Dementie. Algemene omgangstips. Vragen of nood aan een gesprek? Woonzorgcentrum Sint-Jozef vzw. Molenaarsstraat Gent

Transcriptie

1 V.U.: Dirk Dhondt Molenaarsstraat 34, 9000 Gent november 2016 Versie 02 Algemene omgangstips Non-verbale communicatie: let op intonatie, stemgebruik, houding en sfeer. Ondersteun verbale communicatie met gebaren. Maak steeds oogcontact. Spreek traag en duidelijk, maar daarom niet luider dan normaal. Gebruik korte en eenvoudige zinnen. Dementie Doe geen verschillende dingen tegelijk. Geef slechts één boodschap per keer. Ga na of je boodschap begrepen werd. Wek geen angst op door plotse bewegingen. Gebruik geen verkleinwoorden. Behandel de persoon met dementie als een volwassene. Vragen of nood aan een gesprek? Het zorg dragen voor een persoon met dementie vraagt heel wat van jezelf. Zorg dus in de eerste plaats ook goed voor jezelf en aarzel niet om hulp te vragen. WZC Sint-Jozef vzw heeft een Referentiepersoon Dementie waarbij je terecht kan met vragen of wanneer je nood hebt aan een gesprek. Je kan een afspraak maken met deze persoon via de sociale dienst: Tel.: Je kan ook terecht bij Expertisecentrum Dementie Paradox: Molenaarsstraat Gent Tel.: Website: Woonzorgcentrum Sint-Jozef vzw Molenaarsstraat Gent Tel.: Fax: Referentiepersoon dementie: bereikbaar via de sociale dienst 12

2 Wat is dementie? Dementie is een hersenaandoening waarbij geheugenstoornissen samengaan met tenminste één andere cognitieve stoornis zoals desoriëntatie in tijd, ruimte en/of persoon, stoornissen in taal en begrip (afasie), in het herkennen (agnosie) en in het uitvoeren van dagelijkse handelingen (apraxie). Ook persoonlijkheidsveranderingen kunnen optreden. Dementie verloopt bij iedere persoon anders. Het wordt beïnvloed door de levensgeschiedenis en het karakter, door de omgeving en door de vorm van dementie. Dementie is een verzamelnaam voor een groep van ziekten met gemeenschappelijke kenmerken. Er zijn dus verschillende vormen van dementie. Visie van de bewoner Ik woon hier. Ik beleef de dingen anders, maar ik voel. Ik hou van genegenheid. Visie van de medewerker De bewoner staat altijd centraal. De beleving van de bewoner bepaalt ons handelen. We streven naar warmte en nabijheid. Ik wil samen met jullie zoeken. Bewoner, familie en hulpverleners vormen gelijkwaardige partners en stemmen hun zorgen op elkaar af. Dit vormt het cement van onze visie. Ik voel me veilig als ik dingen herken. We geven houvast door structuur en juiste prikkels. Ik kan mezelf zijn. De bewoner wordt benaderd als een volwaardig individu die keuzes kan maken vanuit zijn unieke levensloop. 2 11

3 Visietekst Goede zorg voor personen met dementie, gevisualiseerd in een logo Vormen van dementie Dementie ten gevolge van de ziekte van Alzheimer: Dit is de meest voorkomende vorm van dementie (65%). Oorzaak is het afsterven van hersencellen door de ziekte van Alzheimer. Dit begint met geheugenstoornissen en minstens één cognitieve stoornis (zie Wat is dementie? ). De ziekte kent een geleidelijk verloop. Vasculaire dementie: Problemen met de doorbloeding van de hersenen zijn de oorzaak. Deze vorm begint plots. Er is een stapsgewijs verloop. De persoonlijkheid verandert doorgaans weinig. Fronto-temporale dementie: Problemen doen zich voor in het voorste deel van de hersenen. Deze vorm van dementie begint onopvallend, vóór de leeftijd van 65 jaar en heeft een traag verloop. Eerst zijn er veranderingen in gedrag en persoonlijkheid, pas later geheugen en oriëntatiestoornissen. Er is vaak verwarring met een psychiatrische problematiek waardoor de diagnose dementie vaak pas laat gesteld wordt. Lewy Body dementie: Er zijn vooral aandachtstoornissen en symptomen die lijken op die van de ziekte van Parkinson. Ook hallucinaties komen vaak voor. Geheugenstoornissen en stoornissen in het uitvoeren van handelingen komen pas later voor. Het verloop is schommelend. Jongdementie: Dementie bij personen jonger dan 65 jaar. Mengvormen: Verschillende vormen van dementie kunnen zich gemengd voordoen. 10 3

