Inventarisatie en vergelijking jaaremissies. over de jaren

Transcriptie

1 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies over de jaren

2

3 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies over de jaren Kwaliteitstoets Paraaf Autorisatie Paraaf Naam Bart Wester Naam Functie Marcel Koeleman Bureauhoofd Lucht Auteur (s) :ir. J.W.T. Voerman Afdeling :Expertisecentrum Bureau :Lucht Documentnummer : Datum :22 november 212 DCMR Milieudienst Rijnmond Parallelweg 1 Postbus AV Schiedam T F E info@dcmr.nl W

4 Inhoud 1 Inleiding 6 2 Opgave per branche Inleiding Totaal opgegeven emissies Energie en Utilities Chemie 2.3 Raffinaderijen Natte bulk Afvalverbranding Droge bulk 2 3 Conclusies en aanbevelingen Conclusies algemeen 3.2 Conclusies per branche Aanbevelingen 23 4 Referenties 24 5 Opgave per bedrijf 25 blad 4 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

5 Samenvatting Dit rapport geeft een overzicht van de emissies naar de lucht van de grote bedrijven in het Rijnmondgebied. De meeste gegevens zijn afkomstig van de elektronische milieujaarverslagen die de bedrijven jaarlijks moeten inleveren. De componenten die zijn beschouwd, zijn: koolstofdioxide (CO 2 ), zwaveldioxide (SO 2 ), stikstofoxiden (NO x ), koolwaterstoffen, carcinogene (kankerverwekkende) koolwaterstoffen, ammoniak en stof. Het rapport geeft een overzicht van de totale emissies van die stoffen over de periode en maakt ook een analyse van de emissies per branche. De branches die onderscheiden zijn, zijn: Energie en Utilities, Chemie, Raffinaderijen, Natte bulk, Afvalverbranding en Droge bulk. Uit dit rapport blijkt dat de branches die de grootste CO 2 -uitstoot veroorzaken Energie en Utilities en Raffinaderijen zijn. De grootste uitstoot van koolwaterstoffen wordt veroorzaakt door Raffinaderijen, Natte bulk en Chemie. Raffinaderijen en Energie en Utilities veroorzaken de grootste NO x -uitstoot. Raffinaderijen zijn verantwoordelijk voor de grootste SO 2 -emissie. Droge bulk en Raffinaderijen stoten het meeste totaalstof uit. Afvalverbranding en Chemie stoten het meeste ammoniak uit. Carcinogenen worden vooral geëmitteerd door Chemie, Raffinaderijen en Natte bulk. Voor alle stoffen, behalve voor NO x, geldt dat de emissies in de beschouwde periode zijn afgenomen. Op basis van dit rapport kunnen de bureaus Toezicht en Handhaving van de afdeling Haven en Industrie prioriteiten stellen bij het nauwkeuriger beoordelen van de ingediende milieujaarverslagen. Daarnaast biedt dit rapport voor de vergunningenbureaus een handvat bij het prioriteren van de inzet voor het mogelijk verder verlagen van bepaalde emissies. Summary This report presents an overview of the air emissions of the large industry in the Rijnmond area. Most of the data originate from the electronic annual reports most companies have to submit each year. The components of interest are: carbon dioxide (CO 2 ), sulphur dioxide (SO 2 ), nitrogen oxides (NO x ), hydrocarbons, carcinogenic hydrocarbons, ammonia and dust. The report presents the total emissions of these substances over the period and also analyses the emissions per sector. The sectors are: Energy and Utilities, Chemical industry, Refineries, Wet bulk, Waste incinerators and Dry bulk. The report shows that the largest CO 2 emissions come from Energy and Utilities and the Refineries. The largest emissions of hydrocarbons come from Refineries, Wet bulk and Chemical industry. Refineries and Energy and Utilities cause the largest NO x emissions and Refineries are responsible for the largest SO 2 emissions. Waste incinerators and Chemical industry emit the largest amount of ammonia. Carcinogenic hydrocarbons are emitted mainly by Chemical industry, Refineries and Wet bulk companies. All substances, except NO x, show a downward trend in emissions over the presented period. This report enables the Inspection bureaus of the Port and Industry department of DCMR to prioritize the close assessment of the annual reports. The report also can serve as a guide for the Licensing bureaus in prioritizing the efforts towards further minimizing certain emissions. Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 5 van 43

