WONINGBOUWONTWIKKELING STOMPETOREN leefbaar en landschappelijk

Transcriptie

1 WONINGBOUWONTWIKKELING STOMPETOREN leefbaar en landschappelijk

2

3 AANLEIDING Dit document wordt door de gemeente Schermer, Mulder Obdam en USP vastgoed aangeboden aan de provincie Noord-Holland. De partijen hebben samen als doel om met de ontwikkeling van Stompetoren-west een structurele kwaliteitsverbetering van het platteland van deze gemeente te bewerkstelligen. Aanpassing van de grens van het bestaand bebouwd gebied voor deze locatie is hiervoor noodzakelijk. Dit ambitiedocument geeft hiervoor een beknopte verantwoording. De provincie Noord-Holland werkt aan een nieuwe structuurvisie. In de concept structuurvisie valt de locatie buiten het bestaand bebouwd gebied. De provincie Noord-Holland zet daarmee het buitengebied niet op slot. wanneer nut, noodzaak en maatschappelijke inpassing van een voornemen zijn aangetoond. Bijvoorbeeld wanneer nieuwe woningbouw bijdraagt aan een substantiële verbetering van de in de directe omgeving daarvan aanwezige ruimtelijke kwaliteiten van het landschap. Randvoorwaarden voor bouwen buiten bestaand stedelijk gebied zijn: De noodzaak voor woningbouw is aangetoond. Nieuwe woningbouw is niet mogelijk door herstructurering van bestaand stedelijk gebied De aanwezige ruimtelijke kwaliteit in dit gebied: (1) kernkwaliteiten van het betreffende landschapstype, (2) kernkwaliteiten van de bestaande dorpsstructuur waaraan wordt gebouwd, (3) de openheid van het landschap, (4) historische structuren en (5) cultuurhistorische objecten Zorgvuldig en zuinig omgaan met de beschikbare ruimte dus. De gemeente Schermer heeft de ambitie om een weloverwogen afweging te maken tussen gebieden die ruimtelijk op slot gaan (ten gunste van de openheid van het landschap, natuurontwikkeling en het agrarisch gebruik) en plekken waar ontwikkelingen mogelijk zijn (ten behoeve van de leefbaarheid en sociale samenhang), Stompetoren-west vormt in samenhang met de herstructurering van de huidige kern een belangrijke ruimtelijke vertaling van deze ambitie. AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER

4 G EBIEDSOPDRACHTEN Landschap en cultuurhistorie: de Schermer Karakteristiek: herkenbare, rationele, geometrische verkavelingstructuur, de stolpboerderijen als zeer kenmerkende bouwvorm en de herkenbaarheid van de waterstaatkundige geschiedenis. Sterke noord-zuid as en een sterke oost-west as ontwikkeld, waaraan een zo regelmatig mogelijk stelsel van wegen, vaarten en tochten is gekoppeld. Behoud van de totale droogmakerij Schermer als rijksbeschermd gezicht. Behoud van Molengangen en (voormalige) molenplaatsen. Versterken van de geometrische structuur van de Schermer. Versterken van De cultuurhistorische structuur van woonkernen en het totaalconcept van de droogmakerij bij het ontwerpen van ruimtelijke ontwikkelingen als uitgangspunt nemen. Nieuwe ontwikkelingen laten aansluiten op dit stramien, zodanig dat recht wordt gedaan aan het geometrische, monumentale karakter van de droogmakerijen. Ruimtelijke ontwikkelingen inzetten voor versterking van de cultuurhistorische structuur van woonkernen. Ruimtelijke kwaliteit: Laag Holland Ontwikkelen van de ruimtelijk kwaliteit, door integrale samenwerking met Nationaal Landschap Laag Holland. Het open houden van het veenweidenlandschap. Behoud van de veenweidegebieden. Het behoud en de ontwikkeling van ecologisch belangrijke gebieden, vooral de gebieden die onder de Habitatrichtlijn vallen. Het behoud van het cultuurhistorische karakter van het gebied. Het vergroten van de toegankelijkheid van het Nationaal Landschap door realisatie van recreatieve verbindingen en toeristische voorzieningen. Realisatie van nieuwe natuur en recreatiegebieden. Een duurzaam watersysteem dat de gebruiksfuncties ondersteunt. Landschap en agrariërs Agrariërs zijn van oudsher de beheerders van het landschap. Bedrijfsvergroting, structuurverbetering en specialisatie van agrarische bedrijven is noodzakelijk zodat het land duurzaam beheerd kan worden. Een leefbaar platteland is ook voor agrarische gezinnen belangrijk. 4 AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER 2009

5 Verkeer en vervoer In de gemeente Schermer geldt voor de verkeerssituatie in het algemeen dat het (auto)verkeer geen schade mag toebrengen aan de woon- en verblijfsfunctie, dat de gebieden per auto, fiets en te voet goed bereikbaar moeten zijn en dat selectief autogebruik bevorderd moet worden. Het aanpakken van de verkeerssituatie rond de doorgaande route Noordervaart is belangrijk voor de ontwikkeling van het centrumgebied van Stompetoren als verblijfsgebied. Een goede busverbinding is een blijvend aandachtspunt. Wonen, voorzieningen en sociale structuur De provincie gaat in het Nationaal Landschap uit van opvang van de eigen behoefte als gevolg van natuurlijke aanwas. Woningbouw moet in de toekomst op beperkte schaal en gefaseerd mogelijk blijven. Woningbouw zal zorgvuldig moeten plaatsvinden, rekening houdend met de landschappelijke context. Het gebied dreigt te vergrijzen. De voorzieningen in de dorpen staan onder druk, het draagvlak wordt steeds kleiner. Het in stand houden van voorzieningen is een punt van zorg. Afnemende draagvlakken vragen om creatieve oplossingen De gemeente heeft een krachtig antwoord nodig om aan deze neerwaartse spiraal een halt toe te roepen. AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER

6 VISIE Ontwikkeling Stompetoren tot nu toe 1639 kruispuntdorp Stompetoren 1639 gesticht/ op de kaart Kruispunt Oterlekerweg en Noordervaart Grote Kerk Grote Kerk op groene voet vormt dorpsanker aan de brug over de Noordervaart Ontwikkeling kern aan zuidkant Noordervaart De Grote Kerk vormt samen met een reeks Burgerkorrels aan de zuidkant van de vaart de oude kern Burgerkorrels bestaan uit grote tuinen en rijke architectuur Melkfabriek belangrijk voor ontwikkeling dorp 6 AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER 2009

7 Ontwikkeling kern aan noordkant Noordervaart Ontwikkeling langs de wegen Aantal Ruime Burgerkorrels aan noordkant vaart Aantal Kleine Burgerkorrels langs Oterlekerweg Bouw in verschillende periodes, verschillende architectuur stijlen in het dorp te vinden, geen tijdsdiepte Schaalsprong: woonwijken 2e helft vorige eeuw Van groei naar planmatige uitbreiding Wijken ruim en groen opgezet, niet dorps, niet specifiek voor de Schermer Oorspronkelijke kern nooit een dorpshart tot ontwikkeling gekomen Twee gescheiden werelden: noord en zuidkant Identiteit Kruispuntdorp hervinden - DORPSBOUW Melkfabriek gesloten Functie en uiterlijk dorp opnieuw beschouwd: plek waar mensen uit de Schermer kunnen wonen, met voorzieningen. Nieuw dorpshart Zoeken naar oorspronkelijke identiteit, relatie tussen weerszijden vaart. Bij wijkopzet passende groene korrels Architectuur eigentijdsheid gewenst om elke ontwikkeling aan de tijdsdiepte van het dorp verder te bouwen Aansluiten op de Schermerse en dorpse identiteit Hoge ambitie voor kwaliteit die typisch is voor droogmakerijen GEEN STEDENBOUW MAAR DORPSBOUW AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER

8 Vitaal platteland In een plattelandsgemeente als de Schermer grijpen ruimtelijk, economisch en sociaal beleid in elkaar. Ook in de toekomst moet dit een leefbaar gebied blijven. Dit betekent het adequaat inspelen op veranderingen, zodat Schermer aantrekkelijk blijft om te leven, werken en genieten. Een vitaal platteland is ook voor de agrariërs belangrijk. Agrariërs beheren van oudsher het landschap. Leegloop danwel vergrijzing van het platteland vormt een ernstige bedreiging voor de leefbaarheid en dus voor het karakteristieke landschap. Er is ook behoefte aan nieuwe woningen. Wonen in Schermer betekent ook een bewuste keuze voor het wonen op het platteland, een keuze voor niet-binnenstedelijk wonen. Ruimte geven aan dit buiten wonen (in Stompetoren) kan een kwalitatieve impuls geven aan de leefbaarheid in het dorp zelf en in Schermer als geheel. Er is een spanningsveld tussen het behoud van het karakteristieke agrarische landschap en noodzakelijke ontwikkelingen die de leefbaarheid in het gebied versterken, zoals voldoende woningen en een goed voorzieningenpeil. Om de vitaliteit van het platteland te behouden betekent dit dat er strategische keuzes gemaakt moeten worden. Zowel in de landbouw als in het voorzieningenpakket vindt schaalvergroting plaats: waren er vroeger nog voorzieningen in alle dorpen, nu zijn bijna alle winkels verdwenen. Er is in de hele gemeente nog maar een 1-uurs busverbinding, voor Schermerhorn en Stompetoren, en ook die staat onder druk. Schaalvergroting is een goede kans een sterke plattelandsgemeente te vormen (eventueel samen met soortgelijke buurgemeenten), die de belangen van het zeer waardevolle landschap te midden van de omringende stedelijke gebieden kan blijven behartigen. De keuze van Schermer is helder: er zijn gebieden waar geen ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk zijn, en gebieden waar deze ruimte er wel is. Stompetoren is het enige dorp waar deze ruimte nog feitelijk aanwezig is. Schermer kiest voor Stompetoren als centrumdorp, met een concentratie van voorzieningen en uitbreidingsmogelijkheden voor het wonen primair voor de eigen bevolking. Door schaalvergroting ontstaat er een betere kwaliteit voor het kerndorp, nu is er bijna niets meer. Om het voorzieningenpeil, het verenigingsleven, de school en het openbaar vervoer/bus weer op peil te brengen en te houden, zijn woningen nodig. Daarnaast heeft Schermer een aandeel in de realisering voor de regionale behoefte aan woningbouw, zoals neergelegd in de Regionale woonvisie Noord-Kennemerland. 8 AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER 2009

9 Het beleid van het geconcentreerd ruimte bieden voor woningbouw om zo het landschap te sparen en het voorzieningenniveau te handhaven en waar mogelijk te versterken is niet nieuw. Dit beleid is reeds vastgelegd in de Structuurvisie 2015 Kamers en linten, het hieruit voorvloeiende beeldkwaliteitsplan Schermer (2005), en het Masterplan Woningbouw ( ). Masterplan woningbouw De rode draad in de ontwikkeling van de woningbouw in de Schermer is, dat kwetsbare landschappelijke gebieden worden ontzien. In de oude randdorpen zijn alleen ontwikkelingen mogelijk als een bestaande functie binnen de bebouwde kom vervalt of vervallen is. In de polders zijn alleen ontwikkelingen mogelijk als agrarische bebouwing vrij komt. In dit geval is herbestemming van de gebouwen of vervanging van het volume bespreekbaar. Stompetoren en Schermerhorn vormen de stedelijke gebieden waar meer mogelijk is. Er is ook meer nodig, omdat deze dorpen zowel de groei van het eigen dorp als het omliggende landelijke gebied op moeten vangen. Daarnaast hebben ze een belangrijke functie als concentratie van voorzieningen. Schermerhorn heeft nauwelijks uitbreidingsruimte. Voor alle leeftijdgroepen in Schermer geldt dat zij graag in de eigen gemeente willen wonen. Het woningaanbod dient hier in te voorzien: woningen voor jonge starters, voor gezinnen en voor ouderen. Schermer is een aantrekkelijke woongemeente wanneer het leven op het platteland betreft (niet binnenstedelijk wonen). De bereidheid om wat grotere afstand naar het werk af te leggen is groot als daardoor op een rustige groene plek geleefd kan worden. Dit speelt met name voor gezinnen met kinderen. Het woningaanbod zal hierop moeten inspelen: in Stompetoren-west is ruimte om 40 à 50 woningen per jaar over een periode van 12 jaar te realiseren. Voorwaarde is de aanwezigheid van een minimaal voorzieningenniveau, zoals een winkel, een school en een vorm van openbaar vervoer. Versterking van de voorzieningenstructuur en woningbouw zijn met elkaar verweven. Structuurvisie Kamers en Linten Structuurvisie 2015 kamers en linten Het gemeentelijk beleid is gericht op behoud en versterking van de landschappelijke-, cultuurhistorische en natuurwaarden in Schermer, waarbij (1) de landbouw duurzaam met deze waarden wordt verweven, (2) het gebied in belangrijke mate recreatief medegebruikt kan worden en (3) er beperkt mogelijkheden zijn voor woningbouw (Ruimte voor Ruimte). Hierbij wordt rekening gehouden met de duidelijke verschillen tussen het veenweidegebied en de droogmakerijen. AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER

10 Kamers en linten" verwijst naar de historische stedenbouwkundige en landschappelijke structuur die bepalend is voor het aanzien van de gemeente van nu en bepalend voor het aanzien van de gemeente van morgen. Het concept maakt nieuwe ontwikkelingen mogelijk binnen de historisch gegroeide landschappelijke context. De kamers verwijzen naar het rationele verkavelingspatroon van de droogmakerij, de boerenerven met kavelbeplanting en de droogmakerijdorpen Stompetoren en Zuidschermer. De linten verwijzen naar de langgerekte structurerende hoofdassen als de Noordervaart en de Zuidervaart, het grillige dijklint langs de overgang tussen droogmakerij en veenweidegebied en de dijkdorpen Grootschermer, Schermerhorn, Driehuizen en Oterleek. Met het concept Kamers en Linten willen wij nieuwe ontwikkelingen inpassen in het concept van "de Kamer" of in het concept van "het Lint". Dat kan op het niveau van de uitbreiding van een (agrarisch) bedrijf tot op het niveau van nieuwbouw van één of meer woningen. Hoe moet het dorp Stompetoren er in de toekomst uitzien? In de toekomst kan Stompetoren zich symmetrisch rond de Oterlekerweg ( en de kerk in de Zichtlijn) ontwikkelen. De vorm is zowel geïnspireerd op de regelmatige verkaveling van de droogmakerij als op de vierkante basisvorm van het boerenerf. De kern bestaat dan uit een nieuwe kamer, omzoomd door een groenzone. De Noordervaart (weg én watergang), de Oterlekerweg en de kerk zijn de ruimtelijke dragers van het dorp. Door ze binnen de groenzone te brengen ontstaat onderlinge samenhang, die nog versterkt kan worden door de voorzieningen een plaats te geven in de zone aan weerszijden van de Noordervaart en de Oterlekerweg. Groene dorpsrand. De groenzone is ook een logische aanleiding voor een duurzaam veilige inrichting door de dorpsentrees te voorzien van rotondes en de Noordervaart en de Oterlekerweg binnenskamers in te richten als verblijfsstraten. De nieuwbouw aan de oostzijde van Stompetoren is bijna afgerond. De woningbouwmogelijkheden liggen aan de westzijde van de kern en beslaan een oppervlakte van 28 ha. Bebouwing van het huidige sportcomplex is mogelijk, mits binnen de contour van de groenzone een plaats voor een nieuw sportcomplex gevonden wordt. 10 AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER 2009

11 Ruimtelijke kwaliteit Voor ontwikkelingen in de dorpen en in het buitengebied zijn de richtlijnen van het Beeldkwaliteitsplan belangrijk (vastgesteld in de Raad d.d ). De uitgangspunten van het Beeldkwaliteitsplan zijn doorgezet in Stompetoren-west. Deze gebiedseigen structuur is de bouwsteen voor de ontwikkeling van landschappelijk bouwen dat logisch aansluit op de omgeving. Impressie van het nieuwe dorpshart van Stompetoren, de Oterlekerweg als verblijfs gebied Samenhang herstructurering dorpshart en ontwikkeling West Op basis van de door de raad in December 2007 vastgestelde Nota van Uitgangspunten en Randvoorwaarden is een stedenbouwkundig plan voor een nieuw dorpshart van Stompetoren ontwikkeld. Doel is het gehele gebied een nieuwe invulling te geven waarin alle publieks en maatschappelijke functies worden samengebracht zodat een aantrekkelijk verblijfsgebied ontstaat. Behoud en versterking van de voorzieningen in de hoofdkern zijn van groot belang voor een gezonde en evenwichtige ontwikkeling van de gemeente. De plannen voor het dorpshart en voor West hebben een samenhang. De uitplaatsing van het sportcomplex naar West, nieuwe woningen in West, de grootte van de school (en eventueel de ontwikkeling van een brede school) en de mogelijke stichting van een buurtsuper (op basis van gesprekken met een retailer), zijn van elkaar afhankelijk. Het is daarom belangrijk dat de locatie Stompetoren-west in de provinciale structuurvisie als bebouwd gebied wordt aangeduid. Het beeldkwaliteitplan biedt een strategie om binnen en buiten de bebouwde kom van de kernen in Schermer nieuwe ontwikkelingen mogelijk te maken. Daarbij gaat het beeldkwaliteitplan uit van de zogenoemde korrelstrategie. Per bebouwingsstructuur zullen de verschillende korrels in andere samenstelling en met andere eigenschappen voorkomen. Om deze soms subtiele verschillen te behouden worden de verschillende bebouwingsstructuren onderzocht op kenmerken die specifiek zijn voor hun korrels en hun locatie. Deze worden in criteria voor beeldkwaliteit vertaald. Deze kenmerken geven vervolgens een eigen kleur aan de algemene korrels die als bouwstenen voor uitbreiding zullen dienen. Per bebouwingsstructuur wordt een strategie voor ontwikkeling beschreven. Deze heeft het passend in de landschappelijke en dorpse context verder groeien van de bebouwingsstructuur als uitgangspunt. Op de bij het beeldkwaliteitplan behorende zoneringskaart is aangegeven waar de beschreven strategie voor ontwikkeling plaats kan vinden en met welk type korrel als bouwsteen. Per kern is een strategie ontwikkeld. Daarbij zijn de plaatselijke kenmerken en kwaliteiten als uitgangspunt genomen. De kaart geeft potentiële bouwlocaties aan, de gemeente kiest uiteindelijk zelf waar en wanneer er ontwikkeld wordt. Deze beeldkwaliteitskaart is vertaald naar de specifieke locatie Stompetoren-West (zie blz. 14, 15). AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER

12 DOORKIJK NAAR STOMPETOREN-WEST 12 AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER 2009

13 Inspiratie Groene rand van het dorp Patroon en openheid van de droogmakerij Aanhaken op de bestaande structuur Buitenplaatsen Molens en molengangen AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER

14 Beeldkwaliteit Stompetoren-west Met het oog op beeldkwaliteit en ruimtelijke kwaliteit zijn de drie belangrijkste kenmerken voor de ontwikkeling Stompetoren-west: 1. Aanhaken op de bestaande structuur van het dorp In samenhang met herstructurering en revitalisering dorpshart Aansluiten op dorpsas Oterlekerweg Ruimte voor te verplaatsen sportvelden Relatie oost-west en centrum versterken Bijdrage aan verbetering verkeersstructuur dorp 2. De oorspronkelijke kavelstructuur is zichtbaar en voelbaar in de buurt Relatie met landschap handhaven Slotenpatroon is leidend 3. De uitbreiding krijgt een bijzondere, groene rand Afstand tot boerderijen Noordervaart Aandacht voor molenbiotoop Subtiele overgang dorp-landschap Conclusie Stompetoren-west: leefbaar en landschappelijk Voorziet in een behoefte Gefaseerd vanaf 2014 Niet concurrerend voor anderen Is een kans voor het versterken van de leefbaarheid van de hele gemeente Schermer en het dorp Stompetoren Schets beeldkwaliteit Stompetoren-west juni 2008>> 14 AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER 2009

15 AMBITIEDOCUMENT STOMPETOREN-WEST - OKTOBER

16 COLOFON HzA stedebouw & landschap Postbus EA HOORN telefoon: web: