Sfeerverslag kennisdeelbijeenkomst bodemenergie gemeenten 23 september 2015
|
|
- Willem Brander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Sfeerverslag kennisdeelbijeenkomst bodemenergie gemeenten 23 september 2015 Met in totaal 44 deelnemers vanuit diverse (semi) overheidsinstellingen was er sprake van een mooie opkomst. Dat er werd voldaan aan een behoefte om ervaringen en kennis te deling bleek aan het feit dat er nagenoeg geen afmeldingen waren. Verschillende gemeenten worstelen met dezelfde problematiek, zo kwam naar voren in de verdiepende discussies aan de vijf tafels. Vooraf aan de discussies vonden in totaal vijf pitches plaats vanuit diverse gremia. Bij de opening door Monique Hoogwijk (programmamanager Utrechtse Energie!) en Cees van der Vliet (beheerder WKO loket Utrecht vanuit de Green Deal) werd het project Energiepunt Bodem in de gemeente Utrecht toegelicht. Vervolgens beet Gemeente Dordrecht de spits af met de eerste pitch over hun bodemenergie plan. Na de pitch over de sturingsprincipes vanuit het ontwikkelingskader bodemenergie in de gemeente Utrecht ging men uiteen in vijf groepen om dieper in te gaan over deze onderwerpen. De groepsdiscussies waren zo levendig dat ze met moeite konden worden beëindigd om tijdig aan het tweede deel van het programma te beginnen. Na de pauze waren er drie pitches van respectievelijk de gemeente Den Bosch over optimaliseren WKO beheer, het ISSO die het belang van kwaliteitsborging toelichtte en de landelijke gebruikersgroep WKO die dezelfde middag ook bijeen kwam. Hieruit bleek onder andere dat intensieve aandacht voor goed beheer noodzakelijk is voor een goed functionerend WKO systeem. Carolien van Hemel van het USI dankte iedereen voor zijn deelname en gaf aan dat gemeenten het alleen niet redden. Gemeente Utrecht heeft ervaren dat intensieve samenwerking met het waterschap Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden en de provincie Utrecht leidt tot een betere afstemming over o.a. wet- en regelgeving wat het gebruik van bodemenergie bevordert. Hieronder de bevindingen uit de vijf groepsdiscussies, zoals verwoord door de tafelvoorzitters.
2 Tafel 1 Ine Flinkers (voorzitter) Voor de pauze - Waarom WKO stimuleren? Kan dat voor alle gebouwen? Voor nieuwbouw lijkt het geschikter (makkelijker) dan voor bestaande bebouwing. In Tilburg nu aantal woningen all-electric gemaakt. Best kostbaar per huis. Voor binnenstad Den Bosch is geconcludeerd dat de daar aanwezige oude monumentale woningen ongeschikt zijn voor WKO. Dus ook andere duurzame energie mogelijkheden in ogenschouw nemen. - Als je wilt stimuleren, kun je ook financieel stimuleren (stimuleringsfonds of i.d.)? Aan iets wat rendabel is, moet je geen subsidie verstrekken. - Beheer van WKO is lastig. Energiebalans is van belang. Goede controle van bestaande systemen is ook lastig. Welke parameters moet je hebben om daar iets over te kunnen zeggen? Rol SPF, maar die is er niet voor de oudere vergunningen. Zouden de betreffende overheden een goede checklist voor moeten ontwikkelen die dan door iedereen wordt gebruikt. - WKO kan worden verbonden met andere werkterreinen, zoals saneren, beekherstel of droogtebestrijding (Apeldoorn), bij hitte eilanden? - Zijn al die blijvende lussen in je ondergrond eigenlijk wel duurzaam? Na de pauze - Is er een rol voor de gemeente bij het goed laten werken van WKO-systemen? Immers de primair verantwoordelijke is de eigenaar (gebruiker?). Gemeenten kunnen bij bedrijven vanuit het activiteitenbesluit verlangen dat de WKO beter presteert. Vaak is er geen specialistische kennis aanwezig om ontwerpen te beoordelen en/of een goed beheer af te dwingen. Met de aanwezigheid van SPF lijkt er iets meer (makkelijker) te handhaven te zijn. - Wat kan gemeente doen? o Transparant zijn over de werking van verschillende WKO s; gegevens uitwisselen o Hogere SPF opleggen (bij grote gesloten systemen) o Kennis bijspijkeren, ook bij zichzelf, om beter met kennisgetallen (bv SPF) om te kunnen gaan. Voor bij de planontwikkeling en (later) voor bij het beheer. o Wat staat er precies in de AMvB bodemenergie? Is die duidelijk genoeg? - Hoe kan de toekomstige warmtewet worden ingezet? Kan bij collectieve systemen een prestatie eis worden opgelegd? Niet iedereen weet wat die wet gaat inhouden.
