Aandacht voor ouders in de kerk

Transcriptie

1 Aandacht voor ouders in de kerk Omdat ouderschap meer is dan (christelijk) opvoeden Magazine voor kerkelijk werkers Jacqueline Schilling

2 Inhoud Waarom dit magazine? Zorg voor ouders in de gemeente is dat nodig? Versterkende buffers in de kerk Als het anders gaat In gesprek met ouders Ouders in gesprek Contact 2

3 Waarom dit magazine? In elke gemeente vindt u ze: ouders. Ouders van jonge kinderen, ouders van volwassen kinderen. Ouders in gezinnen waar alles soepel loopt. Maar ook ouders die met allerlei moeiten kampen. Ouders die zorgen hebben over de ontwikkeling van de kinderen of over hun eigen lichamelijke of psychische beperkingen, problemen in hun huwelijk, financiële zorgen. Als christen komen daar ook nog vragen bij vanuit je geloof. Welk beeld heb ik van christelijk ouderschap? Voldoe ik daaraan? Hoe verhoud ik me tot een overwegend niet-christelijke maatschappij? (Christelijk) Ouderschap is meer dan christelijk opvoeden. Ouderschap gaat ook over de partnerrelatie, over de (geestelijke) gezondheid, over financiële zaken en het plannen en organiseren van zorg, werk, vrije tijd en sociale contacten (Pas, 2013). Vader of moeder worden en zijn is een grote rol, misschien wel de grootste, in het leven. Iedereen heeft een beeld van wat een goede ouder is. Dit beeld wordt beïnvloed door bijvoorbeeld eigen afkomst, cultuur en geloof. Als christen spelen christelijke normen en waarden én voorbeelden daarbij een grote rol. Maar ons leven speelt zich steeds meer af in een geseculariseerde maatschappij. Ouders van nu moeten zoveel afwegingen maken over wat wel en wat niet past in hun manier van leven. En dat begint al in de zwangerschap. Welke onderzoeken laat je bijvoorbeeld wel doen en welke niet? Wat zijn je geloofsovertuigingen daarbij? Hoe kun je als kerkelijke gemeente het ouderschap van mensen aandacht geven? Is er in de gemeente aandacht voor en kennis over dit onderwerp in bijvoorbeeld Het pastorale team De georganiseerde activiteiten De gemeenteleden onderling? In dit magazine wil ik ingaan op de volgende zaken: Wat is (christelijk) ouderschap? Versterkende buffers in de kerk Wat hebben ouders nodig wanneer het anders gaat? Veel inspiratie gewenst! Jacqueline 3

4 Zorg voor ouders in de gemeente, is dat nodig? Waarom is het nodig om speciale aandacht te hebben voor de ouders in de gemeente? Veilige plek Thuis in het gezin is de plek waar elk gezinslid zich veilig voelt en zich kan ontwikkelen. Of in ieder geval zou het zo n plek moeten zijn. Vanuit zo n veilige, stimulerende plek kunnen mensen, volwassenen en kinderen, zich naar buiten richten. Kijken waar ze hun plek kunnen innemen en op welke manier. Ontdekken wie ze zijn en hoe hun geloof vorm krijgt. Wanneer je als kerkelijke gemeenschap zorg wil dragen voor de leden van die gemeenschap is aandacht voor de kleinere gemeenschappen waar die leden zich in bevinden van groot belang. Een belangrijke kleine gemeenschap binnen de kerk is het gezin. Ouders hebben een belangrijke taak te vervullen. Een taak die soms ook best zwaar kan vallen. Een taak die niet vast omschreven ligt in een duidelijke functie omschrijving. Een taak waarbij allerlei emoties een grote rol spelen. Een taak waarbij ondersteuning zo belangrijk kan zijn, maar soms zo lastig is om naar te vragen. Ouderschap gaat over meer dan opvoeden Aandacht voor ouders in de kerk is er vaak in de vorm van cursussen over geloofsopvoeding. En deze zijn zeker belangrijk. Maar christelijk ouderschap gaat over meer. Wanneer je vader of moeder wordt verandert er heel wat in je leven. Hoe ga je er vorm aan geven? Hoe deden voorgaande generaties dat? Welke ideeën heeft men in de kerk daarover? Wat vind ik in de Bijbel? Maar bovenal: hoe ga ik deze weg met God? In 1 Petrus 3:8 staat : Tot slot vraag ik u : wees allen eensgezind, leef met elkaar mee, heb elkaar lief als broeders en zusters, wees barmhartig en bereid de minste te zijn. Zit hierin niet de taak van de kerkelijke gemeenschap besloten om zonder oordeel, maar wel in liefdevolle ondersteuning er te zijn voor de ouders in de gemeente? Waarin uit deze steun zich binnen uw gemeente? 4

