context of Actuarial Sciences. The K.U. Leuven celebrated its 575th birthday while the division of Actuarial Sciences celebrated its 60th anniversary. We are very grateful to the Academic Authorities for nominating Prof. Dr. Hans Gerber as Doctor Honoris Causa on the second of February We are also indebted to a group of fonner actuarial students for their initiative to create an award for outstanding merits within the ack~arial world. This idea was supported by AGF Belgiuin (Allianz Group), De Vaderlandsche (ING Group), Fortis AG, FB Verzekeringen N.V., KBC, Secura Belgian Re and Mercator Noordstar. The award was unanimously attributed to Baron Valère Croes. On the first of February, a colloquium entitled "The Insurancial Approach - Linking Insurance and Financial Concepts" was organised. We would like to thanlt Prof. C. Hipp, E. Shiu, J. Carrière, H. Gerber, G. Van Dingenen and E. Vanden Borre for their very interesting tallts as wel1 as Prof. H. Buhlmann and J.M. Kupper, the president of the KVBA-ARAB as chairmen. This special issue also contains some scientific contributions of members of the actuarial staff of the K.U. Leuven. We also would like to thank the "Onderzoeksraad K.U. Leuven" for a GOA grant accorded to a joint group of researcliers in statistics, finailce and actuarial sciences, providing the necessary funds for a project on dependenties in insurance. We are also veiy gratefül to the Actuarial Contact Program (ACP) between Leuven R&D, FB

8 Verzekeringen, KBC and De Vaderlandsche which gives US the opportunity to apply our academic research to practica1 insurance probleins. We would als0 like to tliank David Vyncke for assisting in the cornpilatioil of the present issue.

9 Tijdschrift voor Economie en Management Vol. XLVI, 4, 2001 Laudatio voor Professor Hans U. Gerber door M. GOOVAERTS Marc J. Goovaerts K.U.Leuven, Departement Toegepaste Ecoiiomische Weteiischappeii - Actuariële Wetenschappeii ABSTRACT Laudatio, uitgesprolten in Leuven op 2 februari 2001, door Prof. Dr. M.J. Goovaerts ter gelegenheid van het verlenen van het eredoctoraat van de Katholieke Universiteit Leuven aan Prof. Dr. Hans Gerber.

10 Het is een oude traditie dat de K.U.Leuven op de feestdag van haar patroonheilige eredoctoraten toekent aan personen die de academische gemeenschap bijzonder verdienstelijk acht. In die lange reeks va11 eredoctoraten nemen de eretitels die vandaag worden toegekend een bijzondere plaats in, omdat de universiteit dit jaar haar 57Ye verjaardag viert. De Katholieke Universiteit Leuven wil professor Hans Gerber van het Institzlf des Sciences Actuarielles de 1'EcoIe des Hautes Etudes Commerciales de I' Université de Lausanne deze bijzondere eer toekerì~eii voor zijn toonaangevende rol in 'net actuarieel onderricht en onderzoek. Vooral de buitengewone elegantie van zijn onderzoel<, dat diepgaand inzicht i11 coinplexe inateries heeft opgeleverd, verdient dit bijzondere eerbetoon. Bovendien behandelt hij in zijn artikels en boeken onderwerpen die verder reiken dan de zuivere act~iariële wetenschap, maar ook de wisselwerking tussen verzekering en financiën omvatten. Hans Gerber kan worden beschouwd als de vader van de "insurancial research". Uitreiking van liet eredoctoraat aan Prof. I-lans U. Gerber (links van Rector Oosterlinck) door Rector André Oosterlinck (midden) in aanwezigheid van Prof. M. J. Goovaerts (rechts van Rector Oosterlinck)

11 Na zijn master-diploma in de wiskunde aan de ETH van Ziirich wilde Hans Gerber een doctoraat behalen alvorens actuaris te worden. Hij begon op het gebied van de zuivere wiskunde. Na een jaar werd aan de ETH een leerstoel actuariële wetenschappen opgericht die door prof. H. Bulilinann werd bekleed. Deze overtuigde hem om van zuivere wiskunde op toegepaste wiskunde over te stappen, en zich meer bepaald toe te spitsen op de stochastische processen en actuariële wetenschappen. Hans Gerber beliaalde in 1969 zijn doctoraat in de wiskunde aan de ETH Ziirich op het onderwerp "Decision Criteria for Compound Poisson Distributions". Van 1969 tot 1981 was hij in de Verenigde Staten werkzaam. Hij bracht een jaar door aan de universiteit van Rochester en was tijdens het academiejaar en van 1972 tot 1981als hoogleraar verbonden aan de universiteit van Miclligan. In die periode werkte hij ook een jaar voor een Zwitserse levens- en pensioenverzekeringsn~aatscl~~ppij. De boeken die professor Gerber schreef, dienden als basis voor de actuariaatopleidingen in de hele wereld. Hij is immers één van de auteurs van Actzlarial Mathematics (samen met Bowers, Hickman, Jones en Nesbitt), dat door de Society of Actuaries werd gepubliceerd. Het wordt als handboek gebruikt in de actuariële opleiding in de Verenigde Staten die daar door een beroepsorganisatie wordt georganiseerd. Reeds in 1979 verscheen van zijn hand een meesterwerk over zuiver actuariële technieken, met name An Introduction to Mathernatical Risk Theov, dat door de Huebner Fouiidation werd gepubliceerd. Daarin legt hij op een ongewoon elegante en originele manier het voorwerp van de actuariële methodologie uit en stelt hij de vaak moeilijk te vatten en ingewikkelde resultaten voor die in het begin van de voorbije eeuw iil deze wetenschapstak werden geboekt. De Europese actuarissen van de laatste twee decennia werden gevonnd door de ideeën die hij in dat boek heeft venverkt. Maar de boelten van professor Gerber openden ook de deur voor actuarieel onderzoek en onderricht in landen zonder traditie op dat vlak. Zijn beroemde werk, Life Insurance Mathematics werd vertaald in het Duits, het Russisch, het Chinees en het Sloveens. Graag zou ik even willen stilstaan bij de uitzonderlijke resultaten die professor Gerber in zijn researchwerk heeft behaald. Uiteraard werd zijn onderzoekswerk reeds herhaaldelijk gelauwerd, denk inaar aan de IAA-AAI Centennia1 Award (Brussel 1995), de Prize of the Society of Actuaries (samen met E. Shiu in 1995), en de Halmstad