3 Tafel 2 Kinie Lont (voorzitter) Ronde 1: Centrale vraag: hoe kunnen we bodemenergie-potentieel beter benutten? Data ondergrond op orde (systemen in beeld, locatie bronnen, bodemgeschiktheid, gebruikers, etc.) Ordening, i.s.m. provincie, evt. Waterschap (i.v.m. verontreiniging, lozingen), ontwikkelpartijen (indien al aanwezig): o Masterplan o Ontwikkelingskader o Bestemmingsplan ondergrond Goede voorbeelden tonen (via WKO-tool, eigen lokale voorbeelden), bedrijven verwijzen naar bestaande goede voorbeelden lokaal. Combinatie stimulering (kennis verspreiden, subsidie) en handhaving (Waterwet, Wet Milieubeheer/activiteitenbesluit) o Voorbeeld stimulering Eemnes, via duurzame incentive bij vestiging op nieuw bedrijventerrein Ontzorging Ronde 2: Centrale vraag: wat is nodig voor optimalisatie van bestaande systemen bodemenergie? 1 persoon verantwoordelijk voor beheer De beheerder moet belang hebben bij goed beheer, bijv.: o Afgerekend worden via prestatiecontract. o Design-Build-Maintain constructie kiezen, of ESCO Besef dat tijd en kennis nodig is voor goed beheer, het gaat niet vanzelf want te complex Instrument/schema dat inzicht geeft in de knoppen waar je als beheerder aan kunt draaien, en wat de effecten daarvan zijn (op bijv. energieverbruik, bodembalans)
4 Tafel 3 Paul Bezemer (voorzitter) Informatie Aan onze tafel is het gesprek begonnen rondom de noodzaak van goede informatie. Het maken van kaarten waarop potentiele gebieden staan aangegeven en de kansen goed benoemen is een eerste stap. Daarnaast moet deze beschikbaar worden gesteld, waarbij het belangrijk is dat tools ook alle relevante informatie bevat (bijv. de WKO tool mist nu archeologische informatie, waardoor geen compleet beeld voor initiatiefnemers wordt geschetst). Contact eindgebruiker Als organisatie direct contact hebben met de eindgebruiker van systemen is zweer belangrijk. Een persoon die gesprekken aangaat kan maatwerk leveren en uiteindelijk gaan bouwen aan slimme samenwerkingen en allianties tussen partijen omdat deze van meerdere kanten de ideeën, wensen en kansen hoort en kennis kan overdragen. Dat kan in verschillende vormen, als loket, energiecoach of op andere manieren, die ieder hun eigen voor- en nadelen kennen. Maar het contact is uiteindelijk van cruciaal belang als je een stimulerende rol wilt spelen en het bewustzijn over de mogelijkheden en de werking van systemen wilt vergroten. Beheer In het beheer en onderhoud van systemen worden ervaringen uitgewisseld waarbij systemen niet altijd goed functioneren. Er is behoefte om de ervaringen op te schalen, van een paar voorbeelden naar bredere conclusies over de aanpak. Ook is er gesproken over de rol van omgevingsdiensten voor het blijvend goed functioneren van systemen op langere termijn, waar ze vanuit het activiteitenbesluit mogelijk een rol kunnen pakken. Hier waren de meningen nog verdeeld over en zal de komende jaren meer ervaring mee worden opgedaan voordat er conclusies aan kunnen worden verbonden. Gemeente Lelystad Er is aan onze tafel specifiek gesproken over de Gemeente Lelystad als voorbeeld, aangezien zij minder tevreden waren over hun resultaten tot nu toe en graag ervaringen wilden ophalen om tot een nieuwe aanpak te komen. Het begint bij de gemeentelijke ambitie (en die van inwoners en bedrijven, deels mogelijk geholpen door veranderende regelgeving zoals een strengere EPC). Er is met name meegegeven te gaan zoeken naar de vraagkant: wat zijn de partijen die een energievraag hebben en daar op een andere manier aan kunnen voldoen, bijvoorbeeld omdat hun bedrijf / winkelcentrum / complex over een paar jaar toe is aan een grootschalige renovatie. Door het bundelen van de vraag ontstaat een beeld van de behoefte en partners (bijvoorbeeld corporaties) waarmee je zaken kan gaan doen om stappen te zetten. Niet beginnen aan de reguleringskant, maar eerst in de behoefte.
5 Tafel 4 Rob Mank (voorzitter) Informatie Aan onze tafel is het gesprek begonnen met vragen over het Dordtse bodemenergieplan en de energiescans, die bij de bedrijven in het westelijke bedrijvengebied van Dordrecht uitgevoerd gaan worden. Vervolgens kwamen de volgende onderwerpen aan de orde: Collectieve open systemen Deze kunnen alleen worden aangelegd als er voldoende koudevraag is. Het kan niet gefaseerd worden aangelegd. Eigenlijk moet je dit in het bestemmingsplan regelen. Moerdijk werd als voorbeeld genoemd. Bodemenergie en woningbouw c.q. scholen en ziekenhuizen Door de toenemende energiebesparing bij huizen is dit alleen haalbaar als de industrie warmte over heeft. Als er niet voldoende koudevraag is, zoals bij scholen en ziekenhuis dat is WKO niet mogelijk. Vervolgvraag is: wie wil bodemenergie? Wie is de vragende partij? Geconstateerd werd dat er voldoende kansen zijn. Er een realistische business-case is te vormen, maar dat er een goede balans van koude- en warmtevraag moet zijn. Wellicht kunnen gemeente de koude- en warmtevraag voor gebouwen in beeld brengen. Vraag is alleen op welke schaal moet dat dan. Imago WKO Doordat slecht functionerende systemen breed in de pers komen, heeft WKO een slecht imago. Belangrijk is dat een nieuw WKO-systeem twee jaar nodig heeft om optimaal te functioneren. Deze inregeltijd zit meestal niet in het contract met de installateur. Het is belangrijk deze inregeltijd wel in het contract op te nemen. Wat nodig is om de goed presterende projecten te promoten, o.a. via het gebruikersplatform. Ook op de gemeentelijke website en op WKO-tool zetten. Conclusie: WKO is een complex systeem, moeilijker dan zonnepanelen Monitoring werking bestaande systemen Het is wenselijk om de resultaten van de systemen te monitoren. Ook de ondergrondse effecten van de systemen op het grondwater (temperatuur) bodemleven enz. moet gemonitord worden. In Utrecht wordt dit onderzoek gestart. Gebruikersplatform Het is wenselijk om het bestaan van het gebruikersplatform bekend te maken op de gemeentelijke websites.
6 Tafel 5 Marinus Stulp (voorzitter) Stimuleren door doordacht beleid De aandacht voor bodemenergie verschilt per gemeente. Veel gemeenten hebben nog geen beleid opgesteld. Enkele gemeenten zijn al heel ver met beleid en hebben ook al interferentiegebieden aangewezen. Opvallend is dat nergens de uitwerking van beleid hetzelfde is, maar in sterke mate wordt bepaald door de lokale omstandigheden en ambities. Uitwisselen van deze kennis en ervaring is waardevol, ook als voorbeeld en inspiratie. De gemeente Groningen heeft het bedrijf Warmtestad BV opgericht voor de ontwikkeling van geothermie, en stimuleren van collectieve systemen in interferentiegebieden. In de gemeente Utrecht wordt bodemenergie actief gestimuleerd, door WKO te combineren met het opruimen van verontreinigingen. WKO-gebruikers kunnen sanering plicht afkopen. Daarnaast helpt het bodemenergieloket realisatie van nieuwe systemen door het stroomlijnen van procedures en gebruik van openbare ruimte te faciliteren. Verder is de provincie in de rol van bevoegd gezag van de Waterwet bepalend voor de mogelijkheden van bodemenergie. Per provincie verschilt het beleid over het gebruik van watervoerende pakketten. In sommige provincies wordt alleen bodemenergie toegestaan in het 1 e watervoerende pakket en in andere provincies alleen in het 2 e watervoerende pakket. Bescherming van drinkwater is een bepalende factor in het beleid van de provincies. In het Westland geldt een reservering van het 1 e watervoerende pakket voor de opslag van gietwater, waardoor toepassen van bodemenergie in deze laag niet is toegestaan. Het provinciale beleid over watervoerende pakketten sluit niet altijd aan bij de wensen van potentiële gebruikers van bodemenergie. Feitelijk ontbreekt een goed afwegingskader voor belangen in de ondergrond. Hoe verschillende belangen ten opzichte van elkaar gewogen moeten worden is niet duidelijk. Voor heroverweging van bestaande beschermingsgebieden ten bate van nieuwe belangen, zoals bodemenergie, lijkt in de praktijk nauwelijks ruimte te zijn bij het bevoegd gezag. In de strategische grondwatervisie van de provincie Utrecht is besloten onder stadskernen geen drinkwater beschermingsgebieden meer aan te wijzen, waardoor ruimte ontstaat voor bodemenergie op plaatsen waar vraag is naar warmte en koude. Het ondergrondse ruimtebeslag van de installaties op basis van de vergunning is vaak veel groter, dan het ruimtebeslag door het werkelijke gebruik. In de vergunning wordt vaak meer aangevraagd, dan in werkelijkheid nodig is. Hiervoor wordt de ondergrond in de drukkere gebieden op slot gezet, waardoor optimaal benutten van de capaciteit van bodemenergie in het gedrang komt. Met het aanpassen van vergunningen vanwege onbenutte ondergrondse capaciteit is nog maar weinig ervaring. Tenslotte is aandacht gevraagd voor goed technisch beheer van bodemenergiesystemen. In de gemeente Den Bosch is een inventarisatie gedaan naar de werking van bestaande WKOsystemen. De uitkomsten zijn vergelijkbaar met de inventarisatie Bodemenergie, waar voor je geldt. Met beter beheer is nog veel winst te halen. Geconstateerd is dat ook installateurs vaak onvoldoende kennis hebben voor goed beheer. Basis voor goed beheer is monitoring nodig, waarvoor goede bemetering van de installatie noodzakelijk is. Bestaande installaties zijn vaak onvoldoende bemeterd, om het functioneren goed te kunnen monitoren.
Hoe bodemenergie stimuleren in uw gemeente? Hier komt tekst. Hier komt ook tekst. Kennisdeelbijeenkomst. 23 september 2015. Utrecht.
Hoe bodemenergie stimuleren in uw gemeente? Hier komt tekst Kennisdeelbijeenkomst Hier komt ook tekst 23 september 2015 Utrecht.nl Programma, deel 1 9.30-9.40 uur Opening Monique Hoogwijk, programma Utrechtse
Nadere informatieBodemenergie in de gemeente Arnhem
Bodemenergie in de gemeente Arnhem Congres ILB 14 februari 2012 Marc van der Burght Beleidsadviseur Energie en Bodem Open systeem Gesloten systeem 1 Arnhem wil bodemenergie als bron van duurzame energie
Nadere informatieWKO-coach Drenthe Kansen gemeente Westerveld in beeld. Rutger Wierikx IF Technology 9 februari 2012
WKO-coach Drenthe Kansen gemeente Westerveld in beeld Rutger Wierikx IF Technology 9 februari 2012 Inhoud 1. Introductie 2. Inventarisatie a. Bodemgeschiktheid b. Bouwontwikkelingen c. Omgevingsbelangen
Nadere informatieDe ondergrond als basis voor een duurzame toekomst.
De ondergrond als basis voor een duurzame toekomst. Bodemenergie in Haarlem Marc van Someren (Bodem en Water Consultancy) 14 februari 2012 ILB Congres Media Plaza - Utrecht De ondergrond als basis voor
Nadere informatieLessons learned KWO praktijkervaringen bodemenergie in NL. Bijeenkomst WCTB Sanne de Boer - IF Technology 21 oktober 2014
Lessons learned KWO praktijkervaringen bodemenergie in NL Bijeenkomst WCTB Sanne de Boer - IF Technology 21 oktober 2014 Praktijkervaringen met Bodemenergie Open of Gesloten systemen?.... Allebei geschikt!
Nadere informatieWKO en sanering gecombineerd in Spoorzone Woerden
WKO en sanering gecombineerd in Spoorzone Woerden Ko Hage (TTE) Delft, 1 december 2010 TTE consultants verbinden van ondergrond en bovengrond - Opgericht in 1999 door drie ingenieurs (The Three Engineers)
Nadere informatieWijzigingsbesluit bodemenergiesystemen. presentatie Peter Kouwenhoven
Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen presentatie Peter Kouwenhoven Aanpassing 6 (7) bestaande AMvB s Water besluit Abm Waterbesluit Activiteitenbesluit milieubeheer Blbi Bbk Besluit lozen buiten inrichtingen
Nadere informatieVerordening interferentiegebieden Bodemenergiesystemen gemeente Groningen 2018
Verordening interferentiegebieden Bodemenergiesystemen gemeente Groningen 2018 De raad van de gemeente Groningen; Gelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders d.d. [datum]; Gelet
Nadere informatieKansrijke WKO concepten
Kansrijke WKO concepten Wilfried Huis in t Veld IF Technology Kansen voor bodemenergie? Beperken van: - emissie broeikasgassen: Verdrag Kyoto, Kopenhagen? - afhankelijkheid van fossiele brandstoffen Hoger
Nadere informatieWijzigingsbesluit bodemenergiesystemen
Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen 14 februari 2012 Peter Kouwenhoven Jan Frank Mars Inhoud presentatie Twee typen bodemenergiesystemen Ontwikkelingen Ambities Rijk Hoofdlijnen wijzigingsbesluit Taken
Nadere informatiec) de belangen die mogelijk invloed kunnen ondervinden van de installatie van bodemenergiesystemen
1 juli 2014 zaaknummer 2013-018143 Beleidsregels masterplannen bodemenergie Gelderland 2014 GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND Gelet op artikel 4:81 van de Algemene wet bestuursrecht, artikel 6.4, eerste
Nadere informatieWijzigingsbesluit Bodemenergiesystemen. RWS Leefomgeving / Bodem+ Manfred Beckman Lapré
Wijzigingsbesluit Bodemenergiesystemen RWS Leefomgeving / Bodem+ Manfred Beckman Lapré Wat zijn bodemenergiesystemen? open systemen, ofwel WKO systemen gesloten systemen, ofwel bodemwarmtewisselaars 3
Nadere informatieVerbinden van onder- en bovengrond
Verbinden van onder- en bovengrond Gebieden en clusters: Slimmer omgaan met grondwater Inhoud - Gebiedsgerichte benadering - Toelichting locaties: multi sectorale opgave - Het proces Deventer 18 november
Nadere informatieVerordening bodemenergiesystemen gemeente Dordrecht
CVDR Officiële uitgave van Dordrecht. Nr. CVDR600026_1 11 maart 2016 Verordening bodemenergiesystemen gemeente Dordrecht De raad van de gemeente Dordrecht, gelezen het voorstel van het college van burgemeester
Nadere informatieHUM en BUM Bodemenergiesystemen. Bodem+ Manfred Beckman Lapré
HUM en BUM Bodemenergiesystemen Bodem+ Manfred Beckman Lapré De Bodemenergie quiz 12 vragen over de HUM en BUM bodemenergie Tot slot enkele tips 2 WB Bodemenergie Testvraag Wie ben ik? GROEN: Handhaver,
Nadere informatieBodemenergie in Arnhem Stimuleren en regie
Stimuleren en regie 12 juni 2013 Marc van der Burght Gelders netwerk Energie Beleidsmedewerker Bodem en Energie Open systeem 2011 Zes programmalijnen: 1. Energieneutraal Arnhem 2. Toonaangevend cluster
Nadere informatieGroen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?
Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Groen gas Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 100 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 3 PJ. Extra inspanning 200 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 6 PJ.
Nadere informatieWarmte Koude Opslag. Stappenplan WKO. Diep onder Drenthe
Warmte Koude Opslag Stappenplan WKO Diep onder Drenthe Klimaatbestendig Drenthe Klimaatveranderingen van vele eeuwen zijn nog steeds zichtbaar in het Drentse landschap. Voorbeelden hiervan zijn de Hondsrug
Nadere informatieUtrechtse Bodemenergie Agenda Meer energie uit de bodem. Samenwerking tussen gemeente Utrecht en provincie Utrecht
Utrechtse Bodemenergie Agenda 2016-2018 Meer energie uit de bodem Samenwerking tussen gemeente Utrecht en provincie Utrecht 1 Utrechtse Bodemenergie Agenda Dit is de Utrechtse Bodemenergie Agenda van de
Nadere informatieWarmte Koude Opslag. Wat is WKO? Diep onder Drenthe
Warmte Koude Opslag Wat is WKO? Diep onder Drenthe Klimaatbestendig Drenthe Klimaatveranderingen van vele eeuwen zijn nog steeds zichtbaar in het Drentse landschap. Voorbeelden hiervan zijn de Hondsrug
Nadere informatiegelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders van 12 september 2017;
Verordening bodemenergiesystemen gemeente Papendrecht De raad van de gemeente Papendrecht; gelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders van 12 september 2017; gelet op de artikelen
Nadere informatiedatum ondertekening; bron bekendmaking
Behoort bij raadsbesluit zaaknr. 9901 Wetstechnische informatie GEGEVENS VAN DE REGELING Overheidsorganisatie Officiële naam regeling Citeertitel Besloten door Deze versie is geldig tot (als de vervaldatum
Nadere informatieVerordening gesloten bodemenergiesystemen gemeente Delft
GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van gemeente Delft. Nr. 55896 23 juni 2015 Verordening gesloten bodemenergiesystemen gemeente Delft De raad van de gemeente Delft; gelezen het voorstel van het college van
Nadere informatieEnergy Service Company: een kans voor u?
1 Energy Service Company: een kans voor u? Stand van zaken provinciale pilot & Kansen voor de installatiebranche Hans van der Heide Pilot provincie Friesland (1) Doel: Ervaring opdoen met het opzetten
Nadere informatieWijzigingsbesluit bodemenergiesystemen
Regiobijeenkomst bodemenergie Presentatie 2 Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen Peter Kouwenhoven Nicole Hardon 21 september 2012 Inhoud presentatie Huidige situatie Advies Taskforce WKO Interferentie
Nadere informatie13.30 Welkom door Ingrid van Reijsen namens SKB De rol van het kennisplatform Bodemenergie - toelichting door Martin Bloemendal
Programma 13.00 inloop koffie/thee 13.30 Welkom door Ingrid van Reijsen namens SKB 13.40 De rol van het kennisplatform Bodemenergie - toelichting door Martin Bloemendal 14.00 Kennisagenda nu en in de toekomst
Nadere informatieWarmte Koude Opslag. Welke regels gelden voor WKO? Diep onder Drenthe
Warmte Koude Opslag Welke regels gelden voor WKO? Diep onder Drenthe Klimaatbestendig Drenthe Klimaatveranderingen van vele eeuwen zijn nog steeds zichtbaar in het Drentse landschap. Voorbeelden hiervan
Nadere informatieBijlage 1: Kaart Aanwijzing Interferentiegebied
Bijlage 1: Kaart Aanwijzing Interferentiegebied Toelichting Algemeen Artikel 1 Begripsomschrijving Op 1 juli 2013 treedt het Besluit bodemenergiesystemen in werking. Het besluit bevat regels over het installeren
Nadere informatieEvaluatie Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen
Verkenning Bodemenergie / Evaluatie Wijzigingsbesluit bodemenergiesystemen presentatie Peter Kouwenhoven Stakeholdersbijeenkomst UP Bodem en Ondergrond Inhoud presentatie Aanleiding evaluatie Conclusies
Nadere informatieSpeerpunten Doel Actie/uitwerking Wanneer Wie Dekking kosten /financiering Vanuit zowel het provinciale (landelijke) als lokale bodembeleid
Vanuit zowel het provinciale (landelijke) als lokale bodembeleid Actieve Inventarisatie Afronden asbestinventarisatie 2010 ISV-2 aanpak spoedlocaties spoedlocaties afronden Volledig overzicht van locaties
Nadere informatieThermische energie uit oppervlaktewater. Business case stadhuis Harderwijk
Thermische energie uit oppervlaktewater Business case stadhuis Harderwijk Colofon Datum 28 februari 2018 Referentie Betreft Behandeld door Gecontroleerd door Versienummer 67149/LH/20180228 Thermische
Nadere informatieLOCATIE TOEPASSING GEBOUW ENERGIEVRAAG PERCEEL AFGIFTE SYSTEEM INSTALLATIECONCEPT
LOCATIE TOEPASSING GEBOUW ENERGIEVRAAG PERCEEL AFGIFTE SYSTEEM INSTALLATIECONCEPT Bodemgeschiktheid Bodemgeschiktheid Beschermingsgebied grondwater Milieuverontreiniging Grondwatervergunningen Open geothermische
Nadere informatieKansen voor ondiepe geothermie
Kansen voor ondiepe geothermie Ondiepe Geothermie Onttrekken van aardwarmte uit ondiepe formaties Diepte tot circa 1.250 meter Temperatuur 15 tot 45 C Technologie Dieptes (m) Gebruikelijke toepassing WKO
Nadere informatieAMVB BODEMENERGIE BORGINGSPROCES
AMVB BODEMENERGIE BORGINGSPROCES Aan : SRE-Gemeenten Van : Harold Roeleven en Maaike van Roij Datum : 2013 Onderwerp : Borging en registratie Besluit bodemenergiesystemen Algemeen Er zijn gemeenten die
Nadere informatieRegelgeving & beleid. Symposium Bodemenergie in Zeeland 19 april 2012 Sanne de Boer - IF Technology
Regelgeving & beleid Symposium Bodemenergie in Zeeland 19 april 2012 Sanne de Boer - IF Technology 1 Inhoud Wettelijk kader tot 1 januari 2013 Wettelijk kader vanaf 1 januari 2013 Inhoud AMvB op hoofdlijnen
Nadere informatieWKO scan TivoliVredenburg Utrecht
WKO scan TivoliVredenburg Utrecht WKO scan Begin 2016 gezamenlijk bezoek TivoliVredenburg. Interessant project voor de WKO scan. Er is een WKO systeem geïnstalleerd. In bedrijf vanaf eind 2013. Nog geen
Nadere informatieportefeuillehouder A. Hazelebach
BESLUIT B. en W. d.d. 21 MEI 2013 Advies aan het college van burgemeester en wethouders Bodemenergiesystemen B13.000215 collegevergadering 21/05/2013 commissievergadering raadsvergadering 11 juni 2013
Nadere informatie(ONTWERP) VERGUNNING VOOR GRONDWATERONTTREKKING OP GROND VAN DE WATERWET
(ONTWERP) VERGUNNING VOOR GRONDWATERONTTREKKING OP GROND VAN DE WATERWET verleend aan Telecom Service Leek B.V. De activiteit water in de bodem brengen of eraan te onttrekken Locatie: De Hoogte 1 leek
Nadere informatieKlimaatinstallaties met wko beoordeling op functioneren bij 38 kantoren
Klimaatinstallaties met wko beoordeling op functioneren bij 38 kantoren Project uitgevoerd door: Innuvate B.V. : R. Krijger Energy Retrofit : P.W. Rolf In opdracht van: Gemeente Den Haag Omgevingsdienst
Nadere informatieFunctioneren van WKO installaties
Functioneren van WKO installaties Het belang van goed beheer Klaasjan van der Maas Unica Ecopower Arjan van Bon Royal HaskoningDHV Vragen 1. Hoe ziet de nieuwe wetgeving en certificering eruit? 2. Hoe
Nadere informatieHelmonds Energieconvenant
Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende
Nadere informatieVerordening Interferentiegebieden Bodemenergiesystemen gemeente Utrecht
GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Utrecht Nr. 207796 1 oktober 2018 Verordening Interferentiegebieden Bodemenergiesystemen gemeente Utrecht 2018 De raad van de gemeente Utrecht, Gelezen het
Nadere informatieBodemenergie: Anno nu en kansen in de toekomst
Bodemenergie: Anno nu en kansen in de toekomst Eindsymposium Meer met Bodemenergie 24 april 2012 Wageningen Maurice Henssen Bioclear b.v. Inhoud Bodemenergie anno 2012 Waarom MMB? Het proces van MMB Highlights
Nadere informatieBUM en HUM Bodemenergie
BUM en HUM Bodemenergie Handige hulpmiddelen voor gemeenten Arthur de Groof en Walter de Koning Regiobijeenkomsten Bodemenergie september 2012 Hulp bij uitvoering taken voor vergunningverleners: BUM voor
Nadere informatieBodemenergieplan Doornsteeg Nijkerk. Plan voor stimulering en ordening van bodemenergie
Bodemenergieplan Doornsteeg Nijkerk Plan voor stimulering en ordening van bodemenergie Bodemenergieplan Doornsteeg Nijkerk Plan voor stimulering en ordening van bodemenergie DEFINITIEF Opdrachtgever Adviseur
Nadere informatieCheck list de implementatie Wijzigingbesluit Bodemenergiesystemen door gemeenten (ILB2 project bodemenergie gemeenten Midden-Limburg)
Check list de implementatie Wijzigingbesluit Bodemenergiesystemen door gemeenten (ILB2 project bodemenergie gemeenten Midden-Limburg) 1 Taak gemeenten in nieuwe Wijzigingsbesluit Bodemenergiesystemen Per
Nadere informatieRealisatie WKO. WKO-coach Drenthe - Voorlichtingsbijeenkomst WKO
Realisatie WKO WKO-coach Drenthe - Voorlichtingsbijeenkomst WKO 1 Bouwopgave: Case: realisatie 4 woontorens, totaal 200 appartementen 2 gemeente convenant (stap 2) duurzame ambities DE scan besluit gemeenteraad
Nadere informatieWie zijn wij? Van 0-meting tot haalbare business case. Programma. De methode. Meten van duurzaamheid. Heldere kijk op duurzaamheid.
Van 0-meting tot haalbare business case Meer informatie: www.w-e.nl www.gprsoftware.nl ir. Janny Stevens (stevens@w-e.nl) ir. Saskia van Hulten (hulten@w-e.nl) Wie zijn wij? W/E adviseurs www.w-e.nl Saskia
Nadere informatieCases bodemenergie - inclusief antwoorden. Beoordelen meldingen en vergunningaanvragen gesloten bodemenergiesystemen
Cases bodemenergie - inclusief antwoorden Beoordelen meldingen en vergunningaanvragen gesloten bodemenergiesystemen Cases Wijzigingsbesluit bodemenergie Oefenen met afhandelen meldingen & OBM-aanvragen
Nadere informatieVerordening Interferentiegebieden Bodemenergiesystemen gemeente Goes
GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van gemeente Goes. Nr. 72400 3 juni 2016 Verordening Interferentiegebieden Bodemenergiesystemen gemeente Goes 2016 De raad van de gemeente Goes; Gezien het voorstel van burgemeester
Nadere informatiebevoegd gezag gesloten in de praktijk zeer weinig voorkomt.
telefoon 085-4862450 www.sikb.nl Pagina 1 van 9 OVERZICHT WIJZIGINGEN BUM S EN HUMS S BODEMENERGIE OKTOBER 2015 Voorgenomen wijzigingen in versie 2.4 ten opzichte van versie 2.3 Tabel 1. Wijzigingen BUM
Nadere informatieKwaliteitsborging Bodemenergie
Kwaliteitsborging Bodemenergie van het gas af met behoud van comfort 11 oktober 2018 Energiebeurs ir. H.J.(Henk) Broekhuizen Wat is het? Bodemenergie? Kwaliteitsborging met BRL s Randvoorwaarden voor succes.
Nadere informatieOpen en gesloten WKO systemen. Open systemen
Open en gesloten WKO systemen Open systemen Een kenmerk van open systemen is dat er grondwater onttrokken en geïnfiltreerd wordt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen doubletsystemen, monobronsystemen
Nadere informatieOns kenmerk: Z / mevrouw M.A. de Jong, de heer H. de Rijk
Notitie Ons kenmerk: Z-2015-15661 / 15945 Behandeld door: mevrouw M.A. de Jong, de heer H. de Rijk Onderwerp: Aantal pag. 5 Bijlagen: Concept notitie reikwijdte en detailniveau planmer Structuurvisie Ondergrond
Nadere informatieDe rol van Bodemenergie in de energietransitie Guido Bakema, IF Technology
De rol van Bodemenergie in de energietransitie Guido Bakema, IF Technology 22 % van de warmtevoorziening in 2050 met Bodemenergie (CE Delft), van 4 PJ (nu) naar 100 PJ (2050) Maar, bodemenergie is geen
Nadere informatieFinanciering verduurzaming bedrijventerreinen GebiedsESCo, hoe pak je dat aan? 12 juni 2014
#gebiedsesco Financiering verduurzaming bedrijventerreinen GebiedsESCo, hoe pak je dat aan? 12 juni 2014 #gebiedsesco Programma Gijs Schuurhuis (De Urbanisator Plaspoelpolder) Welkomstwoord Hans Korbee
Nadere informatieAMvB Bodemenergie op hoofdlijnen. 9 april 2013 Simone de Groot
AMvB Bodemenergie op hoofdlijnen 9 april 2013 Simone de Groot Wettelijk kader tot 1 juli 2013 Open systemen o Waterwet: provincie bevoegd gezag Gesloten systemen o Geen melding, vergunning of registratieplicht
Nadere informatieJaarplan Programma Warmte en Koude Metropoolregio Amsterdam juni 2016 juni warmtekoude. metropoolregio amsterdam
Jaarplan Programma Warmte en Koude Metropoolregio Amsterdam juni 2016 juni 2017 warmtekoude metropoolregio amsterdam INLEIDING teken stond van de technische en organisatorische rondes met Grand Design
Nadere informatieVerbeteren afstemming en samenwerking bodem, water en ruimte
Verbeteren afstemming en samenwerking bodem, water en ruimte Project ondergrond - Team Implementatie Ondergrond Inleiding Het project ondergrond, onderdeel van het uitvoeringsprogramma (UP) van het convenant
Nadere informatieMonitoring en Energiebalans
Balans verschil Houtkachel draaikoeler Uw partner in duurzame energie Warmte Koude Monitoring en Energiebalans Cius Monitoring Meten = Weten Optimale regeling = Kostenbesparing Betaalsysteem Wetgeving
Nadere informatieHighlights Meer met Bodemenergie
Highlights Meer met Bodemenergie Diep onder Drenthe Bijeenkomst over Warmte Koude Opslag 12 juni 2012, Provinciehuis te Assen Maurice Henssen, Bioclear b.v. Inhoud Bodemenergie anno 2012 Waarom Meer met
Nadere informatieWavin Diensten BV. Energiebesparing. warmte-koudeopslag restwarmte. Door Thom Cremer Manager locatiebeheer Wavin Diensten B.V.
Wavin Diensten BV Energiebesparing warmte-koudeopslag restwarmte Door Thom Cremer Manager locatiebeheer Wavin Diensten B.V. Inhoud 2 Inhoud Wavin locatie algemeen Koude opslagsysteem Ombouw naar warmte-koude
Nadere informatieWarmte Koude Opslag & De volgende stap in IT-business. Rotterdam, 12 November 2013 Elbert Raben (Rittal) en Ronald Smit (Installect)
Warmte Koude Opslag & De volgende stap in IT-business Rotterdam, 12 November 2013 Elbert Raben (Rittal) en Ronald Smit (Installect) Elbert Raben Product Manager IT Controlelijst EU Code of Conduct Best
Nadere informatieKansen voor warmte. Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014
Kansen voor warmte Frans Rooijers Lustrumcongres Stichting Warmtenetwerk, 13-2-2014 Centrale boodschap Er is een groot potentieel aan duurzame warmte en warmtebesparing in Nederland beschikbaar. Per situatie
Nadere informatieWelke meldingen en vergunningen zijn nodig bij onttrekkingen uit /infiltraties in grondwater? Een overzicht t.b.v. glastuinbouw en boomkwekerijen
Welke meldingen en vergunningen zijn nodig bij onttrekkingen uit /infiltraties in grondwater? Een overzicht t.b.v. glastuinbouw en boomkwekerijen De behoefte aan het benutten van ondergrondse mogelijkheden
Nadere informatieVragen en antwoorden regiodag bodemenergie in Den Haag
Vragen en antwoorden regiodag bodemenergie in Den Haag NL Milieu en Leefomgeving Prinses Beatrixlaan 2 2595 AL Den Haag Postbus 93144 2509 AC Den Haag www.agentschapnl.nl Als de gemeente een masterplan
Nadere informatiePassen duurzame ontwikkelingen binnen het vergunningenbeleid anno 2008
Symposium Vink Sion Passen duurzame ontwikkelingen binnen het vergunningenbeleid anno 2008 Beetgum, 24 januari 2008 Douwe Faber Directeur E kwadraat advies Inhoudsopgave E kwadraat advies Vergunningen
Nadere informatieGebruik en Beheer van WKO Systemen
installatiegroep Gebruik en Beheer van WKO Systemen Enkele aandachtspunten in de exploitatiefase Bedrijventerreinen Peter Slot 1 Agenda Even voorstellen De noodzaak van goed beheer WKO op bedrijventerreinen
Nadere informatieVerduurzaming Rijksvastgoed en Bodemenergie (WKO)
Verduurzaming Rijksvastgoed en Bodemenergie (WKO) MISSIE VISIE Voorbeeldrol Energieneutraal Circulaire economie RVB Duurzaam 3 Alle gebouwen met een kantoorfunctie gemiddeld Label B Huidige opgave energie
Nadere informatieBodemenergie en toezicht. 13-2-2013 Gert Jan Evers
Bodemenergie en toezicht 13-2-2013 Gert Jan Evers Inhoud presentatie Is toezicht nodig? Waar toezicht op houden? Wat en hoe worden gegevens aangeleverd? Knelpunten Gevolgen Voorbeelden Oplossingen Na 1
Nadere informatie'Kostenpost of duurzaam in balans: hoe staat uw wko er voor?
Beheer en Exploitatie in de praktijk: 'Kostenpost of duurzaam in balans: hoe staat uw wko er voor? Bob Bloemers 06 oktober 2016 Even voorstellen Bob Bloemers Kuijpers Ecopartners B.V. adjunct directeur
Nadere informatieBloemen uit Brabant. Spreker: Gerd de Kruif Datum: 30 oktober 2014
Bloemen uit Brabant Spreker: Gerd de Kruif Datum: 30 oktober 2014 Met enige bescheidenheid Waar ik het over wil hebben Belang gebiedsgericht grondwaterbeheer (revisited) Context en complexiteit Waar vinden
Nadere informatieVERKENNING INTERFERENTIEGEBIEDEN BODEMENERGIE HAAGLANDEN
VERKENNING INTERFERENTIEGEBIEDEN BODEMENERGIE HAAGLANDEN STADSGEWEST HAAGLANDEN 30 november 2011 075925686:0.3 - Definitief B02034.000274.0100 Inhoud 1 Inleiding 2 1.1 Energie in een drukke ondergrond
Nadere informatieMelden en registreren De informatiecyclus
Melden en registreren De informatiecyclus Margreet van der Honing (RWS / InfoMil) Carla Nikkels (GBO Provincies LGR) Jan Klein Kranenburg (RWS / Bodem+) 15 juli 2013 INHOUD De informatiecirkel: introductie
Nadere informatieMarkt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want:
Marktanalyse Markt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want: Onbekendheid gebouweigenaren & gebruikers met de mogelijkheden en winst die te behalen valt Ondoorzichtige
Nadere informatieRaf Schildermans. Business unit manager IFTech
Raf Schildermans Business unit manager IFTech Collectieve energievoorziening vanuit bodem/grondwater Inhoud 1. Collectieve energievoorziening vanuit bodem/grondwater 2. Ervaringen in het buitenland 3.
Nadere informatieIntegrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht
Integrale energiestrategie UU Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integraal en Samen! 2 3-10-2017 Integrale energiestrategie UU Universiteit Utrecht Opgericht in 1636 30.000 studenten en 7.500 medewerkers
Nadere informatieDe Raad en de Omgevingswet
De Raad en de Omgevingswet Inhoud - Wat is de Omgevingswet? - Wat betekent deze wet voor de gemeenten - Wat is de rol en de invloed van de raad op de wet - Waar liggen de kansen van de raad en waar moet
Nadere informatieStadswarmte en alternatieven Technische Sessie Stadswarmte Gemeenteraad Amsterdam. dr. C. (Cor) Leguijt, CE Delft, 2 juni 2015
Stadswarmte en alternatieven Technische Sessie Stadswarmte Gemeenteraad Amsterdam dr. C. (Cor) Leguijt, CE Delft, 2 juni 2015 Inhoud 1. Doelen energie- en klimaatbeleid 2. Drie knoppen om aan te draaien
Nadere informatieErvaringen met gesloten bodemenergiesystemen in Goes. Dag van de Zeeuwse Bodem - 21 april 2016 Ronald Wennekes - IF Technology
Ervaringen met gesloten bodemenergiesystemen in Goes Dag van de Zeeuwse Bodem - 21 april 2016 Ronald Wennekes - IF Technology 1 Inhoud 1. Bodemenergie in het kort 2. Melding en vergunning gesloten systemen
Nadere informatieSamenwerkingskracht in Zeeland #HOEDAN?
Samenwerkingskracht in Zeeland #HOEDAN? Rapport commissie Externe Spiegeling Zeeland Voorwoord Het beeld van de Zeeuwse ziekte verdient bijstelling: Zeeuwse overheden werken op veel terreinen samen en
Nadere informatieVerduurzamen van commercieel vastgoed juridische aspecten
Verduurzamen van commercieel vastgoed juridische aspecten 19 juni 2014 Inleiding Rollen en partijen Verschillende typen vastgoed met een eigen regime Woningen, winkels en overige bedrijfsruimte De split
Nadere informatieRoutekaart Energietransitie procesafspraken
Routekaart Energietransitie procesafspraken Energiebesparing en transformatie van gebouwde omgeving, mobiliteit, industrie en landbouw & landgebruik Samenwerking met inwoners(initiatieven), ondernemers
Nadere informatieGebieden Energie Neutraal
Gebieden Energie Neutraal Kennismaken met het programma GEN Liesbeth Schipper 27 september 2012 Inhoud Achtergrond Opzet GEN programma GEN Nieuwbouw Energieconcept Ontwikkel en businessmodel Omgeving GEN
Nadere informatieRegionale Energieagenda terugblik werksessies 30-10-2015
Regionale Energieagenda terugblik werksessies 30-10-2015 Verslag bijeenkomst regionale energieagenda 30 oktober 2015, Amersfoort 2 Regionale energieagenda 30-10-2015 Regionale Energieagenda terugblik werksessies
Nadere informatieWarmtelevering Dordtse Kil. Kyck over den Dyck. 1 juli 2010
Warmtelevering Dordtse Kil Kyck over den Dyck 1 juli 2010 Agenda 15:30 Welkom door Roosmarijn Sweers (gemeente Dordrecht) 15:35 Stand van zaken waar staan we nu? (Marc van der Steen Provincie Zuid-Holland)
Nadere informatieVerbreed bodembeleid
Verbreed bodembeleid Ondergrondkwaliteiten in beeld Structuurvisie Rijk Beleidsvisie Bodem provincie Atlas van de ondergrond Besluit bodemenergiesystemen Hij had tekeningen gezien van de gangen waar zulke
Nadere informatieBezwaren en oplossingen analyse van de denktanksessies installatiebranche
Bezwaren en oplossingen analyse van de denktanksessies installatiebranche Bezwaren / Opmerkingen uit de Yellow paper sessie van 25-06-2014 Omvang 1. Alleen voor grote bedrijven met grote projecten 2. Te
Nadere informatieDuurzame warmtenetten
Duurzame warmtenetten Groene Huisvesters 22 juni 2017 Jeroen Roos Inhoud 1. Opzet warmtenet 2. Soorten en maten 3. Duurzaamheid 4. Specifiek: een bron: geothermie een concept: Nul-op-de-Meter/-Rekening
Nadere informatie'Met leerlingen invulling. geven aan de. Energietransitie. '12 november 'Rik Altena
'Met leerlingen invulling geven aan de Energietransitie '12 november 2018 'Rik Altena Ervaringen 'Energiebesparen op scholen 'Ichthuscollege Kampen ROC Twente Bouwmensen Almelo Inventarisatie 'wat zit
Nadere informatieSAMENVATTING VERKENNING MIGRATIE LANDELIJKE VOORZIENINGEN
SAMENVATTING VERKENNING MIGRATIE LANDELIJKE VOORZIENINGEN Met de komst van de Omgevingswet gaan per 1-1 2021 de drie landelijke voorzieningen (Activiteitenbesluit Internet Module (AIM), het Omgevingsloket
Nadere informatieWelkom Samen naar een klimaatneutraal Mariahoeve
Welkom Samen naar een klimaatneutraal Mariahoeve 1 29 maart 2018 Deze presentatie Doel bijeenkomst: toelichten en dialoog Ambities gemeente Den Haag Waarom Mariahoeve als pilotwijk Wat willen we bereiken
Nadere informatieMaintenance for Energy. Erkenningsregeling Bodemenergie. RWS Leefomgeving / Bodem+ Jan Frank Mars
Maintenance for Energy Erkenningsregeling Bodemenergie RWS Leefomgeving / Bodem+ Jan Frank Mars Inhoud 1. Wet- en regelgeving 2. Kwaliteitsborging en erkenningsregeling 3. Toezicht & Handhaving 4. Melding
Nadere informatieInnovatietender aardgasloze wijken, woningen, gebouwen
Innovatietender aardgasloze wijken, woningen, gebouwen Programmalijn 0, regeling Urban Energy Daniël van Rijn, RVO Klaas Vegter, TKI Urban Energy Vier regionale bijeenkomsten, Groningen, Zwolle, Eindhoven,
Nadere informatieWarmte(levering) van de toekomst. Jeroen Roos (BuildDesk, business unit Gebiedsontwikkeling) Jeroen Roos Utrecht, 21 september 2010
Warmte(levering) van de toekomst (BuildDesk, business unit Gebiedsontwikkeling) Ontwikkelingen nieuwbouw met effect op warmtevraag 2 Regelgeving: stapsgewijze EPC-verlaging (-> 0,6 -> 0,4 -> energieneutraal)
Nadere informatieDe ordening van bodemenergie in de ondergrond
De ordening van bodemenergie in de ondergrond Roep om regie! Het wordt druk in de Nederlandse ondergrond, en met het besluit Bodemenergie wil de overheid de toepassing van bodemenergie verder stimuleren.
Nadere informatieHet vernieuwde Landelijk Grondwater Register (LGR) is klaar voor ketensamenwerking rond grondwater en bodemenergie
Het vernieuwde Landelijk Grondwater Register (LGR) is klaar voor ketensamenwerking rond grondwater en bodemenergie Jacques Duivenvoorden (J.J. Duivenvoorden Consultancy) Maatschappelijk, bestuurlijk als
Nadere informatieEnergie Exploitatie Ontwikkelingen in Nederland
Energie Exploitatie Ontwikkelingen in Nederland Leo Brouwer Programma adviseur Duurzame Energie en Energietransitie 16 oktober 2007 donderdag 18 oktober 2007 1 Daan van Vliet Directeur Unica Bestuurslid
Nadere informatie... Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045... Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst! Waarde creëren Stadhuisplein. Veranderende overheid
Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045 Energieneutraal Veranderende overheid Waarde creëren Stadhuisplein Zichtbaar maken van innovatie Als duurzame stad Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst!
Nadere informatieOmgevingswet en de raad
Omgevingswet en de raad Inhoud Waarom de Omgevingswet? Wat is de omgevingswet? Wat verandert er door de omgevingswet Wat vraagt dit van u als raad. Samen met de samenleving Budget reserveren Vrije (beleids)ruimte
Nadere informatie