6 1 Inleiding De grote industrie in Rijnmond, met de provincie Zuid-Holland als bevoegd gezag, rapporteert jaarlijks aan de overheid de jaarvrachten van de emissies naar de lucht. Deze verslagen zijn voor het verslagjaar 211 op grond van de volgende wetgeving gemaakt. - PRTR verslagen op grond van het Uitvoeringsbesluit en de Uitvoeringsregeling EGverordening PRTR en PRTR-protocol 1, een uitwerking van de EG-verordening Europees protocol voor geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging (E-PRTR) 2. Verreweg de meeste bedrijven doen dit door middel van het verplichte milieujaarverslag. Enkele bedrijven maken op vrijwillige basis een milieujaarverslag, of leveren een emissiejaarrapport in op basis van een voorschrift in de vergunning. Dit rapport geeft een analyse van de gerapporteerde emissies van de grote industrie over de jaren 26 t/m 211. Alle milieujaarverslagen worden beoordeeld conform een landelijk vastgesteld protocol. Tijdens de beoordeling van de milieujaarverslagen wordt prioriteit gelegd bij volledigheid en betrouwbaarheid en daarnaast bij specifieke emissies (8/2 regel). Dat laatste wil zeggen dat de bedrijven die (samen) verantwoordelijk zijn voor 8% van de emissies van een bepaalde stof nauwkeuriger beschouwd zullen worden dan de bedrijven die verantwoordelijk zijn voor de rest van de emissies. De grote industrie is onderverdeeld in een zestal branches. Het gaat daarbij om de branches Energie en Utilities, Chemie, Raffinaderijen, Natte bulk, Afvalverbranding en Droge bulk. De laatste jaren geven ook bedrijven die niet onder het bevoegd gezag van de provincie vallen (en/of niet door de afdeling Haven en Industrie worden behandeld) hun emissies op in een milieujaarverslag. Deze bedrijven zijn in hoofdstuk 5 ondergebracht in de categorie Overig. Voorliggend rapport is een vervolg op de rapportage van oktober 211 (DMS ), waarin de emissies van 25 tot en met 21 zijn gepresenteerd en geanalyseerd. De nadruk van dit rapport ligt op de componenten koolstofdioxide (CO 2 ), stikstofoxiden (NO x ), zwaveldioxide (SO 2 ), koolwaterstoffen 3, carcinogene koolwaterstoffen, ammoniak (NH 3 ) en stof. Voor stof geldt dat in de meeste jaren totaal stof is opgegeven en pas de laatste jaren onderscheid wordt gemaakt tussen totaal stof en fijn stof (PM 1 ). Uit de rapportages blijkt echter wel dat het voor veel bedrijven nog niet duidelijk is welk deel van de stofuitstoot bestaat uit fijn stof. Eventuele conclusies over waargenomen trends kunnen dus alleen getrokken worden over de component totaal stof. In hoofdstuk 2 staan de totalen van de verschillende branches opgesomd en wordt zo mogelijk een verklaring gegeven voor de geconstateerde verschillen van jaar tot jaar. In hoofdstuk 3 worden enkele conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan. Hoofdstuk 4 bevat de referenties. Hoofdstuk 5, ten slotte, geeft een overzicht van de emissies per bedrijf over de beschouwde jaren. 1 Staatsblad, 28, nr 28, 29 en 3; wijziging Stb 29, 29, 21; wijziging Stb ,231. Staatscourant 28, 46; wijziging Strcrt. 29,15 2 EG, 26 3 In deze rapportage wordt met koolwaterstoffen (KWS) alle koolwaterstoffen bedoeld, met uitzondering van methaan. Dit wordt ook wel NMVOS genoemd. blad 6 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

7 2 Opgave per branche 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn de jaaremissies van de verschillende bedrijven per branche opgeteld en in tabel- en grafiekvorm weergegeven voor de jaren 26 t/m 211. Voor zover relevant, worden steeds de emissies van koolstofdioxide (CO 2 ), koolwaterstoffen zonder methaan (kws, of NMVOS), stikstofoxiden (NO x ), zwaveldioxide ( SO 2 ), totaal stof, carcinogene (kankerverwekkende) koolwaterstoffen en ammoniak gepresenteerd. Onder de carcinogene koolwaterstoffen worden in dit verband verstaan acrylonitril, benzeen, 1,2-dichloorethaan, epichloorhydrine, ethyleenoxide, propyleenoxide en vinylchloride. In alle overzichten maken eventuele carcinogene koolwaterstoffen ook deel uit van de vermelde uitstoot van totaal koolwaterstoffen. Voor stof geldt dat in de meeste opgaven geen onderscheid gemaakt is tussen totaal stof en fijn stof. Per branche zal worden aangegeven hoe hiermee omgegaan is. Per branche wordt een analyse gemaakt van het getoonde verloop in de emissies en eventuele opvallende verschillen worden zo mogelijk verklaard. Ten behoeve van een mogelijke prioriteitstelling voor extra controle of maatregelen, zal binnen de branches worden aangegeven welke bedrijven verantwoordelijk zijn voor 8% van de emissies van de branche. Sinds 23/24 worden de meeste emissieopgaven gedaan via de (elektronische) milieujaarverslagen en wordt er dus ook gebruikgemaakt van het daarvoor beschikbaar gestelde sjabloon. Dat heeft tot gevolg dat er soms emissies worden opgegeven die voorheen niet werden opgegeven (bijv. emissies van koolwaterstoffen uit stookinstallaties). Soms worden er ook emissies buiten beschouwing gelaten omdat een bepaalde grensmassastroom niet wordt overschreden. Voor stof geldt dat er nu nadrukkelijk onderscheid gemaakt moet worden tussen stof groter dan en kleiner dan 1 µm en dat geeft nog regelmatig aanleiding tot verwarring. De indruk bestaat dat de afgesproken berekeningsmethodieken nog niet alle optredende emissies omvatten. Zo lijkt het erop dat emissies van bijvoorbeeld de tankopslagbedrijven onderschat worden. De resultaten in deze rapportage zijn derhalve lager dan mag worden aangenomen voor een aantal producten. 2.2 Totaal opgegeven emissies Om de emissies per branche in de volgende paragrafen te kunnen duiden, wordt in deze paragraaf eerst een overzicht gepresenteerd van de totaal opgegeven emissies. In tabel 1a en figuur 1a staan de totale emissies over de jaren 26 tot en met 211. Tabel 1a Totale emissies (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO kws NOx SO totaal stof NH carcinogenen Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 7 van 43

8 CO2-emissies Rijnmond SO2-emissies Rijnmond Emissie (kton/jaar) kws-emissies Rijnmond Totaal stofemissies Rijnmond NOx-emissies Rijnmond Carcinogenenemissies Rijnmond Ammoniakemissies Rijnmond Figuur 1a Totaal opgegeven emissies Rijnmond (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) Om een idee te krijgen wat de belangrijkste branches zijn voor de emissies van de verschillende stoffen, staat in figuur 1b de emissie per stof per branche voor het jaar 211. Uit figuur 1b blijkt dat de branches die de grootste CO 2 uitstoot veroorzaken Energie en Utilities en Raffinaderijen zijn. De grootste uitstoot van koolwaterstoffen wordt veroorzaakt door Raffinaderijen, Natte bulk en Chemie. Raffinaderijen en Energie en Utilities veroorzaken de blad 8 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

9 grootste NO x -uitstoot. Raffinaderijen zijn verantwoordelijk voor de grootste SO 2 -emissie. Droge bulk en Raffinaderijen stoten het meeste totaalstof uit. Afvalverbranding en Chemie stoten de meeste ammoniak uit. Carcinogenen worden vooral geëmitteerd door Chemie, Raffinaderijen en Natte bulk. Voor alle stoffen, behalve voor NO x, geldt dat de emissies in de beschouwde periode zijn afgenomen. Voor het totaal van Rijnmond kan ook worden aangegeven welke bedrijven er verantwoordelijk zijn voor 8% van de emissies van de afzonderlijke stoffen. Dit is hieronder weergegeven. Tabel 1b Bedrijven die samen verantwoordelijk voor 8% van de uitstoot van de betreffende stof CO 2 Koolwaterstoffen NOx E.On Maasvlakte Shell Nederland Raffinaderij Shell Nederland Raffinaderij Shell Nederland Raffinaderij Archer Daniels Midland (ADM) E.On Maasvlakte Esso Esso BP BP Odfjell Rijnmond Energie Rijnmond Energie SNR Europoort Esso AVR Rijnmond Vopak Europoort E.On Galileïstraat PerGen MOT Aluchemie E.On RoCa BP (vh. Nerefco Europoort) Eurogen Maasstroom Energie Shell Nederland Chemie (SNC) AVR Rijnmond Kuwait Petroleum Europoort Kuwait Petroleum Europoort Air Products Pernis SO 2 Totaal stof Carcinogenen Shell Nederland Raffinaderij EMO Esso BP ADM-bulk Shin Etsu VCM Botlek Esso EECV Exxon aromaten (RAP) E.On Maasvlakte Shell Nederland Raffinaderij Shell Nederland Raffinaderij EBS Laurenshaven Shin Etsu PVC Pernis Ammoniak AVR Rijnmond Climax Molybdenum E.On Maasvlakte Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 9 van 43

10 CO2-emissie per branche kws-emissies per branche Overig Overig Raffinaderijen Raffinaderijen Natte bulk Natte bulk Energie en utilities Energie en utilities Droge bulk Droge bulk Chemie Chemie Afvalverbranding Afvalverbranding 2, 4, 6, 8, 1, 12, 14, 1, 2, 3, 4, 5, Emissie (kton/jaar) NOx-emissies per branche SO2-emissies per branche Overig Overig Raffinaderijen Raffinaderijen Natte bulk Natte bulk Energie en utilities Energie en utilities Droge bulk Droge bulk Chemie Chemie Afvalverbranding Afvalverbranding 1, 2, 3, 4, 5, 6, 2, 4, 6, 8, 1, 12, Totaal stof emissies per branche Ammoniakemissies per branche Overig Overig Raffinaderijen Raffinaderijen Natte bulk Energie en utilities Droge bulk Chemie Afvalverbranding Natte bulk Energie en utilities Droge bulk Chemie Afvalverbranding 5 1, 1,5 2, 2, Emissies carcinogenen per branche Fijnstofemissies per branche Overig Raffinaderijen Natte bulk Energie en utilities Droge bulk Chemie Afvalverbranding Overig Raffinaderijen Natte bulk Energie en utilities Droge bulk Chemie Afvalverbranding Figuur 1b Emissies per branche in 211 blad 1 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

11 2.1 Energie en Utilities Tabel 2 toont de emissiegegevens voor de branche Energie en Utilities voor de jaren 26 tot en met 211. Tabel 2 Emissies Energie en Utilities (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO kws NOx SO totaal stof NH Figuur 2 laat het verloop over de jaren zien per component. N.B. Tot en met 21 was Europoort Utility Partners een apart bedrijf, dat was ondergebracht in de branche Energie en Utilities. Intussen is het bedrijf overgenomen door buurbedrijf Indorama en vormt het dus één inrichting. Indorama valt in de branche Chemie. Om geen trendbreuk in het verloop van de emissies in de branche Energie en Utilities te krijgen, is besloten alle NO x -emissies van Indorama onder te brengen in deze branche. De overige emissies van Indorama zijn ondergebracht bij Chemie. Conclusies De emissies binnen deze branche worden vooral veroorzaakt door E.ON Maasvlakte. De grote daling in NO x -emissie van 26 naar 27 en de grote daling van de SO 2 -emissie van 27 naar 28 is veroorzaakt door E.ON Maasvlakte. De emissies van CO 2 en SO 2 van dit bedrijf zijn in 21 overigens fors gestegen ten opzichte van 29 en in 211 nog verder gestegen; de NO x -emissie steeg licht. Rijnmond Energie is, na een daling in 28, weer terug op het niveau van de jaren daarvoor. Het bedrijf Maasstroom Energie is in 21 in bedrijf gekomen en in 211 is Enecogen in bedrijf gekomen. De sterke stijging van de emissie van koolwaterstoffen komt doordat Air Liquide dit jaar voor het eerst deze uitstoot heeft opgenomen (92 ton). De emissie van CO 2 door deze branche neemt langzaam toe. De uitstoot van NO x en SO 2 neemt ook weer toe en de uitstoot van stof stabiliseert zich. Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 11 van 43

12 CO2-emissie Energie en utilities kws-emissie Energie en utilities 16 2 Emissie (kton/jaar) NOx-emissie Energie en utilities SO2-emissie Energie en utilities Totaal stofemissie Energie en utilities Figuur 2 Emissies van de branche Energie en Utilities (26-211) blad 12 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

13 2.2 Chemie Tabel 3 toont de emissiegegevens voor de branche Chemie over de jaren Tabel 3 Emissies Chemie (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen NH Figuur 3 laat het verloop zien van de emissies door de Chemie per component. Zoals hierboven al vermeld, zijn de NO x -emissies van Indorama ondergebracht bij Energie en Utilities. Conclusies De daling in de CO 2 -emissies zet zich niet door en de emissies van NO x tonen ook weer een stijging. Bij Aluchemie is sprake van een sterke stijging van de NO x -emissie. Alleen de emissies van SO 2 laten een dalende trend zien, die in 211 stabiliseert, ondanks stijging in de emissies van Aluchemie en Exxon RAP. Na de daling in 27 is de uitstoot van carcinogene koolwaterstoffen enkele jaren gestabiliseerd, maar in 21 en 211 was er weer sprake van een forse daling. Met name Shin Etsu Botlek, Lyondell Maasvlakte en Exxon RAP zijn hiervoor verantwoordelijk. De uitstoot van de overige koolwaterstoffen varieert over de jaren, maar laat over het algemeen een redelijk constant beeld zien. De grootste emittenten van koolwaterstoffen zijn SNR en ADM. Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 13 van 43

14 CO2-emissie Chemie kws-emissie Chemie 3 4 Emissie (kton/jaar) NOx-emissie Chemie SO2-emissie Chemie Totaal stofemissie Chemie Carcinogenenemissie Chemie Figuur 3 Emissies van de branche Chemie (26-211) blad 14 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

15 2.3 Raffinaderijen In tabel 4 staan de emissiegegevens van de raffinaderijen over de jaren Tabel 4 Emissies raffinaderijen (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen Figuur 4 laat het verloop over de jaren per component zien. Conclusies Voor de meeste componenten is over de afgelopen jaren een daling te zien, maar de NO x - emissie is in 211 weer licht gestegen. De daling ging tot en met 21 het hardst bij SO 2 en (fijn) stof en dat was het gevolg van het feit dat de branche overschakelt van het stoken van olie op het stoken van gas. De emissies van SO 2 en stof lijken in 211 gestabiliseerd. Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 15 van 43

16 CO2-emissie Raffinaderijen kws-emissie Raffinaderijen Emissie (kton/jaar) NOx-emissie Raffinaderijen SO2-emissie Raffinaderijen Totaal stofemissie Raffinaderijen Carcinogenenemissie Raffinaderijen Figuur 4 Emissies van de branche Raffinaderijen (26-211) blad 16 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

17 2.4 Natte bulk In tabel 5 staan de emissiegegevens voor de branche Natte bulk over de jaren Tabel 5 Emissies Natte bulk (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO kws NOx SO carcinogenen In figuur 5 staat het verloop van de emissies over de jaren per component weergegeven. CO2-emissie Natte bulk kws-emissie Natte bulk Emissie (kton/jaar) NOx-emissie Natte bulk carcinogenenemissie Natte bulk Figuur 5 Emissies van de branche Natte bulk (26-211) Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 17 van 43

18 Conclusies De uitstoot van CO 2 door de natte bulk is redelijk constant over de beschouwde jaren. De stijging in de NO x -emissies in 21 komt vooral voor rekening van Odfjell. Het is onduidelijk wat de oorzaak van deze stijging was. In 211 was deze emissie weer terug op het niveau van 29. Bij vrijwel alle bedrijven was in 211 sprake van een daling van de koolwaterstofemissies. De daling in de emissie van carcinogene koolwaterstoffen tussen 26 en 27 vond vooral plaats bij Odfjell. De daling in 211 is het gevolg van een afname van de emissies van Vopak Chemiehaven. 2.5 Afvalverbranding Tabel 6 laat de emissies van de branche Afvalverbranding zien over de jaren Tabel 6 Emissies Afvalverbranding (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO kws NOx SO totaal stof NH Figuur 6 toont het verloop over de jaren per component. Conclusies In 29 waren de beide inrichtingen van AVR nog in bedrijf. AVR Rotterdam is eind 29 gesloten, dus de getallen over 21 en 211 betreffen alleen AVR Rijnmond. Voor alle componenten is AVR Rijnmond ook in de voorgaande jaren de belangrijkste emittent geweest. De CO 2 -emissie van AVR Rijnmond steeg in 21 met ruim 5 kton, maar in 211 lag de emissie weer op het niveau van 29. De NO x -emissie daalde licht. blad 18 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

