1 Net geboren, vraagt Vessantara aan zijn moeder een geldbuidel. Het is het eerste dat hij weggeeft.

Transcriptie

1 Vessantara doek Speciaal voor de tentoonstelling DE BOEDDHA kocht Museum Volkenkunde recent een meterslang doek aan waarop het laatste geboorteverhaal, de Vessantara Jataka, van de Boeddha verbeeld wordt. Slechts een paar musea ter wereld hebben zo n complete Vessantara doek. Het katoenen doek is afkomstig uit Noordoost-Thailand of Laos, midden 20 ste eeuw. Dergelijke doeken spelen een belangrijke rol tijdens Bun Phra Wet, het grote ritueel ter vermeerdering van verdienste, dat jaarlijks in Noordoost-Thailand en Laos plaatsvindt. De dorpsgemeenschap viert en herleeft tijdens dit ritueel het leven van Vessantara. Ze zijn Vessantara s onderdanen die hem in het bos opzoeken en vragen terug te keren naar het paleis. Met een meterslange doek die het verhaal laat zien, komen ze in processie terug naar de dorpstempel. De doek wordt in de tempelhal opgesteld en monniken reciteren het verhaal. Meedoen aan het ritueel verhoogt de kans om geboren te worden in de tijd van de toekomstige Boeddha Maitreya. De leer direct van een Boeddha ontvangen, brengt nirvana dichterbij. De meterslange Vessantara doek wordt bewaard, en vanwege zijn religieuze waarde zo lang mogelijk hersteld. Jataka s: vorige levens van de Boeddha Het levensverhaal van de Boeddha omvat niet alleen het verhaal van Prins Siddhartha die Boeddha wordt, maar ook de verhalen over zijn vele vorige levens, Jataka s. Als de Boeddha, vlak voor zijn ontwaking, tot een steeds dieper bewustzijn komt, herinnert hij zich deze. Bij verschillende gelegenheden vertelt hij ze aan zijn leerlingen. Eén van de meest uitgebreide verzamelingen is de Pali-Jataka tekst, die 547 vorige levens van de Boeddha beschrijft. Deze tekst is vooral in Sri Lanka en Zuidoost-Azië bekend. De eerste verhalen zijn kort en vaak is de Boeddha een dier, bijvoorbeeld een aap die een apenkolonie helpt vluchten, of een hert die een verdrinkende man redt. Naarmate de tekst vordert, worden de levensverhalen langer. De laatste tien verhalen hebben een speciale plaats in het theravada boeddhisme. De Bodhisattva, de naam voor de Boeddha als hij nog niet Boeddha is, brengt in deze verhalen zijn deugdzaamheid tot perfectie. Zo toont de Sama Jataka liefdevolle vriendelijkheid, de Mahosadha Jataka wijsheid en de Vessantara Jataka vrijgevigheid. Vessantara Jataka De Vessantara Jataka is het laatste geboorteverhaal in de theravada traditie. Het verhaal vertelt van de uitermate vrijgevige Prins Vessantara. Al vanaf zijn geboorte geeft hij alles weg. Als hij een olifant weggeeft die voorspoed aan het koninkrijk brengt, wordt hij met zijn vrouw en kinderen verbannen naar het bos. De climax van het verhaal is, wanneer hij in het bos zijn twee kinderen aan een brahmaan geeft die ze, als zijn slaafjes, slecht behandelt. Vessantara geeft ook nog zijn vrouw weg. Maar uiteindelijk krijgt ieder wat hem toekomt: Vessantara wordt met zijn familie herenigd en keert

2 terug naar het paleis; de slechte brahmaan komt door vraatzuchtig overeten aan zijn eind. Door zijn vrijgevigheid vergroot Prins Vessantara zijn deugdzaamheid en verdienste zo, dat hij in zijn volgende, laatste leven Boeddha kan worden. De Thai en Lao versies van het Vessantara verhaal zijn in 13 hoofdstukken verdeeld. In Noordoost- Thailand en Laos wordt het op meterslange doeken, pha yao Phra Wet, afgebeeld, die een rol spelen in een jaarlijks terugkerend verdiensteritueel. Museum Volkenkunde heeft recent een dergelijk doek aangekocht. Deze wordt in DE BOEDDHA voor het eerst tentoongesteld. Op deze doek kunnen we het verhaal van begin tot einde volgen. Met grote letters zijn de titels van de hoofdstukken bovenaan de doek weergegeven. Toch werd de doek niet gebruikt om het verhaal te vertellen, maar om Vessantara aanwezig te laten zijn. Het verhaal wordt wel ook door monniken gereciteerd. Tentoonstellingsteksten bij de doek 1 Net geboren, vraagt Vessantara aan zijn moeder een geldbuidel. Het is het eerste dat hij weggeeft. 3 Vessantara en zijn gezin worden uit het koninkrijk verbannen, omdat hij de gelukbrengende olifant weggeeft. Iedereen in het paleis is verdrietig. 4 Mensen knielen neer voor Vessantara om zijn geschenken te ontvangen. 2 8 priesters, brahmanen, vragen Vessantara hun een witte olifant te schenken. Deze geluksolifant moet regen brengen in hun droge land. 5 Ook de paarden waarmee Vessantara het paleis verlaat, geeft hij weg. 6 Goden in de vorm van herten vervangen de paarden, maar ook de wagen geeft hij cadeau. 7 Te voet gaat Vessantara met vrouw en kinderen verder. 8 Vessantara overnacht in het paleis van zijn oom. Daarna reist hij te voet verder. 9 Ondertussen gaat de slechte brahmaan Jujaka zijn geld ophalen. Als de familie niet kan betalen geven zij hun dochter mee. Het meisje zorgt goed voor de brahmaan, haalt zijn water, maar wordt gepest door de andere vrouwen. 10 Jujaka gaat op zoek naar nieuwe hulpjes; hij wil Vessantara s kinderen hebben; die moeten hem helpen.

3 11 Onderweg ontmoet hij een bosopziener. Jujaka overtuigt de bosopziener dat hij Vessantara geen kwaad wil doen. Ook de asceet Accata wijst hem vol vertrouwen de weg. 12 Vessantara en zijn gezin lopen door het bos en zien de meest wonderlijke dieren, zoals een olifant-vogel. 13 Jujaka heeft Vessantara gevonden en vraagt of hij zijn kinderen mag hebben. Met veel pijn in het hart geeft hij ze weg. Het is het meest kostbare geschenk dat hij kan geven. Vastgebonden aan een touw trekt Jujaka de huilende kinderen mee. 16 Vessantara geeft ook zijn vrouw Maddi weg, maar de god Indra geeft haar weer terug. 15 Maddi ontdekt dat haar kinderen weg zijn. Vol verdriet gaat zij zoeken. 14 Maddi zoekt in het bos naar vruchten en wordt tegengehouden door goden in de vorm van wilde dieren. 17 Jujaka slaapt in een boom. De kinderen zijn vastgebonden met een touw. 18 Jujaka komt bij het paleis van Vessantara s vader. De koning herkent zijn kleinkinderen en koopt ze voor veel geld terug. 19 Jujaka is nu zo rijk, dat hij alles kan eten wat hij wil. Zo sterft hij van al dat eten. 20 De koninklijke familie gaat naar het bos om Vessantara en Maddi te herenigen met hun kinderen. 21 Gezamenlijk keren ze terug naar het paleis. Tekst audioverhaal 1 & 2 Op de dag dat prins Vessantara geboren wordt, vliegt een jonge witte olifant het paleis binnen. Zo n zeldzaam dier is een teken van geluk. De mensen in het land zijn dolblij. Hun pasgeboren prins moet wel een bijzondere jongen zijn. Dat dat inderdaad zo is, blijkt al meteen na zijn geboorte: de prins vraagt zijn moeder om een zak met geld. Niet om zelf te houden, maar om uit te delen. Vessantara wil niets liever dan cadeaus geven. 3 De prins groeit op, trouwt met Maddi en ze krijgen twee kinderen. In het hele rijk en tot ver over de grenzen staat Vessantara bekend om zijn gulheid. Ook in buurland Kalinga, waar al lange tijd geen

4 druppel regen is gevallen. De oogst verdort en de mensen sterfen van honger en dorst. Als laatste redmiddel stuurt de koning acht bramanen - dat zijn priesters uit de hoogste kaste - naar Vessantara. Zij smeken hem de geluksolifant aan hen te geven, in de hoop dat deze kan zorgen voor regen. En Vessantara, vrijgevig als hij is, schenkt de olifant aan de Brahmanen. 5 Het hele land is in rep en roer: hun eigen geluksolifant is zomaar weggeven! Een woedende menigte bonst op de paleisdeuren. Vessantara moet weg, hij is een verrader! roept het volk. De koning kan niet anders dan zijn zoon verbannen. Iedereen in het paleis huilt als Vessantara afscheid neemt. De koning geeft hem wel wagens vol kostbaarheden mee, zodat hij in ieder geval goed voor zijn gezin kan zorgen Lang kan het gezin niet van die schatten genieten. Aan voorbijgangers geeft Vessantara eerst de spullen, daarna de paarden en tenslotte zelfs de wagens weg. Nu heeft hij alleen zijn vrouw en kinderen nog, met wie hij op een afgelegen plaats in het bos gaat wonen. 15/16 Ergens diep in het land woont de slechte bramaan Jujaka. Hij heeft al zijn geld verloren en is zo arm, dat hij niet eens een bediende heeft om water voor hem te halen. Ook deze bramaan kent de verhalen over de vrijgevige Vessantara. Misschien is dat de oplossing voor zijn problemen. Als hij de prins kan vinden, wil die hem vast wel zijn kinderen geven, zodat zij voor hem kunnen werken. 28/38 Na een lange reis vindt Jujaka het huis van Vessantara. Hij wacht tot Maddi, de vrouw van Vessantara, het bos in gaat om vruchten te zoeken. Zij zou het er natuurlijk niet mee eens zijn, dat haar kinderen worden weggegeven. De kinderen huilen van angst als ze Jujaka s vraag horen. Vessantara staat voor een groot dilemma: hij wil zijn kinderen niet missen, maar diep in zijn hart is hij blij dat hij dit grote geschenk kan geven. En hij geeft zijn kinderen aan Jujaka mee. 40/41 Als Vessantara ook zijn vrouw weggeeft, grijpen de goden. Zij zijn altijd trots geweest op Vessantara s gulheid, maar nu is het genoeg. Ze zorgen dat Jujaka onderweg verdwaalt en in het paleis van Vessantara s vader terecht komt. De koning herkent zijn kleinkinderen en koopt ze terug uit de handen van Jujaka. 44/45 Daarna trekt een stoet uit het paleis het bos in om Vessantara en Maddi op te halen. Zo komt de familie weer bij elkaar. En Vessantara? Die is gelukkig omdat hij een groot offer heeft gebracht. Hij is klaar om aan zijn volgende leven als de Boeddha te beginnen. Beschrijving doek op basis van de Pali Jataka no. 547, aangevuld met informatie van dhr. H. Leedom Lefferts (Ph.D., University of Colorado) op basis van zijn kennis van de Thaise traditie. De scènes zijn genummerd in de volgorde van het verhaal (de nummers van de scènes verwijzen naar hun volgorde in de tekst); dat is niet altijd de volgorde op de doek. Dat heeft ermee te maken dat in het visuele medium plaats belangrijker is dan tijd. Als er eerst een gebeurtenis in het bos is (1), dan één in het paleis (2), dan weer één in het bos (3) en dan weer één in het paleis (4), kiest iemand die dat moet afbeelden er vaak voor om maar één keer een bos (voor gebeurtenis 1 en 3) en één keer een paleis (voor gebeurtenis 2 en 4) te maken. En die scènes dus bij elkaar te zetten. Als iedereen het verhaal kent, geeft dat geen problemen.

5 In dit geval (en dat is vaak zo met visuele verhalen) is het verhaal helemaal niet bedoeld om verteld of gelezen te worden. Soms zijn er op deze doek scène-scheidingen met een rood-blauw zigzag patroon; soms scheiden effen rode banen twee scènes van elkaar, een enkele keer wordt een scènescheiding aangegeven door hoge rotspartijen en soms is er helemaal geen duidelijke afscheiding tussen twee scènes (vooral als het om dicht opeen volgende gebeurtenissen in dezelfde omgeving gaat). Volgens de Thaise traditie bestaat de Vessantara Jataka uit 13 delen (kan), die elk een naam hebben. De namen van de verschillende kan zijn in dikke letters steeds bovenaan de doek te vinden. Links en rechts heeft mogelijk nog een stuk aan de doek gezeten, waar vaak degenen worden genoemd die donaties hebben gegeven voor het maken van de doek Scène 1. God Indra geeft Phusati (de moeder van Vessantara) 10 wensen. Boven zien we God Indra en Phusati (de moeder van Vessantara) op wolken in de lucht zitten. Indra heeft een groen bovenlijf en een blauw onderkleed. Phusati heeft haar handen in verering voor de god. Ze zit net iets lager. Tussen hen in staat een tekst (nog niet ontcijferd). Volgens het verhaal begeleidt God Indra (= Sakka in de tekst) Phusati (= Phusadi in Thai) vanuit de hemel, waar ze samen zijn, naar de aarde. Hij schenkt Phusati 10 gunsten/wensen die ze mag doen voor haar leven op aarde. Ze wenst o.a. een leven op aarde in het koninkrijk van Sivi en dat ze een zoon zal krijgen. Dat gebeurt. Ze wordt uitgehuwelijkt aan Sanjaya (Sonchai in Thai), de zoon van de koning van Sivi. Deze wordt koning en zij dus koningin. Ze krijgt een zoon, Vessantara (Phra Wet in Thai, de Boeddha to be, in zijn voorlaatste leven).

6 Scène 2. Phusati geeft de net geboren Vessantara een geldbuidel. Links onder zien we Phusati. Met haar uitgestrekte rechterhand houdt ze zich aan een balk van het gebouw vast en in haar linker hand heeft ze een geldbuidel. Naast haar zit de kleine, net geboren Vessantara. De tekst vertelt ons dat hij al vanaf zijn geboorte zeer vrijgevig is. Zodra hij geboren wordt, zegt hij tegen zijn moeder: Moeder, ik wil iets schenken, is er iets dat ik kan schenken? Zijn moeder geeft hem dan een buidel met duizend geldstukken en legt die in zijn uitgestrekte hand. De tekst vertelt ook dat er op de dag van zijn geboorte een vrouwelijke olifant aan komt vliegen met een kleintje erbij die wit is, hetgeen gezien wordt als een groot gelukbrengend teken. Vessantara blijft maar geven. Als hij acht is, bedenkt hij dat alles wat hij tot nu toe heeft gegeven van buiten komt end at hem dat niet bevredigt. Hij zou iets dat helemaal van hemzelf is geven. Hij zou wel zijn hart, of zijn ogen willen geven, bijvoorbeeld. De goden bejubelen zijn intenties. Als hij zestien is trouwt hij met Maddi (Matsi in Thai) en krijgen ze twee kinderen: een jongetje (Jali) en een meisje (Kanhajina, afgekort soms Kanha). Scène 5. (NB. Scène 3 is in foto 4 en 5 afgebeeld, en scène 4 in foto 3. Lees die teksten eerst). Het gedeelte rechts van scène 2 hoort bij wat we op de volgende foto zien. Van foto 1 naar foto 2 sluit het niet helemaal aan. Er ontbreekt een klein stukje op de foto s. Samen vormen de twee delen van het gebouw (het paleis) met de figuren erin (mensen van het hof) scène 5. De drie vrouwen onder het grote oranje dak zijn verdrietig (met hun handen vegen ze tranen weg). 5 Scène 5. Afscheid van Vessantara en zijn gezin voor zijn verbanning. Rechtsboven staat: Thosaphon (de naam van Kan 1). Hier zitten, op het hoogste niveau, de koning (Sanjaya) en de koningin

7 (Phusati). Voor hen (rechts van hen) zitten Vessantara en Maddi. Daarachter, nog steeds onder het oranje dak de twee kinderen (eerst de jongen, dan het meisje) en daarachter waarschijnlijk een kindermeisje. Daarachter nog meer vrouwelijk personeel en twee mannelijke dienaren. Deze scène toont het moment van het afscheid, vlak voor de eigenlijke verbanning, wanneer Vessantara met Maddi afscheid neemt van zijn ouders. In de tekst werd eerder al beschreven dat allerlei mensen verdrietig zijn en dit zien we dus ook in deze scène (de vrouwen die hun tranen wegvegen). Eigenlijk is het gek om hier de naam van Kan 1 te zien, want dit is een deel dat in Kan 2 wordt verteld. Kan 1 betreft wel het allereerste deel (scène 1 en 2) met God Indra en Phusati in de hemel en dan de geboorte van Vessantara. Scène 4. Vessantara en het geschenk van de 700 dingen. Omdat Vessantara niet verbannen wordt vanwege enig misdrijf, maar vanwege de gift van een olifant, vraagt Vessantara om een dag uitstel, zodat hij nog gelegenheid heeft om the great gift of the seven hundreds te doen, die bestaat uit 700 olifanten, 700 paarden, 700 wagens, 700 meisjes, 700 koeien, 700 mannelijke en vrouwelijke slaven, eten, drinken, zelfs sterke drank, alles wat passend is te geven. Daarna zal hij dan vertrekken. Hier zien we hem lopend (derde figuur van links) met een dienaar achter zich die een parasol boven zijn hoofd houdt. Voor hem zijn drie figuren in verering voor hem en vier knielende figuren die grote oranje kommen voor zich houden. Ze houden hun kommen omhoog om de geschenken in te kunnen ontvangen. Witte paleismuren (zoals in Bangkok) zijn hier op de achtergrond afgebeeld. De tekst vertelt eigenlijk eerst dat Vessantara 4 aan de bode die hem over zijn verbanning bericht, vraagt om een dag uitstel voor het geschenk van 700 dingen; dan gaat hij naar Maddi om afscheid van haar te nemen. Hij zegt haar dat ze, als hij er niet is, met een andere man moet gaan trouwen, maar dat wil ze niet. Zij wil hem volgen. Hij waarschuwt haar dat het zwaar zal zijn in het bos met

8 wilde beesten, maar zij zegt (in de vertaling van Cowell, 1895): Whatever journey thou shalt go, I also will be there. Give me the choice to die with thee, or live from thee apart, death is my choice, unless I can live with thee where thou art [ ] So with my boys [moet waarschijnlijk children zijn] I ll follow thee, wherever thou mayst lead, Nor shalt thou find me burdensome or difficult to feed. Phusati, de moeder van Vessantara, hoort hun gesprek en is ongelukkig dat haar man (koning Sanjaya) deze verbanning heeft goedgekeurd en ondervraagt hem erover. Die zegt dat zijn plicht als koning boven zijn persoonlijke geluk gaat. Dan volgt een lange weeklacht van Phusati, die eindigt met de woorden: And if you banish from the realm my unoffending son, In spite of this my sore complaint, me thinks my life is done (Er wordt nog steeds gebruik gemaakt van een oude, eind 19 de eeuwse vertaling van de Pali Jataka door Cowell, Daarin wordt verteld dat iedereen in het paleis verdrietig is dat Vessantara weg zal gaan, en ook de vrouwen in de stad en de brahmanen en asceten. Daarna volgt pas het echte geschenk van de 700 dingen, dat hier is afgebeeld. 3 Scène 3. Vessantara geeft de witte olifant aan acht brahmanen. Rechtsboven staat: Himaphan (de naam van Kan 2). Links en in het midden gebouwen die onderdeel van de vorstelijke stad vormen. Rechts Vessantara op een witte olifant, achterop zit de olifantendrijver. Dit is nogmaals te zien in foto 5, waar de hele scène bij elkaar is te zien. Ga dus naar foto 5 voor de beschrijving van deze scène.

9 3 Scène 3. Vessantara geeft de witte olifant aan acht brahmanen. Op deze foto Vessantara weer op de olifant (zelfde als op de vorige foto), maar hier zien we ook de rest van deze scène, acht knielende figuren (brahmanen) met handen in verering voor hem. Volgens het verhaal brengt de witte olifant regen. In een naburig koninkrijk (Kalinga) is alsmaar droogte. Daar besluit men om, als laatste reddingsmiddel, de olifant van Vessantara te vragen. Men weet dat Vessantara heel vrijgevig is en vermoedt dus dat hij de olifant zal willen geven. De koning van dat rijk stuurt acht brahmanen om de witte olifant te vragen. Vessantara heeft een waterkruik in zijn hand waarmee hij water sprenkelt over de hand van de eerste brahmaan. Zo wordt het geschenk van de olifant bezegeld. Dat is een conventie die we al vanaf de vroegste Indiase kunst zien (Bharhut 2 de eeuw) en tot op de dag van vandaag in de afbeelding van deze episode zien. Er staat tekst onder de voorste brahmanen. Het verhaal vertelt vervolgens dat de mensen van Sivi boos zijn dat Vessantara de olifant heeft weggegeven en dat ze gaan klagen bij de koning. Uw koninkrijk wordt geruineerd, sire. Waarom moest Vessantara, uw zoon, onze olifant, die door iedereen wordt vereerd, weggeven? De koning stemt dan in met de verbanning van Vessantara. Hij stuurt een gezant naar Vessantara om hem te vertellen van zijn besluit.

10 Scène 6. Vessantara geeft de paarden weg. Rechtsboven staat de naam van de volgende kan, Kan 3: Thannakan. Hier gaan ze dan met zijn allen (Vessantara, Maddi en de twee kinderen) op weg in een wagen getrokken door twee paarden (volgens de tekst eigenlijk vier paarden). Eerst waren er ook nog twee wagens vol met kostbare dingen bij, maar die heeft Vessantara hier al weggegeven. Dan wordt verteld dat er vier brahmanen waren die nog niet hadden gedeeld in het geschenk van de 700 dingen. Deze komen alsnog en vragen om de paarden. Dat zien we hier afgebeeld. In plaats van vier brahmanen zijn hier echter maar twee brahmanen afgebeeld. Onder de brahmanen staat een korte tekst. [Dan nemen vier goden (in de vorm van herten) de plaats in van de paarden, zie scène 7]. 6

11 Scène 7: Vessantara geeft de wagen weg. Omdat er maar twee paarden waren, zien we hier ook maar twee herten (i.p.v. vier). Dan komt nog een brahmaan (hier zijn twee brahmanen afgebeeld) die om de wagen vraagt. Er staat tekst tussen Maddi en de herten en ook boven het hoofd van een van de brahmanen. 7

12 Scène 8: Ze gaan te voet verder. Vanaf dat moment gaan Vessantara en Maddi te voet. Ze zijn nog wel steeds in hun mooie vorstelijke kleding en met hun kronen. Vessantara zegt tegen Maddi dat zij Kanhajina, hun dochtertje, moet dragen omdat zij nog klein en licht is. Hijzelf neemt Jali, het jongetje, dat groter en zwaarder is. Als ze iemand tegenkomen, zo vertelt de tekst ons, vragen ze de weg naar Vamka heuvel (waar ze dus naartoe zijn verbannen). Hier in deze scène zien we ook inderdaad iemand (met een bijl in zijn hand) die hen de weg wijst. 8

13 9 Scène 9. Onderweg, het verblijf in Ceta. Hier wordt weer het begin van een nieuwe kan aangegeven: Kan 4 Wannaphawet (een beetje vaag boven rechts te zien). Hier is de familie onderweg te gast in de stad Ceta (Muang Chettarat in Thai), de stad van Vessantara s oom waar, volgens de tekst Khattiyas wonen. Volgens de tekst gaan ze de stad niet binnen, maar zitten ze in een gebouw bij de stadspoort. Volgens de tekst worden ze met enthousiasme ontvangen door de prinsen, zelfs met de vraag of Vessantara niet hun koning wil worden. Hij slaat het aanbod af, wil niet de stad binnenkomen, maar blijft wel een nacht met zijn gezin in het gebouw bij de stadspoort, dat, volgens de tekst goed wordt bewaakt. Hier in deze scène links Vessantara met zijn gezin, rechts niet helemaal duidelijk. Volgens de Pali tekst ontmoet Vessantara in deze episode zijn oom helemaal niet, maar hier lijkt die wel met zijn familie te zijn afgebeeld, wat Leedom Lefferts ook denkt. Hij zegt dat hier de koning vraagt of Vessantara hem wil vervangen als koning.

14 Scène 10. Iemand uit Ceta wijst Vessantara en Maddi de weg. Links van de rode streep, wijst iemand uit Ceta Vessantara en Maddi met de kinderen de weg. [Daarna wordt in de tekst verteld dat god Indra opdracht geeft aan de goddelijke architect om een kluizenarij te maken op Vamka berg. Hij maakt twee gebouwtjes/hutjes, een voor Vessantara en een voor Maddi en de kinderen en schrijft erop: Deze gebouwen zijn voor wie een kluizenaar wil zijn. Ook wordt verteld dat Vessantara en zijn familie daar komen en de kluizenarij in gebruik nemen. Dit is op de doek pas later te zien (op foto 14 en 15 lopen ze nog door het bos op zoek naar de kluizenarij en pas in foto 17 zien we de kluizenarij). Scène 11. De oude brahmaan Jujaka krijgt de jonge Amittatapana. Rechts van de rode streep, begint dan weer een nieuwe kan, Kan 5 is hier Chuchok, hetgeen weer in vette letters bovenaan staat. Hier begint de episode rond de slechte brahmaan Jujaka (Chuchok in Thai). Hij had geld gekregen en had dat, toen hij op pad ging om meer geld te vergaren, achtergelaten bij een andere familie. Die had het geld echter opgemaakt. Omdat ze het geld niet meer hebben, geven ze aan de brahmaan, in plaats van geld, hun dochter, Amittatapana (Amitata in Thai). Dat zien we hier. In het huis zien we vader, moeder en dochter Amittatapana. Jujaka is de lelijkerd met ontbloot lijf en een tas, die voor hen knielt. Scène 12. Jujaka neemt Amittatapana mee. Amittatapana lijkt hier te huilen. Zij draagt westerse kleding (een blouse, een rok in laagjes, hakschoenen en een handtasje).

15 Scène 13. Amittatapana zorgt goed voor Jujaka. De tekst vertelt dat Amittatapana goed zorgt voor haar oude man. Hier zien we ze innig samen zitten in een klein huisje op palen. Scène 14. Amittatapana wordt door de andere vrouwen gepest. Andere jonge brahmanen zijn jaloers. Hoewel zij jong zijn, zorgen hun vrouwen niet zo goed voor hen. Dat houden zij hun vrouwen voor. Die vinden dat niet leuk. Ze besluiten Amittatapana uit het dorp te verjagen. Ze pesten haar met haar oude man als ze water komt halen. We zien Amittatapana bij een vijver of put op de grond zitten met twee vrouwen die aan haar armen trekken en een vrouw die aan haar haar trekt. (Volgens Leedom Lefferts is deze scène hier tamelijk tam afgebeeld; vaak leeft een schilder zich meer op deze episode uit). Scene 15. Jujaka stelt voor zelf water te halen. Amittatanapana komt huilend terug. Jujaka vraagt wat er aan de hand is en zegt dan dat hij zelf wel water zal halen (dat zien we hier ook afgebeeld, maar in de tekst weerhoudt zij hem ervan dat echt te doen). Dat hoort niet, en als hij dat wel zou doen, zo dreigt Amittatapana, dan zal ze hem verlaten. Of hij moet een slaaf aanschaffen, zegt ze. Maar, zo zegt hij, daar heeft hij geen geld voor. Scène 16. Jujaka gaat op weg naar Vessantara. Dan zegt zij dat hij naar Vessantara moet gaan. Die zal hem zeker geven wat hij ook maar vraagt, ook een slaaf. Zij zet hem onder druk. Onder dreiging dat ze anders van hem weg zal lopen, doet Jujaka wat zijn vrouw hem vraagt. We zien hem met een stok en de tas, met proviand, op weg gaan. Scène 17. Amittatapana zwaait. Daarna, rechts van de rode streep, zien we Amittatapana in haar huis zwaaien (naar haar man, maar die zien we dan verder niet het lijkt niet logisch dat dit hoort bij de vorige scène, omdat die aan de andere kant van de rode scheiding is en omdat Jujaka daar naar het huis toe lijkt te lopen in plaats van er vanaf). Scène 18. Een bosopziener is met zijn honden in het bos. Hier zien we alleen een jager/bosopziener met zij

16 n drie honden. Hij zal later Jujaka in het bos ontmoeten Scène 19. Jujaka ontmoet een bosopziener. Jujaka gaat dus op bad. Hij wordt door wolven (volgens vertaling uit Pali, maar dat blijken de honden van de bosopziener, zoals later ook uit de tekst blijkt) achterna gezeten, waardoor hij van het pad afraakt en de weg kwijt raakt. De honden bijten in zijn voet en been als hij zichzelf in een boom probeert te redden. Boven in de boom lijkt met dikke letters de naam van de nieuwe kan te staan. Het moet dan gaan om Kan 6 Chulaphaun. Jujaka roept in het rond wie hem kan helpen om Vessantara te vinden. De bosopziener die dit hoort, weet meteen dat het hier gaat om een brahmaan die kwaad in de zin heeft en die Vessantara om Maddi en de

17 kinderen zal gaan vragen. Hij besluit hem daarom te doden. Hij trekt zijn boog (links onder te zien) en zegt dat hij hem gaat doden. Jujaka zegt dan echter dat hij geen kwaad in de zin heeft en alleen maar komt om Vessantara terug te brengen naar het koninkrijk. De jager is blij en laat hem gaan. Hij bindt zijn honden (nu staat er in de vertaling inderdaad honden ) vast en laat Jujaka uit de boom komen. Scène 20. De bosopziener wijst Jujaka de weg. Hij geeft hem eten en wijst hem dan de weg (dit laatste zien we op de doek). Scène 21. Jujaka vervolgt zijn weg. We zien Jujaka dan weer met zijn stok verder doorlopen. Scène 22. Jujaka ontmoet de asceet Accata. Volgens de tekst komt Jujaka dan eerst nog bij de asceet Accata (de figuur op de oranje zetel). Rechts boven staat de naam van de kan: Kan 7 Mahaphaun. Deze denkt ook eerst dat hij te kwader trouw is en dat hij Vessantara om zijn vrouw en kinderen zal gaan vragen. Ook hem stelt Jujaka gerust, waardoor hij toch gastvrij wordt onthaald en de asceet hem toch de weg naar Vessantara wijst. Dit zien we hier afgebeeld. Scène 23. Jujaka vervolgt zijn weg. Rechts zien we Jujaka nu verder het bos inlopen. Er ontbreekt hier een heel stuk aan de bovenkant. Volgens Leedom Lefferts zou hier oorspronkelijk de naam van de tempel die deze doek in bezit had, gestaan kunnen hebben. Scène 24. Vessantara en Maddi lopen met de kinderen door het bos. We zien een bos met allerlei wonderlijke beesten: een gekke olifant-vogel, waarvoor Leedom Lefferts de Thaise naam nok hotsidaling geeft en ook een hele lange slang (hier maar voor de helft afgebeeld het einde van de staart verdwijnt links helemaal naar het einde van de horizon, de rest zit op de volgende foto). Slang is naga in het Sanskrit; dat is in het Thai naak geworden. We zijn hier weer terug bij Vessantara en Maddi die door het bos lopen met hun kinderen op de arm (rechtsboven). Ze hebben de kluizenarij nog niet gevonden.

18 24 1. Scène 24. Vessantara en Maddi lopen met de kinderen door het bos. Dit hoort nog bij de vorige afbeelding. In deze foto lopen Vessantara en Maddi links boven. De kop van de slang is rechts.er zijn ook allerlei andere dieren Scène 25. Jujaka komt aan bij de kluizenarij van Vessantara. Hij komt aan als het al laat is. Het lijkt hem beter niet meteen naar Vessantara te gaan, want nu het avond is zal Maddi ook al wel weer terug zijn van het vruchten zoeken in het bos. Hij vermoedt dat zij het geschenk van de kinderen in de weg zal staan. Hij besluit daarom de volgende dag pas naar Vessantara te gaan, als zij al weer weg is.

19 Scène 26. Jujaka slaapt op een heuvel. Hij klimt op een heuvel en zoekt een lekkere plek om te slapen. Onder hem is tekst. [Het verhaal vertelt dan - dit is niet afgebeeld - dat Maddi s- ochtends vroeg een nare droom heeft. Ze droomt dat een man haar wegsleept, haar twee ogen uitsteekt, haar twee armen afhakt, haar borst opensnijdt en haar hart eruit haalt. Ze gaat naar de hut van Vessantara in de hoop dat hij haar droom uit kan leggen. Hij weet wat het betekent (dat de perfectie van zijn vrijgevigheid nabij is: hij zal namelijk zijn kinderen kunnen weggeven), maar hij stelt Maddi gerust en zij laat zich geruststellen. Als ze s-ochtends weg gaat om eten te zoeken, geeft ze haar kinderen wel een extra knuffel en zoen en drukt ze hen op het hart om voorzichtig te zijn. Scène 27. Vessantara laat zijn kinderen uit de vijver komen. Bovenaan rechts staat de naam van de nieuwe kan: Kan 8 - Kuman. Hier wordt het ook weer wat lastig om de volgorde goed te volgen, omdat die door elkaar is. Ook hier zijn weer dingen bij elkaar gezet die op dezelfde plek plaatsvonden. In het verhaal wordt verteld dat Jujaka Vessantara de volgende dag om zijn kinderen vraagt. Vessantara is blij dat hij in de gelegenheid wordt gesteld dit grootse geschenk te kunnen geven. Maar hij stelt Jujaka voor om te wachten tot Maddi terug is. Hij vraagt hem te blijven overnachten. Maar Jujaka, bang dat Maddi roet in het eten zal gooien, zegt dat hij meteen terug wil gaan. Dan stelt Vessantara voor dat Jujaka de kinderen naar hun grootouders brengt. Die zullen hem bij het zien van hun kleinkinderen overladen met geschenken. Maar Jujaka zegt dat hij de kinderen nodig heeft als bedienden voor zijn vrouw. Als de kinderen dat horen, rennen ze weg, zich telkens verstoppend. Uiteindelijk verstoppen ze zich onder leliebladeren in een vijver. Vessantara zoekt ze en maant ze om tevoorschijn te komen, wat ze uiteindelijk doen. Hier zien we Vessantara met zijn twee kinderen bij de vijver staan. Ze klampen zich aan hem vast. Scène 28. Vessantara geeft zijn kinderen aan Jujaka. Rechtsonder, in deze scène, zien we dan de bezegeling van het geschenk van Vessantara aan Jujaka.(Vessantara is niet te zien, zie volgende foto waar dezelfde scène ook is te zien, maar dan compleet). Scène 29. Jujaka wil de kinderen vast binden. Jujaka pakt een liaan uit het bos om daarmee de kinderen vast te binden. We zien het meisje huilen (hand voor oog om traan weg te vegen). Scène 30. Jujaka trekt de vastgebonden kinderen mee. Jujaka bindt met de liaan de rechterhand van Jali (jongetje) en de linkerhand van Kanhajina (meisje) aan elkaar. Hij drijft ze mee, terwijl hij ze, volgens de tekst, met het andere eind van de liaan slaat. (dat zien we niet in de afbeelding). De kinderen huilen hier nu allebei. [In de tekst volgt dan een heel stuk dat laat zien hoe moeilijk dit geschenk wel niet is voor iedereen. De kinderen weten los te komen en gaan terug naar Vessantara. Jali smeekt zijn vader ze niet te laten gaan terwijl hun moeder er niet is. Vessantara antwoordt niet. Dan weeklaagt Jali: Het maakt me niet uit om te sterven, maar nooit meer moeder zien en nooit meer vader zien en mijn ouders zullen zo verdrietig zijn om de lieve Kanhajina niet meer te zien. Maar dan komt Jujaka hun al weer pakken. De kinderen zeggen: Vader, wens onze moeder alle goeds, en moge u een fijne dag hebben. Geef deze speelgoedbeestjes waar we mee speelden aan moeder, misschien helpt het haar verdriet te verzachten. Dan wordt het Vessantara te kwaad, hij voelt zich niet sterk genoeg, gaat de hut binnen, tranen stromen uit zijn ogen, hij huilt. Dan volgt zijn weeklacht waarin hij aangeeft heel erg veel medelijden te hebben met zijn kinderen. Hij wil achter Jujaka aangaan, hem doden en de kinderen terugbrengen. But no, he thought, that was a mistake; to give a gift, then to repent because the children s troubles would be very great, that was not the way of the righteous. Ondertussen slaat Jujaka de kinderen.

20 Het jongetje weeklaagt: Life is nothing to us: let us die; we are his chattels now, this cruel greedy violent man, who drives us like his cow. Weer komen de kinderen los, weer gaan ze naar hun vader, maar Jujaka gaat erachteraan, bindt ze weer vast, terwijl Vessantara het ziet. Als ze meegenomen worden, draait Kanhajina zich om en weeklaagt: Vader, kijk, hoe deze brahmaan mij slaat. Brahmanen zijn goed, hoe kan dit dan een brahmaan zijn? Het is vast een demon, in de gedaante van een brahmaan, die ons gaat verslinden. Hoe kun je blijven staan kijken terwijl wij opgegeten gaan worden. Dan wordt het nog moeilijker voor Vessantara, maar hij denkt dan: All this pain comes from affection, and no other cause; I must quiet this affection and calm. De tekst zegt dan: Thus by power of his knowledge he did away with that keen pang of sorrow and sat still as usual Scène 28. Vessantara geeft zijn kinderen aan Jujaka. Hier zien we inderdaad Jujaka voor Vessantara zitten (zie ook vorige foto). Hij bezegelt zijn geschenk van de kinderen door water uit een kruik over Jujaka te schenken. De tekst zegt: When the Great Being had made the gift, he was joyful, thinking how good a gift he had made, as he stood looking upon the children. Achter hem zitten nog de kinderen en ook Maddi, lijkt het (wat gek is, want Maddi zou hier niet bij moeten zijn). Scène 38. Vessantara geeft Maddi. Lees eerst scène 28 t/m 37. Rechts, in hetzelfde gebouwtje zien we helemaal rechts weer Vessantara met Maddi achter zich. De kinderen zijn er nu niet bij. Vessantara heeft weer een kruik met water die hij uitschenkt over de armen van een figuur die knielend voor hem zit. Dit is niet Jujaka; hij ziet er anders uit. Het moet gaan om god Indra (helemaal rechtsboven met groen lijf en blauw kleed) die zich vermomt in deze figuur (een brahmaan volgens de tekst) met rood hesje en blauw onderkleed en dan, om Vessantara s vrijgevigheid nog verder te testen, om Maddi vraagt.

21 Scène 39. Indra geeft Maddi weer terug aan Vessantara. In het midden zien we dan opnieuw Vessantara met achter zich Maddi. Nu zit hij tegenover god Indra in zijn goddelijke gedaante (groen bovenlijf, blauw kleed, zittend op verhoging). Dit is wanneer god Indra snel dit geschenk van Vessantara weer ongedaan maakt en Maddi weer teruggeeft. (Dat zou Kan 10: Sakkaban zijn). Hier zien we dus links en rechts het toppunt van vrijgevigheid zoals door Vessantara tentoongespreid bij elkaar afgebeeld. Niet alleen thematisch passen deze twee momenten mooi bij elkaar; ze vinden ook allebei plaats in de kluizenarij. Vandaar dat ze weer bij elkaar zijn gezet. Boven de hoofden tekst (nog niet ontcijferd). Helemaal rechts boven ook de naam van de kan (Kan 9: Matsi), die slaat op de volgende afbeelding, die over Maddi (Matsi in Thai) gaat. In de tekst komen de episoden van Kan 9 (waarin Maddi in het bos is) voordat Indra (Sakka) Vessantara om Maddi vraagt (Kan 10) Scène 34: Maddi komt terug. Zie eerst de beschrijving van hieronder. Maddi komt dan pas bij maanlicht thuis. Zij maakt zich zorgen dat ze niet op tijd thuis zal zijn en dat de anderen zich zullen afvragen wat er met haar is gebeurd. Ze loopt hier met haar mand en spade richting de kluizenarij. [In de tekst wordt verteld dat ze verbaasd is dat de kinderen haar niet tegemoet komen rennen, zoals anders. Ze loopt naar Vessantara. Ook bij hem zijn de kinderen niet. Ze vraagt waarom hij zo stil is en zegt dat die droom weer bij haar opkomt. Vessantara antwoordt niet. Ze vraagt waarom hij niet antwoordt, wat zij fout heeft gedaan. Vessantara vraagt dan waarom ze zo laat is. Zij vertelt het verhaal. Vessantara zegt dan niets meer tot zonsopgang. Dan volgt een weeklacht van Maddi waarin ze Vessantara smeekt haar te vertellen waar de kinderen zijn. Vessantara antwoordt nog steeds niet. Scène 35: Maddi gaat de kinderen zoeken. Dan gaat ze de kinderen maar zelf zoeken. Ze zoekt overal waar ze altijd gingen spelen. Ze vindt ze niet. Ze komt weer terug bij Vessantara, die stil naar beneden kijkt. Ze zegt: waarom doe je niets? Waar zijn Jali en Kanhajina? Hij zegt nog steeds niets. Scène 36: Maddi gaat de kinderen nog een keer zoeken. Ze gaat nog een keer op dezelfde plekken zoeken. Ze komt weer terug bij Vessantara en zegt dat kip noch kraai haar kunnen vertellen waar de kinderen zijn. Nog steeds zegt Vessantara niets.

22 Scène 37: Maddi gaat voor de derde keer de kinderen zoeken. In haar verlangen naar haar kinderen, gaat ze nog een derde keer de kinderen zoeken. Bij zonsopgang komt ze weer bij Vessantara. NB. Op de doek wordt Maddi ook drie keer getoond. Elke keer lijkt ze nog verdrietiger te worden. [In de tekst wordt dan verteld dat ze weer naar Vessantara gaat en weeklaagt en dan flauwvalt. Vessantara denkt dat ze dood is. Hij legt zijn hand op haar hart, geeft haar water (de eerste keer in al die tijd dat hij afwijkt van zijn ascetische leefwijze). Maddi komt dan bij en vraagt: My lord Vessantara, where are the children gone? Dan zegt Vessantara: ik heb ze aan een brahmaan gegeven. Maddi: waarom heb je dat niet eerder gezegd? Dan vertelt hij dat hij haar geen pijn wilde doen en dan vertelt hij het hele verhaal. Hij stelt haar gerust door te zeggen dat ze de kinderen vast terug zullen krijgen en dan weer gelukkig zullen zijn. Hij zegt: Maddi, rejoice, a greater gift than children cannot be. Dat wordt herhaald: Maddi rejoiced with him: a greater gift than children none can be. De 33 goden delen mee in de vreugde. God Indra (Sakka) bedenkt dan dat hij hem nog verder op weg naar perfectie zal helpen. Hij besluit om in de gedaante van een brahmaan bij hem te komen en hem om Maddi te gaan vragen (zie scène 38 in foto 17) Scène 31. Maddi zoekt vruchten. Maddi zoekt ondertussen eten in het bos, nadat ze dus sochtends toch weg is gegaan, na haar nare droom. Helemaal rechts probeert ze met een stok vruchten uit een boom te halen. Scène 32. Maddi zoekt knollen. Eronder probeert ze in de grond iets eetbaars (knollen) te vinden. Scène 33. Maddi wordt tegengehouden door wilde dieren (eigenlijk goden). De tekst vertelt ons dan dat de goden denken dat Maddi als ze thuiskomt achter de kinderen aan zal gaan (waardoor het geschenk alsnog zal mislukken). Ze instrueren drie goden om de vorm aan te nemen van een leeuw, een tijger en een luipaard, die dan vervolgens de weg van Maddi moeten versperren. We zien hier de drie goden vanuit de lucht naar beneden komen om aan te geven dat ze zich op aarde veranderen in

23 de drie dieren eronder. Maddi zit tussen de goden en de dieren in te midden van rotspartijen. De dieren gaan, volgens het verhaal, pas weg als het donker wordt Scène 40. Jujaka en de kinderen onder weg. Rechts van Madi, ook in het bos, zien we Jujaka, die al op de terugweg is, met de twee kinderen vastgebonden. Onderweg rusten ze uit. Jujaka, bang voor wilde dieren, klimt in een boom en heeft meestal in afbeeldingen van deze episode een hangmat opgehangen om rustig in te kunnen slapen. (IN de tekst wordt niet een hangmat genoemd, wel dat Jujaka in de boom slaapt). De kinderen laat hij vastgebonden op de grond, beiden met hun arm vast aan hetzelfde touw dat hij daarboven ergens (aan hemzelf of de hangmat?) heeft vastgemaakt. Onder de kinderen lijkt tekst te zijn geschreven. Volgens het verhaal bewaken de goden hen. Een god en godin doen zich in de nacht voor als Vessantara en Maddi en zorgen dan voor de kinderen, waardoor die het toch redden. Scène 41. Jujaka komt bij het paleis van Sanjaya. Jujaka wordt ook door de goden geleid, waardoor hij toch bij het paleis van Sanjaya, de vader van Vessantara, komt (wat hij eigenlijk niet van plan was). Daar zien we rechts al een stukje van. Helemaal rechts zou Kanjahina (het dochtertje van Vessantara) kunnen zijn en daarvoor zou dan haar broer Jali moeten zitten (maar die is niet te zien het lijkt of de foto s hier een klein deel missen). Daarachter hofdames en mannelijke dienaren. De rest van deze scène is op de volgende foto.

24 Scène 41. Jujaka komt bij Sanjaya and Phusati. Bovenaan staat de naam van de volgende kan, Kan 11 Marat (heet die hier). Hier zitten de koning en de koningin (Sanjaya en Phusati) op het verhoogde gedeelte van het paleis. Links van ze maakt Jujaka zijn opwachting bij hen (waarschijnlijk met de twee kinderen achter zich niet goed te zien, zie vorige foto). Volgens het verhaal herkent de koning zijn kleinkinderen. Hij vraagt hoe de brahmaan eraan komt. Als ze horen dat Vessantara ze aan Jujaka heeft gegeven om als slaaf te dienen, spreken de hofdienaren daar schande van. Als Jali dat hoort neemt hij het toch op voor zijn vader. Hij zegt: wat moest hij anders geven, hij had niets meer om te bezitten Warop de koning zegt: Children, I paraise your father s gift: no word of blame I say. But then how was it with his heart when he gave you away? En de kinderen vertellen. Dan koopt de koning de kinderen van Jujaka. Hij geeft hem een paleis van zeven verdiepingen en overlaadt hem met kostbaarheden, eten, vrouwen enz. Scène 42. Jujaka eet en geniet. Rechts van het verhoogde gedeelte zien we Jujaka nog een paar keer. Het lijkt of hij vier keer is afgebeeld (ik heb deze scènes maar bij elkaar genomen), links al etend, rechts al brallend (?) te midden van potten met rijkdom en/of eten. Links houdt hij een pot aan zijn mond, hetgeen erop duidt dat hij aan het eten is. Scène 43. Jujaka gestorven door overeten. Jujaka sterft uiteindelijk door zich te overeten. Dat is waarschijnlijk hier afgebeeld, waar Jujaka plat neerligt met zijn dikke buik omhoog. Daarachter nog twee dienaren.

25 44 45 Scène 44. De hereniging van de koninklijke familie. Dit is weer een nieuw kan, Kan 12 - Sakkati. In de tekst wordt verteld dat de hele koninklijke familie in processie met gevolg naar het bos gaat om Vessantara en Maddi terug te halen naar het koninkrijk. Hier is de familie herenigd. Vessantara en Maddi zitten links in het verhoogde gebouwtje (de kluizenarij). De koning knielt er voor, met op afstand achter zich de koningin en de twee kinderen met vijf hofdames daarachter. Tussen de koning (Sanjaya) en Vessantara is tekst die door Leedom Lefferts gelezen is als: Phra Borom invites Phra Wet to return to city. Niet helemaal duidelijk wat de naam Borom hier doet (waarom het niet Sonchai is voor Sanjaya; wordt er relatie gemaakt met een echte historische vorst? Er is er bijvoorbeeld één, uit 15 de eeuw, die oudste Vessantara Jataka in Thai op zijn naam heeft staan). Op de voorgrond 10 mannen. Ze krijgen nieuwe kleren en de koning en koningin met gevolg blijven een maand bij Vessantara in het bos. Dan gaan ze in optocht terug naar de stad. Scène 45. De processie om Vessantra terug naar het koninkrijk te brengen. Rechts is het eind van de processie terug naar het koninkrijk, die we verder op de volgende foto s zien. Het is onderdeel van Kan 13 - Nakon, maar de tekst met deze naam kon ik niet op de doek vinden, ook niet op de volgende foto s. Ha, mogelijk toch wel, op de potten op volgende foto. De processie terug wordt in de tekst zelf niet heel uitgebreid verteld.

26 45 Scène 45. De processie om Vessantra terug naar het koninkrijk te brengen. Nog een stuk processie terug naar het koninkrijk, met mannen boven met kleurige parasols en daarvoor ruiters te paard. Eronder vrouwen met parasols en worstelaars (?). Er staat tekst bij hun hoofden. En ook zijn er letters op de drie potten daarboven. Ik denk dat daar nakhor = nakhon staat, de naam van de dertiende kan. 45 Scène 45. De processie om Vessantra terug naar het koninkrijk te brengen. Nog meer mensen en dieren die deelnemen aan de processie. De vrouwen onderaan zijn weer in westerse kleding gekleed

27 (mouwloos hempje, rok met plooien en gehakte schoenen). Rond 1940 was er een minister die westerse kleding propageerde als onderdeel van modernisering. Op de olifanten zitten telkens drie personen. Het is niet helemaal duidelijk wie dat zijn. 45 Scène 45. De processie om Vessantra terug naar het koninkrijk te brengen. En het laatst stukje processie. Hier zien we dat Vessantara, Maddi en de twee kinderen van hun olifanten zijn afgestapt (er zit niemand meer onder het afdakje op de olifant) en voorop te voet gaan, met parasoldragers achter zich. Omdat er voor Vessantara nog een parasoldrager staat, liepen de koning (Sanjaya) en koningin (Phusati) waarschijnlijk voorop. Er is daar ook tekst, die Leedom Lefferts leest als Phra Borom (dus weer Borom waar we Sonchai zouden verwachten). Waarschijnlijk stond rechts nog meer tekst die informatie zou kunnen hebben gegeven over de donateurs van de doek. De Pali Jataka eindigt met te vertellen dat Vessantara, als hij terug is, iedereen vrij zet (tot aan katten toe) en dat Sakka (god Indra) het juwelen laat regenen, zodat er tot in lengte van dagen genoeg zal zijn voor Vessantara om te geven. Als hij dan ten slotte sterft, gaat hij fully wise naar de hemel (van waar uit hij dan vervolgens zijn laatste leven, waarin hij Boeddha wordt, in zal gaan). Zoals gebruikelijk in de Pali Jataka, worden de vorige levens van de Boeddha door de Boeddha zelf verteld. Aan het einde maakt hij een vergelijking van personages. Zijn kwade neef Devadatta was in dit verhaal Jujaka,.. zijn eigen vader Suddhodana was koning Sanjaya, zijn eigen moeder Mahamaya was Phusati, de Boeddha s vrouw was Maddi, zijn zoon Rahula was Jali, Uppalavanna(?) was Kanhajina, and Vessantara was I myself.