Mlnliterie van Verkeer en Waterrtaat. Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat. Directie Flevoland. , Orienterende vegetatievlucht! Ilsselmeergebied 1994

Transcriptie

1 Mlnliterie van Verkeer en Waterrtaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Directie Flevoland Werkdocument, Orienterende vegetatievlucht! Ilsselmeergebied 1994 door B.J. de Witte, R.W. Doef, A. Crul en L.H.C.A. Hector ANM I,(Tj7; i --~,2:!3: ~.

2 Minirteric van Verkcer en Watentaat Directoraat-Ceneraal Rijkswaterstaat Dircctic Flcvoland Werkdocument Orienterende vegetatievlucht Ilsselmeergebied 1994 door B.J. de Witte, R.W. Doef, A. Crul en L.H.C.A. Hector ANM Werkdocurnenten zijri als regel eerste versies van te schrijven rapporten (uittypen geschreven tekst) en daardwr uitsluitend besternd voor intern gebruik; de veranhnroordelijkheid voor de tekst berust bij de auteur. Postbus AP Lelystad Smedlnghuls Zulderwagenpleln 2 Tel. (03200) Tela Telefax (03200) 34300

3 1 INHOUDSOPGAVE 2. MATERIAAL EN METHODE 3. VLUCHTGEGEVENS ENVLUCHTROUTE 4. RESULTATEN 4.1. Veluwemeer (kaart 2) 4.2. Drontermeer (kaart 3) 4.3. Vossemeer (kaart 3) 4.4. Ketelmeer (kaart 4) 4.5. Zwarte Meer (kaart 5) 4.6. Kadoelermeer (kaart 5) 4.7. Vollenhovermeer (kaart 5) 4.8. Usselmeer, Friese kust (kaart 6) 4.9. Usselmeer, Noord-Hollandse kust (kaart 7) Markermeer (kaart 8) Gouwzee (kaart 8) Umeer (kaart 9) Gooimeer (kaart 10) Eemmeer en Nijkerkemauw (kaart 10) Wolderwijd en Nuldernauw (kaart 11) 5. CONCLUSIES

4 1. INLEIDING Evenals in de voorafgaande jaren is er ook in 1994 een onenterende vegetatievlucht uitgevoerd boven het Usselmeer, Markemeer en de randmeren. In het kader van de beleidsdoelstelling Ecologisch herstel wordt mede op deze manier de ontwikkeling van de waterplanten in het Usselmeergebied gevolgd. De vluchten maakten deel uit van het monito~gsprogramma voor de ontwikkeling van waterplanten in het Usselmeergebied dat door de Directie Flevoland in samenwerking met RIZA sinds 1987 is ontwikkeld en toegepast. Naast de vegetatievluchten wordt veldkarte~g toegepast ten einde de watervegetatie in beeld te brengen. De gegevens van de vluchten ku~en worden gerelateerd aan de vel~e~gsgegevens en zijn tevens nuttig als voorbereiding op de veldkartering. Tijdens de vlucht is geprobeerd het voorkomen van de watewegetatie in beeld te brengen, waarbij Doorgroeid fonteinkmid (Potamo~eton ~erfoliatus), Schedefonteinkruid (P. pectien kranswier (Cham sup.) dikwijls herkend konden worden door een karakteristiek verschil in groeivorm. Tevens is er naar de helderheid van het water op de verschillende lokaties gekeken. In dit werkdokument wordt verslag gedaan van de resultaten per meer. De waarnemingen zijn tevens in kaartvorm weergegeven. Tot slot volgt een interpretatie van de resultaten waarbij een vergelijking gemaakt wordt met de voorafgaande jaren.

5 2. MATERIAAL EN METHODE De vlucht is uitgevoerd met een Partenavia PN68 vliegtuigje van SAS (Special Aif Services). Dit in tegenstelling tot voorgaande jaren waarbij een Cessna va11 Martin Air werd gebruikt. In het vliegtuigje waren vijf personen aanwezig: een piloot, fotoglaaf, filmer, schrijver en spreker. De vlucht is uitgevoerd in een samenwerkingsvcrband tussen medewerkers van het FUZA en Directie Flevoland van Rijkswaterstaat. Tijdens de vlucht zijn er diverse dia's gemaakt. Deze zijn in beheer bij het RIZA (contactpersoon: R. Doef). Tevens is er een videoband gemaakt. Deze is in beheer bij Directie Flevoland (contactpersoon: H. Hector). De schrijver maakte voor zover mogelijk schztsen van de watemegetatie. De spreker sprak de waamemingen in op een dicteerapparaat. Na afloop van de vlucht zijn de gegevens van het cassettebandje uitgetypt. Deze tekst is later aangevuld met gegevens afkomstig van de schetskaarten en din's. De tekst is voonien van nummers die ook zijn weergegeven in de kaarten, zodat duidelijk te zien ir; over welke lokatie de tekst gaat.

6 Waddenzee Kornwerderzan 'f! Monument. Breezandy \ A Gaast wnrlrlrr Den mmer IJsselmeer Andijk 1 Emmeloord e3 +t$k~~~~~~ -/ Monnic A Almere-Haven Muiden uldernauw Kaart 1: Overzichtskaart van het IJsselmeergebied 1994

7 3. VLUCHTGEGEVENSENVLUCHTROUTE Datum: 17 juni 1994 De start was van vliegveld Lelystad om mart voor tien 's morgens. Het zicht was goed; meer dan 30 kilometer. Het was nagenoeg windstil met weinig thermiek. Er was geen neerslag en er was zeer weinig bewolking. De volgende personen hebben een bijdrage geleverd: R. Doef (foto's), A. Grul (intekenen kaarten), H. Hector (video) en B. de Witte (dicteerapparaat). Zie de ovenichtskaart van het 1). Achtereenvolgens zijn de volgende merenlmeerdelen hekeken: Veluwemeer Drontermeer Vossemeer Ketelmeer Zwarte Meer Kadoelermeer Vollenhovenneer Rotterdammerhoek Usselmeer, Friese kust Usselmeer, Noord-Hollandse kust Markermeer incl. Gouwzee Umeer Pampushaven Gooimeer Eemmeer/Nijkerkernauw Oostvaardersplassen/Bovenwater Lelystad Opm.: Het WolderwijdlNuldemauw is niet op 17 juni bekeken. De gegevens over het Wolderwijd en Nuldemauw zijn ontleend aan een rondvlucht op 14 juni 1994 die werd uitgevoerd in het kader van Aktief Biologisch Beheer.

8

9 RESULTATEN Veluwemeer (kaart 21 Bij Harderhaven was geen bodemzicht en ook geen waterplanten te zien. Langs de nieuwelandzijde kwamen weinig waterplanten voor. Verspreid plukjes Schedefonteinkruid te zien. Veldjes met biezen waren duidelijk te zien. Oeverbegroeiing goed waar te nemen. Tegenover de Riviera-camping was een bedekkingspatroon van kranswier te zien. Ter hoogte van het Spijkstrand was bodemzicht en waren waterplanten zichtbaar. - Kleur en helderheid van het water: Het water in het gehele Veluwemeer was vrij troebel. Op ondiepe delen was bodemzicht met name in het noordelijke deel.

10 Kaart 3: Drontermeer en Vossemeer 17 juni

11 Drontenneer (kaart 31 De rietvegetatie langs de oever was goed waar te nemen. Riet en biezenvelden in het meer en verspreide plukken waterplanten te zien. Aan de oostkant van het eiland Eekt was de bedekking met waterplanten hoger. Geen bodemzicht. Verspreide plukken waterplanten. Bij het eiland "De Abbert" was bodemzicht. Ten noorden van "De Abbert" nog steeds plukken waterplanten waar te nemen en velden riet en biezen met wilg. De mattenbiesvelden ten noorden van "De Abbert" waren duidelijk waar te nemen. Verder ten het eiland Reve) was een groot veld waterplanten te zien. - Kleur en helderheid van het water: Het water in het Drontermeer was vrij troebel. AUeen bij de Abbert en een stukje ten noorden van de Abbert was bodemzicht. Vossemeer ncaart 31 In het zuidelijke deel van het Vossemeer was bodemzicht. Tevens stonden hier veel waterplanten. Verder naar het het eiland De Zwaan) minder en verspreid staande waterplanten.

12

13 Ketelmeer ncaart 4) Bij de uitstroom van de Ussel stonden veldjes waterplanten. Op de ondiepe delen van het Ketelmeer was een dichtere begroeiing dan in de diepere delen. Veldjes Rivierfonteinkruid in Ketelmeer. - IUeur van bet water: Het water in het Ketelmeer was veel donkerder van kleur dan het water in het Vossemeer (veel groener).

14 Vollenhovermeer Kaart 5: Zwarte Meer, Kadoelermeer en Vollenhovermeer 17 juni 1994

15 Zwarte Meer hart 5) In het Zwarte Meer werden weinig waterplanten waargenomen. Enkele veldjes Rivierfonteinkruid (ong. 7 stuks) voor de uitstroom van het Ganzendiep. Veel begroeiing met Mattenbies. Langs de gehele oudelandzijde stond zeer veel Mattenhies in varierende dichtheid. Bij de uitstroom van de Goot stond aan de oostkant tegen de oudelandzijde een veld Watergentiaan gemengd met Gele plomp en Waterlelie. Aan de zuidkant van Vogeleiland stond een groot veld Watergentiaan gemengd met Gele plomp en Waterlelie. Tevens ten noorden van Vogeleiland stond verspreid Rivierfonteinkmid. Kadoelermeer ncaart 5) Veld Watergentiaan in het noordelijke deel. Vollenhovermeer hart 51 In het Vollenhovermeer zijn veldjes Rivier- en Schedefonteinkruid waargenomen.

16 Kaart 6 : IJsselmeer, Friese Kust 17 juni 1994 Rotterdamse Hoek

17 IJsselmeer. Friese kust hut 6) Rotterdammerhoek - Lemmer Langs de dijk van Rotterdammerhoek naar Lemmer zijn geen waterplanten waargenomen. Lemmer Vanaf Lemmer langs de Friese kust, tussen Lemmer en de Prinses Margrietsluis kwam in de hoek voor het strand een beetje vegetatie voor. Langs de Friese zuidkust was bodemzicht. Echter weinig waterplanten (kleine plukjes). Met name rondom zandplaten (Steile Bank) stonden waterplanten. Zes flamingo's gezien bij de Steile Bank. Ter hoogte van de Mokkebank veel waterplanten. Staveren Bij Staveren was alleen wat begroeiing met waterplanten langs de kribben. Verder bij Staveren geen begroeiing met waterplanten. Langs de kant van de dijk wat Schedefonteinkruid. Bij de camping van Hindeloopen wat wate~planten, waarschijnlijk betreft het hier wat Schedefonteinkruid. Bij Hindeloopen waren de zandbanken onder water goed zichtbaar. Workum Voor het zuidstrand bij de ingang van de haven was bodemzicht. Hier groeiden ook wate~planten. Het zicht was dusdanig dat in de verte Enkhui- Zen te zien was. Fir was bodemzicht bij de Workummerwaard. Vooral dicht tegen de waard aan stonden veel waterplanten. Verder het Usselmeer in waren verspreide veldjes waterplanten waar te nemen. Bij Gaast stonden veel waterplanten. Ook hier weer dicht onder de kust. Makkum Bij de vogeluitkijkhut van Piaam stonden minder planten dan bij Gaast. Bij het strand van Makkum waren veel waterplanten (de Holle Poarte). Aan de westkant van de Makkumer-noordwaard was bodemzicht. Hier stonden weinig waterpanten. In de driehoek Makkum-Kornwerdemd-Kop van de Afsluitdijk waren veel waterplanten gelokaliseerd.

18 Ook stonden hier veel veldjes net en bies. - Helderheid van het water: Op de meeste ondiepe plekken langs de Friese kust was bodemzicht. Over het algemeen was het water langs de Friese kust vrij troebel. Afsluitdiik Langs de Afsluitdijk vanaf Komwerde~zand stonden geen waterplanten en ook geen oeverbegroeiing. Dit deel van het Usselmeer had geen bodemzicht. Er zaten veel zwanen langs de dijk. Deze fourageren waarschijnlijk op het draadwier tegen de dijk. De korstmossen op het basalt waren zo massaal aanwezig dat ze vanuit het vliegtuig goed waarneembaar waren.

19 IJsselmeer Markermeer Kaart 7 : IJsselmeer, Noord-Hollandse Kust 17 juni 1994

20 Usselmeer. Noord-Hollandse kust &%art 7) Den Oever - Medemblik - Enkhuizen In de inham met het gemaal van Den Oever stonden veel waterplanten (Schedefonteinkruid) en oeverplanten. Langs de dijk van Den Oever naar Medemblik stonden geen waterplanten en ook geen oeverbegroeiing. In de haven van Medemblik enige oeverplanten maar geen waterplanten. Vooroeverproject: wisselende kleuren van het water en in het ene deel begroeiing, in het andere geheel niet. Deels bodemzicht. Veel Moerasandijvie. Spaarbekkens: waterplanten en oeverplanten. Bij de haven van Andijk was bodemzicht en wat waterplanten. Bij Andijk geen waterplanten en ook geen bodemzicht. Het Ven: oeverplanten duidelijk zichtbaar. Plekken bodemzicht. Langs oever wat waterplanten. Erg groen water in Usselmeer. Helder water, geen waterplanten. Bij strekdam wat waterplanten en oeverplanten op de dam. Bij Broekerhaven stonden in het Markenneer ook verspreid veldjes waterplanten.

21 Scharwoude Monnickendam Amsterdam I Kaart 8 : Markermeer incl. Gouwzee 17 iuni 1994

22 4.10. Markermeer (kaart 8) Gouwzee (kaart 8) Het water in het Markenneer is veel groener maar relatief helderder dan in het Usselmeer. Waterplanten op het Markermeer. Dit is een verandering ten opzichte van voorgaande jmn. Bodemzicht. Verder richting Hoom kleine veldjes Doorgroeid fonteinkruid en zeer groen water. Geen oeverbegroeiing. Bij Hoorn water helderder. Doorgroeid fonteinkruid en Schedefonteinkruid tegen de kust en in de haven (kleine plukken). Onder Hoom grote plakkaten Doorgroeid fonteinkruid en Schedefonteinhid tot ong. 3 km het meer in. Totale bedekking ongeveer 15%. Redelijk helder water. Doorgroeid en Schedefonteinkruid door elkaar. Bij Edam smalle strook Doorgroeid- en Schedefonteinkruid onder de kust tot ongeveer 150 meter uit de kust. Groen water. Duidelijk kringen Doorgroeid fonteinkruid. Bij vuurtoren van Marken geen waterplanten. Buiten de strekdam sporadisch veldjes Doorgroeid fonteinkruid (dume bedekking). Richting Amsterdam kleine veldjes. 11. Pleksgewijs stonden er in de Gouwzee Doorgroeid- en Schedefonteinkruid er stonden fonteinkruiden in een baan van Volendam naar Marken. 12. Bij Marken was het water in de Gouwzee helderder dan in het Markenneer. 13. In het zuidelijke deel van de Gouwzee was de bedekking met fonteinkruiden dichter dan in het noordelijke deel. Op de ondiepere delen buiten de vaargeul wmn velden Doorgroeid en Schedefonteinkruid te zien. De kranswiewelden waren niet zichtbaar.

23 A 'dam Kaart 9 IJmeer 17 juni 1994

24 1. In het Buiten-U stonden wat waterplanten langs de strekdam van de Omjesluizen. 2. Achter de strekdam flinke velden Doorgioeid en Schedefonteinkruid en bij het Muiderslot ook veel fonteinkruiden tegen de oudelandzijde. 3. Veel Schedefonteinkmid tussen Muiden en de Hollandse Bmg. 4. Richting Pampus-Haven aan de nieuwe landzijde kleine veldjes Schedefonteinkruid. 5. In Pampus-Haven groeiden geen waterplanten. We1 was het water in de haven veel helderder dan buiten de haven.

25 Almere-Haven Gooimeer Spakenburg Kaart 10 : Gooimeer en Eemmeer 17 juni 1994

26 1. Zeer grote velden fonteinkmiden zowel aan de nieuwe als aan de oude landzijde. 2. Zeer grote velden dmadwier met Schedef~ntei~d. Op deze velden fourageerden tientallen zwanen bij Naarden. 3. Duidelijk bodemzicht en zeer helder water bij Huizen en velden waterplanten tot 200 meter uit de oever. Verder uit de oever groeiden veldjes Doorgroeid fonteinkruid. 4. Aan de kant van Huizen veel Schedefonteinkruid met waarschijnlijk dmadwier erop Eemmeer en Niikerkernauw (kaart Kleine veldjes Schedefonteinhid bij de uitstroom van de Eem verder geen begroeiing. 6. Bij Spakenburg meer planten (grotere velden) en Riet met biezen.

