Uitvoeringsprogramma Gladheidbestrijding Nijmegen

Transcriptie

1 Uitvoeringsprogramma Uitvoeringsprogramma Gladheidbestrijding Nijmegen Inleiding De gemeente Nijmegen heeft in 2011 haar beleidsuitgangspunten op gladheidbestrijding geformuleerd en vastgelegd in de beleidsnota Grip op gladheid. Deze beleidsnota bestaat uit twee delen: 1. De beleidsnota: De beleidskeuzes zijn hierin vastgelegd voor de periode 2011 t/m Het uitvoeringsprogramma: Hierin staat beschreven hoe de gladheidbestrijding uitgevoerd wordt. Dit document behelst het uitvoeringsprogramma en dient jaarlijks, na evaluatie van het afgelopen winterseizoen, te worden geactualiseerd. Het uitvoeringsprogramma vertaalt het beleid naar opdracht en geeft een nadere toelichting op de keuzes en inzicht in de gehanteerde werkwijzen. 2. Algemeen Op basis van de criteria als gesteld in hoofdstuk 2 van het beleidsplan is het totaal in Nijmegen te strooien areaal samengesteld. Nijmegen profileert zich als fietsstad. Van belang is dat dit ook tot uiting komt bij de gladheidbestrijding. Vanuit die gedachte is, naast het netwerk van hoofdwegen en wijkontsluitingswegen, de binnen Nijmegen vastgestelde Fietsnetwerkkaart gehanteerd voor het samenstellen van de te strooien wegen en fietspaden. Hierin zijn alle belangrijke fietsverbindingen binnen Nijmegen opgenomen. Daarnaast is ook rekening gehouden met bruggen en viaducten, alsmede wegen met hoogteverschillen / hellingen. Met betrekking tot het te strooien areaal heeft afstemming plaatsgevonden met Politie, Brandweer, Connexxion en de afdelingen Mobiliteit, Onderwijs en Wijkonderhoud binnen de gemeente Nijmegen. 15

2 3. Prioriteiten en routes 1 e Prioriteit Hoofdwegen Wijkontsluitingswegen Snelfietspaden Bruggen en viaducten Busbanen Routes voor de hulpdiensten (van en naar ziekenhuizen) Marktplaatsen Strooiroutes Centrum Looproute vanaf het NS-station naar het Centrum o Burg. Hustinxstraat o Nassausingel beide zijden o Keizer Karelplein noordelijke ring Nassausingel tot Oranjesingel o Bisschop Hamerstraat beide zijden tot aan wandelgebied Molenstraat) o Esplanada Zie bijlagen <kaart Gladheidbestrijding Rijbanen en Fietspaden> Bij preventieve strooiacties dienen de wegen en fietspaden binnen deze prioriteit voor aanvang van de ochtendspits (07.00 uur) en de avondspits (17.00 uur) afgerond te zijn. Bij curatieve strooiacties gelden de volgende tijdlimieten: Bij onverwacht opvriezend wegdek (wanneer er dus niet preventief gestrooid is) worden de hoofdwegen, bruggen en viaducten, busbanen, routes voor hulpdiensten en snelfietspaden binnen 3,5 uur gestrooid. Direct daarop volgen dan de Wijkontsluitingswegen. Het totale areaal dient binnen 5,5 uur gestrooid te zijn; Bij aanhoudende sneeuwval en/of ijzel dienen de wegen en fietspaden binnen 5,5 uur na het stoppen van de sneeuwval of ijzel sneeuwvrij / gestrooid te zijn; Bruggen en viaducten Binnen de eerste prioriteit is een aparte route opgenomen voor de bruggen en viaducten. Vanwege de vrije ligging (geen contact met de grond) en het materiaal (staal/beton) koelt het wegdek op een brug of viaduct aanzienlijk sneller af dan de overige wegen. Daarnaast treedt hier sneller condensatie op, waardoor het wegdek nat wordt en kan bevriezen, terwijl het overige wegdek droog is. Bevriezing op bruggen en viaducten treedt derhalve eerder op. In de uitvoering is hierop geanticipeerd door het toepassen van een bruggenroute, die apart gestrooid kan worden als alleen daar gladheid verwacht wordt. 2 e Prioriteit 16

3 Wijkverbindingsfietspaden (alle belangrijke fietsverbindingen tussen de wijken). Op deze routes wordt gestart met gladheidbestrijding nadat de 1 e prioriteit routes begaanbaar (en/of sneeuwvrij) zijn. Zie bijlagen <kaart Gladheidbestrijding Rijbanen en Fietspaden> 3 e Prioriteit Routes van en naar verzorgingstehuizen Schoolroutes voor Voortgezet Onderwijs Ontsluitingsroutes voor Basisonderwijs Nazorg (o.a. het opruimen van sneeuwresten bij fietsoversteekplaatsen en kruispunten) Op deze routes en plekken wordt gestart met gladheidbestrijding nadat de 2 e prioriteit routes begaanbaar (en/of sneeuwvrij) zijn. Zie bijlagen <kaart Gladheidbestrijding Rijbanen en Fietspaden> Bij preventieve strooiacties worden de wegen en fietspaden binnen verschillende prioriteiten met het oog op efficiency veelal in één werkgang uitgevoerd. Bij sneeuw en / of ijzel of onverwacht opvriezend wegdek wordt te allen tijde gewerkt volgens de vastgestelde prioritering. Bij sneeuwval worden aanvullend op busperrons en looproutes van en naar verzorgingstehuizen inspanningen verricht door de Wijkserviceteams van de gemeente Nijmegen. Te denken valt hierbij aan trottoirs in het centrum, trottoirs bij verzorgingstehuizen en trottoirs bij bushaltes. Geen gladheidbestrijding door gemeente Door de gemeente wordt geen gladheid bestreden op de overige locaties waaronder trottoirs, niet openbaar terrein en woonstraten. Op deze plekken wordt in het kader van burgerparticipatie gladheidbestrijding door bewoners, ondernemers / winkeliers en instellingen gestimuleerd. Locaties zoutkisten / zoutcontainers Om gladheidbestrijding door bewoners en ondernemers te stimuleren worden door de gemeente op specifieke locaties zoutkisten geplaatst. Daarnaast worden zoutcontainers ter beschikking gesteld aan niet-commerciële instellingen met een publiek karakter voor gladheidbestrijding op eigen terrein en omringend openbaar gebied. Zout wordt verstrekt zolang de voorraad strekt. Een overzicht van de locaties met zoutkisten en zoutcontainers is opgenomen in bijlage <> 17

4 4. Methodiek In dit hoofdstuk worden de verschillende toegepaste methodieken bij de gladheidbestrijding besproken en toegelicht. Strooien: Preventief-Curatief Bij de gladheidbestrijding worden twee werkwijzen onderscheiden, nl. preventief en curatief strooien. Preventief strooien (of natstrooien) vindt plaats op het moment dat de gladheid wordt voorspeld. De wegen en fietspaden worden dan uit voorzorg gestrooid, waardoor de gladheid voorkomen kan worden. Deze methode levert voordelen op op het gebied van de verkeersveiligheid, het milieu en de kosten Curatief strooien (of droogstrooien) vindt plaats op het moment dat de gladheid al is opgetreden als gevolg van o.a. sneeuw en / of ijzel. Het gaat hierbij om situaties met sneeuw, ijzel, of onverwacht opvriezend wegdek. De gemeente Nijmegen geeft te allen tijde de voorkeur aan preventieve gladheidbestrijding. Sneeuwruimen Bij aanhoudende sneeuwval is alleen strooien niet meer afdoende en wordt overgegaan op sneeuwruimen, in combinatie met strooien. Bij het sneeuwruimen ligt de werksnelheid lager dan wanneer er alleen gestrooid wordt, waardoor de doorlooptijd, afhankelijk van de hoeveelheid sneeuw, per route langer wordt. Om toch te zorgen dat de werkzaamheden niet langer duren dan noodzakelijk wordt er bij sneeuwval extra materieel ingezet. Rijbanen Op de rijbanen wordt de sneeuw geruimd met behulp van zgn. sneeuwploegen / -schuiven. Vaak blijft na het schuiven een dun laagje sneeuw op het wegdek achter, wat vervolgens door het wegenzout in combinatie met het verkeer wegdooit. Fietspaden Voor het meest optimale resultaat bij het sneeuwruimen op fietspaden wordt gebruik gemaakt van zgn. sneeuwborstels. Dit zijn hydraulisch aangedreven rolbezems. Met dit materiaal kan een fietspad goed schoon geveegd worden, waarbij eigenlijk geen restsneeuw achterblijft. Wanneer er echter een dikke laag sneeuw op de fietspaden aanwezig is zijn de sneeuwborstels niet toereikend en wordt in eerste instantie gebruik gemaakt van de sneeuwploeg. Fietspaden suggestiestroken 18

5 Op een behoorlijk aantal wegen worden de fietspaden op de weg gemarkeerd, de zgn. fietssuggestiestroken. Echter, bij het sneeuwruimen op de rijbanen wordt de sneeuw vanaf de rijbaan aan de kant van de weg gedeponeerd, waardoor het fietsgedeelte onder de sneeuw komt te liggen. Hierdoor wordt het fietsverkeer gedwongen op de rijbaan te rijden, hetgeen onveilige situaties oplevert. Om te zorgen dat ook deze stroken begaanbaar zijn voor fietsverkeer wordt hier de sneeuw apart opgeladen en afgevoerd. Looproute en marktplaatsen Het strooien en sneeuwruimen op de trottoirs van de looproute vindt plaats met speciaal daarop toegespitst materieel. Trottoirs dienen, gezien de lage belastbaarheid en de geringe breedte, behandeld te worden met kleine en lichte voertuigen. De marktplaatsen, met uitzondering van Kelfkensbos en de Grote Markt, bevinden zich op parkeerterreinen. Bij preventief strooien kunnen vanwege de op dat moment nog geparkeerde auto s alleen de rijstroken van de parkeerplaatsen gestrooid worden. Bij sneeuwval wordt de beschikbare ruimte zoveel mogelijk sneeuwvrij gemaakt m.b.v. sneeuwploegen en/of sneeuwborstels. Nazorg Op het moment dat de wegen sneeuwvrij zijn (5,5 uur na het stoppen van de sneeuwval) dient de hinderlijke restsneeuw op fietsoversteekplaatsen en kruispunten opgeruimd en afgevoerd te worden. In Nijmegen worden diverse locaties aangewezen waar de afgevoerde sneeuw gestort kan worden. Materieel In het seizoen is de overstap gemaakt naar volledig natzoutstrooien. Dar verzorgt de inkoop van voldoende materieel dat voldoet aan de criteria van natstrooien. 19

6 5. Werking van dooimiddelen Algemeen Dooimiddelen verlagen het vriespunt van water, of anders gezegd, het smeltpunt van ijs. Dit betekent dat het vriespunt niet meer bij 0º C ligt, maar lager. Hoeveel lager is afhankelijk van het soort dooimiddel en de hoeveelheid dooimiddel. Wanneer er dus wegenzout op een opgevroren of besneeuwd wegdek wordt gestrooid trekt dit vocht aan, waardoor er vervolgens een zoutoplossing ontstaat en de dooiwerking intreedt. Natzout Vanaf het winterseizoen 2011/2012 maakt Dar volledig gebruik van de natzoutmethode Door de toevoeging van de natte component hecht het dooimiddel aan het wegdek en verwaait niet. Deze methode levert daarmee belangrijke voordelen op: Verhoging van de verkeersveiligheid (door preventief strooien wordt het wegdek nl. niet glad) Beter voor het milieu. Door toevoeging van de zoutoplossing kan volstaan worden met minder wegenzout. Ook kan er met deze methode sneller gewerkt worden, wat gunstig is ten aanzien van brandstofverbruik, uitstoot CO-2 en fijnstof. Strooiacties kunnen onder lagere tijdsdruk uitgevoerd worden (het is tenslotte nog niet glad) en zijn efficiënter in te plannen, waardoor minder strooiuren nodig zijn. Belang van verkeersintensiteit De aanwezigheid van verkeer bevordert de werking van de op de weg aangebrachte dooimiddelen. Het verkeer draagt zorg van verspreiding en ook het inrijden van de dooimiddelen, waardoor deze beter en sneller hun werking doen. Met name bij sneeuwval is dit van wezenlijk belang. Dit is ook een belangrijke reden voor het feit dat op fietspaden bij sneeuwval het effect van de strooiactie minder snel merkbaar is. Vandaar dat, nog meer dan op de rijbanen, het vroegtijdig inzetten van sneeuwruimen een vereiste is. Een geringe hoeveelheid sneeuw wordt met alleen strooien op de rijbanen door auto s wel weggereden. Op fietspaden is dit effect door de veel geringere verkeersintensiteit en de geringe oppervlakte van het rijvlak van de banden veel kleiner. Voorraadbeheer dooimiddelen Het borgen van voldoende beschikbaarheid van dooimiddelen is een taak van Dar. De afgelopen twee jaren ontstond er door de aanhoudende winterse omstandigheden een landelijk tekort aan wegenzout, waarmee ook Nijmegen geconfronteerd werd. Gezocht wordt naar samenwerking met buurgemeenten op het gebied van inkoop van en opslagfaciliteiten voor wegenzout 20

7 6. Proces Tijdens de uitvoering is er tussen gemeente Nijmegen en Dar een continue focus op de doelmatigheid van de processen. Indien nodig zal er direct worden bijgestuurd. Jaarlijks wordt het uitvoeringsprogramma n.a.v. de ervaringen uit het voorgaande winterseizoen bijgesteld. Het gaat hierbij om aanvullende afspraken, aanpassing van het areaal en wegafsluitingen die het hele winterseizoen van kracht zijn. Het vastgestelde uitvoeringsprogramma dient vervolgens als de opdracht / afspraak richting Dar. De feitelijke gladheidbestrijding wordt in opdracht van de gemeente Nijmegen uitgevoerd door Dar. Dar beschikt over gediplomeerde gladheidcoördinatoren die op basis van specifieke meteoinformatie, eigen waarneming en waarnemingen door derden (politie, brandweer) bepalen wanneer er (preventief) gestrooid dient te worden. Alle gladheidcoördinatoren van Dar, alsmede de gladheidcoördinator van de gemeente Nijmegen hebben de opleiding Gladheidcoördinator van het CROW gevolgd. Hiermee is het kennisniveau verdergaande verbeterd en geborgd. De uitvoering van de gladheidbestrijding valt onder de verantwoordelijkheid van de Gladheidcoördinator Dar; deze bepaalt wanneer er een aanvang gemaakt wordt met de gladheidbestrijding en geeft aan met welk materieel gestrooid moet worden en de te gebruiken hoeveelheden dooimiddelen. De gladheidcoördinator Dar geeft de dienstdoende chef van dienst opdracht tot de feitelijke uitvoering van de gladheidbestrijding. De chef van dienst coördineert op zijn beurt de werkzaamheden en onderhoud nauw contact met de Gladheidcoördinator Dar over de voortgang. Om een betrouwbare prognose te kunnen vaststellen hanteert de Gladheidcoördinator Dar de volgende informatiebronnen: Weersvoorspellingen van MeteoConsult 1 met specifieke op Nijmegen afgestemde verwachtingen. Telefonische meldingen van MeteoConsult (2 uur van tevoren) van winterse neerslag voor Nijmegen Rechtstreeks contact met weerkamer MeteoConsult Eigen waarneming Gladheidsignalering Gladheidmeldsysteem (GMS), aangebrachte sensoren in het wegdek die o.a. de wegdektemperatuur en de hoeveelheid zout die nog op de weg aanwezig is, meten. Via politie, wegenwacht busbedrijven en 1 METEO Consult Weerbureau die prognose over de weersverwachting afgeeft 21

8 hulpdiensten 7. Registratie Bij gladheidbestrijding is sprake van een inspanningsverplichting en niet van een resultaatsverplichting. Om vast te kunnen stellen of voldaan is aan de inspanningsverplichting worden per strooiactie gegevens vastgelegd zoals tijdstip aanvang strooiwerkzaamheden, het behandelde areaal, tijdstip beëindiging strooiwerkzaamheden en de dosering dooimiddelen per m 2 : De registratie van deze gegevens vindt digitaal plaats. 8. Communicatie De wijze van communicatie m.b.t de gladheidbestrijding wordt vastgelegd in een tussen gemeente Nijmegen en Dar vastgesteld communicatieplan. Naast communicatie via de gebruikelijke kanalen zal ook invulling gegeven aan communicatie via Twitter. Voor verdere informatie wordt verwezen naar het communicatieplan op de websites van gemeente Nijmegen en Dar. Meldingen over gladheid kunnen zowel bij het klantencontactcentrum van de gemeente Nijmegen als bij de klantenservice van Dar gedaan worden. Beide meldpunten zijn voorzien van eenduidige belscripts en informatie over de wegen en fietspaden die wel en niet gestrooid worden. Bij sneeuwval zullen massaal meldingen met dezelfde strekking worden gedaan. Voor dit soort meldingen zal de terugmelding via de (social) media plaatsvinden. Aangenomen kan worden dat de gladheidbestrijding reeds ingezet zal zijn. Bij incidentele meldingen over gladheid op specifieke plaatsen zal, mits binnen het areaal, actie worden ondernomen en terugkoppeling aan de melder plaatsvinden. Op de websites van zowel gemeente Nijmegen als Dar wordt informatie verstrekt over de gladheidbestrijding, waaronder kaartmateriaal van de gestrooide wegen en fietspaden, het beleidsplan en het uitvoeringsprogramma. 9. Afstemming met partijen Het wegennetwerk van Nijmegen is aangesloten op het wegennetwerk van de omliggende gemeenten. Om te zorgen dat de gladheidbestrijding op deze wegen onderling goed op elkaar is afgestemd vindt jaarlijks overleg plaats met de buurgemeenten, Rijkswaterstaat en Provincie, waarbij afspraken gemaakt worden over de wijze waarop de grensoverschrijdende gladheidbestrijding vormgegeven wordt. Dit kan o.a. betekenen dat gemeenten delen van elkaars wegennetwerk strooien. Hierbij blijft elke gemeente uiteraard zelf verantwoordelijk voor een adequate gladheidbestrijding. De gemeente Nijmegen meldt (tijdelijke) wegomleidingen aan Dar, zodat deze geïntegreerd kunnen worden in de routes. 22

9 Daarnaast heeft afstemming plaatsgevonden tussen de gemeente Nijmegen en Radboud m.b.t. de gladheidbestrijding op de wegen rondom het Radboud-terrein. (Kapittelweg, Heyendaalseweg, Erasmuslaan en Ph. Van Leijdenlaan): Op de Erasmuslaan en Ph. Van Leijdenlaan wordt de gladheidbestrijding door Radboud (UMC en Universiteit) zelf verzorgd. In verband met de zouttekorten in het verleden wordt geprobeerd met omliggende gemeenten afspraken te maken over gezamenlijke inkoop en opslag van zout. Tenslotte wordt het product gladheidbestrijding in nauwe samenwerking tussen gemeente Nijmegen en Dar vormgegeven. Gedurende de winter vindt frequent overleg tussen de gladheidcoördinator van Dar en de gemeentelijke gladheidcoördinator. De operationele draaiboeken worden afgestemd tussen de gemeente Nijmegen en Dar. 10. Duurzaamheidsparagraaf Naast het streven naar een zo hoog mogelijk serviceniveau binnen de beleidskaders is een minimale belasting van het milieu een belangrijke doelstelling. Het gebruik van zout kan niet ongelimiteerd plaatsvinden, zonder dat er schade ontstaat aan bomen en andere vegetatie. Zout dat in de bodem achterblijft, onttrekt als gevolg van hygroscopische werking vocht aan de vegetatie. Veel planten kunnen dan in het voorjaar groeiproblemen vertonen. Op grond hiervan is wordt niet gestrooid in kwetsbare gebieden zoals waterwin-, en natuurbeschermingsgebieden. Uiteindelijk bereikt het dooimiddel via bodem indringing ook het grondwater. Om deze effecten zoveel mogelijk te beperken wordt hiermee rekening gehouden in de keuze van het type en hoeveelheid strooimiddel. Door het toepassen van nieuwe technieken en het direct sturen op het zoutgebruik kan de milieubelasting tot een noodzakelijk minimum beperkt worden. Door de overstap naar de natzoutmethode wordt de benodigde hoeveelheid wegenzout nl. sterk verminderd. Daarnaast is voor de natte component de keuze gemaakt voor Natriumchloride (NaCl) i.p.v. de meer schadelijke oplossingen Calcium Chloride (CaCl) of Magnesium (Mg). Een ander aspect wat hierbij relevant is zijn de weggedeelten die voorzien zijn van regenwater infiltratieverharding. Het is moeilijk gebleken deze weggedeelten buiten het te strooien areaal te houden, omdat de wegfunctie (busbaan of wijkontsluitingsweg) het veelal noodzakelijk maakt deze op te nemen in het te strooien areaal. Om te zorgen dat er zo min mogelijk dooimiddel in de bermen langs wegen en fietspaden terechtkomt wordt de breedte-instelling van de strooiers afgestemd op de breedte van de verharding. Deze kan variëren per wegvak. In de loop van 2012 wordt een systeem ingevoerd, waarbij d.m.v. routeprogrammering o.a. de strooibreedte-instelling en de dosering van de strooier automatisch (m.b.v. GPS) wordt aangepast, zodat de chauffeur dit niet meer handmatig hoeft te doen. 23