5 Versterkende buffers in de kerk Neem eens twee gezinnen, met allebei 3 kinderen waarvan één van de kinderen een ernstige vorm van autisme heeft. De moeder van het ene gezin vertelt: tsja het is best pittig en geeft veel zorgen. Maar het is goed te doen De moeder van het andere gezin ziet het helemaal niet meer zitten; Ik ben aan het eind van mijn latijn. Ik ga kopje onder Hoe komt het nu dat de ene situatie zo anders verloopt dan de andere? Eén van de verklaringen is te vinden in de ouderschapstheorie van Alice van der Pas. Dit denkmodel gaat uit van bufferprocessen die maken dat het ouders ondanks soms lastige omstandigheden toch lukt om goed genoeg ouder te kunnen zijn. Juist ook in de kerkelijk gemeente kan op een mooie manier inhoud gegeven worden aan die buffers. Ik neem u mee op ontdekkingstocht Wat houdt de Ouderschapstheorie van Alice van der Pas in? Toen Alice van der Pas, onderzoekster van opvoeding en ouderschap, begon te schrijven over ouderschapsproblematiek ontdekte ze dat het ontbrak aan beschrijvingen van gewoon, alledaags ouderschap en hoe dit werkt. Ze heeft vervolgens een denkmodel geïntroduceerd waarmee ze verklaart hoe het komt dat zoveel ouders, ondanks risicovolle omstandigheden, hun kinderen op een goede manier grootbrengen, maar ook hoe opvoedproblemen kunnen ontstaan. In dit model staat de relatie tussen de ouderlijke werkvloer (de dagelijkse praktijk van 5

6 het opvoeden) en de omstandigheden centraal. Hierbij spelen buffers een grote rol, zij beschermen de ouderlijke werkvloer tegen risicovolle omstandigheden en bepalen mede of en op welke manier kinderen goed kunnen opgroeien (Pas, 2013). Aandacht voor deze buffers is dus van groot belang bij het creëren van een positief opvoedklimaat. Van der Pas heeft ook nagedacht over wat een ouder nu eigenlijk is. En ontwikkelde de volgende definitie : Een ouder is een persoon met een besef van tijdloos en onvoorwaardelijk verantwoordelijk-zijn voor een kind. Aandacht voor beschermende buffers. In het denkmodel van Van der Pas is sprake van 4 buffers: de solidaire gemeenschap, een goede taakverdeling, de metapositie en de goede-ouderervaringen. De solidaire gemeenschap: Bij deze buffer gaat het om een gemeenschap die onvoorwaardelijk investeert in ouders (Pas, 2013). Van belang binnen deze gemeenschap zijn bijvoorbeeld instellingen als het consultatiebureau, het sociaal wijkteam, scholen en sportverenigingen en natuurlijk de kerk. Maar ook de regelgeving en de mentaliteit en ideologie binnen een gemeenschap rond opvoeden spelen een rol. Uit het onderzoek blijkt, zowel uit literatuur als uit de gehouden interviews, dat ouders deze gemeenschap ook belangrijk vinden. Ze geven aan het vooral belangrijk te vinden om ervaringen uit te wisselen met andere ouders. De basisschool 6

