A (zie toelichting in bijlage)

Transcriptie

1 Energielabel gebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden A (zie toelichting in bijlage) Weinig besparingsmogelijkheden Dit gebouw Labelklasse maakt vergelijking met gebouwen met overeenkomstige samenstelling mogelijk. Kelvinstraat 5, Leeuwarden Kantoorfunctie (zie de bijlage voor de samenstelling) Straat (zie bijlage) Gebruiksoppervlak Naam adviseur Adviesbedrijf Kelvinstraat M.M. den Ouden Ecocert Nummer/toevoeging Opnamedatum Examennummer Inschrijfnummer /07 Postcode Energielabel geldig tot Handtekening KvK-nummer 891AN Woonplaats m Afmeldnummer Leeuwarden Volgnummer gebouw Energielabel op basis van een ander representatief gebouw of gebouwdeel? nee Adres representatief gebouw of gebouwdeel: Standaard energiegebruik voor dit gebouw Energiegebruik per vierkante meter maakt vergelijking met andere gebouwen mogelijk. - Het standaard energiegebruik van dit gebouw is de hoeveelheid energie die jaarlijks nodig is voor verwarming, gebouwkoeling, de productie van warm tapwater, ventilatie en verlichting (exclusief apparatuur die geen deel uitmaakt van de klimaat- en verlichtingsinstallaties). - Bij de berekening wordt uitgegaan van het gemiddelde Nederlandse klimaat, een gemiddelde bezettingsgraad van het gebouw en een gemiddeld gebruikersgedrag. 537,1 MJ/m (megajoules) 9,3 kg/m (CO -emissie) - Het standaard energiegebruik per jaar wordt uitgedrukt in de eenheid megajoules per vierkante meter gebruiksoppervlakte (MJ/m ), dit wordt uitgesplitst naar elektriciteit 3 1,3 kwh/m 3 (kwh/m ), gas (m /m ) en warmte (GJ/m ). (elektriciteit) 9,7 m /m - De CO-emissie per jaar als gevolg van het standaard energiegebruik wordt uitgedrukt in kilogram per vierkante meter gebruiksoppervlakte (kg/m ). (gas) 0 GJ/m (warmte)

2 Advies voor dit gebouw Een goed moment om energiebesparende maatregelen te treffen is tijdens het uitvoeren van (groot)onderhoud of een renovatie. De kosten van de energiebesparende maatregelen zullen dan lager zijn. Via kunt u een indicatie krijgen hoeveel onderstaande maatregelen kosten en wat zij opleveren aan energiebesparing. U kunt ook een advies op maat aanvragen, speciaal op uw situatie afgestemd (maatwerkadvies). De adviseur zet op een rij hoe u energie kunt besparen, hoeveel u daarvoor moet investeren en op welke termijn u de investering kunt terugverdienen. In de praktijk blijkt dat aanvragers van het energielabel dit vaak combineren met een maatwerkadvies. Het merendeel van de bedrijven en organisaties in Nederland valt direct onder het Activiteitenbesluit. Bij een jaarlijks energiegebruik van meer dan kwh elektriciteit en/of m3 aeq (aardgasequivalenten) dienen ze alle mogelijke energiebesparende maatregelen te treffen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder. Mogelijk zijn een aantal geadviseerde maatregelen verplicht in het kader van het Activiteitenbesluit. Op vindt u (een link met) meer informatie over het Activiteitenbesluit. De volgende verbetermaatregelen kunnen voor dit gebouw van belang zijn: Toepassing van HR++glas. Zonwering aanbrengen. Toepassing van veegschakeling en/of dagschakeling en/of aanwezigheidsdetectie. Toepassing van kierdichting. HR++glas Zonwering Energiezuinige schakeling Kierdichting Sommige energiebesparende maatregelen kunnen gelijktijdig op het energielabel genoemd worden, terwijl slechts één van de maatregelen zinvol is om uit te voeren. Bijvoorbeeld bij HR-107 ketel en warmtepomp voor verwarming. U kunt hieruit een keuze maken. Een maatwerkadvies kan u hierbij helpen.

3 BIJLAGE Toelichting gebruiksoppervlakte De gebruiksoppervlakte is dat deel van de vloeroppervlakte dat direct gericht is op het gebruik van het gebouw of van afzonderlijke delen van het gebouw. De niet-dragende binnenwanden spelen bij de bepaling geen rol. De oppervlakte zal afwijken van Bruto vloeroppervlakte (BVO), Netto vloeropperlak (NVO) en Verhuurbare Vloeroppervlakte (VVO). De volledige definitie voor de bepaling van de oppervlakte is vastgelegd in de NEN 580. Een gebouw kan één of meerdere gebruiksfuncties hebben. De volgende gebruiksfuncties kunnen voorkomen: bijeenkomstgebouw-, celgebouw-, gezondheidsgebouw- (klinisch of niet-klinisch, kantoor-, logiesgebouw-, onderwijsgebouw-, sportgebouw-, en winkelfunctie. Dit gebouw heeft de volgende samenstelling aan gebruiksfuncties. Samenstelling/functie Percentage Kantoorfunctie 94 % Bijeenkomstfunctie 6 % Energielabelklasse Voor dit gebouw is de energieprestatie bepaald. Dit getal wordt vertaald naar een energielabelklasse die aangeeft hoe energiezuinig uw gebouw is. De energielabelklasse wordt weergegeven met een letter en kleur in onderstaande balk. De energielabelklasse wordt bij de basismethodiek uitgedrukt in de energie-index (EI), bij de gedetailleerde methodiek wordt deze uitgedrukt in de E P;tot /E P;adm;tot;nbwaarde (E/E). A 0,84 (EI) Is het energielabel voor dit gebouw opgenomen met de basismethodiek, dan krijgt het gebouw een energielabelklasse in de range G tot en met A. De basismethodiek wordt vooral gebruikt bij bestaande gebouwen. Is het energielabel voor dit gebouw opgenomen met de gedetailleerde methodiek, dan krijgt het gebouw een energielabelklasse in de range B tot en met A++++. De gedetailleerde methodiek wordt vooral gebruikt bij nieuwbouw en bestaande gebouwen die grondig gerenoveerd zijn (tot bijna nieuwbouw niveau). Het energielabel wordt berekend op basis van de energieprestatie van de bouwkundige eigenschappen en de gebouwgebonden installaties. De berekening houdt rekening met het gemiddelde Nederlandse klimaat, een gemiddelde bezettingsgraad en gemiddeld gebruikersgedrag.

4 BIJLAGE Disclaimer De op het energielabel voorgestelde maatregelen zijn in de meeste gevallen kosteneffectief of kunnen dit binnen de geldigheidsduur van het energielabel worden. Of de genoemde maatregelen daadwerkelijk verantwoord toegepast kunnen worden uit oogpunt van bijvoorbeeld binnenmilieu, comfort, technische mogelijkheden, gezondheid, kosteneffectiviteit en dergelijke is afhankelijk van de huidige specifieke eigenschappen van dit gebouw. U kunt hierover nader advies inwinnen bij uw adviseur. Het energielabel geeft inzicht in het gestandaardiseerd gebouwgebonden energiegebruik en niet in het daadwerkelijke energiegebruik van de gebruikers van dit gebouw. Daarom komt het jaarlijks energiegebruik op het energielabel wellicht niet overeen met de informatie op de jaarlijkse energierekening van dit gebouw. Alleen een volledig ingevuld energielabel is rechtsgeldig.

5 ENERGIELABEL BIJLAGE Kelvinstraat 5, Leeuwarden Adres Kelvinstraat 5 891AN Leeuwarden Opdrachtgever IFF Vastgoed Van Beresteijnstraat B 9641AB Veendam T W

6 ENERGIELABEL BIJLAGE Kelvinstraat 5, Leeuwarden Kelvinstraat 5 891AN Leeuwarden Het energielabel geeft de energetische kwaliteit van een gebouw aan met een letter. A staat voor zeer energiezuinig, G staat voor zeer energie onzuinig. Met behulp van het energielabel kunnen alle soorten gebouwen op energetisch gebied met elkaar worden vergeleken. Ongeacht het type, de grootte, de functie of het daadwerkelijke verbruik. Het energielabel is verplicht bij verhuur en verkoop van gebouwen en is 10 jaar geldig. Bij publiekstoegankelijke gebouwen groter dan 50 m² dient het energielabel op een zichtbare plaatst te worden bevestigd. Opname datum 1 september 016 Bouwjaar 1988 Renovatiejaar Niet van toepassing SBI code 8 Gebruiksoppervlakte 1.456,0 m² Bijzonderheden Geen bijzonderheden Energielabel A Energie-Index 0,84 CO uitstoot kilogram per jaar Opdrachtgever IFF Vastgoed Dhr. H. Hoekstra Adviesbureau Ecocert BV Van Beresteijnstraat B 9641AB Veendam Telefoon Mail info@ecocert.nl Adviseur Dhr. M.M. den Ouden SKW /1 Energielabel bijlage

7 ENERGIELABEL BIJLAGE Kelvinstraat 5, Leeuwarden De letter op het energielabel komt tot stand door de onderliggende energie-index. Deze wordt bepaald aan de hand van een berekeningsmethode welke is gebaseerd op een uitgebreid aantal eigenschappen het gebouw welke met isolatie, installaties en verbruik te maken hebben. Onder andere de aanwezige isolatiematerialen, de installaties, de oriëntatie en oppervlakten. De uitgangspunten waarop het energielabel voor uw gebouw is gebaseerd staan hieronder. 1. Bepaling energie-index en energielabel Het energielabel is opgenomen volgens de huidige methodiek voor bestaande bouw, het gebouw valt in de energielabelklasse G t/m A. Nieuwbouw of naar nieuwbouw niveau gerenoveerde gebouwen van maximaal 10 jaar oud worden opgenomen volgens een andere methodiek. Daar loopt de classificering van in de range B t/m A++++. Dit kan verwarrend zijn omdat sommige gebouwen welke in het verleden een A++ label toegekend hebben gekregen binnen de huidige methodiek niet verder komen dan label A. In onderstaand overzicht staan de klassen weergegeven in de huidige methodiek en in de methodiek voor nieuwbouw. Bepaling klassen energielabel methodiek bestaande bouw G F E D C B A A+ A++ A+++ A++++ >1,75 1,75 1,60 1,59-1,46 1,45-1,31 1,30-1,16 1,15-1,06 <1,05 Bepaling klassen energielabel methodiek nieuwbouw G F E D C B A A+ A++ A+++ A++++ >1,35 1,35-1,15 1,14-1,00 0,99-0,65 0,64-0,30 <0,30. Bouwkundige constructies Gevels, ramen, vloeren, daken en deuren zijn allemaal bouwkundige constructies. De isolatiewaarde van een constructie bepaalt voor een aanzienlijk deel hoeveel warmte uit het gebouw naar buiten kan ontsnappen. Bij een hogere isolatiewaarde is minder verwarmingsenergie nodig. De Rc-waarde wordt gebruikt voor dichte constructies: hoe hoger de Rc-waarde, hoe hoger de isolatiegraad. Voor ramen wordt de U-waarde gehanteerd: hoe lager de U- waarde, hoe hoger de isolatiegraad. De ZTA-waarde staat voor het percentage zonlicht dat door een raam naar binnen kan komen. Constructie Type Rc [m K/W] U [W/m K] Wand 1989 Wand,00 Vloer Vloer 1,30 Deur Deur 0,1 Raam spouwglas Raam,90 70 Raam HR++ Raam 1,80 60 Deur is Deur 0,33 Dak Dak 3,00 ZTA [%] Energielabel bijlage 3

8 Constructie Beslissingen Wand Bouwperiode Vloer 0 Bouwperiode Deur D01 Deur Raam spouwglas Hout of kunststof Dubbel glas zonder coating Raam HR++ Hout of kunststof HR++ glas Deur is D0 Geisoleerde deur Dak 110 De gegevens zijn tot stand gekomen op basis van analyse van de tekeningen, gebouwgegevens en een inspectieronde op locatie. Er is non-destructief onderzoek uitgevoerd, de isolatiewaarden zijn bepaald aan de hand van het ISSO beslisdiagram. Wanneer we de feitelijke isolatiewaarde niet hebben kunnen achterhalen dan zijn er aannames gedaan op basis van het bouwjaar en eventuele andere waarnemingen. In geval van twijfel kan aanvullend destructief onderzoek worden aanbevolen. 3. Klimaatinstallatie(s) Klimaatinstallaties hebben als taak het gebouw behaaglijk te houden zonder veel energie te verbruiken. De kwaliteit van de klimaatinstallaties bepaalt voor een belangrijk deel uw energieverbruik. Voor dit energieonderzoek is het gebouw in één of meerdere energiesectoren verdeeld. Elke energiesector is aangesloten op een klimaatinstallatie. Denk hierbij aan installaties voor ventilatie, koeling, verwarming, tapwater en eventueel zonne-energie. Klimaatinstallatie Opp. [m ] Vent Verw. Koeling Tapw. Bev. Zon. Installatie ,0 Mechanische afzuiging X X X Ventilatievoorzieningen Klimaatinstallatie Systeem Voorziening in gevel Warmteterugwinning Installatie 1 Mechanische afzuiging Ventilatieroosters Geen Ruimteverwarming Klimaatinstallatie Opwekking Distributie Pompregeling Installatie 1 HR107 ketel Water Zonder reg./anders Ruimtekoeling Klimaatinstallatie Opwekking Distributie Pompregeling Installatie 1 Geen koeling Warm tapwater Klimaatinstallatie Opwekking Distributie Installatie 1 Elektrische boiler Tappunten binnen 3 meter Bevochtiging Klimaatinstallatie Installatie 1 Zonne energie Klimaatinstallatie - Systeem Distributie Vochtterugw. Geen bevochtiging Opp. [m ] Systeem Specificatie Energielabel bijlage 4

9 4. Energiesector(en) Energiesectoren zijn groepen van ruimtes in het gebouw. Een gebouw kan worden onderverdeeld in één of meerdere sectoren. In een energiesector komt alles samen. Elke sector heeft zijn eigen gebruiksfuncties, is aangesloten op een klimaatinstallatie, heeft diverse bouwkundige constructies en oppervlakten, apparaten en verlichting. Organisatie en gebruik Energiesector Opp. [m ] Gebruiksfunctie 1.371,0 Kantoorfunctie 85,0 Bijeenkomst Energiesector Weken/jaar Dagen/week Uren/dag Onderbreking Sector tot uur geen Energiesector Tijdens gebruik verwarming [ C] Buiten gebruik verwarming [ C] Sector 1 1,0 15,0 4,0 Tijdens gebruik koeling [ C] Afmetingen en constructies Opp [m ] Constructie Oriëntatie Begrenzing Energiesector Sector 1 141,8 Wand 1989 Zuid-Oost Buitenlucht 3, Raam spouwglas Zuid-Oost Buitenlucht 4,5 Deur Zuid-Oost Buitenlucht 174,1 Wand 1989 Noord-West Buitenlucht 5,8 Raam spouwglas Noord-West Buitenlucht 00,5 Wand 1989 Noord-Oost Buitenlucht 17,4 Deur is Noord-Oost Buitenlucht 4,5 Deur Noord-Oost Buitenlucht 17,4 Wand 1989 Zuid-West Buitenlucht 53,9 Raam spouwglas Zuid-West Buitenlucht,3 Deur Zuid-West Buitenlucht 8,6 Raam HR++ Zuid-West Buitenlucht 78,0 Vloer Horizontaal Kruipruimte 78,0 Dak Horizontaal Buitenlucht Klimatisering Energiesector Systeem Natuurlijke ventilatie [-/h] Mechanische ventilatie [-/h] Sector 1 Mechanische afzuiging,00 (0,00) 1,50 (0,00) Geen Warmteterugwinning Opgestelde apparatuur Energiesector Apparaat Type Jaarlijks verbruik Sector 1 Apparatuur divers Elektrisch apparaat 5,0 W/m (tijdens gebruik) Verlichting Energiesector Verlichtingsgroep Perc. sector Vermogen Regeling Sector 1 Verlichting divers 100,0 % 11, W/m Vertrek Energielabel bijlage 5

10 AANDACHTSPUNTEN & VERBETERMAATREGELEN Schimmelvorming en vocht Wees attent op schimmelplekken aan de binnenzijde van het gebouw. Schimmelgroei komt vaak voor in hoeken aan de boven- of onderzijde van de gevels. Als dit optreedt, is het gebouw mogelijk vocht- en ventilatietechnisch matig van kwaliteit. Ook kan het zijn dat het gebruikersgedrag een rol speelt, doordat de ventilatie- openingen zijn afgeplakt of de mechanische afzuiging regelmatig wordt uitgezet. Bij het treffen van maatregelen dient men rekening te houden met eventuele vochtproblemen. Dit geldt vooral voor de energiebesparende maatregelen die indirect de ventilatie beperken. Veel vochtproblemen worden veroorzaakt door de matige werking van het ventilatiesysteem. De volgende punten zijn daarbij van belang: Zijn er voldoende natuurlijke en mechanische ventilatievoorzieningen? Werkt, indien aanwezig, de mechanische afzuiging naar behoren? Zorgen de ventilatievoorzieningen niet voor tochtklachten? Isolatie Isolerende maatregelen hebben invloed op de warmtestromen in een gebouw. Deze warmtestromen beïnvloeden op hun beurt het comfort en binnenklimaat. De ventilatiestromen en de vochthuishouding maken ook deel uit van het binnenklimaat. Veranderingen in isolatie (mogelijk in combinatie met kierdichting) staan daarom niet op zichzelf, maar kunnen positieve of negatieve consequenties hebben. De maatregelen dienen altijd integraal te worden beoordeeld. Isolatiemaatregelen kunnen de akoestische kwaliteit van een constructie verbeteren, daarnaast neemt de brandwerendheid toe. Spouwmuurisolatie Het aanbrengen van isolatie in de spouw (ruimte tussen de binnen- en buitenmuur). Dit kunnen isolerende korrels, wol vlokken of schuimen zijn die via boorgaten in het buitenblad van de spouw worden ingespoten De geluidwering van de gevel wordt beter. Door het dichten van de kieren en naden komt er minder geluid naar binnen. Laat deze maatregel altijd uitvoeren door een gecertificeerd spouwmuur- isolatiebedrijf. De spouw mag niet te smal en niet te vervuild zijn. Dit kan alleen maar worden vastgesteld door een gespecialiseerd bedrijf. Vraag altijd of het isolatiebedrijf eerst wil controleren of de spouw geschikt is voor spouwmuurisolatie. De buitengevel moet damp open zijn. Dat bekent dat in de buitengevel geen geglazuurde stenen of (bepaalde) strengpers stenen zijn gebruikt. Laat dit ook controleren door het isolatiebedrijf. Isolatie binnenmuren Het aanbrengen van isolatie aan de binnenzijde van de gevel. Dit gebeurt vaak wanneer spouwmuurisolatie niet mogelijk is of bij oudere gebouwen zonder spouwmuur. Het comfort van het gebouw gaat omhoog omdat de gevel aan de binnenzijde minder koud wordt en omdat er minder warmte verloren gaat door kieren en naden. Breng tussen de afwerkplaat en de isolatie een dampremmende folie aan. Als dit niet of onjuist gebeurt, kan in de gevelconstructie inwendige condensatie ontstaan, met alle (vocht)problemen van dien. Maak de buitengevel waterafstotend door deze te impregneren om vochtdoorslag te voorkomen. Besef dat door het toepassen van deze maatregel de binnenruimte kleiner wordt. Voordeel hierbij is dat leidingwerk e.d. kan worden weggewerkt in de voorzetwand. Wanneer de ruimtebeperking een probleem veroorzaakt kan PIR-plaat worden gebruikt. PIR-plaat heeft een hoge Rc-waarde waardoor een geringere dikte kan worden gebruikt dan met bijvoorbeeld polystyreen of wol. Energielabel bijlage 6

11 Dakisolatie binnen en buiten Het aanbrengen van isolatie aan de binnenzijde van het hellende dak. Het comfort gaat omhoog omdat het dak aan de binnenzijde minder koud wordt en omdat er minder warmte verloren gaat door kieren en naden. De geluidwering van het dak wordt beter. Door het dichten van de kieren en naden komt er minder geluid naar binnen. Breng tussen de afwerkplaat/plafond en de isolatie een dampremmende folie aan. Als dit niet of onjuist gebeurt, kan in de dakconstructie inwendige condensatie ontstaan, met mogelijk (vocht)problemen als gevolg. Controleer of er nog genoeg ventilatievoorzieningen aanwezig zijn. Is in iedere ruimte een klepraam of afzuiging aanwezig? De kieren en naden worden namelijk dicht gemaakt. Het aanbrengen van isolatie aan de buitenzijde van de constructie, waarna deze wordt voorzien van dakbedekking (dakpannen of een nieuwe bitumineuze laag). Warmtelekken zoals dakdoorvoeren en schoorstenen worden ingepakt en geïsoleerd. Hierdoor daalt de kans op condensatie of neemt zelfs af tot nul. De geluidwering kan beter worden, vooral bij een hellend dak. Door het dichten van de kieren en naden komt er minder geluid naar binnen. Vloerisolatie Het isoleren van de vloer aan de onderzijde met isolatieplaten of isolatieschuim. Het comfort gaat omhoog. De kieren van de vloer waardoor nu nog vocht en koude lucht het gebouw binnenkomen, worden gedicht. De randen van de vloer worden minder koud. Hierdoor neemt de kans op schimmel af. Het toepassen van isolatie aan de onderzijde vergt geen ruimte in vertrekken of aanpassingen van deuren en kozijnen. Isolerende beglazing Het is mogelijk dat ramen voorzien van enkel glas een onbehaaglijke situatie opleveren door koudeval. De kans op comfortklachten wordt groter naarmate ramen hoger zijn (oude gebouwen) of bij het ontbreken van een radiator onder het raam. In dat geval is dus nadrukkelijk verbetering te verwachten wanneer er isolerende beglazing wordt aangebracht. Het vervangen van het bestaande (enkele) glas door HR++ glas. Of alleen het glas wordt vervangen, of het glas inclusief het kozijn. Deze overweging is afhankelijk van de staat van uw kozijnen. Het comfort gaat omhoog omdat er geen koude lucht of straling meer van het raam afkomt en er nauwelijks nog condensatie optreedt op het glas. Het comfort gaat verder omhoog doordat de ventilatieverliezen door kieren en naden afnemen. Dit is vooral het geval bij kozijnvervanging. De geluidwering wordt beter doordat HR++glas beter isoleert dan enkel glas en doordat minder geluid van buiten naar binnen komt door kieren en naden. Ook dit is vooral het geval bij kozijnvervanging. Vernieuwing van beglazing kan als aanleiding gebruikt worden om ook ventilatieroosters in het glas aan te brengen Kierdichting Het dichten van kieren en naden in het gebouw. Deze komen voor bij de aansluitingen van kozijnen op muren maar ook bij aansluitingen tussen bouwdelen onderling, bijvoorbeeld tussen de gevel en de dakaansluiting. Het comfort kan omhoog gaan doordat ventilatieverliezen door kieren en naden afnemen. Het comfort kan nog verder omhoog gaan als het kieren en naden betreft die aan de kruipruimte grenzen. Dit voorkomt dat vochtige lucht het gebouw binnenkomt. De geluidswering van het gebouw kan omhoog gaan doordat geluid niet meer zo makkelijk naar binnen kan komen. Energielabel bijlage 7

12 Verwarmingsketels De levensduur van een CV ketel ligt tussen de 15 en 0 jaar. Wanneer een ketel ouder is dan 15 jaar is ketelvervanging zinvol. Dit levert niet alleen een directe besparing op maar mogelijk ook kostenbesparingen in het onderhoud van de ketel. Het is raadzaam om uw meerjaren onderhoudsplan door de spreken met de energieadviseur. Er zijn drie typen hoog rendement (HR)-verwarmingsketels: type HR100, HR104 en HR107. Deze laatste is het energiezuinigst en worden momenteel eigenlijk altijd standaard geplaatst. Een HR ketel is te herkennen aan de sticker op het toestel en aan de condens afvoer. Voor een optimaal rendement van de HR ketel is een goede regeling van de temperatuur van het CV water van groot belang. In de praktijk houdt dit in dat de aanvoertemperatuur niet of alleen op de koudere dagen boven de 70 C uit mag komen. Warmtepomp Een verwarmingsinstallatie die gebruik maakt van warmte uit de omgeving (buitenlucht, ventilatielucht uit gebouwen, oppervlaktewater, bodemwater of afvalwarmte van de industrie). De warmtepomp brengt deze warmte, met toevoeging van slechts een geringe hoeveelheid elektriciteit, op een bruikbaar temperatuurniveau voor ruimte- en tapwaterverwarming. Het is een hele efficiënte manier om warmte op te wekken. In combinatie met een systeem voor lage temperatuurverwarming neemt het comfort van het gebouw aanzienlijk toe. Een warmtepomp heeft altijd een warmtebron nodig in de vorm van buitenlucht, de bodem of een watervoerende laag in de bodem. Deze moet beschikbaar zijn. Een warmtepomp moet altijd worden gecombineerd met een systeem voor lage temperatuurverwarming, dit werkt enkel in een zeer goed geïsoleerd gebouw. Een warmtepomp moet trillingsvrij worden opgesteld om geluidsoverlast te voorkomen. Lage temperatuurverwarming Een systeem voor laag temperatuurverwarming (LTV) bestaat uit vloerverwarming, wandverwarming en/of vergrote radiatoren en een CV-ketel die water levert op een relatief lage aanvoertemperatuur (maximaal 55 C of lager). De lage aanvoertemperatuur bespaart energie en vloer- en wandverwarming verhogen het comfort. Leidingisolatie Het aanbrengen van isolatie om leidingen die door onverwarmde ruimtes lopen, zoals garages, zolders, kelders en kruipruimten. Leidingisolatie levert direct energiebesparing op. Deze maatregel kan eenvoudig worden uitgevoerd middels het aanbrengen van isolatiebuizen om de leidingen. Zonne-energie De zon gebruiken om in uw energiebehoefte te voorzien. Een mooie, duurzame en steeds rendabelere manier om in uw stroom en warmtevraag te voorzien. We maken onderscheid tussen thermische zonne-energie (warmte) en photovoltaische (PV) zonne-energie (stroom). Onder andere bomen, naastliggende gebouwen en schoorstenen kunnen de zonnestraling op een collector of PV-paneel belemmeren. Uiteraard moet de plaats van de collector of PVpaneel zo gekozen worden dat zonnestraling op de collector of PV-paneel zo gunstig mogelijk is en dat er zo weinig mogelijk schaduw op valt. Daarom wordt aanbevolen om collectoren of PV-panelen zo hoog mogelijk op het dak te plaatsen om optimaal gebruik te maken van zonlicht en -warmte. Tap- en verwarmingswater door de zon Een zonnecollector zet zonnewarmte om in warmte voor het bereiden van warm tapwater en verwarmingswater. Er zijn verschillende types op de markt: een standaard systeem met vacuümbuizen of vlakke platen in combinatie met een buffervat of een combi-zonneboiler. Let er bij het toepassen van een zonnecollector op dat een buffervat altijd een na verwarmer nodig heeft in de vorm van een combiketel of een ander toestel. Energielabel bijlage 8

13 Stroom door de zon PV-panelen wekken elektriciteit op uit zonlicht. Een PV-paneel bestaat uit meerdere aan elkaar gekoppelde PVcellen. Hoe hoog de elektriciteitsproductie per vierkante meter is, hangt af van het type zonnecel. Mono- of polykristallijn cellen leveren het meeste op. De huidige PV panelen gaan ongeveer 5 tot 30 jaar mee. Vaak wordt er 10 tot 15 jaar garantie op PV panelen gegeven met een opbrengstgarantie van 10 jaar. De bijbehorende omvormers gaan 1 tot 15 jaar mee. Deze kunnen relatief eenvoudig worden vervangen. De economische levensduur van PV panelen is 0 jaar en die van de omvormers 10 jaar, in de praktijk blijken zowel de panelen als de omvormer langer mee te gaan. Let er bij het toepassen van PV-panelen op dat deze op het dak moeten worden geplaatst en dat ze moeten worden aangesloten op het elektriciteitsnet met tussenkomst van een omvormer. Energie monitoring Door het installeren van meet- en analyseapparatuur kan real time in beeld worden gebracht hoeveel gas en stroom er wordt verbruikt en of dit verbruik afwijkt van het berekend verbruik. Door de meetgegevens te koppelen aan klimaatgegevens, gebruikersgedrag, processen, temperatuur, CO metingen en luchtvochtigheid wordt er een uitgebreide energie- en klimaatanalyse uitgevoerd. Op basis van deze gegevens kan er een aantrekkelijk besparingspotentieel worden doorgerekend. De ervaring leert dat enkel op basis van monitoring een basparing van 5% tot 10% kan worden gerealiseerd. Energielabel bijlage 9

14 WETTELIJKE BEPALINGEN Energielabel bij verkoop Het energielabel is verplicht bij verkoop van alle utiliteitsobjecten, bij bestaande bouw en bij nieuwbouw. Wanneer een gebouw van eigenaar wisselt zonder geldig geregistreerd energielabel dan kan de boete voor de leverende partij oplopen tot 0.50,- met terugwerkende kracht per 1 januari 015. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) voer momenteel controles uit. Energielabel bij verhuur Ook bij nieuwe verhuurovereenkomsten is de verhurende partij verplicht om het energielabel te overhandigen aan de huurder, hiervoor geldt hetzelfde boetesysteem als bij verkoop. Energielabel bevestigen Bij publiekstoegankelijke gebouwen en overheidsgebouwen groter dan 50 m² BVO moet het label zichtbaar worden bevestigd. Dit geldt voor onder andere winkels, sportscholen, banken, gemeentehuizen, cafés, restaurants, theaters, gemeentehuizen, scholen e.d. Ook hierop wordt momenteel gecontroleerd door de ILT. Voor welke gebouwen is het energielabel verplicht? Woningen Kantoorgebouwen Gezondheidsgebouwen (klinisch- en niet klinisch) Horeca (met en zonder overnachting) Bedrijfsverzamelgebouwen Bijeenkomstgebouwen (schouwburgen e.d.) Onderwijsgebouwen Sportgebouwen Winkels Voor welke gebouwen is het energielabel NIET verplicht? Gebouwen waar geen verwarmingsenergie wordt gebruikt Monumenten Kerken en moskeeën Gebouwen met industriefunctie (fabriekshallen e.d.) Gebouwen met een tijdelijke functie (< jaar) Woonboten Losstaande gebouwen kleiner dan 50 m² BVO Energielabel bijlage 10

15 Energielabel gebouw Afgegeven conform de Regeling energieprestatie gebouwen. Veel besparingsmogelijkheden A (zie toelichting in bijlage) Weinig besparingsmogelijkheden Dit gebouw Labelklasse maakt vergelijking met gebouwen met overeenkomstige samenstelling mogelijk. Kelvinstraat 5, Leeuwarden Kantoorfunctie (zie de bijlage voor de samenstelling) Straat (zie bijlage) Gebruiksoppervlak Naam adviseur Adviesbedrijf Kelvinstraat M.M. den Ouden Ecocert Nummer/toevoeging Opnamedatum Examennummer Inschrijfnummer /07 Postcode Energielabel geldig tot Handtekening KvK-nummer 891AN Woonplaats m Afmeldnummer Leeuwarden Volgnummer gebouw Energielabel op basis van een ander representatief gebouw of gebouwdeel? nee Adres representatief gebouw of gebouwdeel: Standaard energiegebruik voor dit gebouw Energiegebruik per vierkante meter maakt vergelijking met andere gebouwen mogelijk. - Het standaard energiegebruik van dit gebouw is de hoeveelheid energie die jaarlijks nodig is voor verwarming, gebouwkoeling, de productie van warm tapwater, ventilatie en verlichting (exclusief apparatuur die geen deel uitmaakt van de klimaat- en verlichtingsinstallaties). - Bij de berekening wordt uitgegaan van het gemiddelde Nederlandse klimaat, een gemiddelde bezettingsgraad van het gebouw en een gemiddeld gebruikersgedrag. 537,1 MJ/m (megajoules) 9,3 kg/m (CO -emissie) - Het standaard energiegebruik per jaar wordt uitgedrukt in de eenheid megajoules per vierkante meter gebruiksoppervlakte (MJ/m ), dit wordt uitgesplitst naar elektriciteit 3 1,3 kwh/m 3 (kwh/m ), gas (m /m ) en warmte (GJ/m ). (elektriciteit) 9,7 m /m - De CO-emissie per jaar als gevolg van het standaard energiegebruik wordt uitgedrukt in kilogram per vierkante meter gebruiksoppervlakte (kg/m ). (gas) 0 GJ/m (warmte)

16 Advies voor dit gebouw Een goed moment om energiebesparende maatregelen te treffen is tijdens het uitvoeren van (groot)onderhoud of een renovatie. De kosten van de energiebesparende maatregelen zullen dan lager zijn. Via kunt u een indicatie krijgen hoeveel onderstaande maatregelen kosten en wat zij opleveren aan energiebesparing. U kunt ook een advies op maat aanvragen, speciaal op uw situatie afgestemd (maatwerkadvies). De adviseur zet op een rij hoe u energie kunt besparen, hoeveel u daarvoor moet investeren en op welke termijn u de investering kunt terugverdienen. In de praktijk blijkt dat aanvragers van het energielabel dit vaak combineren met een maatwerkadvies. Het merendeel van de bedrijven en organisaties in Nederland valt direct onder het Activiteitenbesluit. Bij een jaarlijks energiegebruik van meer dan kwh elektriciteit en/of m3 aeq (aardgasequivalenten) dienen ze alle mogelijke energiebesparende maatregelen te treffen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder. Mogelijk zijn een aantal geadviseerde maatregelen verplicht in het kader van het Activiteitenbesluit. Op vindt u (een link met) meer informatie over het Activiteitenbesluit. De volgende verbetermaatregelen kunnen voor dit gebouw van belang zijn: Toepassing van HR++glas. Zonwering aanbrengen. Toepassing van veegschakeling en/of dagschakeling en/of aanwezigheidsdetectie. Toepassing van kierdichting. HR++glas Zonwering Energiezuinige schakeling Kierdichting Sommige energiebesparende maatregelen kunnen gelijktijdig op het energielabel genoemd worden, terwijl slechts één van de maatregelen zinvol is om uit te voeren. Bijvoorbeeld bij HR-107 ketel en warmtepomp voor verwarming. U kunt hieruit een keuze maken. Een maatwerkadvies kan u hierbij helpen.

17 BIJLAGE Toelichting gebruiksoppervlakte De gebruiksoppervlakte is dat deel van de vloeroppervlakte dat direct gericht is op het gebruik van het gebouw of van afzonderlijke delen van het gebouw. De niet-dragende binnenwanden spelen bij de bepaling geen rol. De oppervlakte zal afwijken van Bruto vloeroppervlakte (BVO), Netto vloeropperlak (NVO) en Verhuurbare Vloeroppervlakte (VVO). De volledige definitie voor de bepaling van de oppervlakte is vastgelegd in de NEN 580. Een gebouw kan één of meerdere gebruiksfuncties hebben. De volgende gebruiksfuncties kunnen voorkomen: bijeenkomstgebouw-, celgebouw-, gezondheidsgebouw- (klinisch of niet-klinisch, kantoor-, logiesgebouw-, onderwijsgebouw-, sportgebouw-, en winkelfunctie. Dit gebouw heeft de volgende samenstelling aan gebruiksfuncties. Samenstelling/functie Percentage Kantoorfunctie 94 % Bijeenkomstfunctie 6 % Energielabelklasse Voor dit gebouw is de energieprestatie bepaald. Dit getal wordt vertaald naar een energielabelklasse die aangeeft hoe energiezuinig uw gebouw is. De energielabelklasse wordt weergegeven met een letter en kleur in onderstaande balk. De energielabelklasse wordt bij de basismethodiek uitgedrukt in de energie-index (EI), bij de gedetailleerde methodiek wordt deze uitgedrukt in de E P;tot /E P;adm;tot;nbwaarde (E/E). A 0,84 (EI) Is het energielabel voor dit gebouw opgenomen met de basismethodiek, dan krijgt het gebouw een energielabelklasse in de range G tot en met A. De basismethodiek wordt vooral gebruikt bij bestaande gebouwen. Is het energielabel voor dit gebouw opgenomen met de gedetailleerde methodiek, dan krijgt het gebouw een energielabelklasse in de range B tot en met A++++. De gedetailleerde methodiek wordt vooral gebruikt bij nieuwbouw en bestaande gebouwen die grondig gerenoveerd zijn (tot bijna nieuwbouw niveau). Het energielabel wordt berekend op basis van de energieprestatie van de bouwkundige eigenschappen en de gebouwgebonden installaties. De berekening houdt rekening met het gemiddelde Nederlandse klimaat, een gemiddelde bezettingsgraad en gemiddeld gebruikersgedrag.

18 BIJLAGE Disclaimer De op het energielabel voorgestelde maatregelen zijn in de meeste gevallen kosteneffectief of kunnen dit binnen de geldigheidsduur van het energielabel worden. Of de genoemde maatregelen daadwerkelijk verantwoord toegepast kunnen worden uit oogpunt van bijvoorbeeld binnenmilieu, comfort, technische mogelijkheden, gezondheid, kosteneffectiviteit en dergelijke is afhankelijk van de huidige specifieke eigenschappen van dit gebouw. U kunt hierover nader advies inwinnen bij uw adviseur. Het energielabel geeft inzicht in het gestandaardiseerd gebouwgebonden energiegebruik en niet in het daadwerkelijke energiegebruik van de gebruikers van dit gebouw. Daarom komt het jaarlijks energiegebruik op het energielabel wellicht niet overeen met de informatie op de jaarlijkse energierekening van dit gebouw. Alleen een volledig ingevuld energielabel is rechtsgeldig.