19 CO2-emissie Afvalverbranding NOx-emissie Afvalverbranding 2 7 Emissie (kton/jaar) SO2-emissie Afvalverbranding Totaal stofemissie Afvalverbranding Ammoniakemissie Afvalverbranding Figuur 6 Emissies van de branche Afvalverbranding (26-211) Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 19 van 43

20 2.6 Droge bulk De bedrijven in de sector Droge bulk slaan kolen, ertsen, zand, grind en agribulk (granen e.d.) op en over. Slechts vier van deze bedrijven geven sinds enkele jaren hun emissies op, maar dat zijn dan ook wel de grootste bedrijven. Het gaat om EMO, EECV, EBS Europoort en EBS Laurenshaven. EBS had tot voor enige jaren twee terminals in de Europoort, maar een van de terminals is overgegaan naar ADM. Dit bedrijf is ondergebracht bij de sector Chemie, maar vanwege de specifieke activiteiten is het op- en overslaggedeelte in dit rapport opgenomen onder de naam ADM-bulk. Over de jaren 2-28 heeft ADM de emissies van fijn stof berekend volgens dezelfde methode als de andere bedrijven dat gedaan hebben. Over de jaren is ook de emissie van totaal stof berekend. ADM heeft over de jaren 21 en 211 geen nieuwe berekening van de stofemissies gedaan. Voor die jaren zijn dezelfde cijfers als voor 29 gebruikt. Het verloop van de emissies is weergegeven in tabel 7 en figuur 7. Pas vanaf 25 hebben álle bedrijven onderscheid gemaakt in de emissies van totaal stof en fijn stof (PM 1 ). De fijnstofemissies zijn voornamelijk die van EMO en ADM-bulk. EMO heeft in de jaaropgave over 28 ook een berekening gemaakt van de emissies van CO 2 en NO x vanaf 2. De hieronder genoemde emissies van die stoffen zijn dus uitsluitend afkomstig van EMO. Nadere beschouwing van de gebruikte emissiefactoren heeft geleerd dat EMO waarschijnlijk te hoge factoren gebruikt. De werkelijke emissies van NO x en CO 2 door de mobiele werktuigen zullen dus lager zijn. Zodra hierover meer duidelijkheid is, zullen de gerapporteerde emissies aangepast worden. EMO en EECV geven in de jaaropgaven wel fijnstofemissies op, maar al enige jaren geen totaal stof. Voor die component is de emissie geschat door gebruik te maken van de verhouding tussen fijn stof en totaal stof die in het verleden is vastgesteld (Vrins, 1999). Uit dit onderzoek bleek de totaal stofemissie 3,5 maal zo hoog te zijn als de fijnstofemissie. De opgegeven fijnstofemissies zijn dus met 3,5 vermenigvuldigd om de in dit rapport gepresenteerde totaalstofemissies te krijgen. Tabel 7 Emissies branche Droge bulk (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO NOx totaal stof fijnstof Conclusies Het verloop van de stofemissies bij deze bedrijven laat een duidelijke relatie met de economische ontwikkelingen zien. Deze emissies zijn immers voor het grootste deel direct gerelateerd aan de doorzet van ertsen en kolen. blad 2 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

21 CO2-emissie Droge bulk NOx-emissie Droge bulk Emissie (kton/jaar) Totaal stofemissie Droge bulk Fijn stofemissie Droge bulk Figuur 7 Emissies van de branche Droge Bulk (26-211) Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 21 van 43