7 wordt genoemd als een plek waar dit vrij automatisch gebeurt. Maar ook de kerk is bij uitstek een plek waar ouders deze steun kunnen bieden aan elkaar. Rol kerkelijk werk bij het versterken van een solidaire gemeenschap Als kerk kun je deze vorm van gemeenschap stimuleren door het faciliteren van bijeenkomsten voor ouders. Ook het stimuleren van advies vragen aan elkaar kan een taak zijn. Wanneer binnen een gemeente de cultuur bestaat dat mensen met hun vragen en onzekerheden bij elkaar aan durven kloppen, kan dit zeer helpend zijn voor ouders om het ouderschap positief te ervaren. Goede taakverdeling: Deze buffer handelt over de taakverdeling tussen ouders, maar ook over de mogelijkheid van het overnemen van taken door anderen, bijvoorbeeld door het verdelen van de breng- en haalbeurten met vrienden of buurtgenoten naar school of sport of bijvoorbeeld catechisatie. Taken verdelen betekent ontlasting en steun en is daarom belangrijk om het opvoeden goed vol te houden. Het gaat hierbij niet alleen om de feitelijke taakverdeling, maar ook om de beleving ervan. Is de verdeling voor de ouders oké? Rol kerk bij het versterken van een goede taakverdeling Voor veel mensen is het verdelen van taken binnen gezin en daarbuiten vanzelfsprekend maar dan moet er wel een netwerk zijn. Door bijvoorbeeld goed te luisteren naar ouders en te ontdekken wat hun moeiten zijn en waar kansen voor netwerkvorming liggen kan een netwerk versterkt worden. Als pastoraal team is het goed hier alert op te zijn. Waarom komt een kind bijvoorbeeld niet naar catechisatie? Misschien wel doordat de ouders geen vervoer hebben? Sommige ouders vinden het lastig om hulp te vragen. Aanmoediging of bemiddeling vanuit het pastoraal team of de leiding kan dan mensen net de drempel over helpen. Metapositie: De derde buffer betreft de vaardigheid om te reflecteren op het ouderschap. Is de ouder in staat om zijn handelen te evalueren en zo nodig bij te stellen? Rol kerk in versterken metapositie In gesprekken met ouders kan samen gekeken worden naar hun manier van handelen Professionals kunnen bijdragen aan het versterken van de metapositie van ouders door samen met hen te kijken naar hun manier van handelen. Vanuit deze helicopterview kunnen ouders soms nieuwe inzichten opdoen. Ook door het samenbrengen van ouders kan deze buffer worden versterkt. In gesprek met elkaar worden ouders aangezet om na te denken over hun eigen aanpak en eventuele alternatieven. 7

8 Goede ouder- ervaringen: De laatste buffer gaat over de vraag: vindt de ouder zichzelf een goede ouder? En in het kader van christelijk ouderschap: vindt de ouder zichzelf een goede christelijke ouder? Dit is van belang voor het zelfvertrouwen en de manier waarop men om kan gaan met de lastige kanten van het opvoeden. Wanneer het dan even wat moeilijker gaat, weet de ouder van zichzelf dat hij echt wel in staat is om op te voeden. Deze goede ouder-ervaringen kunnen op verschillende manieren worden opgedaan. Belangrijk daarbij is dat anderen je laten weten dat je het goed doet. Ook in een groep ouders kan het effect optreden dat ouders het gevoel krijgen het goed te doen. Herkenning kan zorgen voor relativering en een besef van goed handelen in de opvoeding. Rol kerk bij het versterken van goede ouderervaringen Wees in gesprekken gericht op wat goed gaat. Geef complimenten! Ouders zijn vaak streng voor zichzelf en zien hun eigen kwaliteiten niet altijd. Natuurlijk mag ter sprake komen waar zorg over is, maar in elk gesprek moet zeker ook iets positiefs aan de orde zijn geweest! Ook in het activiteitenaanbod kun je dit terug laten komen. Zijn de onderwerpen positief gericht of gaan ze alleen over moeilijke zaken? Gaan ouders naar huis met het gevoel dat wat geleerd is niet haalbaar is, of willen ze er echt mee aan de slag gaan? Conclusie: De kerkelijke gemeente is met name een plek waar invulling gegeven kan worden aan deze versterkende buffers. Omzien naar elkaar vindt hier zijn plek. In dit artikel is slechts een korte beschrijving gegeven. Wilt u hier meer van weten informeer dan eens naar de mogelijkheden voor verdere verdieping in dit onderwerp door middel van een training, lezing of workshop. Bron: Pas, A. van der (2013) Opvoedproblemen nader verklaard. Handboek methodische ouderbegeleiding 3. Amsterdam: SWP 8

9 Als het anders gaat Ieder mens heeft een beeld van hoe het zal zijn wanneer men een gezin gaat vormen. En zo hoort dat ook, idealen zijn er om te koesteren! Maar de werkelijkheid is soms (vaak!) anders. Voor sommige mensen is dat al de teleurstelling van niet zwanger raken. In een kinderrijke gemeente kan dit gemis extra pijnlijk voelen. Maar ook kan het kind zich anders ontwikkelen dan gemiddeld, of je blijkt als ouder anders te reageren dan je had verwacht. Heb je als kerk aandacht voor wat dit met ouders doet? Soms is het te lastig om met het kind naar de kerk te gaan bijvoorbeeld, welke impact heeft dit in het gezin? Maar ook bij de ouder zelf, of in de familie kunnen er omstandigheden zijn die het ouderschap zwaar maken. Denk aan een lichamelijk beperking van vader of moeder, maar ook psychische aandoeningen of tijdelijke overspannenheid hebben veel invloed. Of veel zorg om een oudere generatie en daardoor in de knel komen met tijd voor het eigen gezin. Al lezend schieten de voorbeeldsituaties u vast te binnen. Denk bijvoorbeeld ook eens aan jongeren die afhaken van kerk en geloof. Wat doet dit met de ouders? Ondanks alle goede voornemens en inspanningen, alle cursussen die in uw gemeente zijn gevolgd maakt het kind andere keuzes. Schuldgevoel kan dan op de loer liggen. En ook vragen hoe daar mee om te gaan. En naast deze moeilijke situaties zijn er natuurlijk ook de gewone zaken die anders kunnen lopen. Misschien stelden de ouders zich de zondagen voor als rustdagen waarop de kinderen enthousiast meegaan naar de kerk, 9

10 waarna er gezellig bij een ander gezin koffie zou worden gedronken en de middag al lezend en knutselend en christelijke liedjes zingend zou worden doorgebracht. Hoe frustrerend kan het dan zijn wanneer de ochtend al begint met een hoop gedoe om op tijd in de kerk te zijn, de kinderen echt geen zin hebben om op visite te gaan en liever bij hun (nietchristelijke) vriendjes gaan spelen in de middag. Beeld versus werkelijkheid Ellen Galinsky focust in haar beschrijving van de ontwikkelingsfasen van ouderschap sterk op het verschil tussen beeld en werkelijkheid en hoe ouders hiermee om gaan. Zij vraagt aandacht voor het belang om beeld en werkelijkheid op elkaar af te kunnen stemmen. Ouders die vast blijven houden aan hun ideaalplaatje zullen al snel gefrustreerd door het leven gaan. Aanvaarden van de werkelijkheid en deze in plaats van het beeld kunnen stellen helpt bij het kunnen omgaan met een situatie die anders is dan verwacht. In het pastoraat is het goed om aandacht hiervoor te hebben. Ouders zijn zich vaak niet bewust van de invloed die ideaalplaatjes hebben op hun beleving van het hier en nu. Door te vragen naar wat hun beeld van het gezin of de bepaalde levensfase (zoals een gezin met pubers) was en vervolgens te zoeken of ze dit beeld los hebben kunnen laten kan bewustwording op gang worden gebracht. Dit kan ouders helpen om het ideaalplaatje wél te vervangen voor het werkelijke beeld. En zo te ontdekken dat die werkelijkheid misschien wel anders is, maar ook zijn mooie kanten heeft! Christelijk ideaalbeeld Op allerlei vlakken hebben mensen een beeld van hoe het zal zijn. Zo ook van het christelijk ouderschap. Opvoeding en kerkcultuur hebben bijvoorbeeld invloed op dit beeld. Hoe ziet een christelijke levenswandel eruit? Hoe neem je je rol als christelijke ouder in? Dit zijn zaken waarbij mensen vaak wel een (onhaalbaar?) ideaalbeeld in gedachten hebben. De vrucht van de Geest is (Gal 5:22-23) Liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing. Prachtige eigenschappen, daar is vast iedereen het mee eens. Wanneer ik dit als ideaalbeeld van een christelijke ouder zie kan mij dat naast dat het inspiratie geeft ook behoorlijk frustreren! Vaak denken we bij andere gezinnen wel deze eigenschappen volop te zien. Hoe belangrijk is het dan om met elkaar in gesprek te gaan over deze beelden. Waarbij ouders ook mogen leren mild te zijn naar zichzelf, maar ook naar andere ouders! Bron: The six stages of Parenthood- Ellen Galinsky 10

11 Geen volmondig Ja Als jij je geloof belijdt en wij vooraan, trotse ouders met een hart vol dankbaarheid Geen gesprekken voeren wij over t goede en het kwade over twijfels hoop en trouw, liefde en genade Samen zingen wij, dat wel, over dat we parels zijn en schapen van de Goede Herder En dat voelt zo heel erg fijn. Geen volmondig JA dat niet, maar wel, ondanks alle vragen altijd veilig in Gods hand want jij wordt door Hem gedragen. gedicht van Esther de Graaff, moeder van een zoon met klassiek autisme en een verstandelijke beperking 11

12 In gesprek met ouders Hoe ga je als kerkelijk werker in gesprek met ouders over hun ouderschap en gezin? Je bent waarschijnlijk zelf niet pedagogisch geschoold. Zaak is, zoals in het hele pastoraat, je grenzen goed in de gaten te houden. Je bent geen hulpverlener! Wat goed is om voor ogen te houden: een ouder is kwetsbaar in zijn ouderschap. Een opmerking over de manier van vader of moeder zijn of over het gedrag van de kinderen zorgt bij ouders al snel voor een gevoel van falen of moedeloosheid. Deze gevoelens zijn misschien niet altijd herkenbaar. De ouder kan wel geïrriteerd reageren of boos of ontkennend. Maar onder die reacties zullen toch vaak de eerder genoemde gevoelens aanwezig zijn. De kunst van het voeren van het gesprek ligt in de fijngevoeligheid voor die onderliggende emoties. Heb je echt aandacht voor de zaken waar de ouder mee zit? Luister je écht, met je oren, je ogen en je hart? Belangrijk is een goede basishouding in het contact. Deze basishouding wordt gevormd door de volgende vier componenten: Gelijkwaardigheid De één is niet meer dan de ander, ongeacht je functie. Samen ga je op zoek naar wat de ouder bezighoudt en wat daarbij helpend kan zijn Kwetsbaarheid Heb het besef van kwetsbaarheid van de ouder altijd voor ogen en durf ook zelf kwetsbaar te zijn! Vertrouwen Geef vertrouwen en er zal jou vertrouwen gegeven worden Erkenning Geef erkenning van de moeilijkheden, maar zeker ook van de capaciteiten van de ouder Natuurlijk zijn gesprekstechnieken ook helpend in het contact, maar een goede houding waarmee je echt contact maakt met de ander is het fundament! 12

13 Ouders in gesprek Uit diverse onderzoeken blijkt dat ouders vooral behoefte hebben aan het onderling uitwisselen van ervaringen. Informatie is natuurlijk belangrijk, maar ouders willen vooral ook graag horen hoe andere ouders over dingen denken. Of hoe andere ouders lastige opvoedzaken aanpakken. Dit is voor christelijke ouders niet anders. Waarbij de dilemma s rond het invulling willen geven aan christelijk ouderschap juist ook in de geloofsgemeenschap hun plek zouden moeten hebben. Hieronder vindt u wat mogelijkheden om dit binnen de kerkelijke gemeente te faciliteren Ideeën: Gezinskringen Thema-avonden met plek voor uitwisseling (accent op thema) Ontmoetingsavonden met gesprekken aan de hand van een thema (accent op ontmoeting) Thema avonden voor gezinnen met pubers. De eerste helft gezamenlijk, tweede helft opsplitsen. Denk ook juist eens aan gemengde groepen qua leeftijdsfasen van de kinderen, een gemeente van generaties! 13

14 Contact Wilt u ondersteuning of inspiratie rond het thema Ouders in de kerk? Neem dan contact op zodat we samen kunnen kijken naar de mogelijkheden. Ook kan ik een bijeenkomst of gesprek met ouders rond een opvoedthema verzorgen. Jacqueline Schilling, MSW info@christelijkouderschap.nl tel: