Zorgelijke Arbeid. Minister De Geus, Sociale zaken, Terugblikken en vooruitzien op werk en gezin

Transcriptie

1 Presentatie gehouden door Johan Polder tijdens een bijeenkomst van RMU-Platform Economos Zorgelijke Arbeid Terugblikken en vooruitzien op werk en gezin Johan Polder RMU Economos Veenendaal, 28 maart 27 Minister De Geus, Sociale zaken, 27 Onze samenleving vraagt om meer ruimte voor eigentijdse gezinnen die de combinatie van zorg met betaalde arbeid beschouwen als vanzelfsprekend. Maar die in de praktijk veel obstakels tegenkomen die deze combinatie kennelijk dwarsbomen.want waarom stagneert sinds vorig jaar de toename van het aantal werkende vrouwen? Bron: Toespraak bij opening E-Quality (kenniscentrum voor emancipatie, gezin en diversiteit), 11 januari 27. En hoe zit het met de mannen? Veel jonge vaders geven aan dat ze een deel van de week willen besteden aan het zorgen voor hun kinderen. Waarom slagen die vaders er zo zelden in die wens te realiseren? Veel vragen, nog weinig antwoorden.

2 Minister Romme, Sociale zaken, 1937 Naar natuurlijk bestel dient de man de kostwinner van het gezin te zijn en heeft de vrouw tot taak de verzorging van het gezin. Het is in het algemeen een misstand, wanneer de vrouw zich aan die taak onttrekt en zich een andere werkkring zoekt. Het gezin is een zo waardevol element in de maatschappij, dat, waar mogelijk in het algemeen tegen ongezonde gezinsverhoudingen moet worden opgetreden. Bron: Janneke Plantenga, Een afwijkend patroon. Honderd jaar vrouwenarbeid, In: CBS (1999), Nationaal Goed. SER, oktober 26 Advies over het sociaal-economisch beleid op middellange termijn > Welvaartsgroei > Actieve participatiemaatschappij > Ondernemerschap, innovatie > Vergrijzingslast door toename arbeidsparticipatie opvangen Onderkant arbeidsmarkt Oudere werknemers Deeltijders (=vrouwen)

3 RMU, december 26 Werk en Gezin (paragraaf 2.6) > Gezin is hoeksteen samenleving > Moeder eerste verantwoordelijk voor zorgtaken > Bevordering arbeidsparticipatie vrouwen doet afbreuk aan verantwoordelijkheid ouders > Nuchtere visie, persoonlijke keuzen > Geen economisering van de zorg voor kinderen > Geen gratis kinderopvang > Geen afschaffing algemene heffingskorting Nieuwe of oude trend?

4 Inhoud Bevolking (vergrijzing), arbeidsparticipatie, welvaart & Sociale zekerheid Gezin, arbeid en zorg In het verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal (Bilderdijk) Nederlandse bevolking, Nederlandse bevolking (in 1. personen) Nederlandse bevolking - leeftijdsaandelen 18. 1% % % Bron: CBS Historie Bevolking Bevolkingsprognose 26 Foto s: Geheugen van Nederland, Nationale Beeldbank : invoering AOW 4% 65+ 2% 2-64 jaar -19 jaar % jaar -19 jaar

5 Werkzame bevolking, Bevolking (in 1. personen) Bevolking - niet werkend Werkzame personen Vanaf 25 is de arbeidsparticipatie constant verondersteld Werkend deel bevolking 42% 4% 38% 36% Bron: CBS Historie Nat. Rekeningen Bevolkingsprognose 26 34% 32% Amsterdam, 1961: vrije zaterdag Foto: Geheugen van Nederland

6 Bevolking & BBP, Bevolking (in 1. personen) BBP, lopende prijzen (mln euro) Werkzame personen Bevolking - niet w erkend Bron: CBS Historie Nat. Rekeningen BBP, (constante prijzen) 6. BBP, lopende prijzen (mln euro) Bron: CBS Historie Nat. Rekeningen Foto s: Geugen van Nederland, Nationale Beeldbank BBP, prijzen 195 (in mln) Bevolking (in 1.) Werkzaam (in 1.)

7 BBP per hoofd, Bron: CBS Historie Nat. Rekeningen Bevolkingsprognose 26 BBP / inw oner BBP / w erkende BBP (P=25) / inw oner BBP (P=25) / w erkende gelijkblijvend / inw oner idem, benodigd 12% 1% 8% 6% 4% 2% % Groei BBP, 195/25 Bij gelijkblijvende arbeidsparticipatie jaarlijks,6% economische groei nodig om BBP per inwoner minimaal gelijk te houden -2% volume prijs Besteding BBP, particuliere consumptie overig collectief sociale zekerheid particuliere consumptie 5 overig collectief sociale zekerheid Bron: CPB (Bos, 26) Tijdreeks Overheidsfinancien

8 Den Haag, 1956: Invoering AOW Bron: Geugen van Nederland Gedeelte van debat over de invoering van de AOW Besteding BBP, Besteding BBP, per hoofd bevolking, prijzen particulier overig collectief sociale zekerheid Bron: CPB (Bos, 26) Tijdreeks Overheidsfinancien. CBS, historie Nat Rekeningen. Foto: Nationale Beeldbank

9 Ontwikkeling collectieve uitgaven, % BBP 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, Collectieve uitgaven Sociale zekerheid Onderwijs Defensie Gezondheidszorg Bron: CPB (Bos, 26) Tijdreeks Overheidsfinancien. Arbeidsdeelname, mannen 14+ Mannen 1% 8% 6% 4% 2% % totaal

10 Arbeidsdeelname, vrouwen 14+ Vrouwen 1% 8% 6% 4% 2% % totaal Joke Smit (1967), De Gids Volgens Smit hebben vrouwen een onduidelijke relatie met de maatschappij. Voor de man zijn huwelijk en het vaderschap maatschappelijk gezien incidenten. De vrouw kiest echter met haar huwelijk een levenswijze en een maatschappelijk niveau; haar woonplaats, financiële positie en maatschappelijk status worden grotendeels bepaald door haar echtgenoot. Bron: Janneke Plantenga, Een afwijkend patroon. Honderd jaar vrouwenarbeid, In: CBS (1999), Nationaal Goed. De maatschappelijke vervreemding door de zorg voor de kleine kinderen en de huwelijkse spanningen die ontstaan doordat mannen en vrouwen een zo verschillende leven leiden, kunnen volgens Smit worden opgelost door de levens van vrouwen en mannen meer op elkaar te laten lijken. Arbeid buitenshuis moet dan ook niet langer als een soort van vrijetijdsbesteding worden gezien, als één van de vele grillen die je bij vrouwen nu eenmaal kunt verwachten,maar als een normaal en integraal onderdeel van een vrouwenleven.

11 Jaren 7: tweede feministische golf Arbeidsparticipatie 15-49, M/V 1.2 Mannen: jaar 1.2 Vrouwen:15-24 jaar >35 uur uur uur <12 uur 2 niet-werkend >35 uur 2-34 uur uur <12 uur niet-werkend Mannen:25-49 jaar Vrouwen: jaar >35 2. uur 2-34 uur uur 1. <12 uur 5 niet-werkend >35 uur 2-34 uur uur <12 uur niet-werkend

12 Arbeidsparticipatie 5+ M/V Mannen: 5-64 jaar Vrouwen: 5-64 jaar >35 uur uur uur <12 4uur niet-werkend >35 uur 2-34 uur uur <12 uur niet-werkend Mannen: Vrouwen: >35 75uur 2-34 uur uur <12 25uur niet-werkend >35 uur 2-34 uur uur <12 uur niet-werkend Nederland in Europa Bron: Janneke Plantenga, Een afwijkend patroon. Honderd jaar vrouwenarbeid, In: CBS (1999), Nationaal Goed.

13 Samenvattend overzicht 7 indexcijfers 195= BBP BBP per hoofd bevolking bevolking 2-65 arbeidsdeelname - mannen arbeidsdeelname - vrouwen sociale zekerheid (%) Bron: CPB (Bos, 26) Tijdreeks Overheidsfinancien. CBS, historie Nat Rekeningen. Foto: Nationale Beeldbank Ontwikkeling collectieve uitgaven

14 Vrouwen hielpen Nederland er bovenop Tussenstand / > Arbeidsbesparende economische groei > Arbeidsparticipatie mannen omlaag > Verdubbeling collectieve uitgaven > Arbeidsgestuurde economische groei > Arbeidsparticipatie mannen iets verder omlaag > Arbeidsparticipatie vrouwen omhoog > Reductie collectieve lasten > Sterke stijging particuliere welvaart

15 Stekelige stellingen Toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen heeft. Mannen in staat gesteld om blijvend minder te blijven werken Ook bij gezinnen met één kostwinner geleid tot hogere welvaart door economische groei en lagere collectieve lasten Financiële bodem gelegd onder algemene heffingskorting voor thuiszittende vrouwen ( aanrechtsubsidie Tussenstand / > Voor op peil houden welvaart >,6% economische groei per werknemer nodig > Zorgkosten leggen ook extra beslag > Hoog / laag? > Sinds 198 ongeveer 1,5% volumegroei per werknemer > Toen bron sterke welvaartstoename

16 Vier oplossingen 1. Fiscale aanpassing AOW en eigen vermogen (o.a. hypotheekrente) Oplossingen / 2 2. Economische teruggang (economie van het genoeg) > Individueel aantrekkelijk > Houdbaar als samenleving / recessie? > Jaren 3 3. Economische groei bij gelijkblijvende participatie > Gevaar: loon-prijsspiraal > Door koppeling lonen uitkeringen ontstaan problemen met collectieve lasten > Jaren 8

17 Oplossingen / 3 4. Vergroting arbeidsparticipatie Werklozen, et cetera > Probleem: naïef Immigratie > Polen, andere Europeanen > Probleem: ruimtelijke ordening / Volkshuisvesting Ouderen > Zou trendbreuk betekenen Vrouwen > Wordt meest kansrijk geacht > Wel knelpunten Afschaffing algemene heffingskorting (1) versus gratis kinderopvang (6) Bron: CPB, Een Een analyse van maatregelen gericht op de arbeidsparticipatie van vrouwen. 17 januari 27.

18 Van 1946, via de jaren 7, naar Bron: Geugen van Nederland; 1946, jaren 7. de toekomst? Bron: Intermediair, maart 27

19 Werkende vrouwen Waarom Nederland achter loopt bij buitenland Rond 19 > Normbeleving > Welvaart Rond 2 > Verlofmogelijkheden > Incentives (algemene heffingskorting) Principiële argumenten > Nederbragt, 1921: Personae Miserabiles Visie op kinderen Productie > Nederbragt, 1921 Consumptie > RVZ, 27 Erfdeel, hoeksteen samenleving Hoe komt dat in de praktijk? Arbeid en zorg - tijdbesteding

20 Spitsuurgezinnen Bron: Intermediair. Tijdbudget

21 Tijdbesteding Tijd voor de kinderen, Bron: SCP (26), De tijd als spiegel.

22 Arbeid en zorg Arbeid versus zorg > Oneigenlijke tegenstelling (huishouden) Arbeid > 36 urige werkweek > Vrijwilligerswerk (erg beperkt) Betaalde / niet-betaalde arbeid > Vooral een probleem als het nietbetaalde op de samenleving wordt afgewenteld Opbrengst opportunity costs > Meerwaarde opvoeding, boven (materiële) welvaart > Collectief aspect Gezin als hoeksteen Daar moet de samenleving iets van merken > Immaterieel, materieel Rechten > Gezinsinkomen als basis voor inkomstenbelasting > Algemene heffingskorting Plichten > Quotum arbeidsjaren per gezin > Mannen compenseren vrouwen

23 Samen werken, Samen leven