12 Prize. In 1990 werd hem de eerste Warren Chair of Actuarial Science toegewezen. Hij is corresponderend lid van verschillende actuariële verenigingen, onder ineer van de Belgische KVBA-ARAB, het Irzstit~ito Itnliano de Attz~nri, en de Union Str,asbourgeoise des Actuaires. Hij heeft zeer actief bijgedragen tot de verspreiding van het actuarieel onderzoek, met name als samensteller van tal van toonaangevende vakbladen over verzekeringswiskunde en economie. Professor Gerber was de eerste die het martingale-concept invoerde iil dat deel van de actuariële theorie dat aan 'ruin' waarschijnlijkheid is gewijd. Hij dced dat in 1973 met een artikel "Martingales in Risk Theory" dat in het Bulletin of the Swiss Association of Actuaries verscheen. Het concept houdt verbaild met het mathematische begrip van een eerlijk spel. Terwijl al het actuariële onderzoek over 'ruin' probabiliteiten tot in 1973 met behulp van Fourier-transformaties en integraal-differentiaal verg el ijlt in gei^ werd gedaan, werd na 1973 veel van het werk tot het martingale-concept gereduceerd. Dat onderzoeksresultaat was van fundamenteel belang, maar Hans Gerber heeft daarnaast ook over meer toegepaste onderwerpen gepubliceerd, zoals over "Cystic Fibroses" bijvoorbeeld. Vanaf 1993 heeft professor Gerber zijn onderzoelc vooral toegespitst op de interactie tussen verzekering en financiën, zich baserend op wat actuarissen gewoonlijk de Esscher transformaties noemen. Hij schreef, meestal samen met E. Shiu, verschillende studies over financiële modellen die werden opgelost niet behulp van actuariële technieken die de kloof tussen verzekering en financiën overbrugden. Nu in het dagelijkse leven het onderscheid tussen verzekeringsmaatschappijen en financiële instellingen vervaagt, leiden de inzichten van professor Gerber tot een instruiiient dat verzekerings- en financiële theorieën combineert in wat inen 'verzekeringswislui~de' kan noemen. Het onderzoek in actuariaat heeft veel aan professor Hans Gerber te danken. Dankzij zijn onderzoek kunnen de actuarissen fungeren als volwaardige partners in de symbiose tussen financiële ingenieurs, financiële wiskundigen, verzelteringseconomistei~, verzekeringsaccountants en verzekeringsregelaars.

13 Tijdschrift voor Economie en Mailageillent Vol. XLVI, 4, jaar Actuariële Wetenschappen aan de KULeuven door H. CI'FMFITR K.U.Leuven, Deparlement Toegepaste Economische Weteilschappen ABSTRACT Toespraak van Prof. H. Cleineur op de Academische Zitting op 1 februari 2001 te Leuven naar aanleiding van de viering van 60 jaar achlariële opleiding en ter gelegenheid van het toekennen van een eredoctoraat aan Prof: Dr. H. Gerber.

14 I. INLEIDING In enkele zinnen de geschiedenis van 60 jaar actuarieel ondenvijs aan de KUL samenvatten is feitelijk onbegonnen wet-k. Het is bovendien ook volslagen onverantwoord om zoiets te doen zonder de nodige historische bronnen te hebben aangesproken en bestudeerd. Helaas ontbraken mij de tijd en de middelen hiertoe. De schets die hierna volgt, gebaseerd op zeer partiële informatie en persoonlijke herinileringen, is dus zonder twijfel onvolledig, subjectief, en bepaalde aspecten ervan zijn wellicht niet eens meer relevant in de huidige context. Hiervoor mijn gemeende excuses. 11. HET BEGIN Op 27 juli 1942, te 15h30 houdt het Instituut voor Actuariële Wetenschappen, gehecht aan de School voor Economische Wetenschappen haar eerste deliberatie. We hebben hieniit afgeleid dat actuariaat in 1941 voor de eerste inaal op het lesprograinma van de KULeuven moet geprijkt hebben. Wat de stichters van het instituut, oiider impuls van Prof. Doiy, in die tijd precies voor ogen hadden, en waarom zonodig iii volle oorlogstijd een instituut voor actuariële wetenschappen diende opgericht, is mij niet bekend. Het beroep van actuaris was zeker niet nieuw in die periode. Het eerste wereldcongres van actuarissen had reeds plaatsgegrepen in 1895, uitgereltend te Brussel. Het heeft dus minstens 50 jaar geduurd vooraleer het beroep van actuaris in België op academisch vlak werd erkend met een specifíelce opleiding en een eigen diploma. Het zou echter nog eens minstens veertig jaar d~ireii vooraleer de beroepsinstantie zelf, bij monde van de Koninklijke Vereniging van Belgische Actuarissen, het diploma van licentiaat in de actuariële wetenschappen van de KULeuven als volwaardig zouden erkennen. De geschiedenis van deze lijdeiisweg zal ik u ditinaal echter besparen. Ik zou de geschiedenis van 60 jaar actuarieel onderwijs en ook onderzoek willen indelen in twee periodes, de eerste gaande van de veertiger jaren tot rond 1968, het jaar van de splitsing van de tweetalige universiteit, een tweede periode gaande van 1968 tot nu.

15 Laten we dus beginnen met de eerste periode, van 1941 tot Over de eerste professoren aan het instituut is mij niet zoveel bekend. Van het prograiiima mag aangenomen worden dat het weinig veranderingen oiiderging in de loop der jaren. Er bestond een tweejarig programma 'graduaat in de actuariële wetenschappen', voor studenten zonder al te grondige wiskundige vooropleiding, en een tweejarig prograinnia 'licentiaat i11 de actuariële wetenschappen' voor hen die wel de nodige wiskundige kennis hadden. Met een licentie in de actuariële wetenschappen kon Inen een 'voorbereidende proef voor de graad van actuaris'aanvatten, en een jaar later, mits stage en eindwerk gewijd aan een probleem uit de praktijk van de actuaris, kon men worden uitgeroepen tot actuaris. Doctoraten komen slechts voor vanaf het einde van deze periode. 'Tot het einde van de zestiger jaren was het leerprogramma in de eerste plaats gericht op financiële verrichtingen en levensverzekeringen, aangevuld met enige noties van waarschijnlijkheidsrekeiiing, een laagje algemene economie en boekhouden, en zelfs een cursus algemene pathologie, bedoeld om de toekomstige actuaris aanspreekbaar te maken voor de raadgevende geneesheer van de verzekeringsmaatschappij. De opleiding was dus duidelijk gericht op de levensverzekeringsactuaris, wiens voornaamste kunnen moest bestaan uit het uitrekenen van wiskundige reserves en afkoopwaarden allerhande. Het was de tijd van de mechanische rekenmachines, die als technische wondertoestellen spaarzaam aan de studenten werden uitgeleend tijdens oefeningen en die in onze naïeve ogen een treffende gelijkenis vertoonden met grootmoeder's koffiemolen. Dikwijls gaven de professore11 les zowel aan de Franstalige studenten als aan de Nederlandstaligen, en in sommige lessen zaten beide groepen zelfs samen, maar wel gescheiden door een denkbeeldige maar daarom niet minder reële demarcatielijn die midden door de leszaal liep. De tijden van "Leuven Vlaams" en "Walen buiten" waren niet veraf. Voor wat de studenten betreft, beschikken we over een uniek docuinent, n1 het deliberatieboek waarin vanaf juli 1942 de uitslagen vali de deliberaties werden genoteerd. Ditzelfde boek is overigens tot vandaag continu in gebruik gebleven. Uit de deliberatieverslagen van de eerste jaren blijkt dat de actuariële wetenschappen nu niet bepaald een succesnummer waren, speciaal aan de Nederlandstalige kant.

16 Verschillende jaren na elkaar komt niet een student opdagen. Nederlandstalige studenten sclirijven zich in aan de Franstalige afdeling, en niet zonder reden, want na hun studies zouden ze ineestal in een exclusief Franstalig milieu terechtkomen. Tot ver in de zestiger jaren, en zelfs later, blijft het jaarlijkse studentenaantal zeer beperkt, hetgeen regelillatig tot spanningen leidde, zeker vanaf het ogenblik waarop de overheid de subsidiëring van de universiteiten zou gaan baseren op de studeilteilaantallen. Anderzijds was het ook de zweepslag die wellicht nodig was, of minstens geholpen heeft om het onderwijs en onderzoek op peil te brengen en te houden. Dit neemt niet weg dat in deze periode actuarissen werden opgeleid die, dank zij hun persoonlijk talent, inzet en kunde, later de hoogste treden op de maatschappelijke ladder zouden bereiken. Merkwaardig voor die periode zijn ook de bindingen die bestaan tussen de actuariële wetenschappen en de Koninklijke Militaire School. Verschillende professoren van de KMS doceren aan het Instituut voor Actuariële Wetenschappen, en niet zelden zitten officieren, meestal in burger, tussen de studenten. Een aantal oefeningen tijdens de lessen actuariële statistiek hadden dan ook, op een min of meer verdoken wijze, betrekking op het bombarderen van vliegvelden of het keuren van een lading obussen, maar dit was zeker niet de regel. Bepaalde verzekeringsmaatschappijen gaven overigens aan oud-officieren de gelegenheid om een tweede loopbaan te beginnen in f~~ncties waar hun ervaring inzake organisatie, administratie en persoiieelsbeleid erg op prijs werden gesteld, en dikwijls terecht. Ik wil het ltorte overzicht van deze eerste periode echter niet afsluiten zoiider een kol-te hulde aan wijlen Prof. Felix Vereycken. Hij was niet alleen een channailt en innemend heerschap, gedreven lesgever en begaan met het welzijn van zijii studenten en zijn actuarieel instituut. Bovendien was hij Secretaris Generaal aan het Ministerie van Onderwijs en toeverlaat van zijn studenten die hij dikwijls een duwtje in de rug k011 geven bij het aanvatten van hun professionele loopbaan. 1V TOT NU 1968 voimt in vele opzichten een breuklijn in de geschiedenis van liet instituut. Verschillende gebeurtenissen lopen samen en zullen

17 voor een kleine paleisrevolutie zorgen. De universiteit wordt gesplitst, door allerlei oinstandiglieden verdwijnt de eerste generatie professoren in een relatief korte tijdspanne eii een nieuwe garde komt aangetreden. Voor liet eerst worden fulltime professoren aangesteld, het prograinma wordt grondig hervonnd, niet-leven actuariaat wordt ingevoerd en tezelfdertijd wordt de noodzakelijke basis gelegd oin wetenschappelijk onderzoek op actuarieel vlak mogelijk te inaken. De vastbenoeinde professor ei^ beschikken over assistenten, artilsels en onderzoelssrapporten worden her en der gepubliceerd, en stilaan bouwt het IAW zich een reputatie op in het buitenland. Een en ander is niet zonder de nodige inspanningen verlopen, maar het resultaat mag er zijn. Vandaag hoort het IAW, naar het oordeel van een objectief panel van experten tot de vier of vijf hoogst gequoteerde actuariële onderzoekscentra ter wereld. Het studentenaantal volgt in zekere mate, maar toch niet voldoende om liet instituut een definitieve overlevensgarantie le bezorgen. Ook al om enige financiële problemen te verzachten wordt het actuarieel onderzoek een nieuwe richting uitgestuurd, nl. praktijkgericht. Vanaf de 80er jaren zoekt het IAW, via Leuven Research and Developinent, aansluiting bij de verzekeringsmaatschappijen en biedt hen aan om via een door de maatschappijen samengestelde stuurgroep een aantal thema's actuarieel uit te benen, en gebruilsersvriendelijlse oplossingen voor te stellen. Deze stuurgroep, waarin 6 verzekeringsmaatschappijen waren vertegenwoordigd, heeft jarenlang het onderzoek in de actuariële wetenschappen begeleid op terreinen zoals AIDS, differentiële sterfte, marktsegmentatie, scoringtechnielsen en diverse andere theina's, gaande zelfs tot de mogelijke toepassing van artificiële intelligentie in verzekeringen. Bij afloop van dit onderzoeksprograinma was het IAW rijp voor gericht contractueel onderzoek op aanvraag van zowel privé inaatschappijen als overheidsinstellingen. Een run-off bedrijf werd hier geïncubeerd. In het begin der 90er jaren werd met het oog op een consolidatie overgegaan tot een interuniversitaire samenwerking met de actuariële afdeling van de VUB, een samenwerkingsakkoord die voor een periode van vijf jaar werd afgesloten. Het programina werd andermaal hervonnd, professoren van beide universiteiten zouden het nieuwe programma onder elkaar verdelen volgens ieder kunne en

18 vermogen en, als tegenprestatie, zou de VUB haar studenten actuariële naar Leuven sturen. Zodoende werd een entiteit gecreëerd die als enige in Vlaanderen actuariële wetenschappen zou doceren, hetgeen destijds was voorgesteld als conditio sine qua non voor de verdere subsidiëring van de studies in de actuariële wetenscliappeii. Bij de afloop van de periode van vijf jaar werd het sanieiiwerkingsakkoord door de KULeuven echter opgezegd. Uiteraard is sinds 1968 buitengewoon veel gebeurd niet alleen op actuarieel vlak, inaar ook in de wereld van verzekeringen, van pensioenfondsen, van beleggingen, van informatica. Zich aanpassen aan, en zo mogelijk wat voor uit lopen op de nieuwe eisen die bedrijven aan jonge actuarissen stellen is niet steeds eenvoudig geweest. Nochtans was men er zich aan het IAW voldoende van bewust dat permanente veniieuwing volstrekt noodzakelijk was. Zo ltoinen we stilaan aai1 het einde van de tweede periode in de geschiedenis van de Actuaricle wetenschappeil aai1 de KULeuveii. Terug krijgen we een sainenloop van omstandigheden die ongetwijfeld een nieuwe wending aan de actuariële wetenschappen zal geven. In de eerste plaats het droevig overlijden van onze collega Nelson De Pril. Daarnaast een nieuwe omwenteling van het programma, nodig om zich aan te passen aan nieuwe ministeriële richtlijnen iiizalce universitaire onderwijs. Vervolgens het aantreden van een nieuwe generatie professoren, voor een deel ook gebonden aan de verdwijning van Prof. De Pril. Tenslotte zet een allereerste ere-doctoraat in actuariële wetenschappen, toebedeeld aan collega Hans Gerber een orgelpunt aan deze periode. V. DE OUD-STUDENTEN Actuariële wetenschappen is niet alleen een opleiding, het is niet alleen een wetenscliap, liet is ook ei1 misschien vooral een beroep, maar dan wel een beroep dat zijn terrein allang niet meer beperkt tot het verzekeringswezen. Daardoor vinden we vandaag oud-studenten tenig in de ineest diverse professionele functies en branches, van techniek tot marketing, van verzekeringsmaatschappij tot onderwijs, van de Verenigde Staten tot het Midden Oosten. Daardoor ontstaat het risico dat onze oud-studenten elkaar veel te vlug uit het oog verliezen. Daaroin graag nog een paar woorden over het alunmigebeuren.

19 Tot het einde van de boer jaren was een tweetalige oud-studentenvereniging actief voor afgestudeerden van beide taalgroepen. De splitsing van het Instituut, alsmede het feit dat de overgrote ineerderheid van de leden van deze vereniging sowieso Franstalig was, heeft deze oud-studenten vereniging definitief naar cie UCL zijde doen overslaan. Hierdoor ontstond een leegte aan Nederlandstalige kant die in feite, en ondanks diverse verdienstelijk pogingen, nooit op een afdoende wijze werd opgevuld. Een actieve oud-studentenvereniging had in mijn overtuiging een efficiënte vertolker kunnen geweest zijn van standpunten o.m. bv inzake de erkenning van het KUL diploma in actuariële wetenschappen, die gezien de omstandigheden soilis bitter weinig gehoor laegen bij de Belgische actuariële beroepsvereniging. Vandaar een hernieuwde oproep naar de studenten en oud-studenten toe oin voldoende energie en sainenhorigheidsgevoel op te brengen ten einde een alumnivereniging voor het actuariaat weer leven in te blazen. De tijden zijn er wellicht niet naar, en ieder bezwijkt onder het gewicht van zijn of haar professionele en andere taken, inaar in de loop der jaren ontstaat ongetwijfeld in elk van ons het verlangen om, samen inet collega's, en vertrekkend uit een gezamenlijke band, nl. de studiën in de actuariële wetenschappen aan deze universiteit, de schouders te zetten onder een of meerdere specifieke projecten. Een actieve alumnivereniging kan en inoet hiervoor het noodzakelijke kader scheppen, niet als een wat weemoedige bijeenkomst van mijinerende oudgedienden, inaar wel als toekomstgerichte denktank voor het actuariaat aan de KULeuven.

20

21 Tijdsclirift voor Economie en Management Vol. XLVI. 4,2001 De nabije toekomst van het Actuariaat in Leuven door J. DHAENE Jan Dhaene K.U.Leuven, Departement Toegepaste Econorriische wetenschappen ABSTRACT Toespraak van Prof. J. Dhaene op de Academische Zitting op 1 febniari 2001 te Leuven naar aanleiding van de viering van 60 jaar actuariële opleiding ei1 ter gelegenheid van het toekennen van een eredoctoraat aan Prof. Dr. H. Gerber.

22 Laat mij toe om kort een overzicht te schetsen van het in de nabije toekomst geplande onderzoek door de actuariële onderzoeksgroep van deze universiteit. De integratie van financiële en verzekeringsactiviteiten, die onder andere weerspiegeld wordt in het vervagen van het onderscheid tussen bepaalde financiële en verzekeringsproducten, leidt tot de nood aan de ontwikkeling van een geïntegreerde finailciëel - actuariële benadering. Deze "insurancial approach", zoals we dit fenomeen deze morgen op het colloquiuin genoemd hebbcn, kan leiden tot een adequatere evaluatie van de economische activiteit van de verzekeraar (zowel op portefeuille- als op bedrijfsniveau). De te ontwikkelen technieken moeten eveneens aangewend kunnen worden op het niveau van het productbeheer, bijvoorbeeld in het kader van de problematiek van de premiestelling en de provisionering. Traditioneel bestond cle taak van de actuaris erin ervoor te zorgen dat de technische verzekeringsrisico's verbonden met de verzekeringsportefeuille in voldoende mate onder controle waren. De traditionele actuaris is dan ook vertrouwd met het bestuderen van sommen van individuele risico's die alle onderling onafhankelijk verondersteld worden. Indien de risico's een identieke kansverdeling bezitten, en indien de verzelseringsportefeuille een voldoende omvang heeft, dan zal, wegens de Wet van de Grote Aantallen, de variantie van de gemiddelde uitkering per polis voldoende klein zijn. Onder deze assumpties zal "risk pooling" dus het pure technische verzelseringsrisico elimineren. Bij het bestuderen van het verzelceringsproces over een langere tijdshorizon (bijvoorbeeld in het kader van de voorzienings-problematiel) komt naast het pure actuariële risico, ook het financiële risico om de hoek kijken. Bij lange termijn-evaluaties wordt de actuaris aldus geconfronteerd met een reelts van onzekere uitleeringen (en inkomsten) op toeltomstige tijdstippen, waarvan hij de huidige waarde wil bepalen. Traditioneel wordt Isomaf gemaakt met het financiële risico door het invoeren van een deterministische iiitrestvoet, die langs de veilige lcant, dus voldoende laag (soms zelfs gelijk aan O), gekozen wordt. Het is evident dat bij een dergelijke benadering de realiteit soms veraf is. Op actuarieel onderzoeksvlalc daarentegen wordt reeds sedert vorige eeuw (om correct te zijn, sinds een tiental jaren) gewezen op de noodzaak om meer realistische stochastische verdisconteringspro-

23 cessen in te voeren in de actuariële modellen. De relevante kansvariabelen die aldus optreden zijn te interpreteren als de huidige waarde van een reeks toekoiiistige onzekere betalingen die stochastisch verdisconteerd worden. Hierbij ontstaat oniiiiddellijl< het probleem van het bepalen van de kansfunctie behorend bij een som van onderling niet - onafhankelijke kansvariabeleil. Zo zullen in realistische modellen, de verdisconteriiigsfactoren over een periode van 10 en 11 jaar bijvoorbeeld, een sterk positieve ai-hankelijkheid vertonen. In actuariële modellen met stochastische verdiscontering, zullen grote portefeuilles weliswaar het verzekeringsrisico, maar niet het financiële risico elimineren. Uiteraard dient de omzetting van het verzekeringsgebeuren in financieel - actuariële modellen niet alleen voldoende waarheidsgetrouw te gebeuren. De modellen dienen ook eenvoudig te blijven, maw. berekenbaar te zijn. Maar vooral dienen deze modellen te leiden tot een voldoende veilige inschatting van de toekomst, hetgeen uiteindelijk toch de hoofdreden is voor het bestaan van het beroep van actuaris. Een veilige inschatting van de toekomst is onmiddellijk verbonden inet de ganse problematiek van het reserveren, maw. het opzij zetten van de gepaste kapitalen teneinde de aangegane verbintenissen tegenover de verzekerden te kunnen blijven nakomen. Door het invoeren van de stochastische financiëel-actuariele benadering dient het provisioneren op een aangepaste wijze te geschieden. De voorziening dient zodanig bepaald worden dat het staartrisico, dit is het risico op onder-reservering, op een aanvaardbaar laag niveau gelegen is. Dit staartrisico kan vastgelegd worden als een voldoende laag percentage, bijvoorbeeld gelijk aai1 1 procent of zelfs 1 promille. In dit geval wordt de vereiste voorziening bepaald als het 99% - of het 99,9% percentiel, zodanig dat de kans dat de voorziening niet volstaat om de toekomstige verplichtingen te garanderen gelijk is aan 1 procent of l promille. Wiskundig gezien is deze aanpak te vergelijken met een Value-at-Risk type analyse, maar dan op lange terinijn. Een volgens ons betere methode bestaat erin om de voorziening zodanig te bepalen dat de veiwachte waarde boven het niveau van deze voorzieningvoldoende laag is. Deze aanpak komt in feite neer op het bepalen van de stop-loss preinie van de huidige waarde van de verplichtingen (waarbij de retentie gelijk gekozen wordt aan de voorziening). In dit geval wordt het risico op onder-provisionering dus

24 gemeten aan de hand va11 de theoretische herverzekeriilgsprijs voor dit risico. Op basis van het voorgaande kunnen we concluderen dat deze nieuwe benadering een tnulti-disciplinaire invalshoek vereist. Daarom voelden wij dan ook de nood om een uitgebreid onderzoeksproject op te starten, waarbij deze verzekeringsprobleinatiek zou belicht worden zowel vanuit actuariële, als statistische en finailciële invalshoek. Mijn collega, Prof. Marc Goovaerts en ikzelf, hebben dan ook sainen met de professoren Jef Teugels en Jan Beirlant van Statistiek, en met Prof. Cynthia van Hulle van Financiewezen een aanvraag ingediend oin een onderzoeksproject te mogen opstarten dat gefinancierd zou worden door het onderzoeksfonds geconcerteerde onderzoeksacties, kortweg G.O.A. van de K.U.Leuven. Vandaag zijn we trots om u te kunnen meedelen dat onze aanvraag recent goedgekeurd werd. We zijn de onderzoeksraad van de K.U.Leuvei1 bijzonder dankbaar omwille van de G.O.A.-middelen die ons ter beschikking gesteld worden. Wij zullen deze middelen o.a. aanwenden om 4 wetenschappelijke onderzoekers gedurende de komende vijf jaren in te zetten. We hebben ons G.O.A.-project getiteld: "Actuarial, Financial and Statistica1 Aspects of Dependencies in Insurance and Financial Portfolios". Het is onze bedoeling om de geïntegreerde financiëelactuariële benadering theoretisch verder uit te bouwen, maar eveneens om de ontwikkelde modellen naar de praktijk toe impleinenteerbaar te maken. Mogelijke toepassingen liggeil voor de hand. Concepteil zoals Fair Value, Supervisory Value, Embedded Value, Risk Based Capital en Optimal Asset Allocation kunnen bestudeerd worden vanuit deze nieuwe invalshoek. Naast het G.0.A.-project, zijn er eveneens een aantal andere projecten te vermelden waaraan de actuariële onderzoeksgroep van K.U.Leuven moiilenteel haar medewerking verleent. In opdracht van het "Insurailce Regulation Cominittee" van de "Intenlatioiial Actuarial Association" zijn we betrokken in het project "actual distributions of financial outcomes for portfolios of policies". We werken hieraan met een wereldwijd team, o.a. met een aantal vooraanstaande actuarissen van ING -Nederland, en met Prof. Hany Panjer van de University of Waterloo. Ook werken we momenteel, samen met Prof. Michel Denuit van U.C.L. aan een project voor het "Committee on Knowledge Extension

25 Research" van de Ainerikaaiise "Society of Actiiaries". In het kader va11 dit project wille11 we een overzicht bieden van de bestaande literatuur over actuariële aspecten van afllailkelijkheden in verzekeringsportefeuilles. Het is onze bedoeling om, samen met Prof. Denuit, en inet Prof. Rob Kaas van de Universiteit van Amsterdam, onze onderzoelcsbevindingen te boek te stellen. We hopen tal van de hier aanwezige11 onder de toekomstige lezers én gebruikers van onze ideeën te mogen rekenen.

26

27 Tijdschrift voor Ecorioinie en Maiiagement Vol. XLVI, 4, 2001 Actuarieel onderzoek en opleiding aan de KULeuven Door M. J. GOOVAERTS Marc J. Goovaerts K.U.Leuven, Departement Toegepaste Ecoilomisclie Wetenscliappen ABSTRACT Toespraak van Prof. M. Goovaerts op de Academische Zitting op 1 februari 2001 te Leuven naar aanleiding van de viering van 60 jaar actuariële opleiding en ter gelegenheid van het toekennen van een eredoctoraat aan Prof. Dr. H. Gerber.

28 I. INLEIDING Uit de tussenkomsten van Prof. H. Cleiiieur en Prof. J. Dhaene is het duidelijk dat er een stijgende activiteit op het gebied van onderzoek plaatsvindt bij de actuariële onderzoeksgroep van de K.U. Leuven. Uiteraard is onderzoek waarschijnlijk een cyclisch gebeuren, maar ik meen toch dat we kunnen zeggen dat we anno 2001 een top bereikt hebben waarvan duidelijk een aantal aanwijsbare symptomen zijn. Het weze ine toegestaan van even de statistieken te tonen (wij zijn toch niet voor niets actuarissen). IT. AANTAL GEPUBLICEERDE ARTIKELS

29 Wij allen weten dat statistieken met de nodige omzichtigheid moeten worden gehanteerd en zelfs in sommige gevallen geïnterpreteerd kunnen worden "au besoin de la cause". Daarom vermeld ik de studie van een voor Europeanen toch onafhankelijke bron, met name het in J.R.I. gepubliceerde artikel "Risk anti Iiisurance Research Prod~ictivity: 87-96" van de hand van L. Lee Colquitt, R.E. Dumin en S. Gustavson. In deze studie worden de actuariële onderzoekscentra wereldwijd vergeleken. De K.U. Leuven schuift van de achtste plaats naar de derde als publicaties beschouwd worden uit de SSCI-index en dit plaatst de K.U. Leuven voor Harvard en Chicago. Als we de lijst hanteren zoals opgesteld door Cox, Larry A. en Sandra Gustavson dan klimmen we in de rangschikking van het aantal gepubliceerde pagina's van de 23ste naar de 8ste plaats en in de rangschikking volgens het aantal gepubliceerde artikels van de 9de liaar de 3de plaats als we de situatie in de jaren 80 vergelijken met de jaren 90. Sinds een tiental jaar zijn we betrokken in het CRIS van Prof. H. Cousy. In de uitgedeelde brochure komt ook naar voren dat we in het verleden ook actief waren op het gebied van het toegepast onderzoek. In het bijzonder vermelden we het ACP-programma dat altijd onze oogappel geweest is en loopt via LRD. Resulterend uit die activiteiten werd recent een spin-off bedrijf VACS N.V. met kapitaal uit het Gemma Frisius fonds opgericht. Fier zijn we ook op het feit dat hier in Leuven in 1982 Insurance Mathematics and Economics boven de doopvont gehouden werd. Door vorsers in de universiteiten van Antwerpen en Leuven was reeds een succesvol tijdschrift "Journal of Computational and Applied Matheinatics" (R. Piessens, F. Broeckx, L. Wuytack en mezelf) met als uitgever de KVIV opgericht. Naar aanleiding van de verhuis van het tijdschrift naar het toenmalige North Holland hebben we Elsevier warm kunnen malten om IME uit te geven. Ik denk niet dat zij zich de genomen beslissing betreuren. Het tijdschrift kreeg vaste vorm en een internationale editorial board in de ons vertrouwde Faculty Club, niet in het minst door het aantreden van Prof. Hans Gerber als editor. Tegelijkertijd was er het initiatief van Prof. G.W. De Wit voor de uitgave van "Insurance Abstracts and Reviews". Er was een d~iidelijke wederzijdse samenwerking tussen beide tijdschriften zodat het

30 op het einde van de jaren 80 kwain tot een sainensmelting vaii beide tijdschriften. Ook wat betreft colloquia en congressen hebben we ons in Leuven niet onbetuigd gelaten. Zo wordt er sinds 1984 tweejaarlijks de ICCAM meetings georganiseerd. In 1985 werd een eerste IME congres georganiseerd hier in Leuven in de Dekenstraat. Dit is een verre voorloper van de huidige reeks IME meetings die in 2001 georganiseerd wordt aan de Penn State University ei1 in 2002 in Lissabon, dit na Barcelona (2000), Londen (1999), Lausanile (1998) en Amsterdam (1997). Op wetenschappelijk gebied speelden collegae van onze Leuvense Alma Mater ook een belangrijke rol in het ICA 95. In datzelfde jaar werd een Astin Colloquium georganiseerd hier in Leuven in deze zaal. Onze collegae van het UCS organiseren in augustus een International Conference on Extremes. Misschien zijn de doctoraten hier afgelegd een goede stap lusseri het onderzoek en het onderwijs in de actuariële wetenschappen. Ze hebben zich zonder meer allen waargemaakt in de universitaire wereld en de actuariële consultancy met name D'Hooghe L., Cleineur H., N. De Pril, De Groot R. Van Wouwe M., Heynen B., Vandebroek M., Dhaene J., Bauwelinckx T., Steenackers A., Teunen L., De Schepper A. Er waren voornamelijk de laatste jaren intense sainenwerltingen met de Universiteit van Antwerpen, de Universiteit van Gent, de UCL. Ook internationaal hebben we zeer goede contacten met een aantal vooraanstaande actuariële onderzoekscentra: de U.V. Amsterdam, de U.V. Lausanne, de U.V. Barcelona, de U.V. Zurich, de U.V. Iowa, de U.V. Alberta, de U.V. Lissabon, de City University van Londen, de U.of Pennsylvania. We hebben trouwens zeer concrete plannen van samenwerking met R. Kaas van de U.V. Amsterdam ei1 M. Denuit van de U.C.L. en met collega's van Leuven, met name J. Teugels, J. Beirlant en collega P. Van Cayseele. In de zestig jaar geschiedenis is ook de ontwikkeling op het onderwijsgebied zeer fundamenteel. Er zijn zeer vele wijzigingen geweest, vandaar dat ik me zal beperken tot de drie bestaande prograinina's (naast het Master in Finance dat georganiseerd wordt door de richting Financiewezen van het DTEW in samenwerking met het departement EW). Laat ine eerst een interessant programma met een bredere verzekeringsvorming voorstellen, namelijk

31 111. HET POSTGRADUAAT VERZEKERINGEN Het DTEW heeft een jarenlange succesvolle traditie op gebied van de postgrad~iate opleiding binnen het GSBS onder leiding van Prof. L. Van Thienen. Aansluitend bij dat succes werd in 92 het PG Verzekeringen opgericht, inet een belangrijke inbreng van Prof. N. De Pril. Het programma wordt georganiseerd op vrijdagavoild en zaterdagmorgen en wil een overzicht geven van de verschillende topics binnen het verzekeringsgebeuren: leveiisverzekeringen, schadeverzekeringen, pensioenfondsen. De bedoeling is diverse onderwerpen te behandelen vanuit de verschillende gezichtspunten: de rechtskundige-, verzekeringstechnische- bemiddelings- en fiscale benadering. De uiteenzettingen zijn interactief. Toepassingen, oefeningen en gevalstudies komen aan bod en geven oniniddelijk de band tussen de theorie en de verzekeringspraklijk. Wet prograinina onivat volgelide modules: J Zaakschade- en aansprakelijkheidsverzekeringen, J Mailagemeilt van verzekeriilgsondernemingen, J Buitenwettelijke voorzieningen, J Verzekeringsrecht, J Statistiek en techniek van de verzekeringeti, J Levensverzekeringen, J Risicobeheer en verzekeringen van ondernemingen, J Schadeverzekeringen, J Distributie en inarketing van verzekeringsprod~icten, J Fiscaliteit van de verzekeringen, J Accountancy van het verzekeringswezeil, J Matiageinent van verzelteringsondernemingen: special topics, J Gastsprekers. IV. HET 'GAS' VERZEIUXINGEN Door het inrichten van een richting Verzekeringswezen bij de HI, dat een vijfjarig programma is, ontstond - en dit onder druk van de vraag naar meer actuarissen door het bedrijfsleven - de idee om H1 met één bijkomend jaar (en dus zes jaar studie) het actuarieel diploma te kunnen afleveren. We hebben dan alle meer economisch gerichte vakken uit de richting Verzekeringswezen gebundeld in het GAS Verzekeringen dat voor de andere studenten (wiskunde, toegepaste economie,

32 ...) het eerste jaar geworden is van de actuariële opleiding. Het programma ziet eruit als volgt: Iiileidiilg tot het verzekeriiigsrecht Inleiding Lot hel recht Bank- ei1 fiilanciewezen Levensverzekeringen Verzekeringen Bond Markets Seminarie levens verzeker in ge^^ Zaakschade- en aansprakelijkheidsverzekeriilgen Bedrijfseconomie Boekhouding en kostprijsberekening Collectieve verzekeringen Jaarrekeningen en management van de verzekeringsondemeiningen Sociale verzekeringen Toepassingen van portefeuillebeheer V. HET 'MACS' PROGRAMMA Dit is een ééiljarig, Engelstalig specialisatieprogramina waarin de technisch actuariële-financiële vakken worden gedoceerd. We zijn zeer verheugd om reeds van bij de oprichting 29 ingeschreven studenten te mogen begroeten, waaronder ondermeer studenten van Zuid-Afiika, Bangladesh, China, etc. Het programma is sterk insurancial getint zoals blijkt uit de cursusbeschrijving van het programma: J Life lnsurance Theory J Reinsurances J Actuarial Applications and Inforinatics J Stochastic Models J General Insurance J Actuarial Risk Theory J Genera1 Insurance l1 J Cotnpleinentary Peilsionschemes J Actuarial Models J Assurance Seminar J Actuarial Statistics J European Insurance Law We zijn inderdaad, denken wij, aan een voorlopig hoogtepunt van onze mogelijkheden gekomen. We zouden de K.U. Leuven en in het

33 bijzonder de OR willen bedanken voor het toekennen van de GOA financiering die het normaliter moet mogelijk malten om onze klimtocht verder te zetten. Dit is misschien wat pretentieuze taal maar ik ineen dat in het optimisme van een viering 60 jaar dit wel even mag. Ook ons DTEW onder voorzitterschap van Prof. S. Van Herck en de faculteit hebben zeer sterk meegeholpen iil al die jaren, impliciet door ons te begeleiden in wat moeilijke perioden en morgen door een actuaris Prof. H. Gerber voor te stellen als eredoctor aan onze universiteit. Dit komt op 2 februari evenwel niim in de aandacht. Het onderzoek en het onderwijs zijn zeer belangrijke doelstellingen van het actuariaat hier in Leuven. Onze hoofdopdracht is evenwel nog belangrijker. Inderdaad, we hebben de taak studenten op te leiden die het beroep van actuaris gaan uitoefenen in een internationaal sterk concurrerende maatschappij. Laat ons daarom nu overgaan tot het hoogtpunt van deze academische zitting. Bij de voorbereiding van de werkzaamheden en feestelijkheden van vandaag hebben we gebrainstormd met de vertegenwoordigers van de sponsors en unaniem werd besloten om een ereteken voor uitzonderlijke verdienste toe te kennen aan een Nederlandstalige afgestudeerde actuaris die niet alleen de erkenning van alle afgestudeerden uit de eerste zestig jaar heeft, maar voor alle toekomstige generaties kan gesteld worden als voorbeeld. De professoren van de actuariële opleiding, hierin bijgestaan door de Universiteit en de stuurgroep zijn vereerd en fier om hier naar aanleiding van de viering van 60 jaar actuariële opleiding voor de eerste maal een bronzen beeld te kunnen overhandigen als ereteken voor uitzonderlijke verdienste en als symbool van de erkentelijkheid van alle afgestudeerden.

34

35 Tijdschrift voor Economie en Mailagemeilt Vol. XLVI, 4, 2001 Laudatio voor Baron Valere Croes door J. DEMEY Chief Executive Officer, Fortis AG, Brussel ABSTRACT La~idatio, uitgesproken in Leuven op 1 februari 2001 te Leuven, door de Heer J. Demey ter gelegenheid van het toekennen van "liet eretelten van uitzonderlijke verdienste" aan Baron V. Croes.

36 I. INLEIDTNG Aan Baron Valere Croes wordt vandaag ''liet ereteken van uitzonderlijke verdienste "uitgereikt. Mij werd gevraagd Valere Croes aan U voor te stellen. Ik ben daardoor zeer vereerd. Viering ter gelegenheid van de uitreikii~g van "llet ereteken van uitzonderlijke verdienste" aai1 Baron Valère Croes (van liiks naar rechts Baron Valère Croes, de Heer C Deleers, de Heer J Demey, Vice Rector Prof M Vervenne, Professor H. Cleineur en Professor M. Goovaerls) Valere is vermaard om zijn verstrooidheid, wordt gewaardeerd om zijn humor ei1 bewonderd om zijn onovertroffen onderliandeliilgscapaciteiten. Hij bewees Fortis AG grote diensten, vooral dankzij zijn openheid. Die kwaliteit kwam hem vaak van pas tijdens zijn contacten met de politieke en zakelijke wereld. Een man met vaste principes. Creatief ook, zeggen diegene die nauw met hein samenwerkten. Legendarisch in dit verband is de "Croes - variant" die een doorbraak betekende tijdens de onderhandelingen met ASLK.

37 Nadat hij in l963 bij AG als actuaris was biniieiigekomen, groeide Valère CROES uit tot een verzekeraar (actuaris) in hart en nieren, ook bankier en strateeg met een brede visie. Aloin erkend als onbetwiste verzekeringsautoriteit in het Belgische verzckeringslandschap vervulde hij naast topfuilkties binnen Fortis, het voorzitterschap van de BWO, van de KBVA en bekleedt hij nu verschillende beheersmandaten in vooraanstaande bedrijven. Eén van de meest publiek gekende mandaten is ongetwijfeld het voorzitterschap van de Raad van Bestuur van Sabena. Men zou kunne11 zeggen dat de regering beroep doet op een actuaris om de Sabena vliegtuigen in de lucht te houden. Ik durf niet zover te gaan om te beweren dat de regering de opleiding en voiming van actuaris zeer hoog inschat en beseft dat actuarissen onmogelijke opdrachten meestal tot ieders voldoening tot een goed einde brengen. Het zijn inderdaad eerder de uitzonderlijke kwaliteiten van de man Valère Croes die ze zochten. Zelfs nu wanneer hij cigeillijk op peilsioen is, heeft hij het nog altijd dnik en staat hij regelmatig om 5 u 's morgens op oin present te zijn op belangrijke vergaderingen in Brussel of in één of andere Euopese hoofdstad. Zijn dsukke beroepsleven verhinderde overigens niet dat hij ook daarbuiten veel interesses heeft. Hij staat bekend als een liefhebber van schilderkunst en - vooral - muziek. Zijn muziekkennis is trouwens niet alleen passief hij is nog steeds lid van de harmonie in zijn woonplaats het Limburgse Gingelom. Tijdens de weekends wil hij Gingeloin wel eens ruilen voor Knokke en zijn vakanties brengt hij graag door in Frankrijk TOT ZOVER EEN EERDER TRADITIONELE KENNISMA- KING. HET KAN ECHTER NOG BETER! Ik zou hein voor u wille11 neerzetten met zijn eigen woorden: Hij is een iilail vati kernachtige uitspraken van gespierde standpunten! De bloemlezing die u gaat horen wil niet meer zijn dan een "hommage" en bevestiging van de kwaliteiten van Valere Croes als einiilent actuaris, verzekeringsdeskundige en topmanager. Bij zijn aficheid als topman van Fortis: "In plaats van uw leven in te schrijven in de vrije tijd die uw beroep u laat, moet u uw beroepsactiviteiten inschrijven in het leven dat U wenst te organiseren".

38 Over. Managenlent Developn~er~t: Jonge veelbelovende mensen inoeten de mogelijkheid krijgen - ei1 dat ltan iiu binnen Fortis brede ervaring op te doen. Een te eenzijdige blijvende specialisatie verlamt elke mobiliteit en leidt tot een gebrek aan leiders. Over n% menselijlie ~"elaties "Bravo voor de tecliiiologisclie vooruitgaiig! Die moet er zijn. Zonder kunnen we niet meer. Er inoet natuurlijk plaats zijn voor e-iilail, internet, intranet, videocoefere:ice maar het is en blijft toch inaar een scheriii. Er gaat niets boven het menselijk contact, 'face to face', de tastbare aanwezigheid van uw gesprekspartner. Het is pas dan dat de echte dialoog met beslissende openingen wordt bereikt". Bij zijn vertrek Lik ~cj~r~itiei. vuil Je h'r7ii0 "Ik onthoud toch vooral dat de BVVO tijdens mijn voorzitterschap volledig is geherstructureerd en geëvolueerd tot een volwaardige beroepsvereniging waarmee tot in de Ministeriële, Kabinetten en de Conlroledienst van de verzekeringen rekening wordt gehouden". Over de sociale partners "Je kunt een onderneming niet belleren als je oorlog voert met de syndicaten. Zij zijn een sleutelreferentie in de onderneming". Over de nzalcelnars "Ik geloof nog steeds in de professioneel goed georganiseerde niakelaar die reële toegevoegde waarde levert, zoals ik ook geloof in bankverzekeren voor staiidaardpolisseii". Als Deheelder. van i)evzuzootschuppew "Een raad van Bestuur inet alleen maar patrimoiiiuin beheerders is dodelijk". De acttlnris "In plaats van te jagen op premie-incasso is liet beheersen van administratie- en distributiekosten en het gedisciplineerd aanhoudeii van de technisch nodige premie onontbeerlijk".

39 El? 1.log: "De verzekering die je eerst moet nemen is overli-jden- of levensverzekering. Als het echt inisloopt zijn je vrouw en l<indereii ten iniriste beschermd". De technologische onhdjikkeling. "De technologische oiitwil<keling is de omgeviiigsfactor, die waarschijiilijk voor de volgende jaren iiiisschien wel de hoofdfactor is, oindat de gevolgen van die teclinologische oiitwiklteling niogelijk een fiindainentele hertekening is van het productieproces" "Mijn carrière groeide vaiizelf. Als enige Vlaainse actuaris bij de AG was ik op een bepaald ogenblik onriiisbaar. Op sommige niìoiiieiiteri heb ik wel inoeten laten voelen dat ik 'geen meid voor alle werk was': bij enkele proinoties heb ik gewoon heel eerlijk gesteld dat er een persoon inoest koinen die bekwaam was of ik stapte op. Je mag nooit tegen je zin ergens blijven want dan presteer je slecht en is je werkgever ongelukkig". Wat is een actuaris? Dat is ieinand die de toekomst voorspelt door in de achteiuitltijkspiegel te kijken!! Proficiat Valere, met deze prachtige ondersclieidiiig waarvan jij - niet toevallig! - de eerste laureaat bent. Opnieuw zou ik jouw eigen woorden willen citeren: "Je moet er altijd in blijven geloven er is voor alles een oplossing!"