STOOMCURSUS NOORS door Albert H. Sijtsema

Transcriptie

1 STOOMCURSUS NOORS door Albert H. Sijtsema (Albert was op vacantie in Noorwegen in Verhuisde voorgoed naar Noorwegen in Leer de beginselen van het Noors in een avondje, of 2. (uitspraak tussen haakjes) In het nederlands spreekt men bar of baar verschillend uit. Één klinker = kort, twee dezelfde klinkers na elkaar = lang. In het noors iets anders. Alle klinkers worden lang uitgesproken. Als een klinker kort moet zijn, wordt de medeklinker na de klinker dubbel. Voorbeeld: Noors hat dezelfde uitspraak als nederlands haat. Noors hatt dezelfde uitspraak als nederlands hat. Alle noorse v worden als nederlands w uitgeproken, (net als very ) in het engels niet met een f. Leer dit meteen! Mannelijke en vrouwelijke zelfstandige naamwoorden: NORSK uitspraak NEDERLANDS en mann (een man) - een man mannen (mannen) - de man **(let op, lidwoord staat achter het zelfst. naamw.)** en kvinne (een kwien-ne) - een vrouw kvinnen (kwien-nen) - de vrouw en bil (een biel) - een auto bilen (bielen) - de auto en bok (een boek) - een boek boken (boeken) - het boek en by (een buu) - een stad **y uitspraak als uu in vuur** byen (buu-en) - de stad en gutt (een guut) - een jongen **alle g's als Friese g's uitgesproken** gutten (guut-ten) - de jongen Onzijdige zelfstandige naamwoorden: et hus (et huus) - een huis huset (huuset) - het huis et brød (et breu) - een brood brødet (breuet) - het brood et bord (et boer) - een tafel bordet (boeret) - de tafel

2 Meervoud van zelfstandige naamwoorden: bord (boer) - tafels **(Noorse o = oe)** bordene (boerene) - de tafels menn (men) - mannen mennene (mennene) - de mannen gutter (guutter) - jongens guttene (guuttene) - de jongens hus (huus) - huizen husene (husene) - de huizen kvinner (kwienner) - vrouwen kvinnene (kwiennene) - de vrouwen biler (bieler) - auto's bilene (bielene) - de auto's byer (buuer) - steden byene (buuene) - de steden bøker (beuker) - boeken **klinkerverandering** bøkene (beukene) - de boeken jenter (jenter) - meisjes jentene (jentene) - de meisjes Werkwoorden en pronomen tegenwoordige tijd: å ha (oa ha) - hebben **onbepaalde wijs** jeg har (jei haar) - ik heb du har (duu haar) - jij hebt han/hun har (han/huun haar) - hij/zij heeft De (die) - U **erg formeel, gebruikt tot de jaren 60, nu niet meer** vi har (wie haar) - wij hebben dere har (dere haar) - jullie hebben de har (die haar) - zij hebben å være (oa wære) - zijn **onbepaalde wijs** (æ als Fries wêze, of Frans malaise) jeg er (jei æær) - ik ben du er (duu æær) - jij bent han/hun er (han/huun er) - hij/zij is vi er (wie æær) - wij zijn dere er (dere æær) - jullie zijn de er (die æær) - zij zijn å bli (oa blie) - worden, blijven **onbep. wijs** jeg blir (jei blier) - ik word

3 du blir (duu blier) - jij word han/hun blir (han/huun blier) - hij/zij wordt vi blir (wie blier) - wij worden dere blir (dere blier) - jullie worden de blir (die blier) - zij worden å ville (oa wielle) - willen **onbepaalde wijs** jeg vil (jei wiel) - ik wil du vil (duu wiel) - jij wilt han/hun vil (han/huun wiel) - hij/zij wil vi vil (wie wiel) - wij willen dere vil (dere wiel) - jullie willen de vil (die wiel) - zij willen å kunne (oa kuunne) - kunnen **onbepaalde wijs** jeg kan (jei kan) - ik kan du kan (duu kan) - jij kunt han/hun kan (han/huun kan) - hij/zij kan vi kan (wie kan) - wij kunnen dere kan (dere kan) - jullie kunnen de kan (die kan) - zij kunnen Verleden tijd: jeg hadde (jei hadde) - ik had du hadde (duu hadde) - jij had han/hun hadde (han/huun hadde) - hij/zij had vi hadde (wie hadde) - wij hadden dere hadde (dere hadde) - jullie hadden de hadde (die hadde) - zij hadden jeg var (jei waar) - ik was du var (duu waar) - jij was han/hun var (han/huun waar) - hij/zij was vi var (wie waar) - wij waren dere var (dere waar) - jullie waren de var (die waar) - zij waren jeg ble (jei blee) - ik werd du ble (duu blee) - jij werd han/hun ble (han/huun blee) - hij/zij werd vi ble (wie blee) - wij werden dere ble (dere blee) - jullie werden de ble (die blee) - zij werden jeg ville (jei wielle) - ik wilde, wou du ville (duu wielle) - jij wilde

4 han/hun ville (han/huun wielle) - hij/zij wilde vi ville (wie wielle) - wij wilden dere ville (dere wielle) - jullie wilden de ville (die wielle) - zij wilden jeg kunne (jei kuunne) - ik kon du kunne (duu kuunne) - jij kon han/hun kunne (han/huun kuunne) - hij/zij kon vi kunne (wie kuunne) - wij konden dere kunne (dere kuunne) - jullie konden de kunne (die kuunne) - zij konden Werkwoorden algemeen: å kjøre (oa gjeure) - rijden jeg kjører (jei gjeurer) - ik rijd jeg kjørte (jei gjeurte) - ik reed å gjøre (oa jeure) - doen, maken jeg gjør dette (jei jeur dette) - ik doe dit jeg gjorde (jei joerde) - ik deed å spise (oa spiese) - eten (werkwoord) jeg spiser (jei spieser) - ik eet jeg spiste (jei spieste) - ik at mat (maat) - eten (zelfstandig naamwoord) maten (maten) - het eten Betrekkelijke voornaamwoorden: Heel eenvoudig, "som" (som) wordt algemeen gebruikt. Mannen som står der. De man die daar staat. Huset som står her. Het huis dat hier staat. Barna som leker ute. (Baarna som leker uute) De kinderen die buiten spelen. Bezittelijke voornaamwoorden: min bil (mien biel) - mijn auto (mann. vr.lijk) mitt hus (miet huus) - mijn huis (onzijdig)

5 mine barn (miene baarn) - mijn kinderen (meervoud) Meer gebruikelijk in het noors is bilen min in plaats van min bil. Huset mitt=mijn huis of pengene mine=mijn geld. Het is even wennen deze buiging, maar je leert het snel. Er is wel een klein verschil tussen min bil en bilen min. Als je zegt min bil in zinsverband betekent dat mijn auto met de klemtoon op mijn in tegenstelling tot bilen min dat meer neutraal is. din elskede (dien elskeude) - jouw geliefde ditt ønske (diet eunske) - jouw wens dine gaver (diene gawer) - jouw cadeautjes (g= Friese g) hans reise (hans reise) - zijn reis hennes øyne (hennes uine) - haar ogen vår familie (woar familie-e) - onze familie vårt ansvar (woart answaar) - onze verantwoordelijkheid våre presanger (woare presanger) - onze presentjes (cadeautjes) deres datter (deres datter) - jullie dochter deres sønn (deres seunn) - hun zoon Voorzetsels bijwoorden etc.: på taket (poa taket) - op het dak i Norge (ie Norge) - in Noorwegen gå ut! (goa uut) - ga naar buiten! jeg er ute (jei ær uute) - ik ben buiten gå inn! (goa ien) - ga naar binnen! jeg er inne (jei er ienne) - ik ben binnen kom ned (kom need) - kom naar beneden kom opp (kom op) - kom naar boven frem og tilbake (frem oag tielbake) - heen en weer (retour) før krigen (feur kriegen) - voor de oorlog (tijd) etter deg (etter dei) - na jou ved siden av (wee sieden af) - naast under (eunder) - onder med (mee) - met til deg (tiel dei) - aan jou, voor jou ennå ikke (ennoa iekke) - nog niet enda mer (enda meer) - nog meer (vergrotende trap) Veel noren weten zelf het verschil niet tussen ennå en enda of tussen å en og. og (oag) - en

6 å (oa) - te (voor onbepaalde wijs) hva? (wa) - wat? hvem (wem) - wie hvor (woer) - waar bare (bare) - alleen (maar) en liten gutt (en lieten guut) - een kleine jongen (Friese g!!) et lite stykke (et liete stuukke) - een stukje små barn (smoa baarn) - kleine kinderen (meervoud) noen (noe-en) - iemand noe (noe-e) - iets av (af) - van mye melk (muue melk) - veel melk mange biler (mange bieler) - vele auto`s God Jul (goe juul) - goede, prettige kerstdagen Godt Nyttår (goat nuuttoar) - goed, gelukkig nieuwjaar S-vorm van noorse werkwoorden- genitief. Aan veel werkwoorden in infinitief in het noors kan men een s toevoegen. In het nederlands wordt dit dan vertaald met het werkwoord + worden. Een noorse vertaling van een nederlandse tekst wordt veel korter. Voorbeelden: Bør brukes innen 17. mai. Behoort gebruikt te worden binnen (voor) 17 mei. NL gebruikt 17, in het noors de zeventiende. Kan kun nås med båt. (å nå = bereiken) Kan alleen per boot bereikt worden. Bruksanvisningen bør leses nøye. De gebruiksaanwijzing behoort nauwkeurig gelezen te worden. Vin kan kun kjøpes på vinmonopolet. Wijn kan alleen gekocht worden bij de staatswinkels die het monopolie hebben op wijn en sterke drank. Om verder te gaan, koop de Noorse Donald Duck. Uitstekend voor nieuwbeginners en goedkoop. Met een woordenboek kun je de meeste woorden wel vinden. Maar helaas. Alle noren spreken hun eigen dialect, daar wordt in tegenstelling tot in Nederland niet op neergekeken, het wordt zelfs aangemoedigd. Omdat alle dialecten op radio en tv worden gesproken, kunnen de meeste noren elkaar heel best verstaan (ze zijn aan alle dialecten gewend), maar voor een nederlander die bokmål heeft geleerd komt dit wel als een verrassing. Vooral in het westen van Noorwegen spreekt men dialecten van het nynorsk, een vrij grote afwijking van

7 het bokmål. Lykke til veel geluk Albert