27 Nijkerkersluis Kaart 11: Wolderwijd en Nuldernauw 14 juni 1994

28 De gegevens van het Wolderwijd en Nuldernauw zijn ontleend aan een andere rondvlucht. Deze vlucht werd uitgevoerd op 14 juni 1994 in het kader van Aktief Biologisch Beheer. In de hoek bij de Nijkerkersluis stond een veldje Schedefonteinkruid. Bij het Erkemeder strand waren veldjes fonteinkruiden te zien. Vermoedelijk betmf het hier Schedefonteinkruid. Bij strand Horst en strand Nulde waren veldjes Scedefonteinkruid te zien. Tevens was er bij strand Nulde een veld te zien wat op kranswier leek. Tegen de kust bij Harderwijk was een groot veld kranswier te zien. Het water was hier giashelder. Verder uit de kust waren duidelijk grote velden Doorgroeid fonteinkmid te zien.

29 De resultaten van de orienterende vegetatievlucht 1994 zijn hierbij, per meer, vergeleken met de voorgaande jaren 1990, 1991, 1992 en Veluwemeer: Het vegetatiebeeld lijkt ongeveer hetzelfde t.0.v. dezelfde periode in voorgaande jaren. De algemene indruk bestaat dat de waterplanten nog minder ontwikkeld zijn dan in voorgaande jaren en dat het water minder helder is. E& mogelijke verklaring hiemoor is dat het voorjaar van 1994 relatief "laat" was. - Drontermeer: AUeen bij de Abbert was bodemzicht. Evenals in 1993 (van Assen, 1994) wed een groot veld waterplanten waargenomen. Dit was voor,1993 nog niet bet geval. I - Vossemeer: In bet zuidelijke deel van bet Vossemeer was helder water en er stonden veel waterplanten. Dit komt overeen met de waarnemingen uit 1993 (van Assen, 1994). I - Ketelmeer: Het vegetatiebeeld is in 1994 ongeveer hetzelfde gebleven. - Zwarte meer: In tegenstelling tot 1991 (Doef, 1992), maar in overeenstemming met 1993 (van Assen, 1994) en 1990 (Doef, 1990), werden enkele veldjes Rivierfonteinkmid gesignaleerd bij de uitstroom van het Gaozendiep. De velden ~ater~entiaan gemengd met ~ele plomp en Waterlelie lagen nog op dezelfde lokaties. - Kadoelermeer: Hetzelfde beeld als de voorgaande jaren: weinig waterplanten, bij bet twde eiland we1 een veld Watergentiaan. - Vollenhovermeer: In tegenstelling tot 1991 (Doef, 1992) zijn er in bet Vollenhovermeer veldjes Schede- en Rivierfonteinkruid waargenomen. - Usselmeer. Friese kust: Er lijkt wat minder vegetatie te staan dan in voorgaande jaren. Met name de strook Hindeloopen - Workum is zeer weinig begroeid. Bij Makkum komen veel waterplanten voor. - Usselmeer. Noord-Hollandse kust Aan deze kant van bet Usselmeer kwam ook in 1994 weinig vegetatie voor, zowel in bet water als op de oever. - Markermeer incl. Gouwzee: Het vegetatiebeeld voor wat betreft bet Markenneer is enigzins veranderd. Onder Enkhuizen werden waterplanten waargenomen die er voorgaande jaren nog niet waren.

30 De fonteinkruidvelden in de Gouwzee lijken iets minder ontwikkeld dan voorgaande jaren. Kranswiewelden konden niet worden waargenomen i.v.m. te weinig dooaicht. - Umeer: De begroeiing in het Umeer is vrij gelijk aan voorgaande jaren. Aan de nieuwelandzijde richting Pampus-haven is iets meer begroeiing waargenomen. - Gooimeer: De bemeiing in het Gooimeer komt voomameliik voor aan de oudelandziide. Met name bij ~a&den '&men grote velden fonteinkruid en "wdwier voor. Dit is wkschijnlijk iets meer als voorgaande jaren. - Eemmeer en Niikerkemauw: De bedekking met waterplanten in het Eemmeer was net als in voorgaande jaren zeer summier. - Wolderwiid en Nuldernauw: De waargenomen velden met Doorgroeid en Schedefonteinkmid kwamen vrij goed overeen met gegevens uit 1993 (van Assen, 1994). Ook in 1991 werd in het midden van het Wolderwijd Doorgroeid fonteinkruid waargenomen. In 1993 is het kranswieweld bij Harderwijk niet waargenomen. Ook werd in 1993 geen kranswier waargenomen voor strand Nulde. In 1991 (Doef, 1992) was bij de haven van Zeewolde een hoge bedekking met Schedefonteinkruid. Deze was in 1994 nagenoeg afwezig.

31 I I I I De orienterende vegetatievlucht geeft elk jaar in &n dag heel veel informatie over het voorkomen van de watervegetatie in het Hsselmeergebied. Deze informatie is in eerste instantie een geschikt bulpmiddel voor de waterplantenveldkarte~g. De vlucht wordt vlak voor de veldkartering uitgevoerd, zodat voor de veldkartering reeds basisinformatie aanwezig is. Omdat met een veldkartering niet overal in het hele gebied nauwkeurig onde~zocht kan worden is het waardevol dat de orihterende vlucht globaal kan aangeven op welke plekken in het gebied watervegetatie verwacht mag worden. Aan de hand van deze informatie wordt het moment van aanvang en de volgorde van de veldkartering bepaald. In 1994 werd gevlogen met een Partenavia PN68. Dit in tegenstelling tot voorgaande jaren waarbij een Cessna werd gebmikt. De Partenavia PN68 is minder geluidruchtig en heeft meer zitplaatsen (6 stuks). Nadeel is dat de mogelijkheid voor het maken van opnames (foto's) beperkt is. De foto's waren van goede kwaliteit. De video-opnames zijn bij de verslaglegging niet gebmikt. De kwaliteit van de video-opnames was matig. Er was namelijk te veel reflectie. De weersomstandigheden waren ten tijde van de vegetatievlucht in 1994 bijzonder gunstig. Door het nagenoeg ontbreken van wind en bewolking was er weinig last van hinderlijke lichtval of schaduw van woken. Het was een zeer geslaagde verkenningsvlucht. De helderheid van het water liet op veel plekken we1 te wensen over. Op ondiepe delen was bodemzicht, maar op veel lokaties was het water duidelijk troebeler clan in voorgaande jaren. Wellicht heeft dit iets te maken met de weersomstandigheden van de voorafgaande dagen. In de week voor de vegetatievlucht was de wind nogal krachtig geweest. De conclusies over de watervegetatie, voor wat betreft 1994 in vergelijking met de jaren ervoor (1990 tot 1993), geven globaal een ovenichtsbeeld van de ontwikkeling van de vegetatie b ien het Usselmeergebied. Bij een vergelijking met andere jaren moeten we1 een paar opmerkingen gemaakt worden. 1. De opnames zijn vaak niet precies op hetzelfde moment in het groeiseizoen genomen. 2. Ook is de kans groot dat in het ene jaar de vegetatie midden juni verder ontwikkeld zal zijn als in het andere jaar ten gevolge van temperatuuwerschillen. Er word als dusdanig echter we1 een indmk verkregen van de vroegheid van een seizoen. 3. Tevens is het weer niet altijd hetzelfde, wat tot gevolg heeft dat de ene vlucht een preciezer beeld van de vegetatie geeft als een vlucht bij mindere omstandigheden. 4. Daarnaast kan het water troebel zijn waardoor waterplanten minder goed worden waargenomen. Het verdiend aanbeveling om het werkdocument van de rondvlucht klaar te hebben voordat de veldkartering begint. Hierdoor kan er bij de veldkartering gerichter worden gezocht. Voor meer gedetailleerde gegevens, zoals precieze namen en voorkomen van soorten wordt verwezen naar de resultaten van de veldkarte~g 1994.

32 Assen, A.v., A. Grul, L.H.C.A. Hector & R.W. Doef, Werkdocument orienterende vegetatievlucht Usselmeergebied 1993, 23 juni Werkdocument ANM Rijkswaterstaat Directie Flevoland, Lelystad. Coops, H., C. Berkeveld & A. Grul, Waterplantenvlucht Randmeren 15 juni RIZA & Directie Flevoland Interne Notitie AOBL, Lelystad. Doef, R.W., OriEntatievlucht waterplantewring. Verslag fotovlucht 15 juni DBWIRIZA Inteme Notitie AOBL, Lelystad. Doef, R.W., Orienterende vegetatievluchten Usselmeergebied RIZA werkdocument x, Lelystad.