Peilbesluit Eemland. Toelichting

Transcriptie

1 Peilbesluit Eemland Toelichting Toelichting peilbesluit Eemland 2013

2 Peilbesluit Eemland Toelichting Toelichting peilbesluit Eemland 2013 status: Definitief versie: 3.0 datum: kernwoorden: peilbesluit, Eemland, inventarisatie, waterpeilen, belangen, afweging opdrachtgever: Jos Athmer projectgroep: Michiel Nieuwenhuis Almer Bolman Wietske Terpstra Versie Datum Doel oplevering Opgeleverd aan Behandeling in D&H D&H Ter inzage voor inspraakperiode Behandeling in D&H en AB D&H, AB Waterschap Vallei en Veluwe, Postbus 4142, 7320 AC Apeldoorn, internet:

3 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding Doel en werkwijze Leeswijzer 7 2 Gebiedsbeschrijving Begrenzing Grondgebruik Eigendommen Ontstaansgeschiedenis en landschapsvormen Bodemopbouw en grondwater Hoogteligging en bodemdaling Ecologie en natuurwaarden Cultuurhistorie en archeologie Keringen 13 3 Uitgangspunten en belangen Uitgangspunten Belangen 18 4 Peilafweging Inleiding Soesterpolder Polder Zeldert Polder De Haar Bikkerspolder Oosterpolder Noordpolder te Veld, Noordpolder te Veen en Maatpolder Zuidpolder te Veld en Zuidpolder te Veen 35 5 Maatregelen Verplaatsen stuw in Oosterpolder Verbeteren wateraanvoer en afvoer in Zuiderpolder te Veen Aanpak overlast rondom Geerenweg Lokale knelpunten en onderhoud 38 3

4 4

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Waterschap Vallei en Veluwe is verantwoordelijk voor het beheer van het water en de waterkeringen in het gebied tussen de IJssel, Nederrijn, Utrechtse Heuvelrug en Randmeren. Centraal in het gebied ligt de Veluwe met de hoge zandgronden. Aan de randen van de Veluwe gaan deze hogere zandgronden langzaam over in de poldergebieden met klei en veen in de ondergrond. De poldergebieden liggen beneden NAP en dit zijn dan ook de gebieden die voor de afwatering afhankelijk zijn van bemaling. Als beheerder van het oppervlaktewater is Waterschap Vallei en Veluwe volgens de Waterwet (artikel 5.2) verplicht peilbesluiten vast te stellen voor de daartoe aangewezen gebieden onder zijn beheer. De aangewezen gebieden zijn de gebieden waar normaliter het hele jaar het waterpeil gehandhaafd kan worden, deze zijn opgenomen in de provinciale waterverordening Waterschap Vallei en Veluwe. Het gaat om poldergebieden als Eemland, Arkemheen, Terwolde, Oosterwolde/Oldebroek, Hattem. Hier kan namelijk zowel water worden afgevoerd via de gemalen als water worden ingelaten via de verschillende inlaatpunten. Hierdoor worden de waterpeilen in de polders gehandhaafd. Een vastgesteld peilbesluit biedt aan belanghebbenden duidelijkheid en rechtszekerheid over de te handhaven peilen onder normale omstandigheden in het betreffende gebied. De peilbesluiten moeten elke 10 jaar worden herzien. In een peilbesluit stelt het waterschap de gewenste oppervlaktewaterpeilen vast voor het gebied waarvoor het besluit geldt. Dit gebied kan onderverdeeld zijn in meerdere peilgebieden, met voor elke peilgebied een ander peil. Het peilbesluit zelf geeft in ieder geval aan op welk gebied het besluit betrekking heeft, welk(e) peil(en) daar geld(t)(en) en de periode waarvoor de in het peilbesluit opgenomen waterstanden gelden. Het peilbesluit van Eemland is aan herziening toe. Voor het gebied van Eemland is het meest recente peilbesluit vastgesteld in Eemland bestaat uit de volgende tien polders: - Soesterpolder - Noordpolder te Veld - Polder Zeldert - Noordpolder te Veen - Polder de Haar - Zuidpolder te Veld - Bikkerspolder - Zuidpolder te Veen - Oosterpolder - Maatpolder 5

6 De stedelijke kernen Eemnes, Bunschoten en Amersfoort zijn geen onderdeel van het peilbesluit Eemland. Figuur 1 Overzichtskaart van de polders uit het peilbesluit Eemland uit Doel en werkwijze Met de peilbesluiten voor Eemland legt Waterschap Vallei en Veluwe voor de komende tien jaar de na te streven waterpeilen in Eemland vast. In deze toelichting op de peilbesluiten wordt duidelijkheid gegeven hoe deze waterpeilen bepaald zijn en welke belangen en functies daarbij zijn afgewogen. In de peilbesluiten zijn de gebieden van Eemland opgenomen waar het waterschap normaliter het hele jaar het waterpeil kan handhaven. De nieuwe peilbesluiten ondersteunen de gebruiksfuncties in het gebied en zijn tot stand gekomen in overleg met de belanghebbenden in het gebied. Bij de peilafweging is gewerkt volgens de GGOR-systematiek (Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regime) om de optimale waterstanden te bepalen. Om tot een gedegen onderbouwing te komen voor het peilbesluit van Eemland zijn drie stappen doorlopen: 1. Gebiedsinventarisatie: de inventarisatie bestaat uit een gebiedsbeschrijving van de huidige situatie met aandacht voor landgebruik, hoogteligging, bodemopbouw etc. Daarnaast worden de huidige waterhuishoudkundige situatie en de geïnventariseerde wensen en knelpunten beschreven. 6

7 2. Gebiedsproces en belangenafweging: in samenspraak met vertegenwoordigers van de belanghebbenden maakt het waterschap een belangenafweging. Op basis van deze belangenafweging worden de waterpeilen vastgesteld, met daarbij een beschrijving van de nieuwe situatie en benodigde maatregelen. 3. Vaststellen peilbesluit: na de inspraakperiode van het ontwerp-peilbesluit en het verwerken van de zienswijzen wordt het definitieve peilbesluit uiteindelijk vastgesteld door het Algemeen Bestuur van het waterschap. Tegen het definitieve peilbesluit kan beroep worden ingesteld bij de rechtbank. Het peilbesluit van Eemland is opgesteld door een projectgroep van het waterschap. Daarnaast zijn vertegenwoordigers van de belanghebbenden betrokken. De samenwerking met de verschillende partijen is belangrijk om tot een door het gebied gedragen peilbesluit te komen. De vertegenwoordigers van de belanghebbenden vormen samen de klankbordgroep voor het peilbesluit (zie bijlage A). De klankbordgroep is op belangrijke momenten in het proces betrokken. 1.3 Leeswijzer Naast deze inleiding bevat dit rapport de volgende hoofdstukken: Hoofdstuk 2 Gebiedsbeschrijving : beknopte beschrijving van Eemland met de belangrijkste gebiedskenmerken. Hoofdstuk 3 Uitgangspunten en belangen : beschrijving van de uitgangspunten en belangen waar het peilbesluit mee te maken heeft. De uitgangspunten zijn voornamelijk afkomstig van het beleid en de wetgeving, de belangen gaan uit van het watersysteem en van de gebruiksfuncties in het gebied. De uitgangspunten en belangen zijn een belangrijke basis voor de afweging van de waterpeilen in het nieuwe peilbesluit. Hoofdstuk 4 Peilafweging : beschrijving van het nieuwe peilenvoorstel. Daarnaast is beschreven welke belangen zijn meegewogen en hoe die tegen elkaar zijn afgewogen (indien er meerdere belangen aanwezig waren). Hoofdstuk 5 Maatregelen : beschrijving van de benodigde (onderzoeks)maatregelen om het nieuwe peilbesluit in te kunnen stellen. In deze toelichting op de peilbesluiten Eemland zijn de meest relevante onderdelen uit de achtergronddocumenten beschreven. Voor nadere informatie wordt dan ook verwezen naar de volgende achtergronddocumenten uit 2013 van Waterschap Vallei en Veluwe: - Inventarisatierapport: De eerste stap voor het vaststellen van het peilbesluit was het opstellen van een inventarisatierapport waarin de huidige situatie is beschreven, met daarin opgenomen de knelpunten en wensen van het gebied. - Rapport peilafweging: De tweede stap was het opstellen van een rapport waarin de verschillende belangen, de afweging daarvan, het peilenvoorstel en de onderbouwing daarbij zijn opgenomen. 7

