Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond. over de jaren

Transcriptie

1 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond over de jaren

2

3

4 Inhoud 1 Inleiding 6 2 Opgave per branche Inleiding Totaal opgegeven emissies Energie en Utilities Chemie Raffinaderijen Natte bulk Afvalverbranding Droge bulk 2 3 Conclusies en aanbevelingen Conclusies algemeen Conclusies per branche Aanbevelingen 23 4 Referenties 24 blad 4 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

5 Samenvatting Dit rapport geeft een overzicht van de emissies naar de lucht van de grote bedrijven in het Rijnmondgebied. De meeste gegevens zijn afkomstig van de elektronische milieujaarverslagen die de bedrijven jaarlijks moeten inleveren. De componenten die zijn beschouwd, zijn: koolstofdioxide (CO 2 ), zwaveldioxide (SO 2 ), stikstofoxiden (NO x ), koolwaterstoffen, carcinogene (kankerverwekkende) koolwaterstoffen, ammoniak en stof. Het rapport geeft een overzicht van de totale emissies van die stoffen over de periode en maakt ook een analyse van de emissies per branche. De branches die onderscheiden zijn, zijn: Energie en Utilities, Chemie, Raffinaderijen, Natte bulk, Afvalverbranding en Droge bulk. Uit dit rapport blijkt dat de branches die de grootste CO 2 -uitstoot veroorzaken Energie en Utilities en Raffinaderijen zijn. De grootste uitstoot van koolwaterstoffen wordt veroorzaakt door Raffinaderijen, Natte bulk en Chemie. Raffinaderijen en Energie en Utilities veroorzaken de grootste NO x -uitstoot. Raffinaderijen zijn verantwoordelijk voor de grootste SO 2 -emissie. Droge bulk en Raffinaderijen stoten het meeste totaalstof uit. Afvalverbranding en Chemie stoten het meeste ammoniak uit. Carcinogenen worden vooral geëmitteerd door Chemie, Raffinaderijen en Natte bulk. De emissies van CO 2 blijven vrij constant over de beschouwde periode. De meeste andere stoffen laten in de eerste jaren van het overzicht een daling zien en stabiliseren de laatste drie jaren. Alleen de emissie van carcinogene koolwaterstoffen vertoont, na een gestage daling in de afgelopen jaren, in 213 weer een stijging. Op basis van dit rapport kunnen de bureaus Toezicht en Handhaving van de afdeling Haven en Industrie prioriteiten stellen bij het nauwkeuriger beoordelen van de ingediende milieujaarverslagen. Daarnaast biedt dit rapport voor de vergunningenbureaus een handvat bij het prioriteren van de inzet voor het mogelijk verder verlagen van bepaalde emissies. Summary This report presents an overview of the atmospheric emissions of the large industry in the Rijnmond area. Most of the data originate from the electronic annual reports most companies have to submit each year. The components of interest are: carbon dioxide (CO 2 ), sulphur dioxide (SO 2 ), nitrogen oxides (NO x ), hydrocarbons, carcinogenic hydrocarbons, ammonia and particulate matter. The report presents the total emissions of these substances over the period and also analyses the emissions per sector. The sectors are: Energy and Utilities, Chemical industry, Refineries, Wet bulk, Waste incinerators and Dry bulk. The report shows that the largest CO 2 emissions come from Energy and Utilities and the Refineries. The largest emissions of hydrocarbons come from Refineries, Wet bulk and Chemical industry. Refineries and Energy and Utilities cause the largest NO x emissions and Refineries are responsible for the largest SO 2 emissions. Waste incinerators and Chemical industry emit the largest amount of ammonia. Carcinogenic hydrocarbons are emitted mainly by Chemical industry, Refineries and Wet bulk companies. The CO 2 emissions remain stable over the report period. Most of the other substances initially show a decrease, but in the last three years the emissions stabilize. Only the emissions of carcinogenic hydrocarbons show an incease in 213 after a steady decrease over the previous three years. This report enables the Inspection bureaus of the Port and Industry department of DCMR to prioritize the close assessment of the annual reports. The report also can serve as a guide for the Licensing bureaus in prioritizing the efforts towards further minimizing certain emissions. Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 5 van 45

6 1 Inleiding De grote industrie in Rijnmond, met de provincie Zuid-Holland als bevoegd gezag, rapporteert jaarlijks aan de overheid de jaarvrachten van de emissies naar de lucht. Deze verslagen zijn voor het verslagjaar 213 op grond van de volgende wetgeving gemaakt. - PRTR verslagen op grond van het Uitvoeringsbesluit en de Uitvoeringsregeling EGverordening PRTR en PRTR-protocol 1, een uitwerking van de EG-verordening Europees protocol voor geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging (E-PRTR) 2. Verreweg de meeste bedrijven doen dit door middel van het verplichte milieujaarverslag. Enkele bedrijven maken op vrijwillige basis een milieujaarverslag, of leveren een emissiejaarrapport in op basis van een voorschrift in de vergunning. Dit rapport geeft een analyse van de gerapporteerde emissies van de grote industrie over de jaren 26 t/m 213. Alle milieujaarverslagen worden beoordeeld conform een landelijk vastgesteld protocol. Tijdens de beoordeling van de milieujaarverslagen wordt prioriteit gelegd bij volledigheid en betrouwbaarheid en daarnaast bij specifieke emissies (8/2 regel). Dat laatste wil zeggen dat de bedrijven die (samen) verantwoordelijk zijn voor 8% van de emissies van een bepaalde stof nauwkeuriger beschouwd zullen worden dan de bedrijven die verantwoordelijk zijn voor de rest van de emissies. De grote industrie is onderverdeeld in een zestal branches. Het gaat daarbij om de branches Energie en Utilities, Chemie, Raffinaderijen, Natte bulk, Afvalverbranding en Droge bulk. De laatste jaren geven ook bedrijven die niet onder het bevoegd gezag van de provincie vallen (en/of niet door de afdeling Haven en Industrie worden behandeld) hun emissies op in een milieujaarverslag. Deze bedrijven zijn in hoofdstuk 5 ondergebracht in de categorie Overig. Voorliggend rapport is een vervolg op de rapportage van oktober 213 (DMS ), waarin de emissies van 26 tot en met 212 zijn gepresenteerd en geanalyseerd. De nadruk van dit rapport ligt op de componenten koolstofdioxide (CO 2 ), stikstofoxiden (NO x ), zwaveldioxide (SO 2 ), koolwaterstoffen 3, carcinogene koolwaterstoffen, ammoniak (NH 3 ) en stof. Voor stof geldt dat in de meeste jaren totaal stof is opgegeven en pas de laatste jaren onderscheid wordt gemaakt tussen totaal stof en fijn stof (PM 1 ). Uit de rapportages blijkt echter wel dat het voor veel bedrijven nog niet duidelijk is welk deel van de stofuitstoot bestaat uit fijn stof. Eventuele conclusies over waargenomen trends kunnen dus alleen getrokken worden over de component totaal stof. In hoofdstuk 2 staan de totalen van de verschillende branches opgesomd en wordt zo mogelijk een verklaring gegeven voor de geconstateerde verschillen van jaar tot jaar. In hoofdstuk 3 worden enkele conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan. Hoofdstuk 4 bevat de referenties. Hoofdstuk 5, ten slotte, geeft een overzicht van de emissies per bedrijf over de beschouwde jaren. 1 Staatsblad, 28, nr 28, 29 en 3; wijziging Stb 29, 29, 21; wijziging Stb ,231. Staatscourant 28, 46; wijziging Strcrt. 29,15 2 EG, 26 3 In deze rapportage wordt met koolwaterstoffen (KWS) alle koolwaterstoffen bedoeld, met uitzondering van methaan. Dit wordt ook wel NMVOS genoemd. blad 6 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

7 2 Opgave per branche 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn de jaaremissies van de verschillende bedrijven per branche opgeteld en in tabel- en grafiekvorm weergegeven voor de jaren 26 t/m 213. Voor zover relevant, worden steeds de emissies van koolstofdioxide (CO 2 ), koolwaterstoffen zonder methaan (kws, of NMVOS), stikstofoxiden (NO x ), zwaveldioxide ( SO 2 ), totaal stof, carcinogene (kankerverwekkende) koolwaterstoffen en ammoniak gepresenteerd. Onder de carcinogene koolwaterstoffen worden in dit verband verstaan acrylonitril, benzeen, 1,2-dichloorethaan, epichloorhydrine, ethyleenoxide, propyleenoxide en vinylchloride. In alle overzichten maken eventuele carcinogene koolwaterstoffen ook deel uit van de vermelde uitstoot van totaal koolwaterstoffen. Voor stof geldt dat in de meeste opgaven geen onderscheid gemaakt is tussen totaal stof en fijn stof. Per branche zal worden aangegeven hoe hiermee omgegaan is. Per branche wordt een analyse gemaakt van het getoonde verloop in de emissies en eventuele opvallende verschillen worden zo mogelijk verklaard. Ten behoeve van een mogelijke prioriteitstelling voor extra controle of maatregelen, zal binnen de branches worden aangegeven welke bedrijven verantwoordelijk zijn voor 8% van de emissies van de branche. 2.2 Totaal opgegeven emissies Om de emissies per branche in de volgende paragrafen te kunnen duiden, wordt in deze paragraaf eerst een overzicht gepresenteerd van de totaal opgegeven emissies. In tabel 1a en figuur 1a staan de totale emissies over de jaren 26 tot en met 213. Tabel 1a Totale emissies (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO kws NOx SO totaal stof NH carcinogenen Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 7 van 45

8 CO2-emissies Rijnmond SO2-emissies Rijnmond Emissie (kton/jaar) kws-emissies Rijnmond Totaal stofemissies Rijnmond NOx-emissies Rijnmond Carcinogenenemissies Rijnmond Ammoniakemissies Rijnmond Figuur 1a Totaal opgegeven emissies Rijnmond (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) Om een idee te krijgen wat de belangrijkste branches zijn voor de emissies van de verschillende stoffen, staat in figuur 1b de emissie per stof per branche voor het jaar 213. Uit figuur 1b blijkt dat de branches die de grootste CO 2 uitstoot veroorzaken Energie en Utilities en Raffinaderijen zijn. De grootste uitstoot van koolwaterstoffen wordt veroorzaakt door Raffinaderijen, Natte bulk en Chemie. Energie en Utilities en Raffinaderijen veroorzaken de grootste NO x -uitstoot. Raffinaderijen zijn verantwoordelijk voor de grootste SO 2 -emissie. Dro- blad 8 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

9 ge bulk en Chemie stoten het meeste totaalstof uit. Afvalverbranding, Energie en Utilities en Chemie stoten alle ammoniak uit. Carcinogenen worden vooral geëmitteerd door Chemie, Raffinaderijen en Natte bulk. De emissies van CO 2 blijven vrij constant over de beschouwde periode. De meeste andere stoffen laten in de eerste jaren een daling zien en stabiliseren de laatste jaren. Alleen de emissie van carcinogene koolwaterstoffen vertoont, na een gestage daling in de afgelopen jaren, in 213 weer een stijging. Voor het totaal van Rijnmond kan ook worden aangegeven welke bedrijven er verantwoordelijk zijn voor 8% van de emissies van de afzonderlijke stoffen. Dit is hieronder weergegeven. Bedrijven die samen verantwoordelijk voor 8% van de uitstoot van de betref- Tabel 1b fende stof CO 2 Koolwaterstoffen NOx E.On Maasvlakte Shell Nederland Raffinaderij Shell Nederland Raffinaderij Shell Nederland Raffinaderij Esso E.On Maasvlakte Esso Archer Daniels Midland (ADM) BP BP BP Esso AVR Rijnmond Eurogen E.On Galileïstraat PerGen MOT Aluchemie Air Liquide Vopak Europoort Eurogen Air Products Hyco 4 Shell Nederland Chemie AVR Rijnmond Eurogen Enecogen Cabot TEAM Kuwait Petroleum Europoort SNR Europoort Odfjell Kuwait Petroleum Europoort SO 2 Totaal stof Carcinogenen BP EMO Shin Etsu VCM Botlek E.On Maasvlakte ADM-bulk Esso Esso EECV Vopak TTR Shell Nederland Raffinaderij EBS Laurenshaven Lyondell Botlek Akzo Nobel Botlek Exxon aromaten (RAP) BP Shell Nederland Chemie Ammoniak AVR Rijnmond E.On Maasvlakte Air Products Hyco 4 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 9 van 45

10 CO2-emissie per branche kws-emissies per branche Overig Overig Raffinaderijen Raffinaderijen Natte bulk Natte bulk Energie en utilities Energie en utilities Droge bulk Droge bulk Chemie Chemie Afvalverbranding Afvalverbranding 2, 4, 6, 8, 1, 12, 14, 1, 2, 3, 4, 5, Emissie (kton/jaar) NOx-emissies per branche SO2-emissies per branche Overig Overig Raffinaderijen Raffinaderijen Natte bulk Natte bulk Energie en utilities Energie en utilities Droge bulk Droge bulk Chemie Chemie Afvalverbranding Afvalverbranding 1, 2, 3, 4, 5, 6, 2, 4, 6, 8, 1, 12, Totaal stof emissies per branche Ammoniakemissies per branche Overig Overig Raffinaderijen Raffinaderijen Natte bulk Natte bulk Energie en utilities Droge bulk Chemie Afvalverbranding Energie en utilities Droge bulk Chemie Afvalverbranding 5 1, 1,5 2, 2, Emissies carcinogenen per branche Fijnstofemissies per branche Overig Raffinaderijen Natte bulk Energie en utilities Droge bulk Chemie Afvalverbranding Overig Raffinaderijen Natte bulk Energie en utilities Droge bulk Chemie Afvalverbranding Figuur 1b Emissies per branche in 213 blad 1 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

11 2.1 Energie en Utilities Tabel 2 toont de emissiegegevens voor de branche Energie en Utilities voor de jaren 26 tot en met 213. Tabel 2 Emissies Energie en Utilities (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO kws NOx SO Totaal stof Fijn stof NH Figuur 2 laat het verloop over de jaren zien per component. N.B. Tot en met 21 was Europoort Utility Partners een apart bedrijf, dat was ondergebracht in de branche Energie en Utilities. Intussen is het bedrijf overgenomen door buurbedrijf Indorama en vormt het dus één inrichting. Indorama valt in de branche Chemie. Om geen trendbreuk in het verloop van de emissies in de branche Energie en Utilities te krijgen, is besloten alle CO 2 - en NO x -emissies van Indorama onder te brengen in deze branche. De overige emissies van Indorama zijn ondergebracht bij Chemie. Conclusies De emissies binnen deze branche worden vooral veroorzaakt door E.ON Maasvlakte. De grote daling in NO x -emissie van 26 naar 27 en de grote daling van de SO 2 -emissie van 27 naar 28 is veroorzaakt door E.ON Maasvlakte. De emissies van CO 2 en SO 2 van dit bedrijf zijn in 21 overigens fors gestegen ten opzichte van 29 en in 211, 212 en 213 nog verder gestegen; de NO x -emissie steeg in 213 met 4 ton. De overige bedrijven vertonen een wisselend beeld. Air Liquide gaf ruim 6 kton meer CO 2 op dan vorig jaar, met als verklaring dat men een nieuwe rekenmethodiek had toegepast en dat er de afgelopen jaren waarschijnlijk veel te weinig was gerapporteerd. Eurogen en Enecogen geven over 212 en 213 opeens een heel grote kws-emissie op, blijkbaar omdat men de omrekentabellen uit het e-mjv volgt. Andere energiebedrijven doen dat niet of in veel mindere mate. Het is onduidelijk hoe deze getallen tot stand gekomen zijn. Rijnmond Energie heeft in 213 weer minder gedraaid dan in 212, met een verdere daling van de emissies tot gevolg. GDF Suez was in 213 voor het eerst in bedrijf. De emissie van CO 2 en NO x door deze branche is de afgelopen jaren redelijk constant. De uitstoot van SO 2 nam toe, evenals de uitstoot van stof. Deze laatste twee emissies zijn het gevolg van de toename van het stoken van kolen voor de energievoorziening. Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 11 van 45

12 CO2-emissie Energie en utilities kws-emissie Energie en utilities 16 9 Emissie (kton/jaar) NOx-emissie Energie en utilities SO2-emissie Energie en utilities Totaal stofemissie Energie en utilities Figuur 2 Emissies van de branche Energie en Utilities (26-213) blad 12 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

13 2.2 Chemie Tabel 3 toont de emissiegegevens voor de branche Chemie over de jaren Tabel 3 Emissies Chemie (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO kws NOx SO Totaal stof Fijn stof Carcinogenen NH Figuur 3 laat het verloop zien van de emissies door de Chemie per component. Zoals hierboven al vermeld, zijn de NO x -emissies van Indorama ondergebracht bij Energie en Utilities. De emissie van koolwaterstoffen is gedaald omdat ADM dit jaar eindelijk tot de ontdekking is gekomen dat ze de afgelopen jaren hun emissie veel te hoog hebben ingeschat. Aluchemie heeft bijna 3 ton SO 2 meer uitgestoten dan in 212 vanwege een hoger zwavelgehalte in de gebruikte grondstoffen. Er loopt hiervoor een vergunningprocedure. De sterke stijging van de stofemissie komt volledig voor rekening van Akzo Nobel Botlek. Blijkens de toelichting bij het e-mjv hebben ze dit jaar conform de voorgeschreven kengetallen de stofemissie gerapporteerd, terwijl ze dat de voorgaande jaren dus blijkbaar niet gedaan hebben. De stijging van de emissie van carcinogene koolwaterstoffen komt van Shin Etsu VCM Botlek, waar 13 ton 1,2-dichloorethaan (EDC) meer geëmitteerd is dan in 212. Conclusies De emissie van CO 2 is licht gestegen en die van NO x is gedaald ten opzichte van 212. Bij SO 2 is er weer sprake van een sterke stijging. De uitstoot van carcinogene koolwaterstoffen is gestegen ten opzichte van de voorgaande jaren. De uitstoot van de overige koolwaterstoffen varieert over de jaren, maar liet over het algemeen een redelijk constant beeld zien. Over 213 heeft ADM een fors lagere emissie gerapporteerd, zodat de totale emissie van de branche ook fors gedaald is. Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 13 van 45

14 CO2-emissie Chemie kws-emissie Chemie 3 4 Emissie (kton/jaar) NOx-emissie Chemie SO2-emissie Chemie Totaal stofemissie Chemie Carcinogenenemissie Chemie Ammoniakemissie Chemie Figuur 3 Emissies van de branche Chemie (26-213) blad 14 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

15 2.3 Raffinaderijen In tabel 4 staan de emissiegegevens van de raffinaderijen over de jaren CO kws NOx SO Totaal stof Fijn stof Carcinogenen Tabel 4 Emissies raffinaderijen (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) Figuur 4 laat het verloop over de jaren per component zien. Conclusies Bij Shell was er sprake van een lichte toename van de NO x -emissie en bij KPE van een lichte toename van de SO 2 -emissie. In totaal is de uitstoot van SO 2 met ruim 3. ton afgenomen, waarvan 2.5 ton voor rekening van Shell kwam. De NO x -emissie is in totaal met ruim 2 ton toegenomen. De emissie van koolwaterstoffen is toegenomen omdat BP in het verleden het methaangehalte van de VOS-uitstoot te hoog heeft ingeschat en dus de NMVOS-emissie te laag. De emissies van CO 2 en stof zijn verder gedaald. Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 15 van 45

16 CO2-emissie Raffinaderijen kws-emissie Raffinaderijen Emissie (kton/jaar) NOx-emissie Raffinaderijen SO2-emissie Raffinaderijen Totaal stofemissie Raffinaderijen Carcinogenenemissie Raffinaderijen Figuur 4 Emissies van de branche Raffinaderijen (26-213) blad 16 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

17 2.4 Natte bulk In tabel 5 staan de emissiegegevens voor de branche Natte bulk over de jaren Tabel 5 Emissies Natte bulk (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO kws NOx SO carcinogenen In figuur 5 staat het verloop van de emissies over de jaren per component weergegeven. CO2-emissie Natte bulk kws-emissie Natte bulk Emissie (kton/jaar) NOx-emissie Natte bulk carcinogenenemissie Natte bulk Figuur 5 Emissies van de branche Natte bulk (26-213) Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 17 van 45

18 Conclusies De uitstoot van CO 2 door de natte bulk is redelijk constant over de beschouwde jaren. De stijging in de NO x -emissies in 21 komt vooral voor rekening van Odfjell. Sinds 211 is de NO x -emissie van de branche redelijk constant. Bij alle bedrijven was in 213 sprake van een verdere daling van de koolwaterstofemissies. De daling in de emissie van carcinogene koolwaterstoffen tussen 26 en 27 vond vooral plaats bij Odfjell. De daling in 211 is het gevolg van een afname van de emissies van Vopak Chemiehaven. In 212 is er weer sprake van een zeer lichte stijging. De verdere stijging in 213 komt van Vopak TTR. 2.5 Afvalverbranding Tabel 6 laat de emissies van de branche Afvalverbranding zien over de jaren Tabel 6 Emissies Afvalverbranding (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO kws NOx SO Totaal stof NH Figuur 6 toont het verloop over de jaren per component. Conclusies In 29 waren de beide inrichtingen van AVR nog in bedrijf. AVR Rotterdam is eind 29 gesloten, dus de getallen over 21 t/m 213 betreffen alleen AVR Rijnmond. Voor alle componenten is AVR Rijnmond ook in de voorgaande jaren de belangrijkste emittent geweest. De CO 2 -emissie van AVR Rijnmond steeg in 21 met ruim 2 kton, maar in de jaren daarna lag de emissie weer op het niveau van 29. De daling van de NO x -emissie zette zich niet voort, en de SO 2 -emissie steeg in 213 weer licht. blad 18 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

19 CO2-emissie Afvalverbranding NOx-emissie Afvalverbranding Emissie (kton/jaar) SO2-emissie Afvalverbranding Totaal stofemissie Afvalverbranding Ammoniakemissie Afvalverbranding Figuur 6 Emissies van de branche Afvalverbranding (26-213) Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 19 van 45

20 2.6 Droge bulk De bedrijven in de sector Droge bulk slaan kolen, ertsen, zand, grind en agribulk (granen e.d.) op en over. Slechts vier van deze bedrijven geven sinds enkele jaren hun emissies op, maar dat zijn dan ook wel de grootste bedrijven. Het gaat om EMO, EECV, EBS Europoort en EBS Laurenshaven. EBS had tot voor enige jaren twee terminals in de Europoort, maar een van de terminals is overgegaan naar ADM. Dit bedrijf is ondergebracht bij de sector Chemie, maar vanwege de specifieke activiteiten is het op- en overslaggedeelte in dit rapport opgenomen onder de naam ADM-bulk. Over de jaren 2-28 heeft ADM de emissies van fijn stof berekend volgens dezelfde methode als de andere bedrijven dat gedaan hebben. Over de jaren is ook de emissie van totaal stof berekend. ADM heeft over de jaren 21 t/m 213 geen nieuwe berekening van de stofemissies gedaan. Voor die jaren zijn dezelfde cijfers als voor 29 gebruikt. In 214 heeft ADM laten weten de stofemissies weer te gaan opgeven. Het verloop van de emissies is weergegeven in tabel 7 en figuur 7. Pas vanaf 25 hebben álle bedrijven onderscheid gemaakt in de emissies van totaal stof en fijn stof (PM 1 ). De fijnstofemissies zijn voornamelijk die van EMO en ADM-bulk. EMO heeft in de jaaropgave over 28 ook een berekening gemaakt van de emissies van CO 2 en NO x vanaf 2. De hieronder genoemde emissies van die stoffen zijn tot en met 212 uitsluitend afkomstig van EMO. Nadere beschouwing van de gebruikte emissiefactoren heeft geleerd dat EMO te hoge factoren heeft gebruikt. In de rapportage over 212 zijn nieuwe emissiecijfers gepresenteerd en die zijn in dit rapport met terugwerkende kracht opgenomen. Over 213 heeft ook EECV de emissie van CO 2 en NO x opgegeven. EMO en EECV geven in de jaaropgaven wel fijnstofemissies op, maar al enige jaren geen totaal stof. Voor die component is de emissie geschat door gebruik te maken van de verhouding tussen fijn stof en totaal stof die in het verleden is vastgesteld (Vrins, 1999). Uit dit onderzoek bleek de totaal stofemissie 3,5 maal zo hoog te zijn als de fijnstofemissie. De opgegeven fijnstofemissies zijn dus met 3,5 vermenigvuldigd om de in dit rapport gepresenteerde totaalstofemissies te krijgen. Tabel 7 Emissies branche Droge bulk (ton/jaar; CO 2 in kton/jaar) CO NOx Totaal stof Fijn stof Conclusies Het verloop van de stofemissies bij deze bedrijven laat een duidelijke relatie met de economische ontwikkelingen zien. Deze emissies zijn immers voor het grootste deel direct gerelateerd aan de doorzet van ertsen en kolen. De stijging van de CO 2 - en NO x -emissies is het gevolg van het feit dat nu ook EECV deze emissies opgeeft. blad 2 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

21 CO2-emissie Droge bulk NOx-emissie Droge bulk 1 9 Emissie (kton/jaar) Totaal stofemissie Droge bulk Fijn stofemissie Droge bulk Figuur 7 Emissies van de branche Droge Bulk (26-213) Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 21 van 45

22 3 Conclusies en aanbevelingen 3.1 Conclusies algemeen Uit dit rapport blijkt opnieuw dat de branches die de grootste CO 2 -uitstoot veroorzaken Energie en Utilities en Raffinaderijen zijn. De grootste uitstoot van koolwaterstoffen wordt veroorzaakt door Raffinaderijen, Natte bulk en Chemie. Energie en Utilities en Raffinaderijen veroorzaken de grootste NO x -uitstoot. Raffinaderijen zijn verantwoordelijk voor de grootste SO 2 - emissie. Droge bulk en Chemie stoten het meeste totaalstof uit. Afvalverbranding, Energie en Utilities en Chemie stoten alle ammoniak uit. Carcinogenen worden vooral geëmitteerd door Chemie, Raffinaderijen en Natte bulk. De emissies van CO 2 blijven vrij constant over de beschouwde periode. De meeste andere stoffen laten in de eerste jaren een daling zien en stabiliseren de laatste jaren. Alleen de emissie van carcinogene koolwaterstoffen vertoont,na een gestage daling in de afgelopen jaren, in 213 weer een stijging. 3.2 Conclusies per branche Hieronder worden de conclusies per branche uit hoofdstuk 2 herhaald. In hoofdstuk 5 zijn de afzonderlijke emissies per bedrijf over de beschouwde jaren weergegeven Energie en Utilities De emissies binnen deze branche worden vooral veroorzaakt door E.ON Maasvlakte. De grote daling in NO x -emissie van 26 naar 27 en de grote daling van de SO 2 -emissie van 27 naar 28 is veroorzaakt door E.ON Maasvlakte. De emissies van CO 2 en SO 2 van dit bedrijf zijn in 21 overigens fors gestegen ten opzichte van 29 en in 211, 212 en 213 nog verder gestegen; de NO x -emissie steeg in 213 met 4 ton. De overige bedrijven vertonen een wisselend beeld. Air Liquide gaf ruim 6 kton meer CO 2 op dan vorig jaar, met als verklaring dat men een nieuwe rekenmethodiek had toegepast en dat er de afgelopen jaren waarschijnlijk veel te weinig was gerapporteerd. Eurogen en Enecogen geven over 212 en 213 opeens een heel grote kws-emissie op, blijkbaar omdat men de omrekentabellen uit het e-mjv volgt. Andere energiebedrijven doen dat niet of in veel mindere mate. Het is onduidelijk hoe deze getallen tot stand gekomen zijn. Rijnmond Energie heeft in 213 weer minder gedraaid dan in 212, met een verdere daling van de emissies tot gevolg. GDF Suez was in 213 voor het eerst in bedrijf. De emissie van CO 2 en NO x door deze branche is de afgelopen jaren redelijk constant. De uitstoot van SO 2 nam toe, evenals de uitstoot van stof. Deze laatste twee emissies zijn het gevolg van de toename van het stoken van kolen voor de energievoorziening Chemie De emissie van CO 2 is licht gestegen en die van NO x is gedaald ten opzichte van 212. Bij SO 2 is er weer sprake van een sterke stijging. De uitstoot van carcinogene koolwaterstoffen is gestegen ten opzichte van de voorgaande jaren. De uitstoot van de overige koolwaterstoffen varieert over de jaren, maar liet over het algemeen een redelijk constant beeld zien. Over 213 heeft ADM een fors lagere emissie gerapporteerd, zodat de totale emissie van de branche ook fors gedaald is Raffinaderijen Bij Shell was er sprake van een lichte toename van de NO x -emissie en bij KPE van een lichte toename van de SO 2 -emissie. In totaal is de uitstoot van SO 2 met ruim 3. ton afgenomen, waarvan 2.5 ton voor rekening van Shell kwam. De NO x -emissie is in totaal met ruim 2 blad 22 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

23 ton toegenomen. De emissie van koolwaterstoffen is toegenomen omdat BP in het verleden het methaangehalte van de VOS-uitstoot te hoog heeft ingeschat en dus de NMVOS-emissie te laag. De emissies van CO 2 en stof zijn verder gedaald Natte bulk De uitstoot van CO 2 door de natte bulk is redelijk constant over de beschouwde jaren. De stijging in de NO x -emissies in 21 komt vooral voor rekening van Odfjell. Sinds 211 is de NO x -emissie van de branche redelijk constant. Bij alle bedrijven was in 213 sprake van een verdere daling van de koolwaterstofemissies. De daling in de emissie van carcinogene koolwaterstoffen tussen 26 en 27 vond vooral plaats bij Odfjell. De daling in 211 is het gevolg van een afname van de emissies van Vopak Chemiehaven. In 212 is er weer sprake van een zeer lichte stijging. De verdere stijging in 213 komt van Vopak TTR Afvalverbranding De CO 2 -emissie van AVR Rijnmond steeg in 21 met ruim 2 kton, maar in de jaren daarna lag de emissie weer op het niveau van 29. De daling van de NO x -emissie zette zich niet voort, en de SO 2 -emissie steeg in 213 weer licht Droge bulk Het verloop van de stofemissies bij deze bedrijven laat een duidelijke relatie met de economische ontwikkelingen zien. Deze emissies zijn immers voor het grootste deel direct gerelateerd aan de doorzet van ertsen en kolen. De stijging van de CO 2 - en NO x -emissies is het gevolg van het feit dat nu ook EECV deze emissies opgeeft. 3.3 Aanbevelingen Met ingang van 1 januari 25 is voor de branches Raffinaderijen en Chemie afgesproken dat de vaststelling en opgave van diffuse emissies van koolwaterstoffen zou gaan gebeuren volgens Auweraert (24) en Auweraert en Schuttinga (24). Uit de eerste berichten zou blijken dat de emissies hierdoor sterk zouden dalen. maar daarvan is in dit rapport geen sprake. Er is niet nader bezien hoe de KWS-emissies van de beide branches zijn opgebouwd (verdeling tussen diffuse emissies en procesemissies). Het verdient aanbeveling om nader te onderzoeken hoe de opgegeven emissies van koolwaterstoffen bij deze branches zijn onderverdeeld. De nattebulkbedrijven geven hun emissies van koolwaterstoffen op conform de afgesproken systematiek, en gebruikmakend van alom geaccepteerde emissiefactoren. Uit onderzoeken in de afgelopen jaren met behulp van remote sensing technieken (SOF, DIAL) zijn aanwijzingen gekomen dat de emissies wel eens (veel) groter zouden kunnen zijn dan nu wordt aangenomen. Er zullen de komende tijd meer van dit soort onderzoeken worden uitgevoerd en het ligt voor de hand dat aan de hand hiervan voorstellen zullen worden geformuleerd om te komen tot aanpassing van de gebruikte emissiefactoren. Dit is echter iets dat op landelijk niveau zal moeten plaatsvinden, met medewerking van het ministerie van I&M en de branchevereniging. Op basis van dit rapport kunnen de bureaus Toezicht en Handhaving van de afdeling Haven en Industrie prioriteiten stellen bij het nauwkeuriger beoordelen van de ingediende milieujaarverslagen. Daarnaast biedt dit rapport voor de vergunningenbureaus een handvat bij het prioriteren van de inzet voor het mogelijk verder verlagen van bepaalde emissies. Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 23 van 45

24 4 Referenties Auweraert. R.J.K. van der, 24, Meetprotocol voor lekverliezen; Rapportagereeks Milieu- Monitor; Nummer 15 Auweraert. R.J.K. van der, Schuttinga. N.Y., 24, Diffuse emissies en emissies bij op- en overslag; Handboek emissiefactoren; Rapportagereeks MilieuMonitor; Nummer 14 CBS. 21. Statline v5.. Laatst bekeken op 2 oktober 21. Hammingh P; Aben JMM; Beck JP; Elzenga HE; Esbroek MLP van; Geilenkirchen GP; Gijsen A; Haan BJ de; Hinsberg A van; Hoen A; Jaarsveld JA van; Jimmink BA; Koelemeijer RBA; Nijdam DS; Maas RJM; Peek CJ ; Smeets WLM; Zeijts H van - Hammingh P (eds), 26, Haalbaarheid nationale emissieplafonds in 21, MNP Rapportnr Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), 21, Balans van de Leefomgeving 21, Publicatienummer 5261 Staatsblad, 27, nr. 414, Wet van 11 oktober 27 tot wijziging van de Wet milieubeheer (luchtkwaliteitseisen); Den Haag Staatsblad, 28, nr. 28, Uitvoeringswet EG-verordening PRTR en PRTR-protocol, 5 februari 28 Staatsblad, 28, nr. 29, Besluit van 18 januari 28, houdende vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van de Uitvoeringswet EG-verordening PRTR en PRTRprotocol, 5 februari 28 Staatsblad, 28, nr. 3, Uitvoeringsbesluit EG-verordening PRTR en PRTR-protocol, 5 februari 28 Staatscourant, 29, nr. 15, Regeling tot wijziging van de Uitvoeringsregeling EGverordening PRTR en PRTR-protocol, 28 mei 29 EG, 26, Het Europees parlement en de raad. De instelling van een Europees register inzake de uitstoot en overbrenging van verontreinigende stoffen en tot wijziging van de Richtlijnen 91/689/EEG en 96/61/EG van de Raad. VERORDENING (EG) Nr. 166/26, 18 januari 26 Vrins E Fijnstofemissies bij op- en overslag. VR blad 24 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

25 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Chemie Akzo Nobel Base Chem. Eur. (Neste Resins) CO kws Akzo Nobel Botlek CO kws NOx Totaal stof Carcinogenen.1 Almatis (vh. Alcoa) CO NOx Totaal stof Aluchemie CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen.1.1 Cabot CO kws NOx SO Totaal stof Caldic CO kws NOx NH 3.3 Carbon Black NL CO kws NOx SO Totaal stof Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 25 van 45

26 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Cerexagri/Arkema (vh. Atofina) CO kws NOx SO Totaal stof Climax Molybdenum CO NOx SO NH DOMO (vh.targor,vh.basf) CO kws NOx Totaal stof DSM Resins CO kws NOx ENCI CO NOx Totaal stof Exxon aromaten (RAP) CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen Exxon oxoalcoholen (ROP) CO kws NOx Totaal stof blad 26 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

27 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Exxon weekmakers (RPP) CO Ferro CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen kws NOx SO 2 Totaal stof Hunter Douglas CO kws NOx SO2.1 totaalstof Huntsman (voorheen ICI) CO kws NOx.1.1 Invista (vh. DuPont) CO kws NOx Totaal stof Kemira Chemicals (vh. Europoort) CO kws NOx Totaal stof.3.3 Carcinogenen Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 27 van 45

28 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Kemira Polymers Botlek (vh. Cytec) CO kws NOx.9 Totaal stof.9 Carcinogenen Loders Croklaan CO kws NOx Totaal stof Lucite (vh. Ineos Acrylics (vh ICI)) kws Lyondell Botlek (voorheen Arco) CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen Lyondell Maasvlakte CO kws NOx Totaal stof.1.2 Carcinogenen NU3 (Hydro Agri) CO kws NOx Totaal stof Nufarm kws Totaal stof blad 28 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

29 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Quest CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen.2 Shin Etsu PVC Pernis kws Totaal stof Carcinogenen Shin Etsu VCM Botlek CO kws NOx Carcinogenen Yara Vlaardingen (Tessenderlo Chemie) CO NOx Totaal stof NH Tronox (vh.kerr McGee (vh. Kemira Pigments)) CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen Archer Daniels Midland (ADM) CO kws NOx Totaal stof Carcinogenen Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 29 van 45

30 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Organik Kimya kws.2 NOx 1.9 Shell Nederland Chemie (SNC) CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen Arkema (vh. Atofina) CO kws NOx SO Totaal stof Cerexagri CO kws NOx NH 3.1 Indorama (vh. Eastman (vh. Voridian)) CO kws NOx SO 2.2 Totaal stof.2 Carcinogenen Greif CO Momentive Specialty Chemicals Botlek (vh. Hexion, vh. Borden) kws NOx CO kws blad 3 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

31 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Momentive Sp. Chem. (vh.hexion Pernis, vh. Resolution) CO kws NOx SO Totaal stof.1.1 Carcinogenen Abengoa Bioenergy CO kws NOx Totaal stof Wilmar Edible Oils CO NOx Emerald Kalama (vh. DSM Sp. Products) CO kws NOx Totaal stof Carcinogenen Neste Oil Nederland CO NOx OCI Terminal Europoort (vh. Micro Chemie) CO NOx NH CO 2 Chemie kws Chemie NOx Chemie SO 2 Chemie Totaal stof Chemie NH 3 Chemie Carcinogenen Chemie Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 31 van 45

32 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Droge bulk EECV CO NOx 11.6 Totaal stof EMO CO NOx Totaal stof ADM-bulk Totaal stof EBS Europoort Totaal stof EBS Laurenshaven CO NOx Totaal stof CO 2 Droge bulk NOx Droge bulk Totaal stof Droge bulk blad 32 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

33 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Energie en utilities Air Liquide CO kws NOx Air Products Botlek CO kws.1 NOx Totaal stof Air Products Pernis CO kws 1.8 NOx Totaal stof E.On Galileïstraat CO kws NOx E.On Maasvlakte CO kws NOx SO Totaal stof NH Carcinogenen.4.2 E.On RoCa CO kws NOx SO 2 Enecal CO kws 26.6 NOx SO 2.2 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 33 van 45

34 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Eurogen CO kws NOx SO Rijnmond Energie CO kws NOx Totaal stof PerGen CO kws 1.4 NOx SO E.On Delftsevaart CO kws.2 NOx E.On Blekerhof CO NOx SO Maasstroom Energie CO Indorama (Europoort Utility Partners (Air Products Europoort)) kws NOx SO Totaal stof.6.5 CO kws NOx SO 2.1 Totaal stof.5 blad 34 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

35 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Enecogen CO kws NOx NH Air Products Hyco 4 CO NOx NH GDF Suez CO NOx SO CO 2 Energie en utilities kws Energie en utilities NOx Energie en utilities SO 2 Energie en utilities Totaal stof Energie en utilities NH 3 Energie en utilities Carcinogenen Energie en utilities.4.2 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 35 van 45

36 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Natte bulk Koole (vh. Paktank Chem. Pernis) CO kws NOx LBC (Voorheen Dow Benelux) CO kws NOx Carcinogenen MET CO kws NOx MOT kws Nerefco Pernis CO kws NOx Odfjell (vh. Paktank Botlek) CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen SNR Europoort kws SNV (depot Pernis) kws NOx TEAM kws TIC (vh. Ned. Benzol Mij.) kws NOx.4.3 blad 36 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

37 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Vopak Botlek CO kws NOx Totaal stof.2 Carcinogenen Vopak Chemiehaven CO kws NOx carcinogenen Vopak Europoort CO Vopak TTR CO kws NOx SO kws NOx Totaal stof.1 Carcinogenen Vopak Vlaardingen CO NOx CO 2 Natte bulk kws Natte bulk NOx Natte bulk SO 2 Natte bulk Totaal stof Natte bulk Carcinogenen Natte bulk Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 37 van 45

38 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Raffinaderijen Esso CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen Koch (voorheen Eurostill) CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen Kuwait Petroleum Europoort (KPE) CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen BP (vh. Nerefco Europoort) CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen blad 38 van 45 Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond

39 Branche Bedrijfsnaam Gegevens Shell Nederland Raffinaderij (SNR) CO kws NOx SO Totaal stof Carcinogenen CO 2 Raffinaderijen kws Raffinaderijen NOx Raffinaderijen SO 2 Raffinaderijen Totaal stof Raffinaderijen Carcinogenen Raffinaderijen Inventarisatie en vergelijking jaaremissies Rijnmond blad 39 van 45