Klachtencommissie SCEN

Transcriptie

1 Klachtencommissie SCEN Oordeel van 22 oktober 2014 naar aanleiding van de op 3 maart 2014 ontvangen klacht van A en B, wonend te C, tegen D, SCEN-arts, gevestigd te E 1

2 1 De klacht Op 3 maart 2014 heeft de Klachtencommissie SCEN (hierna: Commissie) het verzoek van klagers ontvangen haar oordeel uit te spreken over de vraag of de aangeklaagde SCEN-arts (hierna: verweerder) al dan niet heeft gehandeld als een goed SCEN-arts bij het uitvoeren van zijn SCEN-werkzaamheden. De klacht van klagers omvat twee onderdelen: a. dat verweerder de patiënte en haar echtgenoot op vernederende en denigrerende wijze heeft bejegend b. dat verweerder op onbegrijpelijke en onterechte wijze tot de conclusie is gekomen dat niet was voldaan aan de wettelijke voorwaarden voor de uitvoering van euthanasie. 2 De loop van de procedure 2.1 De Commissie heeft op 3 maart 2014 het klaagschrift ontvangen van F. Deze gaf aan de klacht in te dienen namens klagers. Klagers hebben bij brief van 12 maart 2014 bevestigd dat F namens hen optrad. 2.2 Bij brief van 17 maart 2014 heeft de Commissie verweerder in kennis gesteld van de klacht en hem in de gelegenheid gesteld daarop schriftelijk te reageren. 2.3 Op 15 april 2014 ontving de Commissie de schriftelijke reactie van verweerder, gedateerd op 13 april De klacht werd behandeld ter zitting van 25 september 2014, alwaar zijn verschenen: klagers, vergezeld door F en G, alsmede verweerder, vergezeld door H en I. 3 De feiten Uit de door partijen overlegde bescheiden en hetgeen ter zitting naar voren is gebracht en niet is weersproken, is het navolgende komen vast te staan. 3.1 Klagers zijn A, de zus van J (hierna: patiënte) en B, haar echtgenoot. Klagers worden bijgestaan door F die namens hen de klacht heeft ingediend. 3.2 Klagers zijn zelf niet aanwezig geweest bij het bezoek van de SCEN-arts aan de patiënt. Al hetgeen zij beschrijven hebben zij de dag na het bezoek door de SCEN-arts vernomen van patiënte en haar echtgenoot. 3.2 Patiënte leed aan een uitgezaaid coloncarcinoom sinds Genezing was niet meer mogelijk. 3.3 Op 28 januari 2014 bezocht verweerder de patiënte. Dit op verzoek van de behandelend huisarts, die verweerder had verzocht om advies over het al dan niet voldaan zijn aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen voor euthanasie of hulp bij zelfdoding. 2

3 3.4 Patiënte en haar echtgenoot wilden gelijktijdig overlijden door euthanasie. De beoordelingsprocedure met betrekking tot het verzoek van de echtgenoot was reeds afgerond. 3.5 Verweerder kwam tot de conclusie dat inzake het verzoek van patiënte (nog) niet aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen voor uitvoering van euthanasie of hulp bij zelfdoding was voldaan. 3.6 Ruim een week later heeft een tweede SCEN-arts de patiënte bezocht. Deze SCENarts kwam tot de conclusie dat aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen was voldaan. Op donderdag 13 februari 2014 zijn patiënte en haar echtgenoot overleden. 4 Standpunt van klager 4.1 Klagers verwijten verweerder dat deze onzorgvuldig heeft gehandeld omdat hij de patiënte en haar echtgenoot op vernederende en denigrerende wijze heeft bejegend. Daarnaast verwijten klagers verweerder een onzorgvuldige beoordeling van de situatie van de patiënt. Zo is verweerder naar hun mening op onbegrijpelijke en onterechte wijze tot de conclusie gekomen dat niet was voldaan aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen voor de uitvoering van euthanasie, mede omdat hij een onzinnige behandeling voorstelde. 4.2 Ter nadere onderbouwing van deze klachten voeren klagers het volgende aan. 4.3 Patiënte had een gemetastaseerd darmcarcinoom en was uitbehandeld na twee uitvoerige chemokuren. De conditie van patiënte was zodanig dat zij nog meestal slechts op de bank kon zitten, maar vooral liggen, en dat zij nog met moeite wat kon eten of drinken. Op en neer wandelen naar het nabijgelegen winkelcentrum - totaal 400 meter betekende een uiterste inspanning. Hiermee was haar grens bereikt. De echtgenoot van patiënte leed aan Alzheimer en was ernstig hulpbehoevend. Zonder hulp van patiënte kon hij zich niet zelf aankleden, geen boterham voor zichzelf smeren of een kop thee maken. Zonder patiënte zou de echtgenoot niet verder willen en kunnen leven. Patiënte en haar echtgenoot wensten samen euthanasie. Inmiddels was het beoordelingstraject met betrekking tot de echtgenoot afgerond, en stond vast dat zijn euthanasieverzoek zou worden ingewilligd. Patiënte voelde hoe haar achteruitgang haar echtgenoot onrustig maakte en wilde ook hem verder zinloos lijden besparen. 4.4 Op dinsdag 28 januari 2014 bezocht verweerder de patiënte. Patiënte en echtgenoot hebben klagers verteld dat verweerder meer aandacht voor de omgeving huis, inrichting en tuin leek te hebben dan voor hen beiden. Verweerder zou slechts vluchtig naar het verhaal van de patiënte hebben geluisterd en was meteen met behandelvoorstellen gekomen, waaronder een darmspoeling. De behandelend oncoloog zou dit voorstel de volgende dag onzinnig hebben genoemd. Verweerder hield patiënte voor dat hij wel meer patiënten als zij kende die nog wel wilden leven en alleen nog met de ogen konden knipperen. Patiënte heeft klagers verteld dat dat zij dat als een slag in haar gezicht heeft ervaren. Klagers geven aan dat de patiënte verweerder heeft geantwoord dat andere mensen andere waarden en grenzen kunnen hebben, maar dat zij waardig wilde sterven. 3

4 4.5 Klagers hebben ervaren dat patiënte en haar echtgenoot na het bezoek en negatief advies van verweerder, tot aan het bezoek van een tweede SCEN-arts, een week later, een verschrikkelijke periode hebben doorgemaakt. 5 Standpunt van verweerder 5.1 Verweerder heeft op 29 januari 2014 patiënte bezocht en met haar gesproken in het bijzin van haar echtgenoot. Voorafgaand aan het bezoek was hij niet door de huisarts op de hoogte gesteld van het euthanasieverzoek van de echtgenoot van patiënte. 5.2 Patiënte deed zelf de deur voor hem open, werd in het gesprek, dat 55 minuten duurde, niet zichtbaar moe en had de dag ervoor nog te voet zij het moeizaam - het nabij gelegen winkelcentrum bezocht. 5.3 Patiënte wenste euthanasie en noemde als reden uitgezaaide darmkanker waarvoor haar oncoloog geen chemotherapie meer kon toepassen. Verweerder heeft verder gevraagd naar haar klachten en symptomen en de betekenis daarvan voor haar. 5.4 Verweerder zag de symptomen veroorzaakt door haar kanker. Hij heeft tevens geconstateerd dat patiënte ernstig vermoeid was. Er was sprake van slaapdeprivatie, veroorzaakt door de 7 x 24 uurs-zorg voor haar dementerende echtgenoot, verergerd door een sterk verhoogde ontlastingsfrequentie, tot wel twintig keer per nacht. 5.5 Verweerder zag een aantal alternatieven voor de situatie waar de patiënte zich bevond, met name ter behandeling van de door hem geconstateerde uitputting. Hij heeft deze met patiënte besproken, niet diepgaand maar inventariserend, om te toetsen of alternatieven met de eigen huisarts waren besproken. Direct na het bezoek aan patiënte, nog voor het schrijven van het consultatieverslag, heeft hij zijn voorstellen met de huisarts van patiënte besproken. Verweerder weet dat hij als SCEN-arts zover als mogelijk af dient te blijven van het geven van behandeladviezen aan de patiënt en gaat prudent met dat spanningsveld om. Verweerder stelde dagelijkse darm-irrigatie voor ter behandeling van de ontlastingklachten. Hij heeft deze behandeling bij andere oncologische patiënten meerdere malen met succes toegepast. Ter onderbouwing van zijn voorstel verwijst verweerder naar een hoogleraar in het academisch ziekenhuis te Maastricht. Tevens stelde hij behandeling van de paniekaanvallen voor door gebruik van paroxetine, waar tot nu toe slechts 2x oxazepam was toegepast. Dat zou tevens effect hebben op het ontlastingspatroon. Vanwege de door hem geconstateerde overbelasting van patiënte stelde verweerder daarnaast uitgebreidere dagopvang voor de echtgenoot van patiënte voor. 5.6 Patiënte deed steeds alles samen met haar man en wenste ook samen te overlijden. Patiënte zag het verpleeghuis als toekomst voor haar echtgenoot als mensonwaardig en kwellend. Volgens verweerder heeft de huisarts patiënte beschreven als piekerend, perfectionistisch en obsessief regelend. Verweerder zag patiënte als totaal uitgeput en geheel gefocust op een overlijden samen met haar man. Patiënte leek volgens verweerder gaandeweg het gesprek te merken dat verweerder bedenkingen had en dat de uitkomst mogelijk niet aan haar verwachtingen zou voldoen. Vanaf dat moment kreeg het gesprek met de patiënt een andere lading, het raakte ontspoord. Hij kon patiënte 4

5 niet meer het gevoel geven dat hij echt naar haar luisterde. Verweerder heeft op diverse manieren getracht de sfeer in positieve zin te wijzigen. Dat lukte slechts in beperkte mate. Hij hield hier een naar gevoel aan over. 5.7 De denigrerende bejegening die hem wordt verweten herkent verweerder geenszins. Hij beschouwt zichzelf als respectvol, steunend, belangstellend en neutraal. De klacht raakt hem zeer. Hij staat open voor alle emoties, maar hij vindt het spijtig dat hij diverse negatieve kwalificaties krijgt toebedeeld door klagers. 5.8 De idee van samen euthanasie riep bij verweerder vraagtekens op rond ondraaglijkheid, welbewustzijn, autonomie, zelfstandigheid van patiënt en haar echtgenoot. Verweerder heeft in verband met de bijzondere wens van patiënte contact gezocht met vier SCEN-collega s. Geen van hen kon zich voorstellen om deze wens van patiënte te honoreren op grond van de door haar voorgestelde argumenten. 5.9 Na het bezoek heeft verweerder telefonisch contact gehad met de aanvragend huisarts. Ook deze leek verrast door de behandelopties die verweerder noemde. Verweerder concludeerde uit de reacties van patiënte en huisarts dat alternatieven om het lijden te verlichten onvoldoende waren besproken Verweerder concludeerde dat, vanwege de ernstige uitputting van de patiënte, fixatie op de uitvoering van euthanasie en het onvoldoende exploreren van alternatieven door patiënte en huisarts gezamenlijk, geen sprake was van een weloverwogen verzoek. Daarom voldeed het verzoek van patiënte in zijn visie op dat moment niet aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen voor euthanasie of hulp bij zelfdoding Het consultatieverslag is volgens verweerder uiteindelijk geen volledig verslag geworden, maar moet worden beschouwd als een tussenvorm, als aanwijzingen voor de behandelend huisarts. Dat heeft hij de huisarts ook mondeling medegedeeld, nog voordat het verslag werd geschreven. Hij heeft de huisarts ook gezegd: Kom er op terug. Die laatste aanbeveling heeft hij overigens niet in zijn verslag opgenomen. Het is volgens verweerder aan de aanvragend arts om al dan niet gehoor aan te geven aan het aanbod tot nadere bespreking. De huisarts heeft niet opnieuw contact opgenomen, maar blijkbaar een andere SCEN-arts geraadpleegd die tot de conclusie kwam dat (inmiddels) wel aan de wettelijke voorwaarden was voldaan. 6 Overwegingen van de Commissie 6.1 De Commissie wijst er allereerst op dat het bij de toetsing van het handelen van een SCEN-arts er om gaat om te beoordelen of de SCEN-arts bij het beroepsmatig handelen is gebleven binnen de grenzen van een redelijk bekwame beroepsuitoefening. 6.2 Ter zitting heeft verweerder naar voren gebracht te twijfelen over het gebruik in deze procedure van medische informatie over patiënte, vanwege zijn beroepsgeheim. Daaromtrent overweegt de Commissie als volgt. Uit de feiten van deze zaak is genoegzaam naar voren gekomen dat patiënte zeer ontdaan was over het gesprek met verweerder en dat zij daarover nadien haar beklag heeft gedaan bij klagers. In dat licht gezien aanvaardt de Commissie dat klagers handelen met veronderstelde toestemming van patiënte, hetgeen een rechtsgrond biedt, zowel voor klagers als voor verweerder, 5

6 om bij het onderbouwen van de klacht respectievelijk het verweer gebruik te maken van relevante medische gegevens betreffende patiënte. 6.3 Ten aanzien van de klacht over de bejegening overweegt de Commissie als volgt. Het is volgens de Commissie niet onaannemelijk dat patiënte gefixeerd was op de uitvoering van euthanasie als enige oplossing voor haar ondraaglijk lijden. Het feit dat andere oplossingen ter sprake kwamen, die zoals verweerder betoogt, voor haar als een verrassing kwamen, zou vervolgens hebben kunnen bijdragen aan de door patiënte als onheus ervaren sfeer van het gesprek. Of die sfeer werkelijk zo was, en of, zoals klagers stellen, de rol van de SCEN-arts hierin overwegend is geweest, is voor de Commissie echter niet vast te stellen. De Commissie beoordeelt dit onderdeel van de klacht dan ook als ongegrond. 6.4 Ten aanzien van het verwijt van een onzorgvuldige beoordeling van de situatie van de patiënt overweegt de Commissie het volgende. Volgens de KNMG-Richtlijn Goede steun en consultatie bij euthanasie dient de SCEN-arts de zorgvuldigheidseisen van de Euthanasiewet te toetsen. De SCEN-arts stelt bij elke consultatie een consultatieverslag op, ook als het oordeel is dat (nog) niet is voldaan aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen. Het verslag dient gestructureerd, volledig en consistent te zijn. De eindconclusie wordt onderbouwd en volgt logisch uit eerdere beschrijvingen en overwegingen. De SCEN-arts spreekt zich in alle gevallen helder, eenduidig en in formele zin volledig uit over de zorgvuldigheidseisen. De SCEN-arts behoort zijn professionele verantwoordelijkheid te nemen voor het consultatieproces en de kwaliteit van het consultatieverslag. Het consultatieverslag is onderdeel van het consultatieproces. 6.5 Ingevolge de voornoemde KNMG-Richtlijn bespreekt de SCEN-arts mogelijke redelijke alternatieven niet met de patiënt, maar met de consultvragend arts. De Commissie acht het voorstelbaar dat verweerder bij de patiënt exploreerde of alternatieven waren besproken en in het kader daarvan behandelopties, zoals een darmirrigatie, heeft genoemd. De Commissie kan echter niet vaststellen of die opties door verweerder slechts genoemd zijn, of ook, hetgeen onjuist zou zijn, diepgaander zijn besproken met patiënte. 6.6 Het consultatieverslag is de resultante van het totale consultatieproces en is een weerslag daarvan. Ter zitting heeft verweerder zijn verslag een tussenstap genoemd en niet een consultatieverslag. Dat heeft verweerder ook zo tegen de consultvragend arts gezegd. De Commissie constateert evenwel dat het verslag de titel consultatieverslag draagt en een conclusie bevat over het al dan niet voldaan zijn aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen bij euthanasie. Daarmee kan niet anders worden geconcludeerd dan dat het verslag de status van een formeel consultatieverslag heeft. Dat verweerder de consultvrager mondeling anders heeft geïnformeerd doet daar niet aan af. Door de discrepantie in mondelinge en schriftelijke informatie heeft verweerder onduidelijkheid opgeroepen over de status van zowel zijn bezoek aan de patiënt als van het door hem vervaardigde verslag. 6.7 Door het expliciet beschrijven van de mogelijke behandelopties in het verslag kan het misverstand ontstaan dat verweerder zich in de rol van medebehandelaar plaatst. Een SCEN-arts dient echter geen behandeladviezen te geven, maar te toetsen of de consultvragend arts met de patiënt tot de conclusie is gekomen dat er voor de situatie 6

7 waarin deze zich bevindt geen redelijke andere oplossing was. In dat licht gezien zet verweerder in zijn verslag een stap te ver. 6.8 Verweerder heeft ter zitting uitgebreide toelichting gegeven en daarmee veel verduidelijkt. De Commissie constateert dat die duidelijkheid ontbrak direct na de consultatie. De onduidelijkheid over de inhoud en de status van het verslag hebben naar oordeel van de Commissie tenminste geleid tot vraagtekens bij de zorgvuldigheid van het handelen van verweerder en mede daardoor tot onrust en onbegrip bij patiënte, die dit vervolgens heeft gedeeld met klagers Alles overziende oordeelt de Commissie dat het klachtonderdeel als genoemd onder 1a ongegrond is. Met betrekking tot de klachtonderdeel 1b oordeelt de Commissie als volgt. In relatie tot de met betrekking tot dit klachtonderdeel door klagers genoemde aspecten heeft verweerder aanleiding gegeven tot misverstanden en onduidelijkheden. Daarbij gaat het om de discrepantie tussen de mondelinge terugkoppeling aan de huisarts over zijn gesprek met patiënte en de inhoud van het consultatieverslag en over de wijze waarop verweerder zich in dat verslag uitlaat over de eventuele behandelopties. In zoverre is dit klachtonderdeel naar de mening van de Commissie gegrond. 7 Oordeel van de Commissie De Commissie - legt de aangeklaagde SCEN-arts de maatregel op van waarschuwing; - bepaalt dat dit oordeel in geanonimiseerde vorm ter publicatie zal worden aangeboden aan Medisch Contact, het Tijdschrift voor Gezondheidsrecht en Gezondheidszorg Jurisprudentie met een verzoek om plaatsing. Aldus gegeven in raadkamer door: prof. mr. J. Legemaate (voorzitter), mr. M. Derraz, drs. C. de Graaf, drs. S. van der Meer en drs. S. Tol, leden van de Klachtencommissie SCEN, in tegenwoordigheid van drs. R.H.J.M. Sanders, secretaris. de voorzitter: prof. mr. J. Legemaate de secretaris: drs. R.H.J.M. Sanders Utrecht, 22 oktober