8 8

9 2 Gebiedsbeschrijving 2.1 Begrenzing Eemland is gelegen in de provincie Utrecht en is circa ha groot. Het gebied is omringd door een aantal stedelijke kernen: Amersfoort in het zuidoosten, Bunschoten-Spakenburg in het oosten, Eemnes in het westen en Baarn en Soest in het zuiden. Het Waterschap Vallei en Veluwe is belast met de zorg voor zowel de waterkwantiteit als waterkwaliteit in het gebied van Eemland. Eemland is gelegen in het noordwesten van het beheersgebied van het Waterschap Vallei en Veluwe. 2.2 Grondgebruik Het grootste gedeelte van de gronden in Eemland wordt agrarisch gebruikt, daarbij gaat het om overwegend grasland ten behoeve van grondgebonden veeteelt. Verspreid in het gebied is een aantal maïspercelen aanwezig, met name op de wat hoger gelegen gronden. In het gebied heeft ruilverkaveling plaats gevonden. De eerste aanvraag voor een ruilverkaveling in Eemland dateert van oktober De aanleiding hiervoor was dat veel boerderijen de huiskavel in de dorpskern hadden, waardoor geen efficiënte bedrijfsvoering kon plaatsvinden. In 1977 is de voorbereiding gestart, in 1988 is het proces afgesloten waarna de uitvoering is begonnen. De ruilverkaveling heeft geleid tot een verbetering van de structuur van het gebied, hierbij is ook de waterstructuur verbeterd en zijn hoofdwatergangen en gemalen op de nieuwe peilen gedimensioneerd. In grote delen van Eemland is, ook in de huidige situatie na de ruilverkaveling, door de aanwezigheid van laaggelegen veenen kleigronden, sprake van een smalle verkaveling. Tijdens de ruilverkaveling in Eemland is besloten de natuurfunctie te scheiden van de agrarische functie. Er zijn reservaatsgebieden aangewezen voor natuur die apart beheerd worden. Het grootste reservaatsgebied bevindt zich in de Maatpolder en de Noordpolder te Veld aan weerzijden van de aanwezige zomerdijk. Verder zijn voornamelijk langs de Eem enkele reservaatsgebieden aanwezig voor natuur. Naast de agrarische gebieden en natuurgebieden is ook bebouwing aanwezig in de polders van Eemland. Die concentreert zich met name langs de Wakkerendijk en de Meentweg en in 9

10 de kleine woonkernen Eemdijk en Eembrugge. Verspreid over het gebied bevinden zich ook agrarische bedrijven. 2.3 Eigendommen Het grootste gedeelte van de percelen in Eemland is in bezit van particulieren. Zoals reeds aangegeven zijn in de Maatpolder en de Noordpolder te Veld, aan weerzijden van de aanwezige zomerdijk, en lokaal langs de Eem enkele reservaatsgebieden aanwezig voor natuur. Veel percelen in deze reservaatsgebieden zijn aangekocht door Natuurmonumenten, enkele percelen zijn in eigendom van Staatsbosbeheer. Op dit moment worden voor de meeste percelen in de reservaatgebieden agrariërs ingezet voor het beheer. Ook Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL) heeft enkele percelen in bezit, deze gronden bevinden zich met name ten noorden van de rijksweg A1 in de Noordpolder te Veld en de Zuidpolder te Veld. Verder betreft het ook nog enkele percelen in de Bikkerpolder en de Oosterpolder. Deze gronden worden op dit moment vooral aan particulieren verpacht. De overige percelen/gronden zijn met name in bezit van overheden (gemeente, provincie, Rijkswaterstaat). De gronden die in het bezit zijn van gemeenten zullen vooral dienen voor de uitbreiding van de stedelijke kernen van Bunschoten (woonwijk Rengerswetering) en Amersfoort (Vathorst). 2.4 Ontstaansgeschiedenis en landschapsvormen In het Saalien ( jaren geleden) werd een groot gedeelte van Nederland en ook Eemland overdekt met ijs. Door het ijs werden de stuwwallen van de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe gevormd. De Gelderse Vallei ontstond hier tussenin als glaciaal bekken en bij het wegtrekken van het ijs ontstond een diepe vallei. In het Eemien ( jaren geleden) steeg de zeespiegel tot ongeveer 4-6 meter boven het huidige niveau. Hierdoor zijn in Eemland mariene klei- en zandlagen afgezet (Eem-formatie). In de Gelderse Vallei is vooral klei afgezet. De huidige grondwaterstroming wordt sterk beïnvloed door het wel of niet voorkomen van Eemklei in de ondergrond. Het Eemien wordt opgevolgd door het Weichselien ( jaren geleden). In deze periode werd Nederland niet bedekt door ijs, maar heerste er een poolwoestijn. Door de beperkte vegetatie en de drooggevallen Noordzee kwam er veel zand los te liggen. Langs de zuidrand van Eemland komen dekzanden aan het oppervlak die door de wind zijn afgezet. Het Holoceen ( jaren gelden tot heden) wordt gekenmerkt door veenvorming, sedimentatie van kleilagen en de invloed van de mens. De aanwezigheid en dikte van de kleilagen hangt samen met de ontginningsgeschiedenis van de polders. Het ontginnen van een polder ging samen met het beschermen van de polder tegen overstromingen vanuit de 10

11 Eem. Zodra een polder ontgonnen is, is de sedimentatie van klei afgelopen. De gebieden die als eerste ontgonnen zijn hebben daarom geen of een dunne kleilaag. Dit geldt bijvoorbeeld voor de Noordpolder te Veen, Bikkerspolder en Oosterpolder. De Noordpolder te Veld, Zuidpolder te Veld en de Maatpolder zijn langer buitendijks gebied gebleven en hier is de kleilaag daarom dikker. 2.5 Bodemopbouw en grondwater De bodemopbouw binnen Eemland is globaal te verdelen in drie hoofdtypen: - Klei op zand (zeekleigronden): direct langs de Eem wordt zeeklei aangetroffen. De gronden zijn ontstaan in de tijd dat de Zuiderzee de laaggelegen vlakte van de monding van de Eem overstroomde; - Zandgronden met een teellaag: langs de west- en zuidrand van het gebied worden zandgronden aangetroffen. Deze gronden vormen de overgang van het poldergebied naar de heuvelrug; - Klei op veen op zand (veen - en moerige gronden): het grootste gedeelte van de Eemland, het gebied tussen de Eemdelta en de heuvelrug, bestaat uit veengronden of moerige gronden. Ten westen van de Eem worden de veengronden nog doorkruist door een stuifduin die door de wind is afgezet tijdens de laatste ijstijd het Weichselien. Over het algemeen is de veendikte in Eemland beperkt tot minder dan 1 meter, maar vooral in de Bikkerspolder kan de dikte toenemen tot maximaal 5 meter. De dikte van het totale veenpakket wordt meegewogen bij het vaststellen van de nieuwe waterpeilen. In een groot deel van Eemland bestaat een licht kwellende situatie met hoge grondwaterstanden. Er kwelt water op uit de Utrechtse Heuvelrug. In het zuiden van Soesterpolder en de polders westelijk van de A27 bestaat een lichte infiltratie van water. In het gebied dat rond NAP ligt bestaat infiltratie noch kwel. 2.6 Hoogteligging en bodemdaling In Eemland is sprake van een duidelijke overgang van de hoger gelegen gronden langs de Utrechtse Heuvelrug naar de laaggelegen poldergebieden langs de Eem. De hoogste gronden bevinden zich ten zuiden van de spoorlijn Amersfoort-Amsterdam, ten noorden van Hoogland bij Amersfoort en ten westen van de Wakkerendijk. Een hoogtekaart van het gebied is opgenomen in het Inventarisatierapport. In de Eemdelta, daar waar kleigronden worden aangetroffen, ligt het maaiveldniveau rond NAP. Als gevolg van de aanwezigheid van veen in de ondergrond is in het verleden in de rest van het poldergebied maaivelddaling opgetreden, waardoor het maaiveldniveau onder NAP ligt. De stuifduin die ten westen van de Eem het veenlandschap doorkruist is niet gevoelig voor maaivelddaling. De recente bodemdaling in Eemland is in grote delen van het gebied zeer beperkt. De gemiddelde bodemdaling is per peilgebied bepaald door hoogtegegevens uit de jaren 70 te 11

12 vergelijken met hoogtegegevens uit De bodemdaling is voor de meeste peilgebieden minder dan 2,5 mm/jaar. Alleen in de Maatpolder is de bodemdaling groter, hier is de bodemdaling ongeveer 3-4 mm/jaar. Daarnaast zou de bodemdaling in de zuidwesthoek van de Noordpolder te Veld op basis van bovenstaande vergelijking ook meer dan 2,5 mm/jaar zijn, dit is echter niet te verklaren vanwege de zandige ondergrond. 2.7 Ecologie en natuurwaarden Eemland is een belangrijk weidevogelgebied, de voornamelijk open weidegebieden zijn van grote waarde voor weidevogels en vegetatie. Eemland is onderdeel van de ecologische hoofdstructuur (EHS) en onderdeel van het nationaal landschap Arkemheen-Eemland. Het Eemmeer ten noorden van Eemland is een Natura 2000-gebied. De belangrijkste natuurgebieden binnen de EHS zijn de reservaatgebieden in de Noordpolder te Veld en de Maatpolder, de Slaag en de Valse Bosjes. Verder zijn er nog diverse kleinere natuurgebieden langs de Eem die ook onderdeel uitmaken van de EHS. Sinds 2000 is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht. Deze kaderrichtlijn heeft tot doel om in 2015 de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater in Europa op orde te hebben. In Eemland zijn een aantal KRW-lichamen aangewezen. Het grootste waterlichaam is de Eem. Daarnaast zijn er in de Noordpolder te Veld, Zuidpolder te Veld, Bikkerspolder en Polder de Haar drie waterlichamen aangewezen: de Eemnesservaart, Noorderwetering en Haarse Wetering. In en door de Provincie Utrecht zijn natuurgebieden aangewezen die de komende jaren extra aandacht krijgen, zogenaamde TOP-gebieden. TOP-gebieden zijn verdroogde gebieden, zij kampen met te weinig water of water van mindere kwaliteit. De natuur lijdt dan schade door de slechte kwaliteit van dit water. Het gebied Valse Bosjes in de uiterste noordwest hoek van het gebied Eemland is een TOP-gebied en ligt op de overgang van de hoger gelegen zandgronden van de Utrechtse Heuvelrug naar de lager gelegen veengronden van Eemland. In het gebied komt kwel voor, afkomstig uit de Heuvelrug. 2.8 Cultuurhistorie en archeologie In Eemland zijn het verkavelingspatroon en het vestigingspatroon van cultuurhistorisch belang. Het verkavelingspatroon wordt gekenmerkt door smalle, lange percelen die door sloten van elkaar gescheiden zijn. Het smalle verkavelingspatroon zorgt voor de aanwezigheid van een kenmerkend vestigingspatroon de lintbebouwing. In het gebied zijn enkele boerderijlinten te vinden, de meest kenmerkende lintbebouwing bevindt zicht langs de Wakkerendijk/Meentweg, plaatselijk langs de Eemdijk en in de polder Zeldert. Naast een kenmerkend verkavelings- en vestigingspatroon vormt het westelijke deel van de Grebbelinie met de bijbehorende militaire objecten een belangrijk cultuurhistorisch element in het zuiden van het gebied. Ook de aanwezige waaien langs de (voormalige) primaire waterkering van de Eem vormen een cultuurhistorisch element in het gebied. 12

13 Binnen Eemland zijn diverse vindplaatsen aangewezen als terreinen van hoge archeologische waarde. Het gaat daarbij veelal om sporen van vroegere bewoning uit de steentijd of resten van een huisterp uit de Middeleeuwen. Twee van deze terreinen zijn zelfs aangewezen als rijksmonument. Dit betreft de resten van fort en kasteel Huis ter Eem bij Eembrugge en het terrein met (overblijfselen van) de boerderij en het versterkte huis Hoogerhorst. 2.9 Keringen Binnen het gebied van Eemland zijn twee dijkringgebieden (dijkring 45 en 46) aangewezen. Dijkringgebieden worden omsloten door primaire waterkeringen en hoge gronden. De primaire keringen hebben een beschermingsniveau van 1/1250 jaar. De volgende polders liggen in dijkring 45: Bikkerspolder, Oosterpolder, Polder de Haar en Polder Zeldert. Zij worden beschermd door de waterkering net ten oosten van de Eem en de waterkeringen langs het Eemmeer. Dijkring 46 bestaat uit de Noordpolder te Veen en Zuidpolder te Veen en omsluit het deel van Eemland ten westen van de Wakkerendijk. Regionale waterkeringen hebben een lager beschermingsniveau dan primaire keringen. De keringen aan westkant van de Eem hebben een beschermingsniveau van 1/300 jaar en de keringen langs de Laak hebben een beschermingsniveau van 1/30 jaar. Het gebied tusse de de Eem en de Wakkerendijk wordt beschermd door een regionale waterkering, waardoor er officieel sprake is van buitendijks gebied. Ditzelfde geldt voor de Soesterpolder. 13

14 14

15 3 Uitgangspunten en belangen 3.1 Uitgangspunten In dit hoofdstuk zijn de belangrijkste beleidskaders en belangen opgenomen, waar rekening mee is gehouden bij de peilafweging. Hieronder is een samenvatting op hoofdlijnen weergegeven van uitgangspunten vanuit wetgeving en beleid. Als laatste zijn in deze paragraaf de in het provinciaal waterplan onderscheiden functies in Eemland beschreven. Vanuit wetgeving Wetten en verordeningen zijn instrumenten voor overheden om bepaalde doelen te halen. De relevante wetten en verordeningen voor deze studie zijn de volgende: - In de Waterwet is bepaald dat de waterbeheerder verplicht is peilbesluiten vast te stellen voor de daartoe aangewezen gebieden onder zijn beheer; - In de Waterverordening van Waterschap Vallei en Veluwe is bepaald dat voor de poldergebieden Eemland en Arkemheen een peilbesluit moet worden opgesteld. In de verordening is ook bepaald dat het peilbesluit moet bestaan uit een tabel en kaart, en een geschreven toelichting hierop; - De Flora- en Faunawet regelt de bescherming van inheemse planten- en diersoorten. Het peilbesluit van Eemland mag niet leiden tot verstoring van deze soorten op welke manier dan ook. Vanuit beleid In het beleid zijn de doelen van overheden verwoord. Het kan worden ingedeeld in de verschillende overheidsniveaus, van Europees tot gemeentelijk beleid. - In de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is de waterkwaliteitsdoelstelling voor Europese wateren vastgelegd. Het peilbesluit mag geen verslechtering van de waterkwaliteit van de waterlichamen in Eemland (Eemnesvaart, Haarse Wetering, Noorderwetering) opleveren. - In het Verdrag van Malta is de bescherming en het behoud van archeologische waarden vastgelegd. - In de Nota Ruimte is de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) opgenomen, een deel van Eemland is daarin aangewezen als EHS-gebied. Verder zijn in de Nota Ruimte de volgende voor Eemland relevante punten met betrekking tot waterbeheer en peilbesluiten genoemd: 15

16 o Het creëren van meer mogelijkheden voor waterberging om watertekort en overlast te voorkomen. o Het hanteren van een drietrapsstrategie voor de waterkwaliteit: voorkomen (van vervuiling), scheiden (van schone en vuile waterstromen) en zuiveren. o Ruimtelijke besluiten en peilverlagingen mogen niet leiden tot bodemdaling in gebieden met veen. o Het waterbeheer dient te worden afgestemd op de aangewezen EHS-gebieden. Peilverlagingen in omringende gebieden mogen het waterpeil in deze ecologische gebieden niet beïnvloeden. o Waar mogelijk moeten combinaties worden gezocht van waterbeheer met andere functies om de ruimtelijke kwaliteit te verbeteren. - In het NBW (Nationaal Bestuursakkoord Water) - Actueel is vastgelegd dat de waterschappen de komende jaren GGOR s (Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regime) gaan opstellen voor hun beheersgebied en dat GGOR wordt gebruikt voor het afstemmen van de waterpeilen. Dit moet leiden tot een duurzaam ingericht watersysteem waarin de toegekende functies voldoende worden ondersteund. Bovendien mag het peilbesluit niet strijdig zijn met het behalen van de doelen uit het NBW Actueel (wateroverlast, watertekort, waterkwaliteit en stedelijke wateropgave). Waar mogelijk levert het peilbesluit een bijdrage aan het behalen van deze doelen. - Het Nationaal Waterplan is een eerste uitwerking van het Deltaprogramma, dat als doel heeft een duurzame waterveiligheid en zoetwatervoorziening te realiseren. Binnen het plangebied geldt dit voor de dijken langs de Randmeren en de inlaatvoorzieningen in de polders. Een belangrijke ontwikkeling is een nieuw peilbesluit voor het IJsselmeer en de ontkoppeling van het Markermeer en de Veluwerandmeren. - Het provinciaal waterplan van Utrecht ( ): Richting Robuust geeft kaders voor het peilbesluit. Hierin zijn onder andere een functiekaart en de bijbehorende functiebeschrijvingen opgenomen. Deze vormen voor het peilbesluit een belangrijk vertrekpunt voor de afweging van de waterpeilen. - De Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie (ontwerp) beschrijft het ruimtelijke beleid van de provincie Utrecht. Er wordt geen nieuw waterbeleid geformuleerd in de Structuurvisie. Het peilbesluit Eemland wordt afgestemd op de provinciale ruimtelijke doelstellingen, zoals de kernkwaliteiten van het landschap van Eemland, het veenweidekarakter van Eemland, een klimaatbestendige leefomgeving en de Ecologische Hoofdstructuur. - In het Waterbeheersplan beschrijft het waterschap hoe het zijn drie kerntaken gaat vervullen: veiligheid, optimale waterstanden en schoon water. Belangrijke onderdelen voor de peilbesluiten zijn: o Verschil tussen zomer- en winterpeil wordt zoveel als mogelijk teruggebracht; o In natuurgebieden wordt een natuurlijk waterpeil ingesteld (hoog in de winter en laag in de zomer); o In toekomstige natuurgebieden die momenteel nog landbouwgrond zijn, stemmen we de waterbeheersing af op de natuur wanneer het gebied grotendeels (> 80 procent) van landbouwgrond is omgezet in natuur. 16

17 - In het Waterbeheersplan is beschreven dat bij het opstellen van peilbesluiten gebruik wordt gemaakt van de GGOR-methodiek. Dit betekent dat voor de verschillende functies wordt gezocht naar de optimale waterstanden. Voor landbouw is dit vooral een economische afweging, waarin opbrengst van gewassen centraal staat. Voor natuur wordt een koppeling gemaakt met natuurbeheerplannen. - In de Keur van het waterschap is opgenomen het verboden is zonder vergunning van het bestuur de waterstand te brengen en te houden op een ander peil dan voor de betreffende watergang is vastgesteld of gangbaar is (artikel 4.2 lid 1b). In de beleidsregels is daarnaast opgenomen dat in poldergebieden in principe geen onderbemalingen worden toegestaan (regel 3.1.4). - In het Landschapsontwikkelingsplan (LOP) Eemland uit 2005 is door de gemeenten Baarn, Bunschoten, Eemnes en Soest een visie beschreven op het landschap. Hierin is een aantal opgaven voor het watersysteem benoemd: o Voor het open slagenlandschap en de overgangslandschap is dat een uitwerking geven aan duurzaam waterbeheer door herstel van de natuurlijke waterhuishouding (bijvoorbeeld: herstel watersystemen, bestrijding verdroging en vermesting, beperken risico s van hoogwater en wateroverlast door dijkverbetering, verbetering kwaliteit grond- en oppervlaktewater). o Voor het rivierlandschap van de Eem is dat de facilitering van de regionale beroepsvaart in combinatie met hoge ecologische doelstellingen. Recreatief medegebruik is wenselijk, mits dit geen obstructie betekent voor het voorgaande. Functies in Eemland volgens Provinciaal Waterplan ( ) In Eemland zijn drie basisfuncties aanwezig, dit zijn: Landbouw, Natuur en Stedelijk Gebied. Er komen geen verweven functies voor, daarmee zijn de verschillende functies in het gebied van elkaar gescheiden (zie kaart 16 in het achtergrondrapport met de peilafweging). De natuurgebieden bevinden zich vooral langs de Eem en de het Eemmeer. De kernen van Eemnes, Bunschoten, Amersfoort, Eemdijk en Eembrugge zijn als stedelijk gebied aangewezen. De rest van het gebied heeft een landbouwfunctie. Naast deze basisfunctie worden er nog andere aanduidingen onderscheiden waar doelstellingen aan verbonden zijn. De onderstaande twee zijn van belang voor het peilbesluit Eemland. - Veengebied: een groot gedeelte van het landbouwgebied is ook aangewezen als veengebied. Dit betekent dat er veen in de ondergrond aanwezig is en er aandacht moet worden besteed aan het beperken van bodemdaling. - Natte ecologische verbindingszones: binnen het peilbesluitgebied is een gedeelte van de Dijkwetering in de Noordpolder aangewezen als natte ecologische verbindingszone. Ecologische verbindingszones zijn gericht op het verbeteren van de mogelijkheden voor verplaatsing van planten en dieren tussen de verschillende, vaak verspreid liggende, natuurgebieden. Hier moet rekening mee gehouden worden bij het opstellen van het nieuwe peilbesluit, bijvoorbeeld wanneer er een extra peilvakgrens geïntroduceerd zou worden. 17

18 3.2 Belangen In deze paragraaf zijn de verschillende belangen in Eemland beschreven. De belangen zijn onder te verdelen in belangen vanuit het watersysteem (wateraan- en afvoer, waterconservering, waterkwaliteit en ecologie) en belangen vanuit gebruiksfuncties (landbouw, veenweidegebied, natuur/weidevogels, recreatie). Vanuit watersysteem Wateraan- en afvoer: robuuste peilgebieden en open afvoerroutes Om de wateraanvoer en afvoer in de polder op een goede manier te kunnen regelen is het wenselijk om robuuste peilgebieden te creëren. Robuuste peilgebieden zijn gebieden van een aanzienlijke omvang. Daarbinnen staat het water in open verbinding en kan zich vrij bewegen. Meerdere locaties om water aan en af te voeren zijn gewenst om bij lokale knelpunten of calamiteiten in te kunnen grijpen. Op deze manier kan het waterpeil goed gehandhaafd worden. De afvoerroutes in het gebied en naar het gemaal moeten open blijven. Lokale knelpunten in de waterafvoer door te hoge duikers of aanwezige dammen zijn niet gewenst. Hierdoor kan te veel opstuwing ontstaan waardoor de vastgelegde waterpeilen niet gehandhaafd kunnen worden. Waterconservering: hanteren van een bandbreedte rondom het waterpeil Voor de waterconservering is het wenselijk om te werken met een minimum en maximum waterpeil die enigszins uit elkaar liggen. Het hanteren van een vast strak waterpeil betekent namelijk dat veel water moet worden afgevoerd, maar ook dat veel water moet worden aangevoerd. Met een bandbreedte rondom het waterpeil kan worden ingespeeld op het te verwachten weer. Bij hevige neerslag kan vast worden voorgemalen en wanneer droogte wordt verwacht kan nog extra water worden vastgehouden. Op deze manier wordt op een duurzame manier met het watersysteem omgegaan. Uitgangspunt voor het waterschap is een bandbreedte van 20 cm, bij deze bandbreedte is het waterbeheer op een efficiënte manier uit te voeren. Waterkwaliteit en KRW: droogval voorkomen, goed inlaatbeheer, natuurlijk peilbeheer Het peilbeheer is een belangrijke factor waarmee de waterkwaliteit wordt gestuurd, daarom zal in de peilbesluiten rekening gehouden moeten worden met de KRW doelen. Er zijn vooral twee aspecten van belang: het voorkomen van droogval en een goed inlaatbeheer. Sloten kunnen droogvallen in de winter omdat het winterpeil te laag is, of omdat er een laag bagger aanwezig is. Droogval in de winter is slecht voor de waterkwaliteit, zowel chemisch als biologisch. Door oxidatie van organisch materiaal of veen in de drooggevallen slibbodem kan veel fosfaat vrijkomen. Wanneer het waterpeil weer stijgt zullen hoge fosfaatconcentraties voorkomen in het oppervlaktewater. Bij droogval zullen tevens veel planten en diersoorten de winter niet overleven. Daarnaast is de kans op bevriezing kleiner bij een grotere waterdiepte. Dit betekent dat een grotere waterdiepte bijdraagt aan de mogelijkhe- 18

19 den voor overwintering door vissen. Voldoende waterdiepte draagt daarmee dus bij aan een betere ecologie. Het peilbeheer bepaalt hoeveel inlaatwater er nodig is. Een vast waterpeil met een kleine bandbreedte betekent dat er regelmatig water moet worden ingelaten om het uitzakken van het waterpeil te voorkomen. Wanneer het waterpeil wat meer mag fluctueren dan hoeft er minder water te worden ingelaten. De kwaliteit van het water in het gebied wordt beïnvloed door de hoeveelheid water die moet worden ingelaten en uiteraard ook door de kwaliteit van het inlaatwater. Daarom wordt er naar gestreefd om zoveel mogelijk water uit de polders zelf te benutten en dit eventueel aan te vullen met water vanuit bovenstrooms gelegen gebieden of de Eem. Voor de waterkwaliteit is het wenselijk om zoveel mogelijk een natuurlijk peilbeheer te hanteren. Met een natuurlijk peilbeheer wordt bedoeld: hogere peilen in de winter dan in de zomer en minder verschil tussen het waterpeil in de zomer en in de winter. Daarnaast is ook het moment waarop wordt overgegaan van het hoge naar het lage waterpeil belangrijk. Het is namelijk belangrijk dat watergangen zo laat mogelijk droogvallen in het najaar. De temperatuur is dan lager waardoor bodemprocessen langzamer verlopen. Deze bodemprocessen zorgen er voor dat de er nutriënten (met name fosfaat) vrijkomen. Het is daarom wenselijk om het lagere waterpeil in de winter zo laat mogelijk (vanaf december) in te stellen. Ecologie: natuurlijk peilbeheer en aangepast maaibeheer Een natuurlijk peilbeheer is goed voor de ecologische kwaliteit. Wanneer een natuurlijk peilbeheer niet mogelijk is kan alsnog kritisch gekeken worden naar de periode van het minimum- en maximumwaterpeil. De negatieve effecten op de waterkwaliteit en ecologie van een laag waterpeil in de winter zijn groter naarmate het waterpeil eerder verlaagd wordt. In het najaar graven larven en andere kleine waterdieren zich namelijk in de oever onder het waterniveau in voor het winterseizoen. Bij het verlagen van het waterpeil in het najaar is er minder oever beschikbaar of sterft de reeds ingegraven waterfauna. Wanneer ook het maximum waterpeil eerder weer ingesteld wordt, duurt de tegennatuurlijke situatie van een laag waterpeil in de winter zo kort mogelijk. Bovendien is het wenselijk om gedurende de zomer het hoge peil verder uit te laten zakken voordat het weer op streefpeil wordt gebracht. Droogval in de zomer is een essentieel proces voor veel oeverplanten. Daarbij moet bijvoorbeeld gedacht worden aan het laten uitzakken van het waterpeil tot ongeveer 10 cm onder het streefpeil alvorens het weer op peil gebracht wordt. KRW doelen kunnen gehaald worden door aanpassing van het maaibeheer in weteringen. Om de vishabitats te verbeteren is meer vegetatie gewenst, dit heeft echter een negatief effect op de afvoer van een watergang omdat het verhang toeneemt. De ontwikkeling van de oevervegetatie kan daarnaast nog bevorderd worden door een kleiner peilverschil, hierdoor wordt de zuiverende werking van het watersysteem versterkt. 19

20 Vanuit gebruikersfuncties Landbouw: voldoende drooglegging In Eemland zijn de meeste landbouwpercelen in gebruik als grasland. Voldoende drooglegging is nodig om het gras te laten groeien. Daarnaast is de landbouw gebaat bij een lager waterpeil in de winter en het vroege voorjaar. Voor het schonen van sloten in het najaar is een lager waterpeil wenselijk. Het waterpeil mag echter niet te laag zijn, omdat dan te veel bagger meekomt met het schonen. Een goede waterkwaliteit is van belang voor de gezondheid van grazend vee. Daarnaast kunnen watervoerende sloten voor veedrenking en veekering gebruikt worden. Behalve grasland wordt er ook maïs verbouwd in Eemland. Dit gebeurt lokaal, maar wel verspreid over het hele gebied. De waterpeilen worden daarom in principe niet specifiek afgestemd op de maïsteelt. Op hogere percelen zal maïsteelt echter goed mogelijk zijn. In Eemland heeft ruilverkaveling plaats gevonden. Bij de ruilverkaveling zijn afspraken gemaakt over de benodigde drooglegging in het gebied. Deze afspraken zijn meegenomen bij het opstellen van het peilbesluit in 1991 en in In een aantal peilvakken is de uiteindelijke drooglegging wat kleiner dan deze normen. In de toelichting bij het peilbesluit uit 1991 zijn de volgende droogleggingsnormen voor de winterperiode opgenomen: - Kleigronden: cm - Klei op veengronden: cm - Zandgronden: cm Het peilbesluit uit 2003 is een belangrijk vertrekpunt geweest voor het nieuwe ontwerppeilbesluit. Dit betekent dat de drooglegging bij het peilbesluit uit 2003 een belangrijk vertrekpunt is voor de nieuwe drooglegging. Veenweidegebied Een groot gedeelte van Eemland is aangewezen als veenweidegebied. In het Provinciaal Waterplan is opgenomen dat bij het opstellen van peilbesluiten voor deze gebieden extra aandacht nodig is voor het beperken van bodemdaling. In een veenweidegebied daalt de bodem doordat het veen zet, inklinkt en oxideert als gevolg van ontwatering. Het veen daalt niet overal even snel. Behalve met de ontwateringstoestand hangt dit ook samen met het soort veen. In natte natuurgebieden gaat de bodemdaling minder snel dan in de drogere landbouw- en natuurgebieden, waardoor het hoogteverschil toeneemt. Vanuit het Provinciaal Waterplan geldt in veenweidegebieden het volgende vertrekpunt met betrekking tot bodemdaling: Substantieel afremmen van de bodemdaling binnen een robuust en klimaatbestendig watersysteem, zodanig dat het op lange termijn goed betaalbaar en beheersbaar is en dat rekening wordt gehouden met behoud en ontwikkeling van de landschappelijke kernkwaliteiten. 20

21 Dit is vertaald in de volgende twee provinciale richtlijnen: - In veengebieden een maximale drooglegging van 60 cm (gemiddeld per peilgebied). Dit behoudens eerder gemaakte afspraken in het kader van de landinrichtingsprojecten Lopikerwaard en Eemland. Gevraagd wordt om bij nieuwe peilbesluiten te streven naar waar mogelijk de drooglegging te beperken tot 60 cm; - In veengebieden geen vergroting van de drooglegging, tenzij dit noodzakelijk is voor het duurzaam uitoefenen van de functie; Natuur: weidevogels, beschermde soorten en ecologische verbindingen Eemland is een zeer belangrijk weidevogelgebied in Nederland. Weidevogels houden in het algemeen van open tot zeer open, vochtige tot natte graslandgebieden die overwegend extensief tot matig intensief gebruikt worden en waar geen of weinig storingsbronnen aanwezig zijn in de vorm van wegen en bebouwing. De meeste weidevogels zijn gebaat bij een relatief hoge grondwaterstand, dat wil zeggen dat het grondwater niet te ver onder het maaiveld staat (40-50 cm in het voorjaar). Onder die omstandigheden droogt de bodem niet uit en is het voedsel voor de weidevogels goed bereikbaar. Daarnaast is een late maaidatum van belang, om eieren te leggen en hun jongen te verzorgen is maaien voor begin juni niet wenselijk 1. In heel Eemland zijn veel weidevogels aanwezig, maar specifiek het reservaatgebied in de Noordpolder/Maatpolder en De Slaag zijn speciaal ingericht voor weidevogels. De Flora- en faunawet beschermt de in het wild voorkomende planten en dieren. Voor het peilbesluit betekent dit dat de belangen en de mogelijke effecten van peilwijzigingen op (beschermde) flora en fauna meegenomen moeten worden. De volgende aspecten zijn van belang voor het peilbesluit: - Het aantal peilgebieden. Voor de aanwezige beschermde vissen is het van belang dat de migratiemogelijkheden niet verminderen. Deze kunnen verminderen doordat de begrenzing van peilgebieden wijzigt of doordat het aantal peilgebieden toeneemt. - Natuurlijk peilbeheer. Voor de meeste beschermde soorten is het met name van belang dat de vegetatieontwikkeling en mogelijkheden tot verlanding worden gestimuleerd. Soorten als Kleine en Grote Modderkruiper en Bittervoorn zijn bijvoorbeeld afhankelijk van een goed ontwikkelde vegetatie of verlanding. Waterpeilen hebben invloed op de ontwikkeling hiervan. Een natuurlijk peilbeheer beïnvloedt de vegetatieontwikkeling positief. - Peilwijzingen. Abrupte stijgingen en verlagingen van de waterpeilen dienen zoveel mogelijk vermeden te worden. In het broedseizoen kunnen hierdoor bijvoorbeeld vogelnesten verdrinken, ook kunnen onnatuurlijke stijgingen en verlagingen de ontwikkeling van vegetatie (leefgebied van beschermde soorten) negatief beïnvloeden. - Beheer. Extensief beheer van de watergangen is over het algemeen goed voor de aanwezige beschermde soorten. Mogelijkheden om het beheer extensiever uit te voeren dienen bij de peilafweging te worden onderzocht en zoveel mogelijk benut te worden. 1 Bron: 21

22 - Inlaatwater. Het inlaten van gebiedsvreemd water kan exoten met zich meebrengen die een negatieve invloed kunnen hebben op de bestaande flora en fauna. Daarnaast heeft de kwaliteit van het inlaatwater invloed op de aanwezige flora en fauna. In Eemland is een ecologische verbindingszone aanwezig in de Noordpolder te Veld/ Maatpolder. Het streefbeeld hiervoor is een zone die bestaat uit natuurgebiedjes met moeras, schraalland, vochtige ruigte en struweel en op de hogere delen bloemrijk grasland. Doelsoorten zijn voornamelijk de plant- en diersoorten die vochtige tot natte omstandigheden nodig hebben als leefgebied en/ of voor migratiedoeleinden. De bestaande wielen en plasjes in het gebied (zoetwatergemeenschappen) fungeren hierbij voor veel soorten als stapsteen. Recreatie De polders van Eemland worden veel gebruikt door recreanten, dit zijn met name fietsers en wandelaars. Het recreatief gebruik van de polders stelt geen eisen aan het te hanteren waterpeil en wordt daarom ook niet meegenomen in de peilafweging. Wel kan bij de realisatie bijvoorbeeld een nieuwe stuw recreatief gebruik meegenomen worden door de stuw passeerbaar te maken voor wandelaars. 22

23 4 Peilafweging 4.1 Inleiding In de volgende paragrafen wordt per polder beschreven waarin het ontwerp-peilbesluit verschilt met het peilbesluit uit 2003 en welke afwegingen daaraan ten grondslag liggen. Het peilenvoorstel komt voor een groot gedeelte overeen met het vigerende peilbesluit. Wel is het peilenvoorstel op een aantal locaties aangepast aan de huidige praktijksituatie, dit geldt voornamelijk voor de begrenzing van een aantal peilgebieden. Er zijn een paar algemene keuzes gemaakt waar het peilenvoorstel op gebaseerd is. Deze keuzes worden hieronder toegelicht. Peilgebieden zonder wateraanvoer In Eemland zijn verschillende peilgebieden aanwezig waar het niet mogelijk is om water aan te voeren. Deze peilgebieden liggen op de overgang naar de hoger gelegen zandgronden ten westen van de A27 in de Noord- en Zuidpolder te Veen en ten zuiden van de spoorlijn in de Soesterpolder. Vanwege het ontbreken van wateraanvoer kan het uitzakken van het waterpeil in de zomer niet voorkomen worden. Daarom worden voor deze peilgebieden geen minimum waterpeilen opgenomen in het peilbesluit. De maximum waterpeilen geven aan welke waterpeilen onder normale omstandigheden verwacht kunnen worden. In een tweetal peilgebieden in de Soesterpolder (nr. 112 en 114) wordt in de winter een lager waterpeil gehanteerd dan het maximum waterpeil om wateroverlast te voorkomen. Op deze manier wordt inzichtelijk gemaakt welke waterpeilen de gebruikers in de gebieden kunnen verwachten. Compensatie bodemdaling In het inventarisatierapport is op kaart 6b de bodemdaling in Eemland weergegeven. Op basis van die kaart kan geconstateerd worden dat de bodemdaling in Eemland in de afgelopen 10 jaar niet meer dan 2,5 cm (of 2,5 mm/jaar) is geweest. Alleen in de Maatpolder is een grotere bodemdaling geconstateerd. De waterpeilen in de peilvakken 701 en 702 kunnen aangepast worden om de bodemdaling van de afgelopen 10 jaar te compenseren. Bij de peilafweging voor dit peilbesluit wordt er echter voor gekozen om deze compensatie voor peilvak 701 nu niet door te voeren, zoals hieronder verder wordt toegelicht. Het aanpassen van de waterpeilen in het peilbesluit gebeurt over het algemeen per 5 cm. Dit is vanwege de praktische uitvoerbaarheid en sluit aan bij de nauwkeurigheid van het 23

24 peilbeheer in de praktijk. De gemalen kunnen uiteraard op de centimeter nauwkeurig aangestuurd worden, maar door de onnauwkeurigheid in de metingen en tijdelijke afwijkingen (bv. het scheefhangen van een vlotter) is een nauwkeurigheid van 1 cm niet te garanderen. Om verkeerde verwachting te voorkomen en om bovendien te kunnen spreken van een significante verandering bij peilaanpassingen worden daarom de waterpeilen alleen per 5 cm aangepast. Aangezien de bodemdaling in het gebied aanzienlijk kleiner is dan deze 5 cm wordt deze nu niet gecompenseerd. Wanneer het peilbesluit over 10 jaar herzien wordt zal de bodemdaling sinds 2003 opnieuw meegenomen worden in de afweging van de waterpeilen. Dit betekent dat bij de herziening van het peilbesluit in 2023 de bodemdaling sinds 2003 meegenomen in de peilafweging. De bodemdaling over de afgelopen tien jaar wordt daarmee niet verwaarloosd, zodat ook op de lange termijn er voldoende drooglegging in het gebied gegarandeerd blijft. In de Maatpolder (peilgebied 701) is de afgelopen tien jaar een lager waterpeil gevoerd dan officieel was opgenomen in het peilbesluit. Dit lagere praktijk waterpeil wordt nu opgenomen in het peilbesluit, maar er wordt geen extra compensatie toegepast voor de bodemdaling. Flexibel peilbeheer In de polders van Eemland wordt een flexibel peilbeheer toegepast. Het flexibel peilbeheer wordt als middel ingezet om met de oppervlakte- en grondwaterstanden de aanwezige functies in het gebied zo goed mogelijk te ondersteunen. Dit komt overeen met het peilbesluit uit 2003 waarin dit ook was opgenomen in de vorm van minimum- en maximum waterpeilen. De definitie van een flexibel waterpeil is in onderstaand kader opgenomen. Flexibel waterpeil: een peilbeheer waarbij het waterpeil varieert tussen een boven- en een ondergrens. Het waterpeil is daarbij afhankelijk van de weersomstandigheden en de grondwaterstanden om de functies in het gebied zo goed mogelijk te ondersteunen. Het flexibel peilbeheer betekent dat er geen vaste periodes zijn met een hoger of lager waterpeil, zoals in het verleden het geval was met een zomer- en winterpeil. Het waterpeil wordt namelijk afgestemd op de weersomstandigheden en de grondwaterstanden in het gebied. Het waterpeil in de polders zal daarbij variëren tussen het maximum en minimum waterpeil. Dit betekent overigens niet dat het peilbeheer volledig anders gaat worden, over het algemeen zullen de waterpeilen in de polder in droge perioden hoger zijn en in natte perioden lager. Dit laatste geldt echter niet in de natuurgebieden waar een meer natuurlijk en dus tegengesteld waterpeil wordt gevoerd. Bij het flexibele peilbeheer worden de volgende uitgangspunten gehanteerd: - In de winterperiode wordt in principe een waterpeil van 5 cm boven het minimum waterpeil gehandhaafd, alleen bij aanzienlijke neerslag en tijdens het schonen van de sloten wordt het minimum waterpeil gehanteerd; 24

25 1-jan 1-feb 1-mrt 1-apr 1-mei 1-jun 1-jul 1-aug 1-sep 1-okt 1-nov 1-dec Aanzienlijke neerslag Aanzienlijke neerslag Overgangsperiode Aanzienlijke droogte Overgangsperiode Schonen sloten 20 cm 5 cm Toelichting peilbesluit Eemland - In de zomerperiode wordt in principe een waterpeil van 5 cm onder het maximum waterpeil gehandhaafd, alleen bij aanzienlijke droogte wordt het maximum waterpeil gehanteerd; - De overgang van de winter naar de zomer en andersom verloopt heel geleidelijk met een verandering van maximaal 5 cm per week. Door deze uitgangspunten toe te passen wordt een positieve bijdrage geleverd aan een aantal aspecten van het waterbeheer in Eemland: droogval wordt meer voorkomen, de waterkwaliteit verbetert, begroeiing in het voorjaar wordt beperkt, wateroverlast in de zomer vermindert en KRW doelen worden ondersteund. Maximum waterpeil Minimum waterpeil Figuur 2 Verloop van het streefpeil in een theoretisch jaar op basis van de uitgangspunten bij het nieuwe peilregime in Eemland. De overgang van het lagere waterpeil in de winter naar het hogere waterpeil in de zomer is niet vastgelegd met een bepaalde datum, maar hangt af van de weersomstandigheden en grondwaterstanden. 25

26 26

27 4.2 Soesterpolder In Tabel 1 is het peilenvoorstel voor de Soesterpolder weergegeven. De waterpeilen in alle peilgebieden in de Soesterpolder zijn afgestemd op de functie Landbouw. De belangrijkste verandering ten opzichte van het peilbesluit uit 2003 is dat alleen voor de peilgebieden 101, 102 en 103 een minimum waterpeil is opgenomen. De andere peilgebieden liggen allemaal aan de zuidkant van de spoorlijn en daar kan geen water aangevoerd worden. Voor deze peilgebieden is daarom geen minimumwaterpeil opgenomen. De maximum waterpeilen van twee peilgebieden (103 en 114) wijken af van het peilbesluit Hier is namelijk het praktijk waterpeil opgenomen in het peilenvoorstel, omdat er geen problemen zijn geconstateerd met de praktijkpeilen. De peilgebieden 105 en 108 zijn respectievelijk bij de peilgebieden 106 en 107 gevoegd. Hiermee is het peilbesluit aangepast aan de praktijksituatie. Tabel 1 Peilenvoorstel 2013, verschil met 2003 en gemiddelde drooglegging Soesterpolder. V- 03 (cm) is het verschil in centimeters ten opzichte van het waterpeil uit het peilbesluit 2003, DL (cm) is de drooglegging in centimeters. Peilgebied Maximum Minimum 2013 V- 03 (cm) DL (cm) 2013 V- 03 (cm) DL (cm) 101-0, , , , , , , n.v.t , n.v.t , n.v.t , n.v.t , n.v.t , n.v.t , n.v.t , n.v.t , n.v.t Peilvak 105 is bij peilvak 106 gevoegd, dit komt overeen met de praktijksituatie. 3 Peilvak 108 is bij peilvak 107 gevoegd, dit komt overeen met de praktijksituatie. 27

28 4.3 Polder Zeldert In Tabel 2 is het peilenvoorstel voor de Polder Zeldert weergegeven. In drie peilgebieden zijn de waterpeilen afgestemd op de functie natuur, dit is het gebied De Slaag (peilgebied 201 en 204) en Zuivereind (peilgebied 208). Het peilgebied 207 is een hoogwatervoorziening voor de aanwezige bebouwing. De waterpeilen worden in een hoogwatervoorziening afgestemd op het beschermen van de fundering van de bebouwing en zijn over het algemeen hoger dan in de rest van de polder. De waterpeilen van de andere peilgebieden in de Polder Zeldert zijn afgestemd op de functie Landbouw. De peilgebieden van Polder De Haar ten zuiden van de A1 zijn bij Polder Zeldert getrokken, omdat zij horen bij het bemalingsgebied van gemaal Zeldert. Dit heeft betrekking op de peilgebieden die nu 207, 208 en 209 zijn genoemd. Daarnaast is in de polder Zeldert peilgebied 210 er bijgekomen. In praktijk werd er in dit gebied al een ander waterpeil gevoerd dan in peilgebied 202, hiermee is het peilbesluit is aangepast aan de praktijksituatie. De peilgebieden 201 en 204 krijgen een lager minimum waterpeil. Beide peilgebieden hebben betrekking op het natuurgebied De Slaag. Daar wordt in principe het hele jaar een hoog waterpeil gehandhaafd, deze natte omstandigheden worden gecreëerd voor de weidevogels. Het minimum waterpeil wordt alleen ingesteld voor het maaien en bewerken van de percelen. Dit gebeurt slechts een korte periode op het eind van de zomer. De twee peilgebieden 205 en 206 worden bemalen door gemaal Malesluis. De waterpeilen in de peilgebieden veranderen niet ten opzichte van het peilbesluit uit Tabel 2 Peilenvoorstel 2013, verschil met 2003 en gemiddelde drooglegging Polder Zelder. De peilgebieden met (na) achter de code zijn afgestemd op natuur, de peilgebieden met (hw) zijn een hoogwatervoorziening. V- 03 is het verschil in centimeters t.o.v. het waterpeil uit het peilbesluit 2003, DL is de drooglegging in centimeters. Peilgebied Maximum Minimum 2013 V- 03 (cm) DL (cm) 2013 V- 03 (cm) DL (cm) 201 (na) -0, , , , , , (na) -0, , , , , , (hw) -0, , (na) 0,20-21 n.v.t , , , , In peilbesluit 2003 werd dit peilvak aangeduid met de code In peilbesluit 2003 werd dit peilvak aangeduid met de code In peilbesluit 2003 was dit peilvak onderdeel van peilvak In peilbesluit 2003 was dit peilvak onderdeel van peilvak

29 4.4 Polder De Haar In Tabel 3 is het peilenvoorstel voor de Polder De Haar weergegeven. Het peilgebied 302 is een hoogwatervoorziening voor de aanwezige bebouwing. De waterpeilen in peilgebied 301 zijn afgestemd op de functie Landbouw. In het peilbesluit uit 2003 bestond polder De Haar uit meer peilgebieden, maar zoals ook in voorgaande paragraaf is beschreven zijn de peilgebieden ten zuiden van A1 bij polder Zeldert gevoegd. Alleen het bemalingsgebied van gemaal De Haar is nu opgenomen met slechts twee peilgebieden. De waterpeilen in de polder zijn niet veranderd ten opzichte van het peilbesluit uit Tabel 3 Peilenvoorstel 2013, verschil met 2003 en gemiddelde drooglegging Polder De Haar. De peilgebieden met (na) achter de code zijn afgestemd op natuur, de peilgebieden met (hw) zijn een hoogwatervoorziening. V- 03 (cm) is het verschil in centimeters ten opzichte van het waterpeil uit het peilbesluit 2003, DL (cm) is de drooglegging in centimeters. Peilgebied Maximum Minimum 2013 V- 03 (cm) DL (cm) 2013 V- 03 (cm) DL (cm) 301-1, , (hw) -0, ,

30 4.5 Bikkerspolder In Tabel 4 is het peilenvoorstel voor de Bikkerspolder weergegeven. De waterpeilen in de peilgebieden 401, 402 en 404 zijn afgestemd op de functie Landbouw. Deze drie peilgebieden beslaan samen het grootste gedeelte van de Bikkerspolder. Aan de noordkant zijn er nog twee peilgebieden (403 en 408) waar de waterpeilen zijn afgestemd op de natuurfunctie op het terrein van drinkwaterbedrijf Vitens. Ook in de gebieden Zwartenoord (405) en Eembrugge (406) zijn de waterpeilen afgestemd op de natuurfunctie. Daarnaast worden er nog verschillende hoogwatervoorzieningen onderscheiden (407 en 409) rondom bebouwing in de polder. De waterpeilen in de Bikkerspolder zijn niet aangepast ten opzichte van het peilbesluit Er is alleen een peilgebied bijgekomen en dat is peilgebied 409 in de noordoosthoek. De grenzen uit het peilbesluit 2003 klopten hier niet met de praktijksituatie, daar is het peilbesluit op aangepast. Tabel 4 Peilenvoorstel 2013, verschil met 2003 en gemiddelde drooglegging Bikkerspolder. De peilgebieden met (na) achter de code zijn afgestemd op natuur, de peilgebieden met (hw) zijn een hoogwatervoorziening. V- 03 (cm) is het verschil in centimeters ten opzichte van het waterpeil uit het peilbesluit 2003, DL (cm) is de drooglegging in centimeters. Peilgebied Maximum Minimum 2013 V- 03 (cm) DL (cm) 2013 V- 03 (cm) DL (cm) 401-0, , , , (na) -0, , , , (na) -0,10-9 n.v.t (na) 0,00-30 n.v.t (hw) -0, , (na) -1, , (hw) -0, , In peilbesluit 2003 was peilvak 409 onderdeel van peilvak

31 4.6 Oosterpolder In Tabel 5 is het peilenvoorstel voor de Oosterpolder weergegeven. Het peilgebied 503 is een hoogwatervoorziening voor de aanwezige bebouwing. De waterpeilen in peilgebied 501 en 502 zijn afgestemd op de functie Landbouw. De grens tussen peilgebied 501 en 502 is naar het zuiden opgeschoven (zie Figuur 3). Dit heeft te maken met de ontwikkelingen rondom de Laakzone en het bevaarbaar maken van de Laak. Om de peilgebiedgrens naar het zuiden te verplaatsen moet de aanwezige stuw verplaatst worden en zijn compenserende maatregelen nodig (zie ook H5). Dit zal gebeuren op initiatief van het Laakzoneproject als onderdeel van de uitvoering van het gehele project. Dit betekent dat de huidige peilgebiedgrens nog gehandhaafd wordt tot het moment dat het Laakzone project daadwerkelijk in uitvoering gaat. De peilgebiedgrenzen van 501 en 502 zijn aangepast aan de ruimtelijke ontwikkelingen Haarbrug Zuid en Rengerswetering. Deze uitbreidingen van Bunschoten worden niet meegenomen in dit peilbesluit. In 2016 wordt het peilbesluit voor het stedelijk gebied van Bunschoten vervangen. Op dat moment worden de uitbreidingen in het nieuwe peilbesluit voor Bunschoten opgenomen. Het minimum waterpeil in peilgebied 502 wordt 10 cm verhoogd, in de praktijk werd het minimum waterpeil van het peilbesluit 2003 nooit ingesteld, omdat er dan te veel sloten droog zouden vallen. Daarom wordt in het peilbesluit het waterpeil van -1,10 mnap opgenomen. 31

32 Figuur 3 Peilgebiedsgrenzen van het peilbesluit 2003 (stippellijn) en van het nieuwe ontwerp-peilbesluit voor de peilgebieden 501 (groen) en 502 (blauw) Tabel 5 Peilenvoorstel 2013, verschil met 2003 en gemiddelde drooglegging Oosterpolder. De peilgebieden met (na) achter de code zijn afgestemd op natuur, de peilgebieden met (hw) zijn een hoogwatervoorziening. V- 03 (cm) is het verschil in centimeters ten opzichte van het waterpeil uit het peilbesluit 2003, DL (cm) is de drooglegging in centimeters. Peilgebied Maximum Minimum 2013 V- 03 (cm) DL (cm) 2013 V- 03 (cm) DL (cm) 501-1, , , , (hw) -0, ,