22 3 Conclusies en aanbevelingen 3.1 Conclusies algemeen Uit dit rapport blijkt dat de branches die de grootste CO 2 -uitstoot veroorzaken Energie en Utilities en Raffinaderijen zijn. De grootste uitstoot van koolwaterstoffen wordt veroorzaakt door Raffinaderijen, Natte bulk en Chemie. Raffinaderijen en Energie en Utilities veroorzaken de grootste NO x -uitstoot. Raffinaderijen zijn verantwoordelijk voor de grootste SO 2 -emissie. Droge bulk en Raffinaderijen stoten het meeste totaalstof uit. Afvalverbranding en Chemie stoten het meeste ammoniak uit. Carcinogenen worden vooral geëmitteerd door Chemie, Raffinaderijen en Natte bulk. Voor alle stoffen, behalve voor NO x, geldt dat de emissies in de beschouwde periode zijn afgenomen. 3.2 Conclusies per branche Hieronder worden de conclusies per branche uit hoofdstuk 2 herhaald. In hoofdstuk 5 zijn de afzonderlijke emissies per bedrijf over de beschouwde jaren weergegeven Energie en Utilities De emissies binnen deze branche worden vooral veroorzaakt door E.ON Maasvlakte. De grote daling in NO x -emissie van 26 naar 27 en de grote daling van de SO 2 -emissie van 27 naar 28 is veroorzaakt door E.ON Maasvlakte. De emissies van CO 2 en SO 2 van dit bedrijf zijn in 21 overigens fors gestegen ten opzichte van 29; de NO x -emissie steeg licht. Rijnmond Energie is, na een daling in 28, weer terug op het niveau van de jaren daarvoor. Het bedrijf Maasstroom Energie is in 21 in bedrijf gekomen en in 211 voor het eerst een volledig jaar in bedrijf geweest. Dat verklaart voor een belangrijk deel de stijging van de meeste emissies ten opzichte van 29. De sterke stijging van de emissie van koolwaterstoffen komt doordat Air Liquide dit jaar voor het eerst deze uitstoot heeft opgenomen (92 ton). De emissie van CO 2 door deze branche neemt langzaam toe. De uitstoot van NO x en SO 2 neemt ook weer toe en de uitstoot van stof stabiliseert zich Chemie De daling in de CO 2 -emissies zet zich niet door en de emissies van NO x tonen ook weer een stijging. Alleen de emissies van SO 2 laten een dalende trend zien, die in 211 stabiliseert. Na de daling in 27 is de uitstoot van carcinogene koolwaterstoffen enkele jaren gestabiliseerd, maar in 21 en 211 was er sprake van een forse daling. Met name Shin Etsu Botlek, Lyondell Maasvlakte en Exxon RAP zijn hiervoor verantwoordelijk. De uitstoot van de overige koolwaterstoffen varieert over de jaren, maar laat over het algemeen een redelijk constant beeld zien. De grootste emittenten van koolwaterstoffen zijn SNR en ADM Raffinaderijen Voor de meeste componenten is over de afgelopen jaren een daling te zien, maar de NO x - emissie is in 211 weer licht gestegen. De daling ging tot en met 21 het hardst bij SO 2 en (fijn) stof en dat was het gevolg van het feit dat de branche overschakelt van het stoken van olie op het stoken van gas. De emissies van SO 2 en stof lijken in 211 gestabiliseerd Natte bulk De uitstoot van CO 2 door de natte bulk is redelijk constant over de beschouwde jaren. De stijging in de NO x -emissies in 21 komt vooral voor rekening van Odfjell. Het is onduidelijk blad 22 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

23 wat de oorzaak van deze stijging was. In 211 was deze emissie weer terug op het niveau van 29. Bij vrijwel alle bedrijven was in 211 sprake van een daling van de koolwaterstofemissies. De daling in de emissie van carcinogene koolwaterstoffen tussen 26 en 27 vond vooral plaats bij Odfjell. De daling in 211 is het gevolg van een afname van de emissies van Vopak Chemiehaven Afvalverbranding In 29 waren de beide inrichtingen van AVR nog in bedrijf. AVR Rotterdam is eind 29 gesloten, dus de getallen over 21 en 211 betreffen alleen AVR Rijnmond. Voor alle componenten is AVR Rijnmond ook in de voorgaande jaren de belangrijkste emittent geweest. De CO 2 -emissie van AVR Rijnmond steeg in 21 met ruim 5 kton, maar in 211 lag de emissie weer op het niveau van 29. De NO x -emissie daalde licht Droge bulk Het verloop van de stofemissies bij deze bedrijven laat een duidelijke relatie met de economische ontwikkelingen zien. Deze emissies zijn immers voor het grootste deel direct gerelateerd aan de doorzet van ertsen en kolen. 3.3 Aanbevelingen Met ingang van 1 januari 25 is voor de branches Raffinaderijen en Chemie afgesproken dat de vaststelling en opgave van diffuse emissies van koolwaterstoffen zou gaan gebeuren volgens Auweraert (24) en Auweraert en Schuttinga (24). Uit de eerste berichten zou blijken dat de emissies hierdoor sterk zouden dalen. maar daarvan is in dit rapport geen sprake. Er is niet nader bezien hoe de KWS-emissies van de beide branches zijn opgebouwd (verdeling tussen diffuse emissies en procesemissies). Het verdient aanbeveling om nader te onderzoeken hoe de opgegeven emissies van koolwaterstoffen bij deze branches zijn onderverdeeld. Op basis van dit rapport kunnen de bureaus Toezicht en Handhaving van de afdeling Haven en Industrie prioriteiten stellen bij het nauwkeuriger beoordelen van de ingediende milieujaarverslagen. Daarnaast biedt dit rapport voor de vergunningenbureaus een handvat bij het prioriteren van de inzet voor het mogelijk verder verlagen van bepaalde emissies. Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 23 van 43

24 4 Referenties Auweraert. R.J.K. van der, 24, Meetprotocol voor lekverliezen; Rapportagereeks Milieu- Monitor; Nummer 15 Auweraert. R.J.K. van der, Schuttinga. N.Y., 24, Diffuse emissies en emissies bij op- en overslag; Handboek emissiefactoren; Rapportagereeks MilieuMonitor; Nummer 14 CBS. 21. Statline v5.. Laatst bekeken op 2 oktober 21. Hammingh P; Aben JMM; Beck JP; Elzenga HE; Esbroek MLP van; Geilenkirchen GP; Gijsen A; Haan BJ de; Hinsberg A van; Hoen A; Jaarsveld JA van; Jimmink BA; Koelemeijer RBA; Nijdam DS; Maas RJM; Peek CJ ; Smeets WLM; Zeijts H van - Hammingh P (eds), 26, Haalbaarheid nationale emissieplafonds in 21, MNP Rapportnr Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), 21, Balans van de Leefomgeving 21, Publicatienummer 5261 Staatsblad, 27, nr. 414, Wet van 11 oktober 27 tot wijziging van de Wet milieubeheer (luchtkwaliteitseisen); Den Haag Staatsblad, 28, nr. 28, Uitvoeringswet EG-verordening PRTR en PRTR-protocol, 5 februari 28 Staatsblad, 28, nr. 29, Besluit van 18 januari 28, houdende vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van de Uitvoeringswet EG-verordening PRTR en PRTRprotocol, 5 februari 28 Staatsblad, 28, nr. 3, Uitvoeringsbesluit EG-verordening PRTR en PRTR-protocol, 5 februari 28 Staatscourant, 29, nr. 15, Regeling tot wijziging van de Uitvoeringsregeling EGverordening PRTR en PRTR-protocol, 28 mei 29 EG, 26, Het Europees parlement en de raad. De instelling van een Europees register inzake de uitstoot en overbrenging van verontreinigende stoffen en tot wijziging van de Richtlijnen 91/689/EEG en 96/61/EG van de Raad. VERORDENING (EG) Nr. 166/26, 18 januari 26 Vrins E Fijnstofemissies bij op- en overslag. VR blad 24 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

25 5 Opgave per bedrijf In tabel 9 staan de emissies van de verschillende stoffen per bedrijf per jaar (CO 2 -emissies in kton/jaar, overige emissies in ton/jaar). Branche Bedrijfsnaam Gegevens Chemie Archer Daniel Midlands (ADM) CO kws NOx totaal stof Akzo Nobel Base Chem. Eur. (Neste Resins) CO 2 16 kws Akzo Nobel Botlek CO kws NOx totaal stof carcinogenen.1 Almatis (vh. Alcoa) CO NOx totaal stof Aluchemie CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen.1.1 Cabot CO kws NOx SO totaal stof Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 25 van 43

26 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Caldic CO kws NOx totaal stof.1.1 Carbon Black NL CO kws NOx SO totaal stof Cerexagri/Arkema (vh. Atofina) CO kws NOx SO totaal stof Arkema CO kws NOx SO totaal stof Cerexagri CO kws NOx NH 3.1 Climax Molybdenum CO NOx SO NH DOMO (vh.targor,vh.basf) CO kws NOx totaal stof blad 26 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

27 Branche Bedrijfsnaam Gegevens DSM Resins CO kws NOx Emerald Kalama (vh. DSM Sp. Products) CO kws NOx totaal stof carcinogenen ENCI CO NOx totaal stof Exxon aromaten (RAP) CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen Exxon oxoalcoholen (ROP) CO kws NOx totaal stof Exxon weekmakers (RPP) CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen.1.1 Ferro CO kws NOx totaal stof Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 27 van 43

28 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Hunter Douglas CO kws NOx totaal stof Huntsman (voorheen ICI) kws Invista (vh. DuPont) CO kws NOx totaal stof Kemira Chemicals (vh. Europoort) CO kws NOx totaal stof.3.3 carcinogenen.2.1 Kemira Polymers Botlek (vh. Cytec) CO kws NOx.9 totaal stof.9 carcinogenen Loders Croklaan CO kws NOx totaal stof carcinogenen.2.2 Lucite (vh. Ineos Acrylics (vh ICI)) kws Lyondell Botlek (voorheen Arco) CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen blad 28 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

29 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Lyondell Maasvlakte CO kws NOx totaal stof.1.2 carcinogenen NU3 (Hydro Agri) CO kws.4.4 NOx totaal stof Nufarm kws totaal stof Quest CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen.2 Shin Etsu PVC Pernis kws NOx 4.5 totaal stof carcinogenen Shin Etsu VCM Botlek CO kws NOx carcinogenen Tessenderlo Chemie CO NOx totaal stof NH Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 29 van 43

30 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Tronox (vh.kerr McGee (vh. Kemira CO Pigments)) kws NOx SO totaal stof Shell Nederland Chemie (SNC) CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen Indorama (vh. Eastman (vh. Voridian)) CO kws NOx carcinogenen Greif CO kws NOx 7.2 Momentive Specialty Chemicals Botlek CO (vh. Hexion, vh. Borden) kws Momentive Sp. Chem. (vh.hexion Pernis, CO vh. Resolution) kws NOx SO totaal stof.1 carcinogenen blad 3 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

31 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Abengoa Bioenergy CO kws NOx totaal stof OCI Terminal Europoort (vh.micro Chemie) CO NOx NH Neste Oil Nederland CO NOx 1.6 CO 2 Chemie kws Chemie NOx Chemie SO 2 Chemie totaal stof Chemie NH 3 Chemie carcinogenen Chemie Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 31 van 43

32 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Droge bulk EECV totaal stof EMO CO NOx totaal stof ADM-bulk totaal stof EBS Europoort totaal stof EBS Laurenshaven CO NOx 8 13 totaal stof CO 2 Droge bulk NOx Droge bulk totaal stof Droge bulk blad 32 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

33 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Energie en utilities Air Liquide CO kws 92.2 NOx Air Products Botlek CO NOx totaal stof Air Products Pernis CO kws 1.8 NOx totaal stof E.On Galileïstraat CO kws NOx E.On Maasvlakte CO kws NOx SO totaal stof NH E.On RoCa CO kws NOx Enecal CO kws NOx Eurogen CO kws NOx Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 33 van 43

34 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Rijnmond Energie CO kws NOx totaal stof 1.6 PerGen CO kws 1.4 NOx SO E.On Delftsevaart CO NOx E.On Blekerhof CO NOx SO 2.3 Maasstroom Energie CO kws NOx SO totaal stof.6.5 Indorama (Europoort Utility Partners CO (Air Products Europoort)) kws NOx SO 2.1 totaal stof.5 Enecogen CO NOx NH 3.8 CO 2 Energie en utilities kws Energie en utilities NOx Energie en utilities SO 2 Energie en utilities totaal stof Energie en utilities NH 3 Energie en utilities blad 34 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

35 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Natte bulk Koole (vh. Paktank Chem. Pernis) CO kws NOx LBC (Voorheen Dow Benelux) CO kws NOx carcinogenen MET kws MOT kws Nerefco Pernis CO kws NOx Odfjell (vh. Paktank Botlek) CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen SNR Europoort kws SNV (depot Pernis) kws NOx.5 TEAM kws TIC (vh. Ned. Benzol Mij.) kws Vopak Botlek CO kws NOx totaal stof.2 carcinogenen Vopak Chemiehaven CO kws NOx carcinogenen Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 35 van 43

36 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Vopak Europoort CO kws NOx Vopak TTR CO kws NOx totaal stof.1 carcinogenen Vopak Vlaardingen CO NOx CO 2 Natte bulk kws Natte bulk NOx Natte bulk SO 2 Natte bulk totaal stof Natte bulk carcinogenen Natte bulk blad 36 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

37 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Raffinaderijen Esso CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen Koch (voorheen Eurostill) CO kws NOx SO totaal stof Kuwait Petroleum Europoort (KPE) CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen BP (vh. Nerefco Europoort) CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen Shell Nederland Raffinaderij (SNR) CO kws NOx SO totaal stof carcinogenen Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 37 van 43

38 CO 2 Raffinaderijen kws Raffinaderijen NOx Raffinaderijen SO 2 Raffinaderijen totaal stof Raffinaderijen carcinogenen Raffinaderijen blad 38 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

39 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Afvalverbranding AVR Rijnmond CO kws NOx SO totaal stof NH AVR Rotterdam CO kws NOx SO totaal stof NH CO 2 Afvalverbranding kws Afvalverbranding NOx Afvalverbranding SO 2 Afvalverbranding totaal stof Afvalverbranding NH 3 Afvalverbranding Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 39 van 43

40 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Overig APRR kws NOx SO totaal stof Campina CO kws.5.2 NOx NH Cargill CO NOx Damen Shiprepair CO (Rotterdam United Shipyards) NOx totaal stof Deep Green NOx 26.8 SO Farm Frites CO NOx SO totaal stof Gasunie CO kws 15.5 NOx.7 Glasfabriek Schiedam CO NOx SO totaal stof Keppel Verolme CO kws NOx totaal stof blad 4 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

41 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Meneba (o.b.v. meetrapport juni '7) CO NOx 1 RWZI Dokhaven CO kws NOx RWZI Nwe Waterweg CO kws NOx SO Asfaltcentrale Rotterdam CO NOx totaal stof.1 Gasunie LNG CO kws NOx Helvoet Rubber & Plastic CO kws NOx Biopetrol Rotterdam NOx.5 Odfjell Terminals Maritiem CO (vh. AVR Maritiem) kws 61.2 NOx 1.2 Unilever CO NOx Neminco CO NOx 8.3 Erasmus MC CO NOx A&G Maasvlakte CO 2 NOx 2.9 totaal stof Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 41 van 43

42 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Meneba CO NOx ReKo (vh. Neminco) CO NOx Euromax NOx 47.1 totaal stof 4.7 Biopetrol CO kws.9 NOx ECT City Terminal NOx totaal stof 11 6 Dutch Biodiesel CO kws.2 NOx 3.5 Wilmar Edible Oils CO NOx Fleuren Compost CO NH Vecom CO 2.7 NOx.5 IHC Krimpen CO 2.2 NOx.5 Boskalis Dolman NOx 7.1 totaal stof.7 RSC NOx 11.9 totaal stof 1.2 RZB Holding kws 7.3 Heychroom BV CO 2.1 blad 42 van 43 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies

43 Branche Bedrijfsnaam Gegevens AWZI Kralingseveer CO kws NOx SO AWZI Groote Lucht CO kws NOx SO CO 2 Overig kws Overig NOx Overig SO 2 Overig totaal stof Overig NH 3 Overig Eindtotaal CO Eindtotaal kws Eindtotaal NOx Eindtotaal SO Eindtotaal totaal stof Eindtotaal NH Eindtotaal carcinogenen Inventarisatie en vergelijking jaaremissies blad 43 van 43