Prof. mr. Paul van der Heijden, rector magnificus en voorzitter van het College van Bestuur, Universiteit Leiden 3 september 2012

Transcriptie

1 Prof. mr. Paul van der Heijden, rector magnificus en voorzitter van het College van Bestuur, Universiteit Leiden 3 september 2012 Toespraak opening academisch jaar 3 september 2012 Kiezen en delen 1. Waar staan wij? Bij de opening van het academisch jaar 2012/2013 is het nuttig vast te stellen waar wij staan tegen de achtergrond van de eerder uitgestippelde strategie. We wilden groeien in studentenaantal. En we zijn gegroeid in studentenaantal. Jaarlijks volgen wij in de periode van april tot nu de vooraanmeldingen voor de universiteiten in Nederland. Dat is een soort barometer waaraan je kan zien welke universiteiten de nieuwe eerstejaars graag als hún universiteit beschouwen. Dit jaar valt ons de eer te beurt om samen met Maastricht de populairste universiteit van Nederland te zijn als het gaat om de vraag waar willen wij studeren. Die positie bereik je niet in één keer. Daar gaat een groeiproces aan vooraf. Ik laat u hier in deze sheet (1) de aanmeldingen zien voor de bachelorstudies aan onze universiteit, waaraan u kunt zien dat we de laatste vier jaar van een kleine 4000 naar een kleine 5000 zijn gegroeid, van 7,5 procent van het totaal naar 9 procent (sheet 2). Een groeiende belangstelling dus bij aankomende eerstejaars om bij ons één van onze bachelorprogramma s te komen volgen. Als we met de helikopter nog wat omhoog stijgen en wij kijken naar het aantal daadwerkelijke inschrijvingen voor bachelor én master over de

2 afgelopen tien jaar (dus een periode van 2002 tot 2012), dan zien we dat we zijn gestegen van zo n naar studenten (sheet 3). Een stijging van ongeveer 30 procent. Landelijk is het aantal studenten in het wetenschappelijk onderwijs in die periode gestegen van ongeveer naar ongeveer Landelijk gezien dus ruim studenten erbij. Dat zijn 2 à 3 universiteiten. Zoals u weet is er in de afgelopen tien jaar geen enkele universiteit bijgekomen in Nederland. Wat er wel is gebeurd is dit: de rijksbijdrage per student in de periode van 2002 tot 2012 is gezakt van euro naar euro. Een daling met 16 procent (sheet 4 en 5). Tegen de achtergrond van deze cijfers zult u begrijpen dat wij tegelijkertijd tevreden en bedroefd zijn. Tevreden omdat wij in staat zijn gebleken een aantrekkelijke universiteit te blijven voor een groeiende groep studenten, bedroefd omdat wij moeten vaststellen dat de opeenvolgende kabinetten in de afgelopen tien jaar geen boter bij de vis hebben geleverd. De verhoogde instroom in onze opleidingen is toe te schrijven aan een aantal factoren waarvan er één is dat wij hoogwaardige nieuwe opleidingen zijn begonnen. Zo zijn we twee jaar geleden het Engelstalige University College op de Campus Den Haag begonnen, waar een bachelor Liberal arts and sciences kan worden behaald. In ons University College dat nu zijn derde jaar ingaat zijn inmiddels ruim 300 studenten actief en we zien ernaar uit de eerste lichting aan het eind van het nu beginnende studiejaar de bachelordiploma s uit te reiken. Na de opening van het nieuwe gebouw volgend jaar september in het hart van Den Haag zullen we daar in de eindfase in totaal 500 à 600 studenten opleiden. Eveneens in Den Haag beginnen wij vandaag een nieuwe opleiding

3 International studies. Veel studenten die daaraan deelnemen zijn hier vanmiddag in de Pieterskerk aanwezig. 365 studenten hebben zich voor deze nieuwe driejarige Engelstalige bacheloropleiding ingeschreven, onder wie 150 studenten uit het buitenland. Feest voor onze Faculteit Geesteswetenschappen. Evenzeer verheugend is om vast te stellen dat onze bètafaculteit ook dit jaar weer flink is gegroeid in aantallen studenten. De belangstelling voor Sterrenkunde, Informatica, Biologie, Biofarmaceutische wetenschappen, Natuurkunde en andere vakken is flink gestegen. Verheugend, omdat al vaak is vastgesteld dat de toestroom in de bètavakken in Nederland onvoldoende hoog is, en bovendien verheugend tegen de achtergrond van ons plan nieuwbouw te plegen voor onze bètafaculteit. We gaan dit najaar de eerste fase van deze nieuwbouw bij het Gorlaeuscomplex aanbesteden, hetgeen betekent dat er in 2015 nieuwe laboratoria worden geopend. Ten slotte blijft het verheugend om vast te stellen dat al lang en goed bezochte opleidingen als Rechten, Criminologie, Psychologie, Politicologie, Bestuurskunde, Geschiedenis, Archeologie en andere ook dit jaar op veel belangstelling van nieuwe studenten mogen rekenen. Zowel in Leiden als in Den Haag wordt verdere groei verwacht voor het komend studiejaar, zodat het doel dat we ons hadden gesteld om halverwege dit decennium in Den Haag ongeveer studenten te hebben en in Leiden steeds dichter bij realisatie komt. 2. Studiesucces Het is mooi om je te verheugen in de belangstelling van studenten, maar halen ze ook hun diploma s in de daarvoor gestelde tijd? Het korte

4 antwoord daarop kennen we en dat geldt voor heel Nederland. Het luidt: Neen. Te weinig studenten halen in drie jaar hun bacheloropleiding en te weinig studenten halen in één of twee de daaraanvolgende masteropleiding. Maar er zit wel beweging in, de goede kant op. Als we bijvoorbeeld kijken naar deze sheet (6) dan zien we dat de resultaten voor het BSA, dat wil zeggen de groep studenten die ten minste 40 punten haalt in het eerste jaar, is gestegen van 76 procent naar 85 procent. Maar als we vervolgens kijken naar de hele bachelorperiode, dan zien we bijvoorbeeld in de periode een lichte toename van de studieduur van 3,8 naar 3,9 jaar (sheet 7). Daar willen we wat aan gaan doen en daarom hebben we een reeks maatregelen afgesproken in overleg met de faculteiten en de universiteitsraad, waarvan een paar belangrijke zijn dat we het BSA verhogen van 40 punten naar 45, en dat we dit óók invoeren voor het tweede bachelorjaar. Gebleken is immers dat studenten op basis van het BSA wel in het eerste jaar zich inspannen om het minimum aantal punten te halen, maar in het tweede jaar vervolgens teveel andere dingen gaan doen, waardoor de prestaties daar inzakken. Met deze en andere maatregelen proberen we de studiecultuur zodanig te veranderen dat we dichter in de buurt komen van wat in veel andere gebruikelijk is. In de Verenigde Staten worden bijvoorbeeld de studenten die in 2012 aan hun studie beginnen de Class of 2015 genoemd, omdat daar vaststaat dat men in de daarvoor gestelde tijd zijn diploma haalt. Wij blijven eraan werken onze studenten te stimuleren, uiteraard door kwalitatief goed onderwijs, om binnen de tijd die ervoor staat de studie te doen. De eerstejaars die aan de El Cid hebben meegedaan en die hier ook aanwezig zijn, zullen zich herinneren dat ik bij de opening van El Cid op basis van het totaal aantal beschikbare uren per week van 168 heb voorgerekend hoeveel uur je beschikbaar hebt voor je studie. En dat gegeven het intelligentieniveau waar u over beschikt, het behalen van de

5 tentamens niet hoeft te betekenen dat u nergens anders meer tijd voor heeft. 3. Profilering Ik had het eerder over onze strategie en sprak tot nu toe over onderwijs. Wij zijn een onderzoeksintentieve universiteit. Dat wil zeggen dat wij wetenschappelijk onderzoek tezamen met wetenschappelijk onderwijs tot onze kernactiviteit rekenen. Oók het wetenschappelijk onderzoek heeft zich de afgelopen jaren niet op veel financiële liefde van de rijksoverheid mogen verheugen. Velen van u zullen zich herinneren dat aan het begin van de kabinetsperiode Rutte/Verhagen de zogenaamde FES-gelden, de aardgasbaten die voor een deel voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek werden ingezet, zijn geschrapt. Binnenkort zijn er, na de verkiezingen, nieuwe ronden en hopelijk nieuwe prijzen om het wetenschappelijk onderzoek in Nederland verder te brengen. Wij hebben hier ook ons plan getrokken wat betekent dat wíj duidelijke keuzes hebben gemaakt in de onderwerpen waar wij de nadruk op leggen. Dat heet profilering en wij hebben ons vastgelegd op een aantal onderzoeksthema s die wij in Leiden op het hoogste niveau beoefenen. Hier ziet u ze staan (sheet 8): 1. Fundamentals of Science, 2. Health, Life and Bioscience, 3.Health across the Human Life Cycle, 4.Law, Democracy and Governance, 5. The Asian Challenge en 6.Global Interactions of Civilizations and Languages. Dit zijn thema s waarin wij bewezen goed zijn, dit zijn thema s waarin wij ons de komende jaren verder willen onderscheiden van de collega s in

6 den lande en in Europa. Hier gaan wij verder in investeren. Kiezen dus. En ook delen. Want de thema s zoals u ze hier voor u ziet zijn vrijwel alle discipline- en faculteitoverschrijdende thema s. Spannende wetenschappelijke vraagstellingen storen zich uiteraard niet aan toevallige facultaire indelingen. Samenwerking van tot verschillende faculteiten behorende onderzoeksgroepen is inmiddels een gegeven geworden in onze universiteit. We kiezen en we delen. Op die manier kunnen we onze uitstekende positie in het internationale onderzoeksveld vasthouden en nog verder verbeteren. We zijn nationaal kampioen in het binnenhalen van NWO-subsidies, we zijn nationaal kampioen in het verwerven van Spinoza-premies, ook wel de Nederlandse Nobelprijs genoemd (sheet 9). En uit het succesvolle bestaan van het Bio Science Park kunnen we opmaken dat we ook nationaal kampioen zijn in het onderwerp dat tegenwoordig valorisatie heet. Het naar de markt brengen van wetenschappelijke vindingen door slimme samenwerking tussen wetenschap en bedrijfsleven. 4. LDE Behalve binnen onze eigen universiteit werken we, zo hebben we vorig jaar al vastgesteld, intensief samen in een strategische alliantie met de Technische Universiteit Delft en de Erasmus Universiteit. Daar hebben we na intensieve samenspraak met professoren en medewerkers een aantal thema s vastgesteld waarin we verder gaan investeren. Hier ziet u ze op een rij staan (sheet 10): de Medical Delta, die al langer bestaat en die een volgende fase ingaat. We gaan werken aan een Center for Sustainability, een Center for Governance, een Center for Education and Learning en een Center for Heritage. De drie universiteiten hebben besloten een gezamenlijk fonds in het leven te roepen om deze centers

7 een vliegende start te kunnen geven en te kunnen uitbouwen tot zinderende centers van wetenschapsbeoefening en onderwijs op het hoogst mogelijke niveau. Ook hier geldt dat we kiezen én delen. Deze centers gaan we voor gezamenlijke rekening en risico opbouwen en uitbouwen. Dames en heren, de Leidse universitaire gemeenschap bestaat 437,5 jaar. Qua studentenaantal en medewerkersaantal is ze groter dan ooit. Maar grootte zegt weinig als er geen kwaliteit aan verbonden is. En kwaliteit in de wetenschap betekent internationaal erkende kwaliteit. In het vandaag te starten nieuwe academische jaar vragen we weer van iedereen, studenten én medewerkers, elkaar op die kwaliteit aan te spreken en samen die kwaliteit te leveren. Het geeft zo ontzettend veel plezier om de goede dingen te doen en het geeft nog ontzettend veel méér plezier om de goede dingen goed te doen. Daarmee wens ik u in het komende jaar heel veel succes