Samenvatting van het boek.

Transcriptie

1 Zakelijke gegevens. 1. De titel van het boek ik Het bittere kruid 2. De schrijfster van het boek is Marga Minco. 3. De naam van de uitgever is Prometheus Het boek is verschenen in Het boek heeft 90 Blz. Dit is de 49 e druk. Samenvatting van het boek. Als de Duitsers aan het begin van de Tweede Wereldoorlog de stad Breda binnentrekken, wordt iedereen geëvacueerd. Grote groepen mensen trekken zuidwaarts in de richting van de Belgische grens. Zo ook vader en moeder Minco en hun dochter Marga. Dave, de broer van Marga en haar 1 jaar oudere zus Bettie zitten ondertussen veilig in Amsterdam. Na een paar dagen keert de rust weer terug in Breda en gaat de familie Minco weer naar huis, waar na de capulatie het leven zijn normale loop weer hervat, alsof er niks gebeurd is. Vader Minco, een vrome jood, is een aartsoptimist en meent dat de Duitsers de joden in Nederland netjes zullen behandelen. Marga, Dave en Bettie hebben het in hun jeugd vaak moeilijk, omdat ze van joodse afkomst zijn, worden ze vaak uitgescholden en geconfronteerd met vooroordelen. In het eerste oorlogsjaar krijgt Marga de longziekte TBC, ze wordt daarvoor opgenomen in een ziekenhuis in Utrecht. Haar ouders verhuizen intussen naar Amersfoort, waar ze gaan inwonen bij Dave en zijn vrouw Lotte. Na een poos is Marga zover hersteld, dat ze buiten het ziekenhuis mag nakuren. Ze gaat ook naar Amersfoort. In die tijd kwam het moment waarop de bezetters het dragen van een gele Jodenster voor Joden verplichtte. Als vader thuiskomt met een pakket vol met van die sterren, gaan Marga, Lotte, Bettie en moeder snel aan de gang met deze op de kleren te naaien. Ze hebben helemaal geen probleem met het dragen van de ster en vinden het juist wel leuk. Kort daarop worden vader en Dave opgeroepen om zich te laten keuren voor de werkkampen. Beiden worden afgekeurd. Vader heeft huiduitslag, waar hij erge last van heeft en Dave heeft een drankje ingenomen waarvan hij ziek werd. Als Dave weer is hersteld, laten de Minco s, net als veel andere Joden, een gezinsfoto maken. Als er dan wat zou gebeuren, ze nog altijd een foto van elkaar hebben. Op een dag komt er een telegram uit Amsterdam: Bettie is opgepakt tijdens een razzia. Na een paar dagen ontvangen ze een kaart van haar, waarin ze schrijft dat ze het goed maakt. Weer later vertelt een kennis uit Amsterdam hun dat Bettie is doorgestuurd naar een concentratiekamp. Ze zien haar nooit meer terug. In tegenstelling tot veel andere joden besluiten de Minco s niet onder te duiken, voornamelijk als gevolg van het optimisme van vader. Als Marga, Dave en Lotte op een dag 3 brieven binnenkrijgen om zich te melden, reageren ze gelaten, Dave vind het zelfs wel avontuurlijk. Ze pakken hun tas in met warme kleren en schaffen kampbekers aan zoals vermeld staat in de oproep. Ze hoeven zich echter niet te melden, omdat Dave en Marga een attest krijgen van de dokter. Lotte mag blijven om hen te verzorgen, want vader en moeder Minco moeten verhuizen naar het Judenviertel in Amsterdam, waar de Duitsers een getto aan het inrichten zijn.

2 Dave en Marga lopen nu dag en nacht in pyjama rond, zodat ze in bed kunnen springen, zodra er gebeld wordt. Ze kunnen nu ook niet meer naar buiten. Marga krijgt hier op een dag genoeg van en besluit met de trein naar Amsterdam te gaan, waar haar ouders in de Sarphatistraat op kamers wonen. Ze haalt de ster van haar jas en begeeft zich dan op weg. Gedurende de hele reis zit ze in spanning, maar de tocht verloopt zonder ongelukken. Haar ouders zijn dolblij haar weer te zien. Met z n drieën wonen ze er enige tijd. Ze merken dat er af en toe joodse gezinnen verdwijnen: die duiken onder of worden opgepakt. Als er weer eens een razzia in de straat plaatsvindt, verbergen de Minco s zich in het souterrain. Een keer wordt Marga op straat voor een ander aangezien en bijna meegenomen. Ze is op dat moment op weg naar de winkel om boterkoek te halen voor tante Kaatje uit het oudeliedengesticht. Die zou komen eten die avond, maar als Marga terug komt hoort ze dat het hele gesticht is leeggehaald. Bij een andere gelegenheid loopt Marga door de Lepelstraat, waar op dat moment net een overvalwagen stopt. Alle huizen worden leeggehaald. Een soldaat wil Marga ook meenemen, maar omdat ze niet in de Lepelstraat woont mag ze gaan. Intussen gaat het godsdienstige leven in de joodse gemeenschap gewoon door. Op een avond zitten Marga en haar ouders aan de thee, als er vrachtwagens voorbij komen rijden. Een paar minuten later wordt er aangebeld, maar voordat ze ook maar iets konden doen zijn ze al binnen. Marga moet de jassen gaan halen, maar in plaats daarvan vluchtte ze snel weg. Zij ziet haar ouders nooit meer terug en voelt zich schuldig dat zij op vrije voeten is. Ze rent naar de Weteringschans, waar Dave en Lotte zijn ondergedoken. Daar is ze enige tijd veilig. Alle drie bleken ze hun haar en Marga krijgt een nieuw persoonsbewijs. Maar de hospita krijgt argwaan en ze moeten een ander onderkomen zoeken. Ze besluiten naar een adres in Utrecht te gaan en om zo min mogelijk risico te lopen, kopen ze afzonderlijk een kaartje voor de trein. Als Marga in de trein zit, komt Dave binnen, zet zonder een woord te zeggen een tas bij haar neer en verdwijnt dan weer. Als Marga op het afgesproken adres in Utrecht is aangekomen, heeft Dave al opgebeld. Lotte is bij de controle aangehouden en Dave wil haar niet alleen laten. In Utrecht is er geen plaats voor Marga. Ze gaat daarom diezelfde avond weer terug naar Amsterdam, waar Wout haar op het station opwacht. Wout heeft voor Marga een onderduikadres geregeld bij oom Hannes, een boer uit de Haarlemmermeer, die haar de volgende dag al komt ophalen. Alleen zijn er op de boerderij van oom Hannes al zoveel onderduikers dat er geen plaats meer is voor haar. Hij brengt Marga daarom maar bij een arm landarbeidersgezin onder. Ze hebben daar geen bed voor haar. Ze moet bij de vrouw van de landarbeider in bed slapen, terwijl de man bij zijn zonen slaapt. Het geld dat Dave bij haar achterliet, raakt op. Ze kan niet langer bij het arme gezin blijven. Wout weet een adres voor haar in Heemstede. Hij heeft ook een nieuw persoonsbewijs voor haar, met een nieuwe naam. Ze leest de naam: het was net of ik aan mezelf werd voorgesteld Daar begint ze een nieuw leven Na de bevrijding bezoekt Marga de broer van haar vader, die in Zeist woont. Omdat hij met een niet-joodse vrouw is getrouwd, hebben de bezetters hem ongemoeid laten. Het lot van zijn broer heeft hem erg aangegrepen en iedere dag staat hij bij de tramhalte hem op te wachten, hoewel hij ook bericht van het Rode Kruis gehad heeft over zijn dood. Hij heeft al jaren een pak met een paar schoenen voor zijn broer bewaard. Op een dag krijgt

3 Marga bericht, dat haar oom gestorven is. Ze gaat naar Zeist en krijgt van haar tante het kostuum aangeboden, maar ze wil het niet hebben, omdat ze er toch niets mee kan doen. Ze mist het geloof van haar oom: ze zouden nooit terugkomen, mijn vader niet, mijn moeder niet, Bettie niet, noch Dave en Lotte. Over de auteur. Marga Minco, geboren in een orthodox joods gezin, ging in 1938 werken bij de Bredasche Courant. Daar werd zij in mei 1940 op last van Duits-gezinde commissarissen ontslagen, nog voordat de Duitsers hun anti-joodse maatregelen afkondigen. In het begin van de Tweede Wereldoorlog verbleef zij in Breda, Amersfoort en Amsterdam. Minco kreeg een lichte vorm van tbc en belandde in ziekenhuizen in Utrecht en Amersfoort. In het najaar van 1942 keerde ze terug in Amsterdam en trok zij in bij haar ouders, die door de Duitse bezetters gedwongen waren om in de Jodenbuurt te gaan wonen. Later tijdens de oorlog worden haar ouders, broer en zus gedeporteerd. Zij is de enige overlevende door aan arrestatie te ontsnappen en de rest van de oorlog onder te duiken. Minco krijgt dan ook een nieuwe naam: Marga Faes waarvan ze de voornaam later aanhoudt. Marga Minco was getrouwd met de dichter en vertaler Bert Voeten ( ), die zij in 1938 had leren kennen. In de oorlog zat zij bij hem ondergedoken. Na 1945 werkt zij aanvankelijk bij een aantal kranten en tijdschriften. In 1957 brak zij door als schrijfster. Marga Minco en Bert Voeten hebben twee dochters, Betty en de publiciste Jessica Voeten. Over het boek. A. Ik kan niet goed uitleggen wat de illustratie op de voorkant van het boek te maken heeft met het verhaal. Want het verhaal gaat over de Tweede Wereldoorlog en ik zie niet wat het plaatje met de Tweede Wereldoorlog te maken heeft. B. Het boek is niet aan iemand opgedragen, zoals ik het verhaal lees. C. Marga Minco, zij is een round character. Zij is tevens ook de hoofdpersoon van dit verhaal. Marga Minco kun je door de jaren heen zien veranderen. Aan het eind van de oorlog is zij de enige van haar gezin die het overleefd heeft. Ze zet door om te herstellen nadat ze in het ziekenhuis is gekomen. Een tweede positieve karaktereigenschap kan ik niet vinden en negatieve karaktereigenschappen heeft ze eigenlijk niet.

4 D. Eigenlijk speelt het hele verhaal zich in Breda af, waar Marga zit tijdens de Tweede Wereld Oorlog. E. Het verhaal staat in chronologische volgorde waardoor het verhaal makkelijker te begrijpen valt. De trucs die de schrijfster heeft gebruikt is alleen cliffhanger. F. Het perspectief van dit verhaal is de ik-verteller. In dit geval is dat Marga Minco zelf. In dit boek kom je alleen maar te weten wat zij denkt, voelt en meemaakt en dit kom je niet te weten van iemand anders. G. Dit verhaal heeft een gesloten einde, omdat je weet hoe het afgelopen is en je niks meer hoeft in te vullen. Leeservaringen. Onderwerp: - Het onderwerp sprak mij niet echt aan. Ik heb het boek gelezen omdat mij gezegd werd dat het een goed boek was. Uiteindelijk was het ook een goed boek. - Dit verhaal heeft mij geen nieuwe kanten van het onderwerp laten zien omdat ik de meeste dingen over de Tweede Wereld Oorlog al weet en gelezen heb. - Nee, het verhaal heeft mij niet aan het denken gezet. - Ik wist niet wat ik moest verwachten van het verhaal dus daar kan ik niet over oordelen. - Nee, ik ben niet anders over bepaalde besproken onderwerpen gaan denken. - Het onderwerp wordt redelijk goed uitgewerkt. - Ik vond dat het onderwerp aardig verassend werd uitgewerkt. - In principe is er maar 1 kant van het onderwerp omdat het hele verhaal vanuit 1 persoon komt. - Ik heb wel eens een ander verhaal over dit onderwerp gelezen en dat vond ik een beter verhaal. Ik vond het een beterverhaal omdat er meer actie in voor kwam. Gebeurtenissen: - Nee, het verhaal bevat niet genoeg gebeurtenissen om me te blijven boeien. - Het verhaal valt af en toe stil. - Ik vind dat de nadruk ligt op de gedachten en gevoelens van de personen. - De gebeurtenissen hebben geen indruk op me gemaakt omdat ik veel ergere dingen heb gezien, gelezen en gehoord. - Ik vind de gebeurtenissen geloofwaardig omdat de schrijfster en tevens de hoofdpersoon dit zelf allemaal mee heeft gemaakt. - Ja, de gebeurtenissen zijn herkenbaar. - Ik vind dat sommige gebeurtenissen voorspelbaar en bekend zijn. - Ik heb zelf nog nooit iets meegemaakt wat op een gebeurtenis op het boek lijkt. - In het verhaal zitten geen gebeurtenissen die ik zelf graag mee zou willen maken.

5 Personages: - De hoofdpersoon is voor mij wel gaan leven, omdat ik mij makkelijk kan inleven in een persoon van een boek. - Ik kan we goed verplaatsen in de problemen en gedachtewereld van de verhaalpersonen - De hoofdpersoon is niet iemand waar ik op zou willen lijken. - Ik vind dat ze zich gedragen zoals het hoort. - Nee, geen enkel verhaal persoon heeft mij beïnvloed. - nee, geen enkel gedrag, uitspraak of een gedachte van een van de personage heeft me aan het denken gezet. - Ja, je komt genoeg te weten over het gedrag van de personages om het te kunne begrijpen. - Je moet alleen veel invullen over de bij personen, maar die zijn eigenlijk zo onbelangrijk dat dat niet nodig is om het verhaal beter te kunnen begrijpen. - De personages veranderen door wat ze meemaken in het verhaal en dat is volkomen begrijpelijk. - Alle beslissingen die door de personages worden genomen zijn begrijpelijk. De opbouw van het verhaal: - Ja, ik vind dat de gebeurtenissen elkaar logisch opvolgen. - Het verhaal is niet echt spannend opgebouwd, want als je goed oplet en het verhaal goed begrijpt dan kun je aardig goed voorspellen wat er gaat gebeuren. - Nee, het verhaal heeft geen ingewikkelde opbouw omdat er maar één verhaallijn in zit. - Er zijn geen meerdere verhaallijnen, dus nee. - Nee, het verhaal bevat geen tijdsprongen en terugblikken. - Ik vind het een prettig slot, want dan hoef je voor jezelf niet in te vullen wat er eventueel gebeurt zou zijn. Taalgebruik: - Ik vind het verhaal makkelijk te begrijpen, want er zijn niet echt moeilijke woorden gebruikt. Vaak komt dit omdat ik een redelijke woordenschat heb. - De zinnen zijn makkelijk te lezen en het verhaal bevat weinig moeilijke woorden. - Nee, het verhaal bevat niet zo veel beschrijvingen dus is het verhaal makkelijk te lezen en het verteltempo komt daardoor niet zo omlaag. - Er zitten niet veel dialogen in en dat is wel prettig.

6 Recensie: Het Bittere kruid, het prozadebuut van Marga Minco, dat deze jonge schrijfster een kleine kroniek noemt, vertelt zo eenvoudig mogelijk hoe een meisje uit een joods gezin uit Breda de bezetting ervaart, de reacties van haar ouders, zusters en broer, de geleidelijke verdwijning van hen allen naar Polen, haar eigen onderduiktijd en het ogenblik na de bevrijding wanneer ze voor het eerst goed beseft, dat ze nu helemaal alleen is, vader, moeder, broer noch zuster zal terug komen. Er is geen pathos in dit verhaal, er wordt niet om medelijden gevraagd. Alle dramatiek is zorgvuldig achter de sobere woorden verborgen. Enkele dagen geleden lazen wij in de krant, dat Marga Minco niet zo over haar ervaringen had moeten vertellen,niet zo vlak, niet zo gewoon. Daar kwam het kort geformuleerde oordeel van de recensent ongeveer op neer. Dit is het soort misverstand, waarbij men wanhopig zou worden. Niet alleen omdat de literaire betekenis van het understatement nu nog, na zoveel voorbeelden uit de wereldliteratuur, niet wordt erkend, maar sterker nog, omdat de recensent niet ziet hoe een jonge vrouw als Marga Minco, met deze ervaring achter zich, zo n groot, haar nog benauwend onderwerpalleen maar met de kleinst mogelijke woorden kan behandelen. Om haar stem niet te doen overslaan forceert zij zich tot discretie. Daarom is haar Kleine kroniek, waaruit de tranen zijn geweerd, zo aangrijpend, van het eerste tot het laatste woord zo geladen, dat de lezer die de dreun van de holderdebolderproza niet nodig heeft, het drama van de joden onder de Duitse bezetting weer pijnlijk duidelijk voor zich ziet, door de ogen van een jonge schrijfster, die heeft begrepen dat fluisteren daarover beter kan zijn dan schreeuwen. Eenvoud, een sobere behandeling van deze materie, is lang niet altijd het zelfde als volstrekte argeloosheid van de kant van de schrijver. Marga Minco is een natuurtalent. Wellicht heeft zij daarom spontaan de juiste benadering gevonden van deze stof, die haar persoonlijk zo sterk aangaat. Het is ook heel goed mogelijk, dat zij heel bewust heeft begrepen hoe zij hier met de eenvoudigste middelen een maximum aan effect kon bereiken. Schrijven is altijd: overtuigen, waarmaken, de lezers winnen voor de auteur in zich zelf, in dit geval op verstikkende manier, voelt als de waarheid. Elke schrijver is tenslotte, gedeeltelijk onbewust, geobsedeerd door een ding: het moet geweten worden. Dit is zeker bij Marga Minco, die de last van haar verleden had af te wentelen. Op een werkelijk bevrijdende manier kon dit echter alleen gebeuren, wanneer wat gezegd diende te worden aan de meest doeltreffende vormgeving ondergeschikt werd gemaakt. Marga Minco heeft dit bereikt door in haar kroniek het kind te laten spreken, soms met alle kinderlijke naïviteit, en door de verschrikkelijke achtergronden weg te laten, of ten hoogste te suggereren, waardoor zij juist met een verpletterende kracht voortdurend aanwezig zijn. Door zonder nadruk de onschuld van een kind te stellen tegenover de schuld van de volwassenen, de misdadigheid van een systeem, bereikt zij wat meer intuïtief dan bewust haar doel moet zijn geweest: zich van haar obsessie te verlossen en haar lezers in het geweten te treffen, als immers wordt aanvaard, dat niemand ooit zonder schuld is. Hoe persoonlik deze kroniek ook is, toch heeft ze een algemene betekenis, omdat de ervaringen van Marga Minco samenvallen met die van een belangrijk deel van de Joodse gemeenschap. De kroniek begint wanneer het Joodse gezin na een evacuatie van enkele dagen naar huis terugkeert. Het vereenzelvigt zich met de overige Nederlanders, die de bezetting over zich heen laten gaan. Als een voor hen lopende Duitse soldaat de weg vraagt en dan de hakken tegen elkaar slaande salueert en doorloopt, concludeert de vader: Zie je wel, ze doen niets

7 En terwijl we voorbij het hekje van de buurman liepen mompelde hij nog eens Ze doen ons niets. De herhaling is al voldoende om te beseffen, dat hij het niet gelooft en het wanhopig wil blijven geloven, precies als zovele Joden, die niet konden aannemen, dat zij van nu af aan geen mensen waren als andere mensen. Stap voor stap wordt beschreven hoe de greep van de Duitsers op Joodse Nederlanders vaster wordt, maar steeds op dezelfde indirecte manier, door de beschrijving van de uiterlijke reacties, zoals wanneer de vader thuis komt met een pakje. De kinderen zijn nieuwsgierig. Voor welke verrassing heeft hij gezorgd? Ik volgde hem naar binnen. Daar legde hij het op tafel, terwijl iedereen er nieuwsgierig naar keek. Er zat een touwtje omheen, waarvan hij eerst geduldig de knopen lospeuterde. Daarna vouwde hij het papier open. Het waren de sterren Ik heb er voor allemaal wat meegebracht, zei hij. Dan kunnen jullie ze op al je jassen naaien. Mijn moeder nam er een uit het pakje en bekeek die aandachtig. Ik zal eens zien of ik gele zij in huis heb, zei ze. t is oranje, zei ik, je moet er oranje garen voor gebruiken 5 beoordelingswoorden. - Eenvoudig; dit woord past goed bij het verhaal omdat dat het verhaal simpel in elkaar steekt. - Sober(ere woorden): dit woord past goed bij het verhaal omdat het niet een heel vrolijk verhaal is. - Overtuigend; dit woord past goed bij het verhaal omdat je je goed in kunt leven. - Doeltreffend; dit woord past goed bij het verhaal omdat je goed snapt hoe de hoofd persoon zich voelt. - Nieuwsgierig; dit woord past goed bij het verhaal omdat je soms nieuwsgierig wordt naar iets als het een beetje uitgesteld wordt.