Klachtencommissie SCEN

Transcriptie

1 Klachtencommissie SCEN Oordeel van 14 februari 2017 naar aanleiding van de op 5 september 2016 ontvangen klacht van A, wonend te B jegens C, SCEN-arts, gevestigd te D

2 1 De klacht Op 5 september 2016 heeft de Klachtencommissie SCEN (hierna: Commissie) het verzoek van klaagster ontvangen om een oordeel uit te spreken over de vraag of de aangeklaagde SCEN-arts (hierna: verweerster) heeft gehandeld als een goed SCENarts bij het uitvoeren van haar SCEN-werkzaamheden. De klacht omvat de volgende onderdelen: 1. De SCEN-arts heeft onvoldoende contact gehad met de consultvragend arts over de feitelijke omstandigheden en diens mening. 2. De lange duur van de periode voordat een bezoek aan de patiënt kon worden gepland en het uitblijven van communicatie hierover. 3. Het feit dat verweerster voorafgaand aan het bezoek aan de patiënt geen contact heeft gehad met andere behandelaars dan de huisarts van de patiënt. 4. Het tijdens het gesprek met de patiënt ter sprake brengen van de optie van versterving. 5. Het voorbijgaan aan de psychische component van het lijden van de patiënt. 6. Vooringenomenheid bij het gesprek met de patiënt, waarbij de indruk was dat de klachten werden geduid als horend bij de leeftijd. Tevens leek het erop dat verweerster haar mening over de persoonlijkheid van de patiënte al klaar had omdat deze zich in vraagstelling daaromtrent leek te baseren op een beschrijving die de huisarts had gegeven. 2 De loop van de procedure 2.1 De Commissie heeft op 5 september 2016 het klaagschrift - gedateerd 31 augustus van klaagster ontvangen. 2.2 De brief van klaagster is in een zestal klachtonderdelen samengevat. Deze zijn per brief van 21 september voorgelegd aan klaagster. Bij brief van 28 september 2016 gaf klaagster nog enkele aanvullingen op de geformuleerde klachtonderdelen. 2.3 Bij brief van 4 oktober 2016 heeft de Commissie verweerster in kennis gesteld van de klacht en haar in de gelegenheid gesteld daarop schriftelijk te reageren. 2.4 De Commissie ontving de schriftelijke reactie van verweerster, gedateerd 26 oktober De Commissie heeft de schriftelijke reactie van verweerster op 22 november 2016 ter kennis gebracht aan klaagster en gevraagd of hiermee voldoende duidelijkheid was verschaft. Naar de mening van klaagster was dat niet het geval. 2.6 De klacht werd behandeld ter zitting van 19 december 2016, alwaar zijn verschenen: A (klaagster), vergezeld door haar zuster E en partner F, en C (verweerster), vergezeld door haar partner G en de voorzitter van haar regionale SCEN-groep H. 2

3 3 De feiten Uit de door partijen overlegde bescheiden en hetgeen ter zitting naar voren is gebracht en niet is weersproken, is het navolgende komen vast te staan. 3.1 Klaagster is de dochter van mevrouw I, destijds wonend te J (hierna patiënte ). 3.2 Patiënte had al een langer bestaande doodswens. Haar eigen huisarts weigerde principieel hieraan tegemoet te komen waarop patiënte zich wendde tot de Levenseindekliniek (Stichting Levenseinde Kliniek, hierna SLK). September 2015 werd zij na een intake door een psychiater van de SLK vooralsnog afgewezen voor een verder traject. Eerst diende een somatische screening plaats te vinden en een behandeling van een aanwezige depressie. In de periode september december 2015 werd een poly-artrose en een neuropathie vastgesteld. Hierdoor viel zij regelmatig en werd zij afhankelijk. In december 2015 werd door de GGZ een ernstige depressie vastgesteld en is zij daar vervolgens voor behandeld. 3.3 In april 2016 vroeg patiënte opnieuw om levensbeëindiging. Een arts van de SLK (hierna: de consultvragend arts) nam het verzoek van patiënte in behandeling en vroeg een beoordeling door een onafhankelijk psychiater. Deze kwam tot de conclusie dat er weliswaar sprake was van een depressieve stoornis, maar achtte haar ten aanzien van haar verzoek om levensbeëindiging wilsbekwaam. 3.4 Op 22 april was het eerste contact tussen de consultvragend arts en verweerster. 3.5 Verweerster heeft op 2 mei 2016 overleg gehad met de eigen huisarts van patiënte. Tot dat moment was de huisarts afwezig. 3.6 Op 3 mei 2016 bezocht verweerster patiënte en sprak met patiënte en haar twee dochters. 3.7 Op 5 mei 2016 verklaarde verweerster in haar consultatieverslag dat naar haar mening niet was voldaan aan alle wettelijke voorwaarden zoals gesteld in de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (Wtl), met name omdat er - naar de mening van verweerster - nog relatief simpele (en daarmee reële) behandelopties aanwezig zouden zijn om het lijden van patiënte te verlichten. Door de consultvragend arts is niet opnieuw een SCEN-arts geraadpleegd. Patiënte is door toepassing van euthanasie overleden. 4 Standpunt van klaagster 4.1 Klaagster verwijt verweerster Dat zij onvoldoende contact heeft gehad met de consultvragend arts over de feitelijke omstandigheden en diens mening. De lange duur van de periode voordat een bezoek aan de patiënt kon worden gepland en het uitblijven van communicatie hierover. Het feit dat verweerster voorafgaand aan het bezoek aan de patiënt geen contact heeft gehad met andere behandelaars dan de huisarts van de patiënt. 3

4 Het tijdens het gesprek met de patiënt ter sprake brengen van de optie van versterving. Het voorbijgaan aan de psychische component van het lijden van de patiënt. Vooringenomenheid bij het gesprek met de patiënt, waarbij de indruk was dat de klachten werden geduid als horend bij de leeftijd. Tevens leek het erop dat verweerster haar mening over de persoonlijkheid van de patiënte al klaar had omdat deze zich in vraagstelling daaromtrent leek te baseren op een beschrijving die de huisarts had gegeven. Klaagster hecht er zeer aan te vermelden dat zij de klacht heeft ingediend om recht te doen aan het lijden van haar moeder. Het optreden van verweerster heeft tot veel onrust en angst geleid bij patiënte. Het gaat nu voor klaagster niet om gelijk krijgen, maar om het krijgen en vergroten van inzicht en begrip, over en weer. 4.2 Ter nadere onderbouwing van deze klachten voert klaagster het volgende aan: 4.3 De consultvragend arts leek volgens klaagster overtuigd dat aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen was voldaan. Nadat klaagster van de consultvragend arts had begrepen dat deze contact zou zoeken met een SCEN-arts en dat deze op korte termijn contact op zou nemen, vernam zij niets meer. Uit de patiëntenbrochure SCEN en de KNMG-richtlijn Goede steun en consultatie bij euthanasie had klaagster begrepen dat de SCEN-arts binnen enkele dagen de patiënte zou bezoeken. Toen contact door de SCEN-arts (verweerster) uitbleef belde klaagster - na anderhalve week, waarin zij nog wel contact had gehad met de consultvragend arts - naar de praktijk van verweerster. Deze wilde haar niet zelf te woord staan. Via de assistente van verweerster werd een afspraak voor het huisbezoek gepland. Klaagster heeft er overigens begrip voor dat verweerster haar niet voorafgaand aan het bezoek aan de patiënte wilde spreken om zodoende zo objectief mogelijk de consultatie uit te voeren. Klaagster heeft begrepen dat de vertraging werd veroorzaakt door het feit dat verweerster nog wilde spreken met de eigen huisarts van patiënte, die echter op vakantie was, en vraagt zich af waarom een gesprek met de huisarts zo belangrijk was, dat het bezoek aan de patiënte moest worden uitgesteld, terwijl verweerster juist niet met andere behandelaars heeft gesproken. Daarnaast had klaagster verwacht dat verweerster haar zou hebben geïnformeerd over het uitstel. 4.4 Het gesprek van verweerster met patiënte, klaagster en haar zus heeft een overrompelende indruk gemaakt. De vraag van verweerster of de patiënte had gedacht aan de optie om te stoppen met eten en drinken vond klaagster kwetsend. Dat is niet een proces waar klaagster haar moeder doorheen had willen laten gaan. De wetgeving voorzag immers in andere, humanere manieren. Klaagster vertelt dat de patiënte zich door de vraag in het nauw gedreven voelde. U treitert mij, zei patiënte tegen verweerster. Klaagster heeft ter zitting verklaard dat zij uit de schriftelijke reactie van verweerster op de klacht heeft begrepen dat de vraag met name werd gesteld om na te gaan of patiënte over de mogelijkheid om te stoppen met eten en drinken was geïnformeerd en of patiënte dat had overwogen. Klaagster heeft de vraag op het moment van het gevoerde gesprek niet zo begrepen. De door verweerster gehanteerde gesloten vraagstelling nodigde volgens klaagster niet uit om uit te leggen wat er in het verleden allemaal al was gebeurd. Als dat wel zo was geweest, had klaagster aan verweerster kunnen vertellen dat al lang voor het eerste contact met de SLK er contacten waren geweest met een consulent van de NVVE, en met Stichting de Einder. Ook hadden de patiënte en haar familie al overwogen om de 4

5 nodige middelen via internet in het buitenland te bestellen. Patiënte kon dit niet zelf, wilde haar dochters niet in de problemen brengen en zag daarom af van deze optie. Tegenover de huisarts had zij al eens laten vallen dat zij overwoog zelf een einde aan haar leven te maken, waarop deze reageerde met de opmerking dat hij haar in dat geval gedwongen zou laten opnemen. Eveneens ter zitting heeft klaagster verteld dat patiënte een eerder gegeven advies van de neuroloog om nog fysiotherapie te proberen heeft opgevolgd. 4.5 Klaagster heeft de indruk dat er onvoldoende inhoudelijk contact tussen verweerster en consultvragend arts is geweest over de feitelijke omstandigheden en diens mening. Volgens klaagster is verweerster daarom tijdens het gesprek vooral ingegaan op de fysieke klachten van de patiënte, waarbij het over kwam alsof de klachten niet serieus werden genomen, maar werden afgeschilderd als klachten behorende bij de leeftijd. Daarmee is volgens klaagster verweerster voorbij gegaan aan de psychische grondslag van het lijden. Klaagster had meer en andere vragen verwacht over hoe het voor patiënte was om met haar beperkingen om te gaan en hoe zij haar leven ervoer. 4.6 Volgens klaagster is er sprake geweest van een zekere vooringenomenheid bij verweerster. Dat blijkt uit het feit dat verweerster tijdens haar bezoek vroeg of patiënte iemand was die graag haar zin wilde hebben. Volgens klaagster is deze vraag ingegeven door de opmerking van de huisarts - vermeld in het consultatieverslag - dat deze patiënte kende als een dwingende vrouw. 5 Standpunt van verweerster 5.1 Verweerster heeft op 22 april uitgebreid gesproken met de consultvragend arts. Deze gaf aan dat er sprake was van zowel psychiatrisch als somatisch lijden, maar dat de reden voor het verzoek tot levensbeëindiging primair lag in een opeenstapeling van somatische gezondheidsproblemen. Verweerster wilde eerst het dossier bestuderen voordat zij zou besluiten al dan niet een consultatie uit te voeren. Daarna zou zij de consultvragend arts opnieuw benaderen. Dat is haar vaste werkwijze. In het door de consultvragend arts overhandigde dossier stond het advies van eerder geraadpleegde medisch specialisten dat er nog reële behandelopties waren om het lijden te verlichtten, in het bijzonder adequate pijnstilling en fysiotherapie. Verweerder wilde weten of met dat advies iets was gedaan en met welk resultaat. In de door de consultvragend arts aangeleverde stukken ontbrak iedere informatie hierover en de huisarts - aan wie het advies destijds was gegeven en die de enige was die hierover iets zou kunnen zeggen - bleek op vakantie te zijn. Aangezien verweerster altijd de afspraak voor het bezoek aan de patiënt door de consultvragend arts laat maken heeft zij vervolgens telefonisch contact met hem gezocht om hem te vertellen dat er uitstel van haar consultatie zou zijn totdat de huisarts van de patiënt weer terug was van vakantie. Zij heeft de consultvragend arts toen niet direct kunnen bereiken. Na drie pogingen heeft zij een boodschap ingesproken. Verweerster was in de veronderstelling dat de vertraging aan de patiënte was gemeld door de consultvragend arts. Verweerster had geen reden om aan te nemen dat deze boodschap niet zou worden beluisterd en dat daarom de patiënte niet was geïnformeerd over de vertraging. Van afwezigheid vanwege vakantie van de consultvragend arts ter zitting gemeld door klaagster was verweerster niet op de hoogte gesteld. 5

6 5.2 Toen zij de huisarts van de patiënte sprak heeft verweerster hem specifiek gevraagd of de beide geopperde adviezen - pijnmedicatie en fysiotherapie - waren opgevolgd. Volgens de huisarts was dat voor beide adviezen niet het geval. Dat toch nog fysiotherapie was geprobeerd hoort verweerster ter zitting voor het eerst. Als de behandeladviezen wel waren gevolgd, maar zonder succes, dan zou verweerster waarschijnlijk wel tot de conclusie zijn gekomen dat haars inziens aan de wettelijke zorgvuldigheideisen was voldaan. Verweerster heeft niet met andere hulpverleners dan de huisarts gesproken omdat het door de consultvragend arts verschafte dossier voor het overige alle relevante informatie bevatte. 5.3 Verweerster was verbaasd over het telefoontje van klaagster. Zij had nimmer meegemaakt dat een consultvragend arts de naam en telefoonnummer van de SCENarts zonder voorafgaande toestemming doorgaf aan de patiënt. 5.4 Het gesprek met de patiënte verliep moeizaam. De patiënte had een absolute focus op de dood als oplossing voor haar lijden. Toch vond verweerster dat de door de medisch specialisten gesuggereerde behandelopties reëel waren om het lijden, en daarmee de doodswens van de patiënte te verminderen. Zij waren niet ingrijpend en zouden op korte termijn tot resultaat kunnen leiden. Ook heeft patiënte tijdens het gesprek aangegeven dat zij mogelijk geen doodswens zou hebben als zij meer zou kunnen. Verweerster wilde een goede indruk krijgen van het leven en het lijden van de patiënte. Daarom was het van belang om regelmatig op onderwerpen door te vragen. De patiënte antwoordde op de vragen van verweerster over de mogelijke behandelopties steeds dat zij dat niet wilde, maar gaf daarbij geen nadere uitleg over haar beweegredenen. Ook op andere vragen verschafte de patiënte weinig informatie; (verweerster:) Zij wilde alleen maar dood. Op de opmerking van de patiënte U treitert mij heeft verweerster gereageerd door haar te vertellen dat dat niet haar bedoeling was, maar dat zij nu eenmaal wel antwoorden nodig had. Verweerster heeft de optie van stoppen met eten en drinken genoemd om te verkennen of deze optie was besproken. Informatie over het traject dat de patiënte reeds had afgelegd voordat de SLK in beeld kwam heeft verweerster voor of tijdens het gesprek met de patiënte en haar dochters niet gekregen, noch van de consultvragend arts of de huisarts, noch van de patiënte en de aanwezige familieleden. Deze informatie verneemt zij nu - ter zitting - voor het eerst. 5.5 Verweerster vindt dat zij zeker niet vooringenomen was. Weliswaar ondervond zij het gesprek met de consultvragend arts als dwingend, hetgeen enige wrijving gaf, maar zij heeft zich steeds vrij gevoeld in haar oordeelsvorming. Juist vanwege zorgvuldigheid heeft zij ruggespraak gehouden met een collega SCEN-arts. Als zij aan haar eigen positie had getwijfeld had zij de consultatie zeker niet uitgevoerd. De huisarts heeft de patiënte als dwingend beschreven. Ook dat heeft niet geleid tot vooringenomenheid. 5.6 Na ontvangst van het consultatieverslag hebben consultvragend arts en verweerster nog uitgebreid met elkaar gecommuniceerd. De consultvragend arts heeft haar - met redenen omkleed - verzocht haar conclusie te herzien. Verweerster zag echter geen nieuwe informatie en heeft dat daarom niet gedaan. Verweerster en consultvragend arts zijn toen overeengekomen om op een later moment nog eens met elkaar in gesprek te gaan, over de casus zelf en over de onderlinge communicatie. Dit gesprek heeft plaatsgevonden en is zodanig constructief verlopen dat verweerster het gevoel heeft ook 6

7 in de toekomst zonder problemen consultaties te kunnen kan uitvoeren voor deze consultvragend arts. 5.7 Verweerster betreurt de negatieve ervaring van de familie. Zij vindt het jammer dat een aantal misverstanden in het proces tot een escalatie heeft geleid met veel impact op alle betrokkenen. Voor de toekomst zal verweerster het maken van de afspraak voor het gesprek nog nadrukkelijker bespreken met de consultvragend arts. Ook zal zij er niet meer op vertrouwen dat een op een antwoordapparaat ingesproken boodschap ook werkelijk is doorgekomen. 6 Overwegingen van de Commissie 6.1 De Commissie wijst er allereerst op dat het bij de toetsing van het handelen van een SCEN-arts er niet om gaat om te beoordelen of het handelen van de SCEN-arts beter had gekund maar of de SCEN-arts bij het beroepsmatig handelen is gebleven binnen de grenzen van een redelijk bekwame beroepsuitoefening. 6.2 Naar aanleiding van de eerste drie klachtonderdelen, die betrekking hebben op de periode voorafgaand aan het bezoek van verweerster aan de patiënte overweegt de Commissie het volgende. 6.3 Verweerster heeft verklaard dat zij de consultvragend arts voorafgaand aan de consultatie en ook naderhand uitgebreid heeft gesproken. Uit hetgeen ter zitting en uit de stukken is gebleken ziet de Commissie geen redenen om hieraan te twijfelen. Het eerste klachtonderdeel is dan ook ongegrond. 6.4 Verweerster heeft tevens onweersproken verklaard dat alle belangrijke informatie in het door de consultvragend arts overhandigde dossier aanwezig was, behalve over het al dan niet opgevolgd zijn van de adviezen van eerder geraadpleegde medisch specialisten, waarover - buiten de patiënte - alleen de huisarts van de patiënte duidelijkheid zou kunnen verschaffen. Dat zowel de huisarts als de consultvragen arts afwezig waren maakte dat verweerster geen informatie kon vragen of kon overleggen. Hierdoor ontstond een vertraging in het proces, die naar het oordeel van de Commissie niet aan verweerster te verwijten is. 6.5 Verweerster heeft verklaard dat haar vaste werkwijze is dat zij de consultvragend arts de afspraak voor het bezoek aan de patiënt laat maken, waarmee zij naar de mening van de Commissie voldoende regie heeft genomen. Ook heeft zij de consultvragend arts via een ingesproken bericht op zijn voic ingelicht over de vertraging in haar besluitvorming om al dan niet tot een formele consultatie over te gaan. Mede gezien het feit dat de consultvragend arts vanwege zijn werkzaamheden voor de SLK als ervaren in deze materie mag worden beschouwd en de eerder gemaakte afspraken mocht verweerster erop vertrouwen dat de consultvragend arts vervolgens de patiënte zou informeren. Uit hetgeen ter zitting is gebleken, is dit niet gebeurd. Verder is ter zitting naar voren gekomen dat de consultvragend arts in bijna dezelfde periode als de huisarts met vakantie is gegaan zonder hier verweerster van op de hoogte te stellen. Ter zitting is ook geconstateerd dat bij klaagster verwachtingen zijn gewekt door de consultvragend arts door de mededeling dat de SCEN-arts de familie van de patiënte zou bellen om een afspraak te maken. Verweerster was niet op de hoogte van deze 7

8 mededeling. Verweerster heeft ook aannemelijk gemaakt dat zij vanwege het voor haar onverwachte telefoontje van klaagster is afgeweken van haar werkwijze om via de consultvragend arts een afspraak te maken. Al het voorgaande maakt dat er een samenloop van omstandigheden is geweest die heeft kunnen leiden tot een relatief langere tijd tussen aanvraag van de consultatie en het daadwerkelijke bezoek bij patiënte. De Commissie is van oordeel dat gelet op de gebleken feiten en omstandigheden en deze in samenhang gezien dit klachtonderdeel niet aan verweerster is aan te rekenen. 6.6 De Commissie geeft wel als aandachtspunt mee dat het inspreken op een antwoordapparaat niet altijd een garantie is dat de boodschap ook werkelijk bij de ontvanger is aangekomen. 6.7 Over de drie laatste klachtonderdelen, betrekking hebbend op het gesprek met de patiënte, overweegt de Commissie als volgt: 6.8 Het door een SCEN-arts ter sprake brengen van de optie van stoppen met eten en drinken is niet ongebruikelijk, niet alleen om na te gaan of deze optie is overwogen, maar ook om inzicht te krijgen in de vastbeslotenheid van een patiënt. Het is niet altijd te voorkomen dat deze vraag als vervelend of vooringenomen wordt ervaren, zeker in een situatie waarin de betrokkenen (consultvragend arts, patiënt en naasten) er van overtuigd zijn dat aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen is voldaan. Het is te betreuren dat het stellen van deze vraag ertoe heeft geleid dat verweerster niet van de familie de informatie kreeg over een deel van de voorgeschiedenis van de patiënt (de contacten met een consulent van de NVVE en met Stichting de Einder ), informatie die zij ook niet van anderen had verkregen. Deze informatie is haar pas ter zitting bekend geworden. Daarmee had verweerster blijkbaar niet alle relevante informatie, hetgeen haar in het licht van het bovenstaande niet valt te verwijten. 6.9 Het is de Commissie niet gebleken dat verweerster voorbij is gegaan aan de psychische component van het lijden. Patiënte wilde vaak niet dieper ingaan op door verweerster gestelde vragen. Daarnaast had de consultvragend arts zelf aangegeven dat de nadruk op de somatische aspecten lag Verweerster heeft zich wel degelijk afgevraagd of er - gezien de benadering door de consultvragend arts - sprake zou kunnen zijn van vooringenomenheid en heeft daarbij een collega-scen-arts geraadpleegd. Hiermee heeft verweerster zorgvuldig gehandeld. Ook de vraag of patiënte iemand was die altijd haar zin wilde krijgen kan naar de mening van de Commissie niet worden gezien als een blijk van vooringenomenheid, maar als een vraag om inzicht te verkrijgen in de persoonlijkheid van de patiënte De Commissie concludeert uit de aangeleverde stukken en de bespreking ter zitting dat het voor de patiënte en de naasten evident was dat het verzoek van patiënte tot levensbeëindiging voldeed aan de wettelijke voorwaarden. Dat leidt de commissie ook af uit de geschetste benadering door de consultvragend arts. De Commissie kan zich voorstellen dat verweerster hierdoor voorzichtig was in haar consultatie en oordeel Tot slot ziet de Commissie dat verweerster blijk heeft gegeven van zelfreflectie, zowel door het consulteren van een collega SCEN-arts voorafgaand aan de consultatie als door het op een later moment in gesprek gaan met de consultvragend arts. Ook heeft verweerster aangegeven dat als de misverstanden er niet waren geweest en zij op de hoogte was gebracht van alle informatie, de slotsom van de consultatie waarschijnlijk 8

9 een andere was geweest. Daarnaast heeft verweerster nog enkele verbeterpunten in haar handelen aangegeven, waardoor mogelijke misverstanden in de toekomst kunnen worden voorkomen Al het voorgaande overwegende oordeelt de Commissie de klacht op de laatste drie onderdelen ongegrond. 9

10 7 Oordeel van de Commissie De Commissie oordeelt de klacht ongegrond. De Commissie - bepaalt dat dit oordeel in geanonimiseerde vorm ter publicatie zal worden aangeboden aan Medisch Contact, het Tijdschrift voor Gezondheidsrecht en Gezondheidszorg Jurisprudentie. Aldus gegeven in raadkamer door: prof. mr. J. Legemaate, drs. M. van Bergeijk, mr. M. Derraz, drs. C. de Graaf en drs. S. van der Meer, leden van de Klachtencommissie SCEN, in tegenwoordigheid van drs. R.H.J.M. Sanders, secretaris. de voorzitter: prof. mr. J. Legemaate de secretaris: drs. R.H.J.M. Sanders Utrecht, 14 februari