Beschikbaarheid! Regenwormen in grasland en hun beschikbaarheid voor weidevogels. Jeroen Onrust Theunis Piersma Han Olff Eddy Wymenga

Transcriptie

1 Regenwormen in grasland en hun beschikbaarheid voor weidevogels Jeroen Onrust Theunis Piersma Han Olff Eddy Wymenga Michel Geven Kruidenrijk Grasland Raaigras Monocultuur? 6 Regenwormen (aantal/m2) Intensief 1 Extensief 2 Reservaat 3 Beschikbaarheid! Meer regenwormen bij intensiever agrarisch gebruik 1

2 Lumbricus terrestris Regenwormen soorten Lumbricus rubellus Aporrectodea caliginosa Lumbricus castaneus Allolobophora chlorotica Regenwormen in agrarisch grasland Tastjagers Lesley van Loo Zichtjagers Bert Ooms Lumbricus terrestris Lumbricus rubellus Aporrectodea caliginosa Lumbricus castaneus Aporrectodea rosea Allolobophorachlorotica Ricardo Atsma Hendrik van Kampen rode wormen grijze wormen Verdeling wormen groepen in graslanden: 24% 76% grijze worm rode worm Driekwart van regenwormen komt nooit aan oppervlak Lars Soerink 2

3 Voorkomen rode wormen in graslanden: percentage Verdeling wormen groepen 4 % 24 % 84 % 76 % 12 % bodem oppervlak 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % Intensief Extensief Reservaat Rode Worm Grijze Worm Meer rode wormen bij extensiever beheer Regenwormen & Mest Voorjaar 214: Tijdstip uitrijden ruige mest en regenwormen beschikbaarheid Murk Nijdam, Wommels 2 percelen: helft vroege bemesting: 1 februari helft late bemesting: 14 maart Ruige mest Drijfmest B vroeg B laat A laat A vroeg B laat B vroeg B vroeg B laat A vroeg A laat A laat A vroeg Murk Nijdam Wommels Rûge dong 13 ton/ha Vroeg = 1 februari, Laat = 14 maart 3

4 Regenwormen & Mest Beschikbaarheid hoger zonder mest Regenwormen komen aan het oppervlak om voedsel te verzamelen regenwormen aan oppervlak zijn hongerig B laat B vroeg A vroeg A laat vroeg = 1 februari, laat = 14 maart Regenwormen & Bokashi Bokashi: gefermenteerd organisch materiaal Effect van Bokashi op regenwormen Klaas Oevering / Skriezekrite Idzegea Perceel met ruige mest vs. Bokashi Elk seizoen bemonsteren Bokashi: 1 ton stro / plantenresten / riet / ruige stalmest 1 m3 drijfmest 6 kg Ostrea zeeschelpenkalk 6 kg Edasil kleimineralen 1 liter Microferm min. 6 weken luchtdicht afdekken Regenwormen & Bokashi Dichtheid regenwormen: 4

5 Regenwormen & Bokashi Biomassa regenwormen: Regenwormen& Bokashi Voorjaar 215 Regenwormen diepte: Bokashi, ruige mest, (nog) geen mest Regenwormenaantallen + biomassaop 5, 1, 15 en2 cm diepte % Regenwormen Biomassa Diepte(cm): Regenwormen & Mest Groei: 4 typen voedsel 2 soorten regenwormen (grijze en rode) Min. 8 wormen per voedsel Elke maand individuele worm wegen Voedsel: C/N-ratio: Drijfmest 9.1 Ruige mest 14.7 Bokashi 14.9 Strooisel NA bokashi ruige mest geen mest Regenwormen diepte: 8-9% van allewormenin bovenste1 cm geen verschil tussen bemesting Grijze worm Regenwormen & Mest Rode worm Drijfmest Ruige mest Bokashi Strooisel Grijze worm: in begin geen verschil, later afname met mest Minder afhankelijk van mest ( bodemworm ) Drijfmest Ruige mest Bokashi Strooisel Rode worm: in begin Ruige mest en Bokashihoger, later ook afname Mest met hoge C/N ratio beter ( strooiselworm ) Drijfmest: Meerdere keren per jaar geïnjecteerd Ondanks veel sterfte daarbij, toch veel(grijze) wormen Mestverderin verteringsproces, slechtvoorrode wormen, goed voor grijze wormen? kwaliteitsverlies mest/grond 5

6 Regenwormen& Water Regenwormen& Water Wanneer stopt de wormen activiteit? Voorjaar reguliere graslanden: diep, gemiddeld of ondiep ontwaterd Wekelijks monitoring: Wormen activiteit Doordringbaarheid Bodemvocht Grondwaterstand Regenwormen activiteit en ontwatering grasland Regenwormen & Water < 3 cm 4-7 cm > 1 cm Bodemopbouw / structuur Capillaire werking verstoort door mestinjectie toplaag los van ondergrond Geen verschil tussen grondwaterstanden Regenwormen & Water Bodemvocht& Regenwormen aanoppervlak Regenwormen & Water Bodemweerstand Aantal Wormen te nat te droog Vochtspanning (cb) Uitdroging bodem: regenwormen niet meer actief Uitdroging bodem: doordringbaarheid bodem neemt af 6

7 Regenwormen & Water Uitdroging bodem: Regenwormen niet aan oppervlak: -zichtjager Bodem ondoordringbaar: - tastjager Zichtjagers kwetsbaarder? Regenwormen & Zichtjagers Zenderwerk: genoeg regenwormen voor Goudplevieren Maar nietaltijd Högstedt, G. (1974) Ornis Scan. 5 1 Percentage gezenderde Goudplevierenin SkriezekriteIdzegea sep 23-sep 3-sep 7-okt 14-okt 21-okt Neerslag (mm) Regenwormen(log g/m 2 ) Lengte vestigingsfase(dagen) Kieviten broeden eerder in percelen met meer regenwormen Duur vestigingsfase(dagen) Grutto s, Verhoeven et al. (213) Regenwormen & Weidevogels Regenwormen beschikbaarheid verschillend voor tast- en zichtjagers Regenwormen eerder beperkend voor zichtjagers Geen problemen tastjagers zolang ze kunnen prikken Regenwormen dichtheid(g/m 2 ) Geen kortere vestigingsfase in percelen met veel regenwormen 7

8 Broedparenper 1 ha Regenwormen & Weidevogels Kieviten Baines (199) Grutto s Verhoeven et al. (213) Aantalnestenper ha Regenwormen & Weidevogels In broedgebied insecten belangrijker Klomp(1954): Kievitenbroedenin wormenarme weilanden Regenwormen dichtheid(aantal/m 2 ) Regenwormen dichtheid(g/m 2 ) Veel regenwormen betekent niet meer nesten Regenwormen & Weidevogels Tastjagers moeten in de bodem kunnen prikken vochtige bodem Voor zichtjagers moeten regenwormen actief zijn vochtige bodem Wormen: grijs= in bodem, rood = aanoppervlak Beschikbaarheid is lager voorzichtjagers, omdatzehet vooralvan rode wormen moeten hebben Bemesting bepaald verhouding grijs:rood Drijfmest geeft meer wormen, maar minder rode wormen Water ontzettend belangrijk voor beschikbaarheid, activiteit (zichtjagers) en doordringbaarheid (tastjagers) In broedperceel wormen minder belangrijk Bedankt voor uw aandacht! 8