Het ontstaan van een kus. Het vijfde kusgedicht van Janus Secundus
|
|
- Sebastiaan Pieters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1 Dit artikel is verschenen in het tijdschrift Hermeneus (81-3, pp ), mogelijk met kleine afwijkingen in de tekst. De afbeelding kan in de online versie niet opgenomen worden. //p. 122// Werner Gelderblom Het ontstaan van een kus. Het vijfde kusgedicht van Janus Secundus In het jaar waarin Erasmus stierf overleed ook zijn beroemde landgenoot Janus Secundus ( ). Deze in Den Haag geboren schrijver, die maar vierentwintig jaar is geworden, maar wiens Latijnse poëzie toch zeer invloedrijk is gebleken, is wel eens Nederlands beroemdste dichter genoemd, buiten zijn vaderland dan. De auteur van deze uitspraak, J.P. Guépin, heeft er zijn hele leven voor geijverd om dat ook voor ons land enigszins bewaarheid te krijgen. Hij heeft dit gedaan door zoveel mogelijk informatie over Secundus te verzamelen en vooral door een groot deel van Secundus poëzie in poëtisch Nederlands om te zetten. Toch blijft Secundus voor veel Nederlandstalige lezers relatief onbekend. Daarom zal hij hier opnieuw onder de aandacht worden gebracht met de bespreking van één van zijn kusgedichten. Een korte levensschets Johannes Nicolaï Hagiensis wordt op 15 november 1511 in Den Haag geboren als zoon van Nicolaas Everaerts, president van het Hof van Holland, een soort Hoge Raad met toentertijd ook bestuurlijke en financiële taken voor Holland, Zeeland en West- Friesland. Hij is zichzelf later Secundus gaan noemen naar de martelaar op wiens feestdag hij geboren is, de heilige Secundus (circa 300). Zijn jeugd brengt hij, met zijn ouders, voornamelijk op twee plaatsen door: eerst in Den Haag, later, vanaf zijn zeventiende, in Mechelen. In die plaats is zijn vader dan benoemd tot president van de Grote Raad, de hoogste rechtsinstantie voor alle toenmalige Nederlanden. In het voorjaar van 1532 vertrekt Secundus voor een studie rechten naar Bourges (Frankrijk), waar hij begeleid wordt door de Italiaanse rechtsgeleerde Alciato, die tevens roem heeft verworven door zijn Emblemata en Neolatijnse poëzie. Als Janus studie een jaar later afgerond is, keert hij terug naar Mechelen, waarvandaan hij vervolgens zeer snel naar Spanje vertrekt om zijn geluk te beproeven aan het hof van Karel V, keizer van het Heilige Roomse Rijk, heer der Nederlanden. Na lange tijd vindt hij daar een betrekking als secretaris, maar door een hardnekkige en steeds terugkerende ziekte wordt hij gedwongen om in de zomer van 1535 terug te keren naar de Nederlanden. Daar herstelt hij aanvankelijk voorspoedig - hij vindt zelfs een baan in Utrecht -, maar op het moment dat hij opnieuw naar Spanje vertrekt, omdat hij daar een betere betrekking kan krijgen, overlijdt hij nog voor hij de bestemming bereikt heeft, op 25 september 1536 te Sint-Amand bij Doornik (België). In dit korte leven heeft Janus Secundus een zeer grote hoeveelheid poëzie geschreven, onveranderlijk in het Latijn. Janus schreef onder meer een boek elegieën gewijd aan Julia, een door hem begeerde vrouw uit Mechelen, en wijdde een tweede boek elegieën aan zijn Spaanse geliefden Venerilla, Lydia en Neaera. Neaera is ook de hoofdrolspeelster in het bekendste en meest nagevolgde werk van Secundus, zijn Liber
2 2 Basiorum, een cyclus van 19 gedichten gewijd aan het onderwerp kussen. Naast deze boeken met liefdesgedichten, die nu als de hoogtepunten van Secundus werk beschouwd worden, heeft Secundus vooral gelegenheidspoëzie geschreven, tien boeken in totaal. In deze bijdrage zal alleen de dichtbundel Basia ( Kussen ) besproken worden, en meer in het bijzonder één van deze kusgedichten. De Basia De negentien gedichten over het kussen variëren in lengte van 6 tot 49 verzen. In deze gedichten schept Secundus er genoegen in om op verschillende manieren op dit op zichzelf vrij beperkte onderwerp te variëren, en zo te komen tot een sprankelende bundel poëzie die nooit verveelt. Die doelbewuste inhoudelijke beperking is een procédé dat op deze schaal niet uit de oudheid bekend is, en dat na Secundus bij verschillende auteurs navolging heeft gekregen, in zowel het Latijn als de volkstalen. Zo zijn er na hem andere bundels gedichten over kussen geschreven, maar ook bundels gedichten over oogjes of haren. Secundus heeft een nieuw //p. 123// genre geschapen waarin in korte, speelse, gedichten één onderwerp met zo veel mogelijk variatie steeds opnieuw bezongen wordt. Dat betekent echter niet dat Secundus in alle opzichten origineel is. Veel lezers zullen onmiddellijk de inspiratiebron voor zijn kusgedichten voor de geest kunnen halen: de bekende kusgedichten van de Latijnse dichter Catullus (Carmina 5 en 7). Uiteraard vormden deze een grote inspiratiebron voor Secundus. Een duidelijk voorbeeld is te vinden aan het begin van zijn zevende kus. Daar wordt het beroemde tellen van de kussen uit Catullus model geïmiteerd en zelfs overtroffen: Catullus (vert. J. Kal) Geef me duizend kussen, vervolgens honderd, dan weer duizend, en dan een tweede honderd. Catullus (vert. J. Kal) Vraag je, Lesbia, hóeveel van je kussen mij genoeg zijn en meer dan ruim voldoende? Zó veel als in het Libische woestijnzand gentiaanrijk Cyrene telt aan korrels tussen Amons verzengende orakel en het grafheiligdom van stichter Battus; óf zo veel er aan sterren, als de nacht zwijgt, op het steelse gevrij van mensen neerzien. Secundus Basium (vert. J.P. Guépin) Honderd kussen in honderdvoud, honderd kussen in duizendvoud, duizend kussen in duizendvoud zoveel duizenden duizendvoud, als telt druppels de grote zee, als er sterren zijn in t heelal
3 3 Catullus vormt zeker niet de enige inspiratiebron uit de oudheid voor Secundus gedichten. De negentien Basia bevatten allusies naar onder meer Vergilius, Apuleius en de elegische dichters van Rome. Speciale vermelding verdienen de gedichten uit de zogenoemde Anthologia Palatina, een verzameling Griekse gedichten die dateren van de 6de eeuw v.chr. tot de 6de eeuw n.chr. Secundus kende een deel van deze collectie, die ook liefdesgedichten bevatte. Deze hebben grote invloed gehad op de gedichten van Secundus, die goed Grieks las. Het lijkt waarschijnlijk dat Secundus procédé van variatie op hetzelfde thema geïnspireerd is op de Anthologia, waarin verschillende dichters variëren op hetzelfde thema en daarin elkaar proberen te overtreffen. We vinden dit ook bij de Latijnse epigrammatist Martialis en in de Priapeia, maar nergens op dezelfde schaal als in Secundus Basia. Secundus richt zijn blik bovendien niet eenzijdig op de oudheid. Enkele Italiaanse Neolatijnse dichters die een halve eeuw eerder dan Secundus schreven, vormen een minstens zo belangrijke bron van inspiratie. Dat geldt met name voor Giovanni Pontano ( ) en Michele Marullo ( ). Deze twee Italianen (Marullo was een vluchteling uit Byzantium) zijn in hun liefdespoëzie in zekere zin elkaars tegenpolen. Waar Marullo zich aansluit bij de traditie van de stroming die in navolging van de Italiaanse poëzie van Petrarca het Petrarkisme wordt genoemd, waarin de vrouw een onbereikbare godin is die slechts in kuise liederen om haar schoonheid bezongen kan worden, is Pontano één van de //p. 124// eersten die het lukt om Catullus poëzie te evenaren, waarbij hij niet terugdeinst voor een seksuele inhoud met expliciet taalgebruik. Secundus is zich bewust van beide tradities en laveert als het ware tussen beide uitersten over de gulden middenweg. Het is dan ook niet toevallig dat hij gekozen heeft voor de kus als onderwerp. Al in de oudheid en ook in de middeleeuwen waren vijf trappen van de liefde bekend: het zien (visus), het toespreken (allocutio), het aanraken (tactus), het kussen (osculum), en het bedrijven van de liefde (coitus); het kussen staat tussen de twee extremen van zien en seksueel verkeer. Secundus kusgedichten houden evenzo het midden tussen de Petrarkistische poëzie van Marullo, waarin bijna uitsluitend sprake is van zien en aanspreken, en de Catulliaanse poëzie van Pontano, waarin de liefdesdaad meer dan eens beschreven wordt. Behalve strikt literaire voorbeelden verwerkt de dichter ook andere elementen in zijn verzen, zoals Neoplatoonse motieven. Het lijkt Secundus doel om vele verschillende tradities tot één geheel te smeden dat ook nog eens een duidelijk eigen signatuur heeft. Bij wijze van voorbeeld van Secundus aanpak en werkwijze volgt hieronder een bespreking van zijn vijfde kusgedicht. Het zal zelfs mogelijk blijken de dichter bijna letterlijk op de vingers te kijken tijdens het schrijven. De vijfde kus Allereerst volgt hier het gedicht in het Latijn en in de ritmische vertaling van Guépin: BASIUM V. Dum me mollibus hinc et hinc lacertis Astrictum premis, imminensque toto Collo, pectore, lubricoque vultu, Dependes humeris Neaera nostris; De vijfde Kus Nu jij mij in je weke armen prangend drukt en over me buigt met heel je hals en borst en gulzig gezicht, Neaera, aan mijn schouders hangend, terwijl je aan mijn lippen
4 4 Componensque meis labella labris, (5) Et morsu petis, et gemis remorsa, Et linguam tremulam hinc et inde vibras, Et linguam querulam hinc et inde sugis, Aspirans animae suavis auram, Mollem, dulcisonam, humidam, meaeque (10) Altricem miserae Neaera vitae; Hauriens animam meam caducam, Flagrantem, nimio vapore coctam, Coctam pectoris impotentis aestu, Eludisque meas Neaera flammas, (15) Flabro pectoris haurientis aestum, O, iucunda mei caloris aura! Tunc dico, deus est Amor deorum, Et nullus deus est Amore maior; Si quisquam tamen est, Amore maior, (20) Tu tu sola mihi es Neaera maior. voegt die snoezige kleine lipjes van je, en me bijt en terug gebeten jammert en de zinderende tong van alle kanten laat trillen En de klagende tong van alle kanten zuigt, //p. 125// adem je het briesje van je heerlijke ziel uit, Week en zoetklinkend, de voedster van mijn jammerlijke leven, en zuig je mijn kaduuk en zielig zieltje naar binnen uitgekookt door het overdadig stomen in de gloed van mijn bandeloze borstkas, dan pareer je mijn vlammen, o Neaera, als je blaast en de brand dooft in mijn borstkas, o gelukkige bries voor mijn verhitting. Dan, zeg ik, is de god der Goden Amor en geen enkele god dan Amor groter. Mocht er iemand bestaan groter dan Amor dan ben jij, jij alleen, Neaera, groter. Dit gedicht geeft een goed idee van het karakter van Secundus Basia. De verwijzingen naar verschillende bronnen en dichterlijke tradities komen ook terug in de andere Basia. Maar het is toch vooral de energie en sprankeling van dit gedicht die kenmerkend zijn voor heel de bundel. Het gedicht is geschreven in hendecasyllabi, lichtvoetige versmaten van steeds elf lettergrepen, die ook Catullus voor een aantal van zijn gedichten gebruikte. Ook andere kenmerken van dit gedicht herinneren aan Catullus poëzie, zoals de parallellie in versopbouw en de gewaagde herhalingen van grote delen van verzen. De inhoud van de eerste helft van het gedicht, een beschrijving van een speels liefdesspel, past uitstekend bij deze Catulliaanse vorm. De tweede helft van het gedicht ontleent zijn thematiek echter aan een andere bron. De overgang van de ziel van de ene kusser naar de andere wordt poëtisch beschreven in een aan Plato toegeschreven gedicht uit de Anthologia Palatina: ps.-plato, A.P (vert. J.P. Guépin) Toen ik Agathon kuste kwam mijn ziel op mijn lippen, mijn arme ziel stond op het punt naar hem over te glippen. 1 Dit gedicht, dat al in de oudheid is geïmiteerd en in het Latijn is vertaald, heeft aan de wieg gestaan van de Neoplatoonse theorie over de zielsvermenging in de kus. Daarnaast heeft het geleid tot talloze imitaties in de liefdespoëzie van de renaissance. Het is wonderlijk om te zien hoe Secundus twee verschillende tradities, de Neoplatoonse en de Catulliaanse, naadloos in elkaar over laat gaan en tot één geheel maakt, met als spil de verzen 9-11, waarin de ziel in het gedicht geïntroduceerd wordt. Speciale aandacht verdienen de laatste vier verzen, waarin Neaera geprezen wordt als groter dan de god Amor. Het blijkt namelijk dat Secundus lange tijd heeft nagedacht over deze verzen en pas na verschillende stappen tot de hier gegeven woorden
5 5 gekomen is. Een bestudering van de //p. 126// wijzigingen zegt veel over Secundus omgang met de traditie van de liefdespoëzie. De laatste vier verzen in manuscript Het leeuwendeel van Secundus poëzie is pas na zijn dood gedrukt onder auspiciën van zijn twee broers, Marius en Grudius (Utrecht, 1541). De kopij in manuscript van deze druk is bewaard gebleven en bevindt zich in de Bodleian Library in Oxford (ms. Rawl. G. 154). Uit onderzoek van P. Tuynman is gebleken dat bijna de helft van dit manuscript nog door Secundus zelf geschreven is; het grootste deel van de rest van het manuscript is van de hand van zijn broer Marius. 2 Het gedeelte waarin de Basia te vinden zijn, is in de hand van Secundus zelf. Uit de watermerken in het papier van het Basia-deel van het manuscript blijkt dat het papier in Spanje is geproduceerd. Daarom heeft Secundus het waarschijnlijk in zijn Spaanse periode ( ) verworven en beschreven. Op zichzelf is het al een gelukkig toeval dat we een goed dateerbare autograaf (een manuscript in de hand van de auteur zelf) bezitten van dit hoogtepunt van de Neolatijnse poëzie. Maar het wordt nog veel interessanter: dit manuscript is door Secundus als werkmanuscript gebruikt voordat het kopij werd. Op vele plaatsen in het manuscript is te zien hoe Secundus in eigen hand wijzigingen in zijn poëzie aanbrengt door middel van doorhalingen, toevoegingen en verplaatsingen. Het manuscript biedt zo een directe blik in het atelier van de dichter. De laatste vier verzen van het vijfde kusgedicht staan hieronder afgebeeld zoals ze in het manuscript te vinden zijn (f. 81 v ): De verschillende handen van Secundus en de onderling verschillende inktverkleuringen bevestigen wat naar de inhoud de volgorde van de wijzigingen is geweest: 1. Secundus schrijft in de eerste redactie van het gedicht de laatste regels als volgt: Sed si quae Dea si Deus quis usque est Tu Neaera Dea es Amore maior Maar als er ergens een Godin, als er nog een God is, Dan ben jij, Neaera, een Godin groter dan Amor. 2. Op een later moment (want in duidelijk anders verkleurde inkt) onderstreept Secundus het gehele voorlaatste vers en schrijft erboven: //p. 127// Si quisquam tamen est amore maior, Als er iemand toch groter dan Amor is, Op hetzelfde moment onderstreept hij in het laatste vers Dea es: ben jij een godin en schrijft erboven mihi es: ben jij voor mij (groter dan Amor). 3. Op weer een later moment streept Secundus de eerste redactie van het voorlaatste vers definitief door en wijzigt hij het laatste vers in:
6 6 Tu tu sola mihi es Neaera maior. Ben jij, alleen jij, Neaera, voor mij groter. Het is duidelijk dat Secundus lang ontevreden gebleven is over de slotverzen van dit gedicht en pas laat een hem bevredigende redactie vond. Door nu het verschil tussen de eerdere en latere redacties te onderzoeken is het mogelijk om iets meer te zeggen over het poëtisch ideaal van Secundus in de Basia. Het grote verschil tussen de eerste versie en de laatste versie is, dat het woord god(in) uit de laatste twee verzen is verdwenen. Hierom lijkt de wijziging ook begonnen te zijn, aangezien in de eerste stap in het tweede vers alleen dea es ( jij bent een godin ) onderstreept werd. Voor diegenen die thuis zijn in de liefdespoëzie van de vijftiende tot de zeventiende eeuw zal het gelijkstellen van een vrouw met een godin meteen doen denken aan de Italiaanse poëzie van Petrarca en het Petrarkisme. Zoals gezegd behoorde ook de Latijnse poëzie van Marullo tot die idealiserende stroming. In onderstaand gedicht van hem is de onbereikbaarheid van de vrouw heel duidelijk: Marullo 4.18 Tot Alexandria Scala (eigen vertaling) Quod tam tota decens formosaque, tota venusta, Rara quidem, sed non unica, Scala mea, es. At quod casta decens, at quod formosa pudica, Dispeream si non unica, Scala mea, es. Nam, cum Pieridum reputo commercia sacra, Iam non ulterius unica, Scala: dea es. Omdat jij zo totaal charmant en mooi, totaal aantrekkelijk bent, ben je zeker een zeldzaamheid, mijn Scala, maar niet uniek. Maar omdat je charmant én kuis, omdat je zedig én mooi bent, ik mag hangen als je daarom, mijn Scala, niet uniek bent. En ja, wanneer ik je gewijde omgang met de muzen meetel, ben je niet langer uniek, Scala, je bent een godin! Dit is een voorbeeld van het Petrarkisme waarmee Secundus in aanraking kwam en dat hij een plaats geeft in zijn poëzie. In zijn eerste versie van het vijfde kusgedicht verweeft Secundus in zijn verzen naast Catulliaanse en Neoplatoonse invloeden duidelijk ook Petrarkistische invloeden door de geliefde gelijk te stellen aan een godin. //p. 128// Maar de dichter blijft vijlen aan zijn poëzie en op een zeker moment moet daarbij juist de expliciete gelijkstelling met een godin wijken. Neaera wordt in de tweede versie nog wel vergeleken met en beter bevonden dan de god Amor, maar de gelijkstelling aan een godin is verdwenen: Als er iemand toch groter dan Amor is, dan ben jij, Neaera, voor mij groter dan Amor. In deze versie krijgt het subjectieve van de liefdeservaring door het toevoegen van het woordje mihi ( voor mij ) de volle nadruk. De laatste verzen richten zich niet meer puur op de geliefde, maar ook op de ervaring van de minnaar. Overigens twijfelt Secundus nog wel over deze wijziging. Hij streept de
7 7 eerste versie niet door, maar onderstreept deze slechts, zodat het altijd nog mogelijk zou zijn om de latere toevoeging door te strepen en toch voor de eerste versie te kiezen. De twijfel is misschien voortgekomen uit het feit dat in de nieuwe versie drie opeenvolgende verzen eindigden op Amore maior. Zelfs voor een Catulliaans gedicht is dat iets te veel van het goede. In de laatste versie behoudt Secundus wel de wijziging in het voorlaatste vers en het mihi es van het laatste vers blijkbaar stemden die vondsten, die ook metrisch-technisch beter zijn, tot tevredenheid maar herschrijft hij het laatste vers zo dat de aandacht geheel gericht wordt op Neaera en de ik-figuur: Dan ben jij, jij alleen, voor mij, Neaera, groter. De subjectieve gevoelens voor Neaera beslaan nu het hele vers. Zoals in het Petrarkisme wordt de vrouw op een voetstuk geplaatst, maar zij is geen onbereikbare godin (ook blijkens de rest van het gedicht) en de dichter is zich bewust dat deze hele ervaring subjectief is. Zo is de laatste versie van het gedicht, nog meer dan de voorgaande, een amalgaam van verschillende tradities en toch een coherent en heel eigen geheel. Misschien dat daarin het geheim ligt van de wonderlijke eenheid die het hele boek in al zijn variëteit uitstraalt: steeds is ook Secundus zelf aanwezig. Beknopte bibliografie A.M.M. Dekker, Janus Secundus ( ). De tekstoverlevering van het tijdens zijn leven gepubliceerde werk (Nieuwkoop 1986). J.P. Guépin met een bijdrage van P. Tuynman, De kunst van Janus Secundus. De Kussen en andere gedichten (Amsterdam 1991). P. Tuynman, The legacy of Janus Secundus. The Bodleian ms of his collected poems, in: Humanistica Lovaniensia 43 (1994), J.P. Guépin met bijdragen van P. Tuynman, De drie dichtende broers. Grudius, Marius, Secundus. In brieven, reisverslagen en gedichten (Groningen, 2000). Janus Secundus, De kunst van het zoenen. De «Kussen» en andere liefdesgedichten vertaald door J.P. Guépin (Utrecht, 1997) Janus Secundus, Basia. Vertaald door Kris Buyse (Leuven ). In Hermeneus is eerder aandacht besteed aan Secundus door J.P. Guépin (nr. 50, ) en A.M.M. Dekker (nr. 42, ; nr. 53, 298). Dit artikel is een uitwerking van een lezing gehouden in de finale van NWO Bessensap. Mijn dankbaarheid gaat uit naar de daar verzamelde journalisten voor hun vragen en opmerkingen en naar de Bodleian Library te Oxford voor toestemming voor het opnemen van een afbeelding. Noten 1. Zie voor dit gedicht ook J. Klooster, Onsterfelijke wijsheid? Plato en Socrates in de epigrammatische traditie, in: Hermeneus 80.3, Zie Tuynman (1994) en Tuynman in Guépin (1991)
Vertalen van verdriet. Gideon de dichter & Gideon de richter
Alex van Ligten Vertalen van verdriet Gideon de dichter & Gideon de richter 1 Vanuit de diepte Het begin De kamer is weer leeg. Gideons kist heeft zeven dagen voor de boekenkast gestaan en is nu in het
Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15
Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen
LES6. De wegloper belonen. Sabbat. Zondag Lees Lees 'De wegloper. Teken Teken een gympie en. Leer Begin met het uit je hoofd
De wegloper belonen Sabbat Lees Lees Filemon 1 alvast door. Heb je er ooit over nagedacht van huis weg te lopen? Hoe zou dat zijn? Waar zou je naar toe gaan? Wat zou je kunnen doen? Onesimus bevond zich
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het boek Hooglied neemt geen blad voor de mond, letterlijk. Het begint al helemaal in het begin: De eerste woorden van het boek, na het opschrift, zijn
Inhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51
Inhoud Een nacht 7 Voetstappen 27 Strijder in de schaduw 51 5 Een nacht 6 Een plek om te slapen Ik ben gevlucht uit mijn land. Daardoor heb ik geen thuis meer. De wind neemt me mee. Soms hierheen, soms
OOGGETUIGE. Johannes 20:30-31
1 januari OOGGETUIGE Johannes 20:30-31 Een nieuw jaar ligt voor ons. Wat er gaat komen, weten we niet. Al heb je waarschijnlijk mooie plannen gemaakt. Misschien heb je goede voornemens. Om elke dag uit
TIEN GEBODEN TIEN SCHILDERIJEN. Bart Jan Bakker. en teksten
TIEN GEBODEN TIEN SCHILDERIJEN en teksten Bart Jan Bakker Deze bundel met afbeeldingen van schilderingen op papier en begeleidende teksten bevat mijn werk uit de periode augustus 2013 tot en met oktober
WELKOM! Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën
WELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus NT-les 1 ETS-jaar 1 Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën Doelen
WELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus. NT-les 1 ETS-jaar 1
WELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus NT-les 1 ETS-jaar 1 Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën Doelen
Taak Lyrici. Beschrijving. De lyrici. Concreet
Taak Lyrici Beschrijving De komende zes weken gaan we ons bezighouden met lyriek. Daarbij gaan we natuurlijk ook wat biografische informatie over de verschillende lyrici de dichters dus nodig hebben. Immers,
DBO 10 Zondag 8 maart 2015. Klaagliederen. Inleiding
DBO 10 Zondag 8 maart 2015 Klaagliederen Inleiding Stel dat je geen vast patroon hebt bij het Bijbellezen. Je gebruikt bijvoorbeeld niet het leesrooster in het blad Visie. Toch wil je een gedeelte uit
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik weet niet of het u is opgevallen, maar het trof mij dat de lezingen van vandaag vol tegenstellingen zitten: het begint al bij Jesaja 41: mensen zijn
Vier Uomo Universalis uit de Renaissance
Vier Uomo Universalis uit de Renaissance Vader van de Renaissance De eerste moderne mens De eerste individualist Livius: Ab Urbe Condita Een geschiedenis van Rome vanaf de stichting van de stad Tot
Johanneskerk, Laren NH 31 december 2015 Psalm 67
Johanneskerk, Laren NH 31 december 2015 Psalm 67 Als op s levenszee de stormwind om u loeit, als u tevergeefs uw arme hart vermoeit, tel uw zegeningen, tel ze een voor een en u zegt verwonderd, Hij liet
De leerlingen van Jezus zijn in afwachting. Ze voelen het.. er staat iets volkomen nieuws te gebeuren. Het is immers Jezus die spreekt over zijn vertrek bij hen. Voorgoed of is er nog wel een toekomst
zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar
Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.
Jezus en jij. Tekst: Willem de Vink. Illustraties: Arjan Wilschut, Timo Visser en Willem de Vink
Jezus en jij Tekst: Willem de Vink Illustraties: Arjan Wilschut, Timo Visser en Willem de Vink Vooraf Jezus en jij Minidagboek Vink, Willem de ISBN 978-90-8601-101-8 NUR 248, 707 Boekverzorging: Marian
Eerste druk, oktober 2012 2012 Walter van der Hee
Goede bloemen Eerste druk, oktober 2012 2012 Walter van der Hee isbn: 978-90-484-2637-9 nur: 306 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave
Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf?
Les 5 - Redding Vier feiten die je moet kennen om het Evangelie goed te begrijpen In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf? In
De eerste liefde van God
De eerste liefde van God Trouwpreek over 1 Johannes 3:16 (ds. Jos Douma) gehouden in de trouwdienst van Jeroen en Marjoke Wij hebben Gods liefde, die in ons is, leren kennen en vertrouwen daarop. God is
Een Valentijn krantje Geen idee van wie, maar wel voor wie!
Datum: 14-02-2013 Een Valentijn krantje Geen idee van wie, maar wel voor wie! Eerste hulp bij liefdeslooplijn Mocht het van toepassing zijn Anders leuk om weg te geven Wie dit heeft geschreven? Geen idee,
BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 1. Les 1 - De oorsprong van de Bijbel. In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling
BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 1 Les 1 - De oorsprong van de Bijbel In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Deze bijbelstudies zijn vooral bedoeld voor jongeren van 11
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel
Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij
Wijs Worden. werkboek. deel 1 DAMON
Wijs Worden werkboek deel 1 DAMON WW wb deel 1 mei2009.indd 1 5/25/09 10:33:45 AM Hoofdstuk 1 Over wat echt belangrijk is Paragraaf 1 Inleiding Opdracht 1, p.8 Hieronder staan twaalf standpunten over wat
De muzikale pen van Walter Palm door Ko van Geemert
De muzikale pen van Walter Palm door Ko van Geemert Wie de achternaam Palm hoort, denkt aan muziek. Aan componist Jacobo Palm (1831-1906), aan Jan Gerard Palm (18311906), de nestor van het muziekleven
Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid
History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane
Afsluiting kinderjury 2013
Afsluiting kinderjury 2013 Schrijverbezoek: Gerard van Gemert 1. Kastor en Tim Wanneer bent u begonnen met schrijven? Gerard van Gemert is in 2005 begonnen met schrijven toen hij met zijn dochters een
Nadieh Jolyn Siekmans
Vlinder, fladderend in de lucht doe je hen de groeten in jouw vlucht als je ze boven de hoogste bomen wellicht zult tegenkomen Samenkomst voor het afscheid van Nadieh Jolyn Siekmans * 9 mei 1994 17 januari
Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten
Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.
door in zijn brief aan de Galaten te spreken over Jezus geboren uit een vrouw en niet uit een maagd.
Ze wordt afgebeeld op schilderijen. Ogen verwachtingsvol opgeslagen, gebedenboek uit haar hand gevallen, want daar staat een engel met een boodschap voor haar. Op sommige schilderijen schrikt ze, maar
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het echte geluk is voor mensen die verdriet hebben. Want God zal hen troosten.
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Het echte geluk is voor mensen die verdriet hebben. Wat is dat voor uitspraak op een dag als vandaag? We herdenken vandaag onze geliefde doden. Mensen
,!7IJ0I6-abbcbg! Zo ben jij! jij! Willem de Vink. tiener BIJBEL
Willem de Vink Wie ben jij? Mag de belangrijkste persoon die er bestaat dat zeggen? God de Vader ziet in jou zijn kind. Hij zegt dat jij net zo mooi, waardevol en geliefd bent als Jezus. Wow, zo ben jij!
In welk Bijbelverhaal lezen wij over de geboorte van Izak? Waar kunnen wij in de Bijbel vinden dat Sara onvruchtbaar was?
De geboorte van Izak. In welk Bijbelverhaal lezen wij over de geboorte van Izak? Genesis 21 Waar kunnen wij in de Bijbel vinden dat Sara onvruchtbaar was? Genesis 11:30 Sarai nu was onvruchtbaar; zij had
Geef. nooit op! Gods beloften voor jou MIRANDA TOLLENAAR
Geef Gods beloften voor jou nooit op! MIRANDA TOLLENAAR Geef nooit op! Tollenaar, Miranda ISBN 978-90-6353-630-5 NUR 713 Boekverzorging: Studio Vrolijk, Margreet Kattouw De bijbelteksten in deze uitgave
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Orde van dienst voor zondag 18 mei 2014, themadienst Grenzen Over Kerk: Brugkerk, Kroonplein 1 te Lemelerveld Aanvang: 9.30 uur Organist: Wim Pardoen Voorganger: ds. Kees Benard = = = = = = = = = = = =
Oefeningen voor inkeer en verstilling
Oefeningen voor inkeer en verstilling Oefeningen voor inkeer en verstilling In de christelijke traditie zijn veel voorbeelden te vinden van oefeningen die een hulp kunnen zijn voor het gebedsleven. Hieronder
SEED & BREAD FOR THE SOWER JES.55:10 FOR THE EATER
SEED & BREAD FOR THE SOWER JES.55:10 FOR THE EATER korte Bijbelse boodschappen van THE WORD OF TRUTH MINISTRY Otis Q. Sellers, Bijbelleraar Vertaling Stichting Lachai Roï, Lelystad, Nederland Nr. 78 De
Bij het gekozen thema: Het verlangen van God heb ik mij in de afgelopen dagen afgevraagd wat is mijn verlangen naar God?
Geliefde mannen, Nog een poosje en dan wordt de mannenconferentie van 2015 gehouden. Bij het gekozen thema: Het verlangen van God heb ik mij in de afgelopen dagen afgevraagd wat is mijn verlangen naar
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Twee weken geleden zijn we begonnen met lezingen uit het Marcus-evangelie. Een bijzonder evangelie waarin de vraag centraal staat: wie is Jezus? Hoe
Wesleyaanse geloofsfundamenten voor de 21 e eeuw
Wesleyaanse geloofsfundamenten voor de 21 e eeuw Art lll, Handboek, Kerk vd Nazarener: Wij geloven in de Heilige Geest, de derde Persoon van de Drieeenige Godheid; dat Hij voortdurend aanwezig is en doeltreffend
Hoe lang duurt geluk?
Hoe lang duurt geluk? Op dit moment ben ik gelukkig. Na veel pech ben ik dan eindelijk een vrolijke schrijver. Mijn roman is goed gelukt. En ik verdien er veel geld mee. En ik heb ook nog eens een mooie,
Escher in Het Paleis. Wiskundepakket. Inleiding. M.C. Escher en Wiskunde. De wiskunde educatie van Escher in Het Paleis
Escher in Het Paleis Wiskundepakket Inleiding M.C. Escher en Wiskunde De wiskunde educatie van Escher in Het Paleis M.C. Escher en Wiskunde Hieronder volgt de inleiding van de wiskunde educatie voor middelbare
Er vaart een boot op het grote meer
Er vaart een boot op het grote meer Er vaart een boot op het grote meer, met discipelen en de Heer. Maar bij storm en lelijk weer, roepen de vrienden: Help ons Heer! De Here zegt dan: Zwijg,wees stil.
14 februari is het Valentijnsdag! Vol verwachting kloppen de harten van de vele jongens en meisjes.
Valentijnsdag 14 februari is het Valentijnsdag! Vol verwachting kloppen de harten van de vele jongens en meisjes. In Engeland en de Verenigde Staten (VS) vieren mensen al eeuwen Valentijnsdag. In België
TOEN GOD ALLES MAAKTE
Bijbel voor Kinderen presenteert TOEN GOD ALLES MAAKTE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: Bob Davies en Tammy S. Vertaald door: Erna van Barneveld
enschops Beste De 100 mooiste gedichten enschops De 100 mooiste gedichten van Nel Benschop van Nederlands meest gelezen dichteres
leven trouw aan uitgeverij Kok, bij wie ze al haar werk publiceerde: van de eerste bundel, Gouddraad uit vlas (1967) tot haar geheime liefdesgedichten, Echte liefde kan niet sterven (2011, postuum). van
Liturgische suggesties bij Dichterbij dan je denkt
Liturgische suggesties bij Dichterbij dan je denkt Algemeen De voorgestelde liederen zijn gekozen uit het Liedboek van de Kerken (LvdK), uit de bundel Tussentijds (TT) en uit Liederen en Gebeden uit Iona
Uitleg voor kinderen die gevormd willen worden. Voordat je informatie krijgt over het vormsel zelf is het wel handig om te weten wat een symbool is:
Uitleg voor kinderen die gevormd willen worden. Voordat je informatie krijgt over het vormsel zelf is het wel handig om te weten wat een symbool is: Een symbool is iets wat je helpt herinneren of je in
Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het jodendom. Naam:
Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het jodendom Naam: Het jodendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden op www.geloofik.nl.
Orde I Schrift, zegen en gebed
Orde I Schrift, zegen en gebed groet en inleidend woord Vrede voor jou N en vrede voor jou N. Alles wat goed is en gelukkig maakt, het kome over jullie beiden. Vrede voor u allen, zoals wij hier bij elkaar
Bevriend met Bram of met een autist
Bevriend met Bram of met een autist Eerste druk, januari 2010 2010 Nanno Ymus isbn: 978-90-484-0990-7 nur: 283 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl De namen, plaatsen en gebeurtenissen
Luisteren: muziek (B1 nr. 1)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U
Ik ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag lijden voor de Kerk van Jezus Christus
AVONDMAALSVIERING KONINGSKERK 13-09 - 2009 door ds. L. Krüger Schriftlezing: Koloss. 1: 24-29 (NBV) Ik ben blij dat ik nu voor u lijd Ik ben blij dat ik voor mijn geloof mag lijden Ik ben blij dat ik mag
Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.
Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Toen ik het slot van de lezing van Matteüs las, moest ik gelijk denken aan het nieuws van deze week. Wie heeft zal nog meer krijgen, en wel in overvloed.
1 - Geschiedenis van de Algebra
1 - Geschiedenis van de Algebra De opdracht omschrijving voor dit hoofdstuk bestond uit het volgende: A1 - Maak 5 van de 19 opdrachten. Zorg voor nette uitwerkingen. Kies de 5 verspreid over de 19. A2
Les 5 God: Zoon Ketters over Jezus
Les 5 God: Zoon Doelstelling: de catechisant kan in 1 minuut aan een ander uitleggen wie Jezus voor hem/haar is, weet welke afwijkende meningen er in de loop der tijd geweest is m.b.t. de Here Jezus en
Voor jou! Dit boek is voor jou. Het gaat over God. En over God en jou samen. Over Gods liefde voor jou.
Voor jou! 9 Voor jou! Dit boek is voor jou. Het gaat over God. En over God en jou samen. Over Gods liefde voor jou. Het boek gaat over geloven. Het gaat over jouw geloof! Lees en bekijk alles goed. Je
Niet bang zijn! God maakt je sterk!
Niet bang zijn! God maakt je sterk! Aangepaste dienst Zondag 22 november 2015 Br. Peter Zuidema Welkom Mededelingen Votum en groet Zingen:E & R 230 - Jezus is de goede Herder 1. Jezus is de goede herder
Bijbelteksten Feest van Genade
Week 1 Zoals een hinde smacht naar stromend water, zo smacht mijn ziel naar U, o God. (Psalm 42:2) Mozes sloeg steeds buiten het kamp, op ruime afstand ervan, een tent op die hij de ontmoetingstent noemde.
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Niets te verliezen, dat is het ware geluk voor mij Het is een zin uit een lied van Stef Bos. Ik moest hieraan denken, toen ik bezig was met de voorbereidingen
Oud maar niet out. Denken en doen met de Oudheid vandaag. 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24
Oud maar niet out Denken en doen met de Oudheid vandaag 95180_Oud maar niet out_vw.indd 1 13/03/12 10:24 95180_Oud maar niet out_vw.indd 2 13/03/12 10:24 Oud maar niet out Denken en doen met de oudheid
Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.
juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers
HC zd. 42 nr. 31. dia 1
HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:
21 februari 2016 ONLINE MET GOD. Voorganger: Ds.H.Bondt Begeleiding: Entheos / Els Cornelisse
21 februari 2016 ONLINE MET GOD. Voorganger: Ds.H.Bondt Begeleiding: Entheos / Els Cornelisse Votum en groet Ps. 65,1 (U luistert als wij bidden) De lofzang klinkt uit Sions zalen tot U met stil ontzag.
Vijf redenen waarom dit waar is
Les 14 Eeuwige zekerheid Vijf redenen waarom dit waar is In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Is de echte (ware) gelovige voor eeuwig veilig en geborgen in Christus? Voor
Doel van Bijbelstudie
Bijbelstudie Hebreeën 4:12 Want het woord Gods is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard en het dringt door, zó diep, dat het vaneen scheidt ziel en geest, gewrichten en merg, en het
Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik
Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...
Lever je verslag in een snelhechter in. Zorg dat je een mooi titelblad hebt, waar de naam van je boek, je eigen naam, klas en inleverdatum op staat.
Boekverslag Van het boek dat je gelezen hebt moet je een verslag maken. In het verslag moeten al onderstaande punten aan de orde komen. Sommige antwoorden weet je meteen. Soms kunnen er ook vragen zijn,
Stilte vooraf. Wees stil voor het aangezicht van God, want heilig is de Heer. Uitleg
Stilte vooraf Wees stil voor het aangezicht van God, want heilig is de Heer. Uitleg Witte donderdag. Nacht van de overlevering, met een dubbelzinnige betekenis. Het is de overlevering (de traditie) van
1) Gered worden is net zo gemakkelijk als een cadeau krijgen (Johannes 1:12)
Les 8 - Redding In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Heel veel mensen hebben er geen behoefte aan zich door Jezus te laten redden. Daarvoor hebben ze allerlei redenen. Bijvoorbeeld:
Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk
Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk GEWASSEN IN WATER Inhoud: Vanuit de dopeling gezien een statement dat hij in het watergraf alles wat oud is achter zich laat. Hij weet niet alles, kent nog niet
Neem nu even tijd om de Heilige Geest te vragen je te helpen bij deze studie en inzicht te geven in zowel het Woord als in je eigen leven.
Doel B: Relatie met Jezus de Koning : studenten ontwikkelen zich, vanuit een persoonlijke overtuiging, als leerling, vertrouweling en toegewijde volgeling van Jezus op elk terrein van hun leven. Doel van
DE RIJKE MAN, DE ARME MAN
Bijbel voor Kinderen presenteert DE RIJKE MAN, DE ARME MAN Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Van aangezicht tot aangezicht
Aurelius Augustinus Van aangezicht tot aangezicht Preken over teksten uit het evangelie volgens Matteüs [Sermones de scripturis 51-94] Vertaald en van aantekeningen voorzien door Joost van Neer, Martijn
1) De ongelovige is blind gemaakt door Satan (2 Korintiërs 4:4).
BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 4 Les 4 - Redding: Waarom is het voor ieder mens nodig om gered te worden? In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 1) De ongelovige
Les 3 Monniken en Ridders MUZIEK
Les 3 Monniken en Ridders MUZIEK Annemieke Hooijschuur en Hanneke de Jong Les 3 Monniken en Ridders MUZIEK Wereldlijke en Geestelijke Voorkennis De leerlingen zijn enigszins op de hoogte van de levenswijze
Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie
Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl
Latijn en Grieks in de 21ste eeuw
Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het
ROSANNE. Oh, oh, oh. Van Aemstel Produkties - De leukste uitjes van Amsterdam - www.amterdamexcursies.nl
ROSANNE Rosanne, ik weet dat er heel veel mannen zijn Elke keer weer een ander en mij doet 't pijn Want jou liefde waarmee jij mij soms verblijdt Wil ik liever, liever, liever, liever voor altijd Als ik
Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander.
Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander. HHKalender DEF_2 ct.indd 1 Romantiek in een liefdesbrief 01-06-15 21:37 ROMANTIEK in een liefdesbrief Schrijf een liefdesbrief aan je geliefde. Verwerk
Een Visioen van Liefde
Een Visioen van Liefde Orthen, april 2012 WIE ZIJN WIJ? De oorsprong van de gemeenschap San Salvator ligt in de rooms-katholieke traditie, en voelt zich van daaruit verbonden met de Bijbel, geïnspireerd
Wie is er nou blind? Het evangelie naar Johannes 9:1-41 22-9-2015
Wie is er nou blind? Het evangelie naar Johannes 9:1-41 1 Inleiding (1) Schrijver: Johannes, discipel en apostel (noemt zichzelf: de discipel van wie Jezus hield) Doel (Joh 20:31): dat je gelooft dat Jezus
De gelijkenis van de verloren zoon.
De gelijkenis van de verloren zoon. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen te leren.
Voortaan haal ik, zodra ik wilde wingerd zie, de plant gelijk uit de heg. Wat opvalt is, dat hij steeds weer terugkomt: op blijven letten dus!
Liefde Je kunt je soms lelijk vergissen! Het lijkt heel wat, maar als je beter kijkt of de gevolgen ziet, dan is het toch ineens heel anders! Je zou s zomers mijn heg moeten zien. Niets bijzonders, hoor!
Opwekkingsdienst 17 mei 2015 om 16.45 in de Ark. Voorganger: Ds. Stam M.m.v.: de opwekkingsband. Thema: De Hartendokter!
Opwekkingsdienst 17 mei 2015 om 16.45 in de Ark Voorganger: Ds. Stam M.m.v.: de opwekkingsband Thema: De Hartendokter! - Zingen voor de dienst om 16.45: Opw. 518 Heer U doorgrond en kent mij Heer, U doorgrondt
GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Gemeente. Zijspoortje. De Bijbelse Encyclopedie leert ons dat het woord kerk afgeleid is van het Griekse woord [kuriakè], dat des Heren betekent.
Gemeente Wanneer je aan iemand vraagt Weet jij wat een kerk is?, zal het antwoord niet zo lang op zich laten wachten. Dat is een gebouw waar gelovige mensen samenkomen! Het kan ook voorkomen, dat men aan
5,2. Gedichtbespreking door een scholier 3097 woorden 1 december keer beoordeeld. Levensbeschouwing
Gedichtbespreking door een scholier 3097 woorden 1 december 2002 5,2 107 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Gedicht 1: Voor wie dit leest Gedrukte letters laat ik U hier kijken, maar met mijn warme
Speech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek.
Speech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek. 19 februari 2015 Goedemiddag, Ik ben heel blij met deze tentoonstelling. Als dochter van een oorlogsvrijwilliger
Spotlight: Joris van Leeuwen
Om bekende en onbekende schrijvers van Nederlandse bodem die in de genre spanning / fantasy druk bezig zijn en een aantal boeken hebben gepubliceerd, toch wat meer bekendheid te geven, heb ik besloten
Examen VWO. Latijn Latijn. tijdvak 2 woensdag 23 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-12.00 uur tevens oud programma Latijn Latijn Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 24 vragen en een vertaalopdracht. Voor dit examen zijn
Liturgie avonddienst Westerkerk zondag 30 augustus 2015 Zingen (staande): Psalm 62 : 1,4 (NB) 1.Mijn ziel is stil tot God mijn Heer, van Hem verwacht
Liturgie avonddienst Westerkerk zondag 30 augustus 2015 Zingen (staande): Psalm 62 : 1,4 (NB) 1.Mijn ziel is stil tot God mijn Heer, van Hem verwacht ik altijd weer mijn heil,-op Hem toch kan ik bouwen.
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Ik hoop voor u dat u ooit eens flink verliefd bent geweest. Niet zo n beetje van: die of die vind ik best aardig. Misschien wordt dat nog wel eens wat
Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!
Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring
MENORAH BEELD VAN DE ZEVENVOUDIGE GEEST VAN GOD EXODUS 37 EXODUS 37:17-22
DE MENORAH BEELD VAN DE ZEVENVOUDIGE GEEST VAN GOD EXODUS 37 EXODUS 37:17-22 17. Hij maakte de kandelaar van louter goud; van gedreven werk maakte hij de kandelaar, het voetstuk zowel als de schacht, de
0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1
Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht
Bijbel voor Kinderen. presenteert JACOB DE BEDRIEGER
Bijbel voor Kinderen presenteert JACOB DE BEDRIEGER Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Kerr en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd
53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn