GRAAD 11 NOVEMBER 2014 REKENINGKUNDE

Transcriptie

1 NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 11 NOVEMBER 2014 REKENINGKUNDE PUNTE: 300 TYD: 3 uur Hierdie vraestel bestaan uit 16 bladsye. *IACCNA*

2 2 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) INSTRUKSIES EN INLIGTING 1. Hierdie vraestel bestaan uit SES verpligte vrae. 2. Beantwoord AL die vrae in die antwoordeboek wat voorsien word. 3. Waar van toepassing, moet bewerkings getoon word om deelpunte te verdien. 4. Nieprogrameerbare sakrekenaars mag gebruik word. 5. Jy mag n donker potlood of swart/blou ink gebruik om die vrae te beantwoord. 6. n Uiteensetting van die vrae word hieronder voorsien. Probeer om by die voorgestelde tyd vir elke vraag te hou en om NIE daarvan af te wyk NIE. VRAAG ONDERWERP INHOUD PUNTE 1 2 Rekonsiliasie en Vaste bates Nie-winsgewende organisasies (Klubs) Finansiële Rekeningkunde Ontleding van bankrekonsiliasie inligting Krediteurerekonsiliasie Bestuur van hulpbronne Berekeninge en Bateverkope Finansiële Rekeningkunde Algemene grootboekrekeninge vir ledegeld en voorraad. Interne kontrole TYD (minute) Finansiële state Bestuursrekeningkunde Inkomstestaat met aansuiwerings Notas tot balansstaat Vennootskappe en interpretasie Finansiële Rekeningkunde Nota tot balansstaat Berekening van verhoudings Interpretasie en kommentaar Kosteberekeninge (Vervaardiging) Bestuursrekeningkunde Begrippe Algemene grootboekrekeninge Begroting en probleemoplossing Bestuursrekeningkunde Voorbereiding van kontantbegroting Interpretasie van begrotingsinligting Probleemoplossing Bestuur van voorraad

3 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE 3 VRAAG 1: REKONSILIASIE EN VASTE BATES (50 punte; 30 minute) 1.1 BANKREKONSILIASIE Die inligting voorsien, is geneem uit die rekords van Smart Outfitters op 31 Augustus OPDRAG: Ontleed elke transaksie deur die kolomme op die voorsiende tabel, te voltooi. (15) Voorbeeld: Die bankstaat toon rente op die oortrokke rekening van R85,00. JOERNALE EN BANKREKENING BANKSTAAT GEEN NR. Bedrag INSKRY Besonderhede van Bedrag Bedrag Bedrag gekrediteer -WING kontra rekeninge gedebiteer gekrediteer gedebiteer (Merk) VB Rente op oortrekking R85,00 TRANSAKSIES: A. n Deposito van R4 500, gemaak op 30 Augustus 2014, verskyn in die kontantjoernaal maar nie op die bankstaat nie. B. Rente van R120, verdien op die kredietsaldo van die bankrekening, is nog nie deur die besigheid aangeteken nie. C. n Aftrekorder, vir R5 500, vir die maandelikse terugbetaling van die lening van Maxi Bank moet nog deur die besigheid aangeteken word. D. Tjek nr. 221, vir R1 480 ( n vooruitgedateerde tjek) uitgereik aan n krediteur as gedeeltelike betaling van die rekening, verskyn in die kontantjoernaal. E. Tjek nr. 243 vir R175 verskyn op die bankstaat. Hierdie tjek was uitgereik aan Oxford Tennisklub vir die eienaar se ledegeld. Dit was verkeerdelik as R157 in die kontantjoernaal aangeteken. F. n Tjek vir R680 is ontvang van M. Madhan ( n debiteur), gedateer 30 September Dit sal op die tjekdatum gedeponeer word. G. n Tjek vir R570, uitgereik aan die plaaslike koerant vir n advertensie, het verlore geraak. Hierdie tjek sal in September 2014 vervang word met n nuwe tjek vir dieselfde bedrag. H. Tjek no. 209 vir R880, van die vorige versoeningstaat, uitgereik aan Telkom vir die maandelikse telefoonrekening, verskyn in Augustus 2014 se bankstaat. I. n Salaristjek van die klerk wat met verlof is, is nie by die bank gewissel nie. Die klerk se bruto salaris is R Die totale aftrekkings vir die maand beloop R2 270.

4 4 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) 1.2 KREDITEUREREKONSILIASIE n Staat ontvang van Trodat Handelaars, op 26 September 2014, toon dat Pretty Boutique R aan hulle verskuldig is. Volgens Pretty Boutique, is die bedrag verskuldig aan Trodat Handelaars slegs R OPDRAG: Voltooi die tabel om die verskille aan te dui, wat ontdek is toe die Krediteure grootboek met die staat wat ontvang is, vergelyk is. (15) Skryf die bedrae slegs in die toepaslike kolom/me. Dui die toename of afname aan deur n (+) of (-) of (Dt) of (Kt) teenoor elke bedrag te skryf. Bereken die korrekte saldo aan die einde van die maand. INLIGTING: A. Pretty Boutique het n inskrywing vir korting van R300 op n betaling van R3 000 wat gedurende Augustus gemaak is. Trodat Handelaars het egter nie hierdie korting toegelaat nie aangesien die tjek baie laat ontvang is. B. n Faktuur ontvang van Trodat Handelaars vir R6 280 is korrek ingeskryf in die boeke van Pretty Boutique. Dit is verkeerdelik as R6 820 op die staat aangedui. C. Goedere teruggestuur aan Trodat Handelaars vir R890 is ingeskryf as R960 op die staat. Pretty Boutique het die koste van hierdie goedere teruggestuur, verkeerd bereken. D. n Faktuur vir R2 000, ontvang van Trodat Handelaars, is verkeerdelik as n debietnota ingeskryf in die Krediteure grootboek van Pretty Boutique. E. n Tjek vir R5 000 uitgereik op 29 September 2014 aan Trodat Handelaars, verskyn slegs in die Krediteure grootboek rekening. F. Goedere ter waarde van R4 670 is op 30 September 2014 aangekoop, nadat die staat ontvang van Trodat Handelaars, reeds afgesluit is.

5 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE VASTE BATES 2012 Mrt Die inligting voorsien, is geneem uit die boeke van East-End Stores. Die finansiële jaar eindig op 28/29 Februarie elke jaar. OPDRAG: Bereken die ontbrekende bedrae aangedui deur A tot C op die gegewe Opgehoopte Waardevermindering op Toerusting rekening. (11) Voltooi die Bateverkope rekening in die Algemene Grootboek. (7) Gee ʼn geldige rede waarom die toerusting verkoop is. (2) INLIGTING: A. Uittreksel uit die Algemene Grootboek van East-End Stores. ALGEMENE GROOTBOEK VAN EAST-END STORES TOERUSTING (B8) 1 Bank Sep 01 Krediteurekontrole Mrt 1 Saldo Feb 28 Saldo Sept 01 Bateverkope Des 01 Bank Saldo Mrt 1 Saldo Sept OPGEHOOPTE WAARDEVERMINDERING OP TOERUSTING (B9) 01 Bateverkope B 2013 Feb 2013 Sept 2014 Feb 28 Waardevermindering Waardevermindering A 28 Waardevermindering C 2013 Sept VERLIES MET VERKOOP VAN BATE (N12) 01 Bateverkope B. Die toerusting aangekoop op 1 September 2012, is kontant op 1 September 2013 verkoop. C. Waardevermindering op toerusting word teen 20% p.j. op kosprys bereken. 50

6 6 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 2: SPORTKLUBS (45 punte; 27 minute) Jy word voorsien van inligting uit die boeke van die klub, Amatole Hiking Klub. Die finansiële jaar van die klub eindig op 31 Desember OPDRAG: 2.1 Voltooi die volgende rekeninge in die Algemene Grootboek van Amatole Hiking Klub. Balanseer of sluit die rekeninge af op 31 Desember Krediteurekontrole (Outdoor Vervaardigers). (7) Rugsakke voorraadrekening. (Let daarop dat die klub die deurlopende voorraadstelsel gebruik om die voorraad rugsakke aan te teken.) (12) Ledegeldrekening. (16) 2.2 Die nuwe lede was ontevrede oor die fooie wat hulle vir die jaar moes betaal Verskaf n moontlike rede waarom hulle so voel. (2) Maak ʼn voorstel aan die komitee hoe om hierdie saak aan te spreek. (2) 2.3 Die voorsitter is bekommerd oor die wyse waarop die tesourier die invordering van fooie hanteer Waarom, dink jy, is sy bekommerd? (Haal relevante syfers aan om jou antwoord te motiveer.) (2) Maak TWEE voorstelle wat die tesourier kan gebruik om die invordering van fooie van lede te verbeter. Let daarop dat die voorsitter nie ten gunste daarvan is om lede met rente op uitstaande rekeninge te belas nie. (4) INLIGTING: A. Uittreksel uit die na-afsluitingsproefbalans op 31 Desember DEBIETE KREDIETE Voorraad rugsakke teen R250 elk Krediteure (Outdoor Vervaardigers) 750 Opgelope inkomste: ledegeld Vooruitontvange inkomste: ledegeld 1 500

7 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE 7 B. Uittreksel uit die kontantjoernale vir die jaar geëindig 31 Desember Rugsakke kontant aangekoop teen R250 elk Betalings aan Outback Vervaardigers (Krediteur) Rugsak-verkope Ledegeld ingevorder: ledegeld ontvang ledegeld ontvang Ledegeld ontvang vir C. Rugsakke: Rugsakke word aan lede teen n winsopslag van 18% verkoop. Alle verkope is slegs kontant. Alle rugsakke word aangekoop van Outdoor Vervaardigers (kontant en op krediet). Die klub kry die rugsakke teen dieselfde prys sedert n Bedrag van R2 750 is steeds verskuldig aan Outdoor Vervaardigers vir rugsakke op krediet aangekoop. Twaalf (12) rugsakke is teruggestuur aan Outdoor Vervaardigers as gevolg van foute aan die sakke. n Kredietnota vir die volle bedrag is ontvang. Ses (6) rugsakke is gebruik as pryse tydens n fondsinsameling vir die klub. Daar is n aantal onverkoopte rugsakke in voorraad aan die einde van die finansiële jaar. D. Ledegeld: Ledegeld beloop R300 per lid per jaar. Op 31 Desember 2012, was 190 lede by die klub geregistreer. Ledegeld steeds uitstaande vir 2012, moet afgeskryf word en die lidmaatskap van hierdie lede moet op 1 Januarie 2013 beëindig word. Op 6 April 2013, het 14 nuwe lede by die klub aangesluit. Hulle het hul intreegeld en ledegeld ten volle betaal. Op 31 Julie 2013, het 8 nuwe lede by die klub aangesluit. Hulle het hul finansiële verpligtinge nagekom. Die sekretaris het versoek dat n deel van sy honorarium van R500 teruggehou moet word om sy ledegeld te betaal. Die versoek is toegestaan. Sommige lede het nie hul ledegeld vir 2013 betaal nie. 45

8 8 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 3: INKOMSTESTAAT EN NOTA TOT BALANSSTAAT (60 punte; 36 minute) Jy word voorsien van inligting uit die boeke van Queen Winkels vir die finansiële jaar geëindig 30 Junie OPDRAG: 3.1 Voltooi die Inkomstestaat vir die jaar geëindig 30 Junie Toon alle bewerkings om deelpunte te verdien. (52) 3.2 Voltooi die volgende nota tot die balansstaat: Handel en ander ontvangbare bedrae. (8) INLIGTING: A. Saldo s en totale van die Vooraansuiweringsproefbalans op 30 Junie Vaste deposito: Mandi Bank (9% p.j.) Lening: Flow Bank Handelsvoorraad Debiteurekontrole Voorsiening vir oninbare skuld Verkope Koste van Verkope Debiteureafslag Fooie-inkomste Salarisse en lone Verbruiksgoedere Skryfbehoeftes Huurinkomste Rente op vaste deposito Korting toegestaan Korting ontvang Advertensies Bankkoste Versekering Oninbare skuld Diverse uitgawes

9 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE 9 2. Aansuiwerings en addisionele inligting: a) n Afslag van R240, toegestaan aan n debiteur, A. Abdool, vir beskadigde goedere aan hom verkoop, moet nog aangeteken word. b) Die volgende faktuur, uitgereik aan debiteur B. Xhali, is nog nie ingeskryf nie. Alle goedere word verkoop teen n winsopslag van 60% op kosprys. QUEEN WINKELS KREDIETVERKOPE FAKTUUR Aan: B. Xhali Datum: 28 Junie 2014 Terme: 30 dae min 5% Hoeveelheid Beskrywing Eenheidsprys Totaal 4 pare Dames skoene R330, ,00 2 blikkies Skoenpolitoer R40,00 80, ,00 Skoen herstelwerk 120, ,00 BF&W c) Die voorsiening vir oninbare skuld moet aangepas word tot 5% van die debiteurekontrole saldo (nadat bogenoemde in ag geneem is). d) Volgens n fisiese voorraadopname op 30 Junie 2014, is die voorraad op hande as volg: Handelsvoorraad, R Verbruiksgoedere, R720. e) Advertensie-uitgawe sluit R735 in vir n drie maande kontrak met die Daily Dispatch, wat vanaf 1 Junie 2014 loop. f) Die volgende inligting verskyn in die Junie bankstaat: (hierdie items moet nog in berekening gebring word) Bankkoste, R350 Rente gedebiteer, R220 Direkte deposito vir Junie 2014 se huur van M. Moses. Die huur is met R200 per maand verhoog vanaf 1 April Betaling vir versekering van R % van hierdie bedrag is vir die eienaar se privaat voertuig. g) Rente op die verbandlening is gekapitaliseer. Die leningstaat ontvang van Flow Bank gee die volgende opsomming: No 122 Saldo op 1 Julie Totale terugbetalings (insluitende rente) Saldo op 30 Junie h) R van die vaste deposito het op 31 Januarie 2014 verval. Die bedrag is ontvang en gebruik om die stoorkamer te vergroot. Neem die uitstaande rente op vaste deposito in ag. 60

10 10 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 4: VENNOOTSKAPPE EN ONTLEDING VAN VERHOUDINGS (50 punte; 30 minute) Die inligting kom uit die boeke van ST Handelaars. Die besigheid is n vennootskap, met vennote Sam en Tom Tibs. Die finansiële jaar eindig op 28 Februarie OPDRAG: 4.1 Voltooi die nota in die balansstaat vir die Privaatrekeninge. (Verwys na punt 2) (21) 4.2 Bereken die volgende finansiële verhoudings/aanwysers: Skuld/ekwiteitsverhouding. (5) Vuurproefverhouding. (5) Persentasie opbrengs op belegging verdien deur Sam. (6) 4.3 Behoort Sam tevrede te voel met die opbrengs op sy belegging? Verduidelik; haal relevante syfers of finansiële aanwysers aan om jou antwoord te staaf. (3) 4.4 Tom was bekommerd omdat die persentasie netto wins op verkope gedaal het terwyl die bedryfswins op verkope verbeter het. Gee aan hom n verduideliking. Haal relevante syfers aan in jou verduideliking. (3) 4.5 Lewer kommentaar oor die likiditeitsposisie van die besigheid. Haal TWEE relevante finansiële aanwysers aan (met syfers) in jou antwoord. (4) 4.6 Sam wil die lening verhoog met n addisionele R om verbeteringe aan die bestaande geboue aan te bring. Watter advies het jy vir hom? Jy moet verwys na finansiële aanwysers en syfers om jou advies te steun. (3)

11 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE 11 INLIGTING: 1. Uittreksel uit die proefbalans op 28 Februarie 2014 Kapitaal: Sam Kapitaal: Tom Privaatrekening: Sam (1 Maart 2013) Privaatrekening: Tom (1 Maart 2013) (Dt) Onttrekkings: Sam? Onttrekkings: Tom? Lening : Drago Bank Bank (Kt) (Kt) Wisselgeld Voorraad (Handelsvoorraad) Handel en ander ontvangbare bedrae Handel en ander betaalbare bedrae Verkope Wins en Verlies (Netto wins vir die jaar)? 2. Vennote se verdienstes en onttrekkings: Sam verdien n salaris van R per jaar. Tom verdien 5% meer as Sam. Rente op kapitaal word bereken teen 8% per jaar. Tom se rente beloop R Let daarop dat Sam sy kapitaal met R vermeerder het op 1 Desember Dit was korrek aangeteken. Tom is geregtig op n produksiebonus gelyk aan 1,5% van omset. Die oorblywende wins of verlies word tussen Sam en Tom verdeel in die verhouding 3 : 2. Die oorblywende wins verdien deur Tom was R7 500 nadat alle aansuiwerings gedoen is. Tom het 60% van sy totale verdienste vir die finansiële jaar onttrek. Sam se privaatrekening eindig met n kredietsalso van R Die volgende finansiële aanwysers is bereken: 28 FEBRUARIE FEBRUARIE 2013 Bedryfswins op verkope 36,6% 34% Persentasie netto wins op verkope 30,6% 33% Bedryfsverhouding 1,7: 1 1,98: 1 Vuurproefverhouding? 1,1: 1 Voorraad omsetsnelheid 14,6 keer 15 keer Skuld/ekwiteitsverhouding? 0,56: 1 Opbrengs op vennote se ekwiteit 26,8% 27,2% 50

12 12 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 5: KOSTE REKENINGKUNDE (VERVAARDIGING) (35 punte; 21 minute) 5.1 Dui die kostekategorie aan vir elkeen van die items hieronder gelys Advertensies Produksie-lone Kantoor se telefoonuitgawe Waardevermindering op fabrieksmasjinerie Grondstowwe gebruik in produksie (5) 5.2 Die volgende inligting is geneem uit die boeke van Classic Vervaardigers. Die finansiële jaar eindig op 30 April OPDRAG: Bereken: a) Direkte arbeidskoste (8) b) Fabrieks bo-koste (5) Voltooi die volgende rekeninge in die Algemene grootboek. Sluit die rekeninge behoorlik af aan die einde van die finansiële jaar. a) Goedere in bewerking rekening (10) b) Klaarprodukte voorraad rekening (7)

13 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE 13 INLIGTING: 1. Voorraadsaldo s: 30 APRIL MEI 2013 Grondstof? Goedere in bewerking Klaarprodukte voorraad? Grondstowwe gebruik tydens produksie, R Salarisse en lone: Die werknemers-register toon die volgende: AANTAL BASIESE SALARIS/LOON TOTALE KOSTE OORTYD NORMALE TYD (URE) TARIEF (per uur) URE GEWERK (per werker) TARIEF (per uur) Werknemers in 3 produksie R55? 120 R75 Fabrieksvoorman 1 R8 000 per maand R Skoonmakers 2 R4 000 per maand R Pensioenfonds van 8% en WVF van 1% word afgetrek van die basiese salarisse/lone van alle werknemers. Die werkgewer dra 10% by tot die pensioenfonds en 1% tot die WVF, namens die werknemers. Alle werknemers voordele (aftrekkings) moet toegedeel word aan die relevante koste rekeninge van die spesifieke werknemers. Een van die skoonmakers werk in die fabriek. 4. Totale fabrieks bo-koste beloop R Dit sluit nie enige fabrieksalarisse en lone in nie. 5. Totale verkope vir die jaar was R Die winsopslag op kosprys is 60%. 35

14 14 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 6: BEGROTINGS (60 punte; 36 minute) 6.1 Voltooi die volgende sinne. Skryf slegs die woord(e) teenoor die vraagnommers in die antwoordeboek Die hoof doelstelling met die voorbereiding van n begroting is is n voorbeeld van n item wat in n kontantbegroting sal voorkom, maar nie in n geprojekteerde inkomstestaat nie sal verskyn nie is n voorbeeld van n item wat in n geprojekteerde inkomstestaat sal voorkom, maar nie in n kontantbegroting nie Die aankoop van n voertuig is n item wat sal verskyn in n begroting. (8) 6.2 KONTANTBEGROTING Jy word voorsien van inligting aangaande Sharp Handelaars, n eenmansaak. Die finansiële jaar eindig elke jaar op 31 Oktober. OPDRAG Bereken: a) Die kontant ontvang van debiteure gedurende November b) Oninbare skuld wat afgeskryf moet word vir die begrotingsperiode. c) Korting wat toegestaan moet word gedurende Desember (8) (5) (3) Toon bewerkings om deelpunte te verdien Voltooi die kontantbegroting vir November en Desember (24) Die eienaar het die werklike bedrae spandeer, vergelyk met die begrote bedrae en het die volgende verskille gevind: Die begrote bedrag vir huurinkomste was baie meer as die werklike bedrag wat van die huurder ingevorder is. Hy het te veel begroot vir advertensies. Hy het te min begroot vir die onderhoud van voertuie en toerusting. Watter advies het jy vir die eienaar? Geen EEN aanbeveling vir elk van die items hierbo. (6)

15 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE 15 INLIGTING: 1. Saldo s op 1 November Oortrokke bank Opgelope uitgawes (salarisse) Inligting verkry uit die Inkomstestaat op 31 Oktober 2014 (die einde van die vorige finansiële jaar). Bedryfsuitgawes: Salarisse Advertensies Korting toegestaan Oninbare skuld Ander bedryfsuitgawes Gedeeltelik voltooide kontantbegroting vir 1 November 2014 tot 31 Desember NOVEMBER DESEMBER TOTALE ONTVANGSTES KONTANT BETALINGS Kontant aankope ? Betalings aan krediteure ? Ander bedryfsuitgawes Totale maandelikse verkope vir 2014: Alle verkope is op krediet. WERKLIKE BEGROTE AUGUSTUS SEPTEMBER OKTOBER NOVEMBER DESEMBER Koste van verkope is gelyk aan 75% van totale verkope. 6. Die geld deur debiteure verskuldig vir die bogenoemde verkope word as volg ingevorder: 40% in die maand van verkope (12½% korting vir vroeë betaling word toegestaan). 35% in die maand wat volg op verkope. 20% in die tweede maand na verkope. Die balans word afgeskryf as oninbare skuld in die derde maand % van aankope word per tjek betaal. Krediteure word betaal in die maand wat volg op die aankope. Handelsvoorraad word op n konstante vlak gehou deur maandelikse aankope. 8. Advertensiekoste word gebaseer op geprojekteerde maandelikse verkope en word betaal in dieselfde maand. Ons verwag dat dit in Desember van 3% tot 4% sal verhoog. 9. Die besigheid het 4 werkers in diens wat elk R4 500 per maand verdien. Die salaris uitstaande vir Oktober 2014, sal in November 2014 betaal word. 10. Nuwe toerusting, R sal gedurende November 2014 op krediet gekoop word. Dit sal betaal word in 6 gelyke paaiemente, vanaf 20 Desember 2014.

16 16 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) 11. Ander bedryfsuitgawes beloop R per maand. 6.3 PROBLEEMOPLOSSING: BESTUUR VAN VOORRAAD Baker is die eienaar van twee skool snoepwinkels. Betty is die bestuurder van Winkel A en Benny is die bestuurder van Winkel B. Elke bestuurder verdien R1 000 per week. Elke snoepwinkel verkoop slegs aartappelskyfies en sappe. Die skyfies kos R5,00 per pakkie en word verkoop teen n winsopslag van 50% op kosprys. Die winsopslag op die sap is 25% op kosprys en word teen R10,00 elk verkoop. OPDRAG: Identifiseer EEN probleem in elke snoepwinkel en voorsien EEN oplossing of punt van advies in elke geval. Haal relevante syfers aan vir elke probleem. INLIGTING: WINKEL A WINKEL B Vir Oktober 2014 SKYFIES SAP SKYFIES SAP Openingsvoorraad (eenhede) Voorraad voorsien deur Baker (eenhede) Sluitingsvoorraad (eenhede) Eenhede verkoop Kontant gedeponeer (Rande) R3 150 R4 500 R1 650 R GROOTTOTAAL: 300

17 NAAM: NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 11 NOVEMBER 2014 REKENINGKUNDE ANTWOORDEBOEK VRAAG MAKS. PUNTE PUNTE BEHAAL 1 50 GEMODEREERDE PUNT *IACABA* Hierdie antwoordeboek bestaan uit 14 bladsye.

18 2 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 1 REKONSILIASIE en VASTE BATES (50 punte; 30 minute) 1.1 Bankrekonsiliasie JOERNALE EN BANKREKENING BANKSTAAT GEEN NR. INSKRY Besonderhede van Bedrag Bedrag ge- Bedrag Bedrag ge- -WING kontra rekeninge gedebiteer krediteer gedebiteer krediteer (X) Bv. Rente op oortrekking R85,00 A B C D E F G H I Krediteurerekonsiliasie KREDITEURE GROOTBOEK REKENING STAAT VAN TRODAT HANDELAARS Saldo / totaal A B C D E F SALDO (30 SEPTEMBER 2014) 15

19 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE Vaste bates A 3 B 3 C ALGEMENE GROOTBOEK VAN EAST END STORES BATEVERKOPEREKENING (N10) Gee n geldige rede waarom die toerusting verkoop is. 2 VRAAG 1 50

20 4 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 2: SPORTKLUBS (45 punte; 27 minute) 2.1 ALGEMENE GROOTBOEK VAN AMATHOLE HIKING KLUB KREDITEUREKONTROLE (OUTDOOR VERVAARDIGERS) RUGSAKKE VOORRAADREKENING (B6) 7 LEDEGELDREKENING (N3) 12 16

21 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE Die nuwe lede was ontevrede oor die fooie wat hulle vir die jaar moes betaal Verskaf n moontlike rede waarom hulle so voel Maak n voorstel aan die komitee hoe om hierdie saak aan te spreek Die voorsitter is bekommerd oor die wyse waarop die tesourier die invordering van fooie hanteer Waarom, dink jy, is sy bekommerd? (Haal relevante syfers aan om jou antwoord te motiveer.) Maak TWEE voorstelle wat die tesorier kan gebruik om die invordering van fooie van lede te verbeter. Let daarop dat die voorsitter nie ten gunste daarvan is om lede met rente te belas op uitstaande rekeninge nie. 4 VRAAG 2 45

22 6 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 3: INKOMSTESTAAT EN NOTA TOT BALANSSTAAT (60 punte; 36 minute) Queen Winkels Inkomstestaat vir die jaar geëindig 30 Junie 2014 Verkope Koste van Verkope BRUTO WINS 52

23 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE HANDEL EN ANDER ONTVANGBARE BEDRAE Debiteurekontrole 8 VRAAG 3 60

24 8 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 4: VENNOOTSKAPPE EN ONTLEDING VAN VERHOUDINGS (50 punte; 30 minute) 4.1 NOTA: PRIVAATREKENINGE SAM TOM TOTAAL Salarisse Rente op kapitaal Bonus Primêre verdeling van wins Finale verdeling van wins Netto wins volgens inkomstestaat Onttrekkings Behoue inkomste vir die jaar Saldo aan die begin van die jaar Saldo aan die einde van die jaar Skuld/ekwiteitsverhouding Vuurproefverhouding Persentasie opbrengs op belegging verdien deur Sam. 5 6

25 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE Behoort Sam tevrede te voel met die opbrengs op sy belegging? Verduidelik; haal relevante syfers of finansiële aanwysers aan om jou antwoord te staaf Tom was bekommerd omdat die persentasie netto wins op verkope gedaal het terwyl die bedryfswins op verkope verbeter het. Gee aan hom n verduideliking. Haal relevante syfers aan in jou verduideliking Lewer kommentaar oor die likiditeitsposisie van die besigheid. Haal TWEE relevante finansiële aanwysers aan (met syfers) in jou antwoord Sam wil die lening verhoog met n addisionele R om verbeteringe aan die bestaande geboue aan te bring. Watter advies het jy vir hom? Jy moet verwys na finansiële aanwysers en syfers om jou advies te steun. 3 VRAAG 4 50

26 10 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 5: KOSTE REKENINGKUNDE (VERVAARDIGING) (35 punte; 21 minute) 5.1 Dui die kostekategorie aan vir elkeen van die items hieronder gelys Bereken: a) Direkte arbeidskoste 8 b) Fabrieks bo-koste 5

27 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE ALGEMENE GROOTBOEK VAN CLASSIC VERVAARDIGERS GOEDERE IN BEWERKING (B7) KLAARPRODUKTE VOORRAAD (B8) 10 7 VRAAG 5 35

28 12 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 6: BEGROTINGS (60 punte; 36 minute) 6.1 Voltooi die volgende sinne. Skryf slegs die woord(e) teenoor die vraagnommers in die antwoordeboek Bereken a) Die kontant ontvang van debiteure gedurende November KREDIET VERKOPE September Oktober November BEWERKINGS NOVEMBER 8 b) Oninbare skuld wat afgeskryf moet word vir die begrotingsperiode. 5 c) Korting wat toegestaan moet word gedurende Desember

29 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE KONTANTBEGROTING VIR NOVEMBER 2014 EN DESEMBER NOVEMBER DESEMBER TOTALE ONTVANGSTES KONTANTBETALINGS KONTANT SURPLUS (TEKORT) BANK (Openingsaldo) BANK (Sluitingsaldo) ITEM ADVIES/AANBEVELING Huurinkomste Advertensies Onderhoud 6

30 14 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) 6.3 Probleemoplossing: PROBLEEM GEÏDENTIFSEER (met syfers) ADVIES OF OPLOSSING WINKEL A WINKEL B 6 VRAAG 6 60 GROOTTOTAAL: 300

31

32 NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 11 NOVEMBER 2014 REKENINGKUNDE RIGLYNE VIR MERK (MEMORANDUM) PUNTE: 300 ALGEMENE BEGINSELS: 1 Waar bewerkings gevra is, ken volpunte toe vir die korrekte finale antwoord. Indien die antwoord verkeerd is, merk die bewerkings. Indien n bewerkingsbedrag getoon word as finale antwoord, ken punte toe vir die relevante bewerkings (inkomstestaat), maar geen metodepunt vir die antwoord nie. 2 Metodepunte word as volg aangedui:. In die berekeninge en die finale totale moet ten minste een deel korrek wees om die metodepunt te kan verdien. By totale moet die bewerking en redelike moontlikheid van die antwoord gekontroleer word voordat die punt toegeken word. In gevalle waar antwoorde van vorige vrae gebruik moet word, kontroleer of die bedrag korrek oorgedra is. Tensy dit anders aangedui word, moet die positiewe of negatiewe effek van enige bedrag in ag geneem word om die punte te kan toeken. Indien geen teken (+/-) of hakie voorsien word nie moet die bedrae as positief aanvaar word. 3 Vir vrae waar verduidelikings en kommentaar (2 punte of meer), gevra word, moet deelpunte toegeken word. n Goeie verduideliking sal gewoonlik die korrekte antwoord gee en dit verduidelik. Wees bedag op ander bewoording wat dieselfde antwoord kan wees. Hierdie merkriglyne het slegs voorgestelde antwoorde. Lees die kandidaat se antwoord en probeer sin maak van wat die leerder wil oordra, en ken punte daarvolgens toe. 4 Waar leerders gepenaliseer word (vir vreemde items, misplaaste items, ontbrekende besonderhede, ens.), kan die punte vir daardie afdeling nie negatief wees nie. Die penalisering moet langs die relevante vraag aangedui word, waar van toepassing. Waar vreemde items ingesluit word in enige berekening, kan volpunte nie toegeken word nie. 5 Van nasieners word verwag om deur die vraestel te werk en hul antwoorde met die merkriglyne te vergelyk voor hulle begin merk. Maak nodige aanpassings, waar nodig, terwyl jy steeds binne die raamwerk van die puntetoekenning bly. Hierdie memorandum bestaan uit 14 bladsye.

33 2 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 1: REKONSILIASIE EN VASTE BATES (50 punte; 30 minute) 1.1 Bankrekonsiliasie JOERNALE EN BANKREKENING BANKSTAAT GEEN NR. INSKRY- Besonderhede van Bedrag Bedrag gekrediteer gedebiteer krediteer (X) Bedrag Bedrag ge- WING kontra rekeninge gedebiteer Bv. Rente op oortrekking R85,00 A B Rente inkomste/ Rente op lopende rekening 120 C Lening: Maxi Bank D E Onttrekkings ( ) F X G Advertensies 570 H X I ( ) vir vreemde inskrywings (maksimum -3). Vreemde inskrywings is ekstra inskrywings per reël waar punte verdien is Krediteurerekonsiliasie KREDITEURE GROOTBOEK REKENING STAAT VAN TRODAT HANDELAARS Saldo / totaal A B C D E F SALDO (30 SEPTEMBER 2014) Gee een punt vir die bedrag en een punt vir die teken ( ) of Kt of Dt of Kt Een punt elk vir en een punt vir die korrekte teken of Kt of Kt of Dt 15

34 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE Vaste Bates A B 10% x (20% x ½) = (een deel korrek) A hierbo = (een deel korrek) A (lopende waardevermindering) (opgehoopte waardevermindering op verkoopte bate) ( x 20% x ½) van die vorige jaar ( ) x 20% = C x (20% x 3 / 12 ) = = (een deel korrek) Sept Toerusting ALGEMENE GROOTBOEK VAN EAST END STORES BATEVERKOPEREKENING (N10) Sept 1 Opgehoopte waardevermindering op toerusting (verwys na B) Bank Verlies met verkoop van bate Gee n geldige rede waarom die toerusting verkoop is. Enige redelike antwoord Opgradering in die geval van tegnologie Verbetering van die beeld van die onderneming (nuwe meubels) Nuwe uitleg vir groter doeltreffendheid Toerusting nie meer geskik of gee probleme (onderhoud) 2 VRAAG 1 50

35 4 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 2: SPORTKLUBS (45 punte; 27 minute) Des ALGEMENE GROOTBOEK VAN AMATHOLE HIKING KLUB KREDITEUREKONTROLEREKENING (OUTDOOR VERVAARDIGERS) Rugsakke voorraad (KAJ) 1 Jan Saldo (a/b) Bank Des 31 Rugsakke voorraad(kj) Saldo (o/b) Jan 1 Saldo (a/b) RUGSAKKE VOORRAADREKENING (B6) Jan Saldo (a/b) Des 31 Fondsinsameling Des 31 Bank Koste van verkope Krediteurekontrole (KJ) Krediteurekontrole (KAJ) Saldo (o/b) * Jan 1 Saldo (a/b) * x 100 / Jan Des 31 1 Opgelope inkomste Vooruitontvange inkomste Inkomste en uitgawe 206 x R300 LEDEGELDREKENING (N3) Vooruitontvange 1 Jan inkomste Des 31 Bank Ledegeld afgeskryf ( ) Honorarium Opgelope inkomste = 206 lede 16

36 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE Die nuwe lede was ontevrede oor die fooie wat hulle vir die jaar moes betaal Verskaf n moontlike rede waarom hulle so voel. Enige geldige rede Hulle moes die volle bedrag betaal al het hulle op verskillende tye gedurende die jaar aangesluit. Hulle het nie dieselfde voordele geniet as diegene wat die hele jaar lede was nie Maak n voorstel aan die komitee hoe om hierdie saak aan te spreek. 2 Enige geldige verduideliking Betalingstruktuur moet voorsiening maak vir pro rata betalings. Betaal per maand (of gedeelte daarvan) vir die eerste jaar. Gebruik n maandelikse betaalstelsel Die voorsitter is bekommerd oor die wyse waarop die tesourier die invordering van fooie, hanteer Waarom, dink jy, is sy bekommerd? (Haal relevante syfers aan om jou antwoord te motiveer.) Een geldige rede haal syfers aan R5 400 was die vorige jaar uitstaande en hierdie jaar R (20 lede het nie betaal nie) Dit is ongeveer 10% van lede. Daar is geen penalisasie in die geval van nie-betaling. Daar is skynbaar geen dringendheid by lede om te betaal nie. Groot bedrae afgeskryf as oninbaar Maak TWEE voorstelle wat die tesorier kan gebruik om die invordering van fooie van lede te verbeter. Let daarop dat die voorsitter nie ten gunste daarvan is om lede met rente te belas op uitstaande rekeninge nie. Enige TWEE geldige voorstelle sonder verwysing na rente. Stel n betalingsbeleid op en lig alle lede in. Bied voordele soos kortings aan lede vir betalings voor n sekere datum. Hou kompetisies waaraan slegs opbetaalde lede mag deelneem. 4 VRAAG 2 45

37 6 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 3: INKOMSTESTAAT EN NOTA TOT BALANSSTAAT (60 punte; 36 minute) Queen Winkels Inkomstestaat vir die jaar geëindig 30 Junie Verkope ( ) ( ) Koste van verkope ( ) BRUTO WINS Ander inkomstes Voorsiening vir oninbare skuld aansuiwering 310 Fooie-inkomste ( ) Huurinkomste ( ) Korting ontvang Bruto bedryfsinkomste Bedryfsuitgawes ( ) Handelsvoorraadtekort ( ) Salarisse en lone Verbruiksgoedere ( ) Skryfbehoeftes Korting toegestaan Advertensies ( ) Bankkoste ( ) Versekering ( ) Oninbare skuld Diverse uitgawes Bedryfswins Rente inkomste ( ) Wins voor rente uitgawes Rente uitgawe ( ) (27 670) Netto wins vir die jaar elk vir vreemde items (alle balansstaatrekeninge) Maks -2 Misplaaste items moet verkeerd gemerk word.

38 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE HANDEL EN ANDER ONTVANGBARE BEDRAE Debiteurekontrole ( ) Voorsiening vir oninbare skuld (5% van debiteurekontrole bedrag) (1 885) Netto debiteure (mag uitgelaat word) Vooruitbetaalde uitgawes 490 Opgelope inkomste Bewerking (een deel hierbo korrek) VRAAG 3 60

39 8 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 4: VENNOOTSKAPPE EN ONTLEDING VAN VERHOUDINGS (50 punte; 30 minute) 4.1 NOTA: PRIVAATREKENINGE Salarisse Rente op kapitaal Bonus Primêre verdeling van wins Finale verdeling van wins SAM TOM TOTAAL Netto wins volgens inkomstestaat Onttrekkings Behoue inkomste vir die jaar ( ) Saldo aan die begin van die jaar Saldo aan die einde van die jaar ( ) (9 800) ( ) (3 050) Skuld/ekwiteitsverhouding : ( ) = 0,61 : 1 (aanvaar 0,6 : 1 Moet wees as x : 1) Vuurproefverhouding ( ) : ( ) = 0,97 : 1 (aanvaar 0,9 : 1 Moet wees as x : 1) Persentasie opbrengs op belegging verdien deur Sam. 5 ( ) = 22,7% (as n %; aanvaar 21%) 6

40 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE Behoort Sam tevrede te voel met die opbrengs op sy belegging? Verduidelik; haal relevante syfers of finansiële aanwysers aan om jou antwoord te staaf. Ja/Nee Goeie verduideliking met syfers Verduideliking sonder syfers Ja: beter as rentekoerse op alternatiewe beleggings; moontlik ook beter as vorige jaar (geen syers voorsien); vergelykbaar met opbrengs op vennote se totale ekwiteit. Nee: nie so goed soos opbrengs op vennote se totale ekwiteit nie; nodig om te vergelyk met Tom se opbrengs (geen syers voorsien) Tom was bekommerd omdat die persentasie netto wins op verkope gedaal het terwyl die bedryfswins op verkope verbeter het. Gee aan hom n verduideliking. Haal relevante syfers aan in jou verduideliking. Goeie antwoord (syfers aangehaal) bevredigende antwoord swak Bedryfswins op verkope verbeter van 34% tot 36,6% dui op goeie bestuur van bedryfsuitgawes of dit kan dui op n toename in verkope of bruto wins. Netto wins op verkope verswak van 33% tot 30,6% die verskil is as gevolg van die bestuur van skuld betaal moontlik te veel rente op geleende fondse Lewer kommentaar oor die likiditeitsposisie van die besigheid. Haal TWEE relevante finansiële aanwysers aan (met syfers) in jou antwoord. Noem aanwysers (met syfers) kommentaar Enige TWEE aanwysers verduidelik. Bedryfsverhouding het verswak van 1,98: 1 tot 1,7: 1 Vuurproefverhouding het verswak van 1,1:1 tot 0,97: 1 Voorraadomsetsnelheid het verminder van 15 keer per jaar tot 14,6 keer per jaar Alle verhoudings toon n negatiewe neiging. Alhoewel die verlagings nie groot bedrae is nie, kan dit daarop dui dat die besigheid te veel voorraad aanhou. (koop daarom minder) Kontant word nie goed bestuur nie. (Oortrokke rekening) Sam wil die lening verhoog met n addisionele R om verbeteringe aan die bestaande geboue aan te bring. Watter advies het jy vir hom? Jy moet verwys na finansiële aanwysers en syfers om jou advies te steun. Vir die advies; vir aanhaal van toepaslike syfers Die skuld/ekwiteitsverhouding dui op hoë risiko (0,6: 1) wat n toename is teenoor die vorige jaar (0,56 : 1). Dit toon dat die besigheid nie probeer om die lening te verlaag nie. Met n addisionele R , sal die skuld/ekwiteitsverhouding verander na 0,72 : 1 (indien aanvaar word dat ekwiteit onveranderd bly). Dit sal nie n wyse besluit wees nie tensy daar bewyse is dat die lening sal bydra tot n goeie opbrengs op totale kapitaal aangewend (positiewe hefboom effek). 3 VRAAG 4 50

41 10 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 5: KOSTE REKENINGKUNDE (VERVAARDIGING) (35 punte; 21 minute) 5.1 Dui die kostekategorie aan vir elkeen van die items hieronder gelys Verkoops- en verspreidingskoste Direkte arbeidskoste Administrasiekoste Fabrieks bo-koste Direkte materiaalkoste Bereken a) Direkte arbeidskoste. Afkortings word nie toegelaat nie 5 (1 440 x R55) x 3 = ; (120 x R75) x 3 = R x 11% = Totale direkte arbeidskoste = = (3 punte) (2 punte) (2 punte) 8 b) Fabrieks bo-koste (2 punte) ( ) =

42 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE Mei 2014 Apr 2014 Mei 2013 Mei 2014 Apr 2014 Mei ALGEMENE GROOTBOEK VAN CLASSIC VERVAARDIGERS GOEDERE IN BEWERKING (B7) Saldo (a/b) 30 Apr Klaarprodukte voorraad Direkte materiaalkoste Saldo (o/b) Direkte arbeidskoste Fabrieks bo-koste 1 Saldo (a/b) Kontroleer die oordrag van totale van direkte arbeidskoste en fabrieks bo-koste KLAARPRODUKTE VOORRAAD (B8) Saldo (a/b) 30 Apr Koste van verkope Goedere in bewerking Saldo (o/b) 1 Saldo (a/b) Kontroleer die oordrag van die goedere in bewerking totaal van hierbo. 7 VRAAG 5 35

43 12 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) VRAAG 6 BEGROTINGS (60 punte; 36 minute) 6.1 Voltooi die volgende sinne. Skryf slegs die woord(e) teenoor die vraagnommers in die antwoordeboek Finansiële beplanning/vooruitskatting van ontvangstes en betalings/ bepaling van toekomstige ontvangstes en betalings/beplanning van finansiële behoeftes/enige geldige verduideliking met toekoms-implikasies Enige balansstaat betaling (kapitaalbydrae ; lening ontvang/betaal; betalings aan krediteure; ontvangstes van debiteure; aankope van bates; kontant onttrekkings ens.) Enige nie-kontant item vir inkomstes of uitgawes (waardevermindering, oninbare skuld, korting ontvang/toegestaan, koste van verkope ens.) Kapitaalbegroting Begroting a) Die kontant ontvang van debiteure gedurende November KREDIET VERKOPE BEWERKINGS NOVEMBER September X 20% Oktober X 35% November X 40% x 87,5% * *of minus R4 500 (wat 12,5% van R is) b) Oninbare skuld wat afgeskryf moet word vir die begrotingsperiode. Krediet verkope Bewerkings Merk enige formaat of bewerkings. Aanbieding hoef nie soos hierbo te wees nie. Oninbare skuld bedrag Augustus x 5% in November September x 5% in Desember Totale oninbare skuld c) Korting wat toegestaan moet word gedurende Desember , x (40% x 12,5%) = R

44 (NOVEMBER 2014) REKENINGKUNDE KONTANTBEGROTING VIR NOVEMBER 2014 EN DESEMBER 2014 NOVEMBER DESEMBER TOTALE ONTVANGSTES KONTANTBETALINGS Kontant aankope Betalings aan krediteure x 75% x 40% x 75% x 60% Bedryfsuitgawes Advertensies x 3% and x 4% Salarisse Toerusting TOTALE BETALINGS bewerking KONTANT SURPLUS (TEKORT) BANK (Openingsaldo) (40 000) BANK (Sluitingsaldo) bewerking ITEM Huurinkomste ADVIES/AANBEVELING Een punt van advies vir elke item Begroot meer realisties; maak gebruik van debietorders/ direkte deposito s Stuur briewe van herinnering voor vervaldatums Advertensies Onderhoud Maak beter gebruik van advertensies dit sal verkope verhoog; Verminder die begroting indien alles nie nodig is nie; Probeer verskillende vorme van advertensies soos pamflette of strooibiljette, ens Begroot meer realisties; Maak seker dat onderhoud nie afgeskeep word nie; Effektiewe produksie berus op goed funksionerende toerusting; Sal die lewensduur van toerusting verleng 6

45 14 REKENINGKUNDE (NOVEMBER 2014) 6.3 Probleemoplossing: WINKEL A PROBLEEM GEÏDENTIFISEER (met syfers) Identifisering van probleem Syfers aangehaal Hoë voorraadvlakke (300 opening- en 200 slotvoorraad ) Hulle het nog 400 eenhede ontvang, alhoewel hulle genoeg voorraad op hande gehad het. 80 vermiste eenhede (Slotvoorraad behoort 280 eenhede te wees indien 420 verkoop is.) ADVIES OF OPLOSSING Een geldige punt Monitor verkope en kyk of voorraad ooreenstem. Voorraadkontrole moet daagliks gedoen word. Goeie beheer waar voorraad uitgestal word. Dalk binne bereik van kinders. WINKEL B Die kontantdeposito vir sap, is R500 te min. By die skyfies is te veel onverkoopte voorraad in vergelyking met die openingsaldo. (150 opening- en 330 slotvoorraad) Doen daaglikse rekonsiliasie met bestuurders om kontrole oor kasregisters te verbeter. Monitor verkope om bestellings daarvolgens te doen. 6 VRAAG 6 60 GROOTTOTAAL: 300