4 Fasen van dementie en omgangstips Beginnende dementie of bedreigde ik fase: Er zijn problemen met het korte termijngeheugen en het uitvoeren van complexe handelingen. Personen in deze fase voelen zich angstig en onzeker over wat de toekomst gaat brengen. Dit kan leiden tot veranderend gedrag zoals agressie, achterdocht of onverschilligheid. Dit is een normale reactie op een abnormale situatie. Tegelijk heeft de persoon met dementie in deze fase nog heel wat mogelijkheden en zijn er ook nog vele zaken die wel nog goed verlopen. Tips: Het is normaal dat iemand die geconfronteerd wordt met moeilijkheden en frustraties kwaad of triest wordt. Probeer geduldig en begripvol te zijn en zelf niet kwaad te worden. Toon dat je begrijpt hoe de persoon met dementie zich voelt en neem verwijten niet persoonlijk. Tracht falen te vermijden door moeilijke handelingen eenvoudiger en veiliger te maken. Probeer de persoon met dementie te motiveren om zaken te doen die wel nog goed lukken zodat hij hier voldoening en plezier kan aan beleven. Confronteer hem niet met zijn falen als hij toch fouten maakt. Vóór het wassen enkel de benodigde spullen in een bepaalde volgorde aan de lavabo klaarzetten. Dingen die niet vergeten mogen worden overzichtelijk noteren op een goed zichtbare plaats. Geheugensteuntjes gebruiken. Dingen samen doen. Activiteiten opsplitsen in deelhandelingen., bijvoorbeeld stap voor stap koken. De spelregels van gezelschapsspelletjes vereenvoudigen. Hoe doen we dit in de praktijk? In het WZC werd een denkgroep dementie geïnstalleerd. Deze groep komt maandelijks samen en heeft als doel het uitwerken van projecten op vlak van: bekend en bespreekbaar maken van dementie; vorming voor medewerkers op gebied van dementie; betrekken en ondersteunen van familie op gebied van dementie; aandacht voor welzijn en levenskwaliteit van personen met dementie en hun omgeving; ondersteunen van medewerkers die met personen met dementie werken; ontwikkeling van een kwaliteitsbeleid rond de zorg voor personen met dementie. Communicatie gebeurt op de teamvergaderingen, de familieraad en tijdens vormingen. Op regelmatige tijdstippen worden er intern of extern vormingen aangeboden voor de medewerkers, zoals: omgaan met moeilijk hanteerbaar gedrag, vroegtijdige zorgplanning, wondzorg, De zorg voor personen met dementie is een gedeelde zorg, waarin de inspraak van alle betrokken partijen belangrijk is. Iedereen die betrokken is in de zorg voor een bewoner met dementie, kan uitgenodigd worden om samen rond te tafel te zitten met als doel de zorg voor de persoon met dementie te optimaliseren, steeds vertrekkend vanuit noden en wensen van de bewoner zelf (de bewoner staat centraal). Dit overleg noemen we een multidisciplinair overleg (MDO). Voor de bezoekers van het dagverzorgingscentrum of het centrum voor kortverblijf kan een gelijkaardig overleg aangevraagd worden bij de mutualiteit. 4 9

5 Beleidsvisie WZC Sint-Jozef vzw m.b.t. goede zorg voor personen met dementie Wonen met zorg is gebaseerd op de noden en behoeften van de bewoners, gedetecteerd vanuit een kritische alertheid van onze medewerkers. We respecteren onze bewoners als mensen met een levensgeschiedenis en als burgers die rechten hebben en die keuzes kunnen maken. Respect voor privacy en autonomie kenmerkt onze basishouding. Veiligheid en geborgenheid zijn levensbelangrijk voor onze bewoners. Daarom streven we maximaal naar nabijheid en warmte in onze omgang met en de verzorging van de aan ons toevertrouwde mensen. Structuur en de juiste prikkels kunnen hen een houvast bieden bij het besef van hun verlies. De inrichting van de afdeling met het oog op comfort en toezicht krijgt onze speciale aandacht. Vanuit een bezorgdheid voor de belevingswereld van de bewoner gaan we met aandacht op zoek naar een zinvolle dagbesteding. Matige dementie of verdwaalde ik fase: In deze fase komen er ook stoornissen in het lange termijngeheugen. Cognitieve stoornissen (zie Wat is dementie? ) worden ook duidelijker. Personen in deze fase herbeleven bepaalde levensperiodes en de daarmee gepaard gaande emoties. Zij kunnen dus triest zijn om een geliefde die jaren geleden is overleden, maar even goed opgewekt door het herbeleven van mooie levensperiodes. Bijkomende symptomen zijn stemmingswisselingen, onrust, decorumverlies (niet meer aanvoelen welk gedrag gepast is) en lichamelijke problemen. Activiteiten die men jarenlang heeft gedaan, gaan minder snel verloren en kunnen nog lang een aangenaam tijdverdrijf zijn. Tips: Probeer mee te gaan in de beleving van de persoon met dementie. Tracht te achterhalen wat er zich op dat moment afspeelt in zijn wereld. Enkel het numoment is belangrijk. Een vaste (dag)structuur en herkenbaarheid kunnen helpen om onrust te vermijden. De persoonlijke levensgeschiedenis en gewoontes van vroeger zijn een belangrijk hulpmiddel bij het zoeken naar geschikte activiteiten. Bewoner, familie en hulpverleners vormen samen gelijkwaardige partners in de zoektocht naar optimale zorg en stemmen hun zorgen op elkaar af. Integrale zorg wordt aangeboden vanuit een holistische mensvisie, die een hoge menswaardigheid met respect voor de persoonlijke geloofsovertuiging nastreeft. Iemand die jarenlang graag getuinierd heeft, kan hier nog heel veel plezier aan beleven. Een zorgzaam type zal zich nog steeds nuttig voelen bij het uitvoeren van huishoudelijke activiteiten en zal graag in de buurt van kinderen vertoeven. Muziek is iets wat ons allemaal raakt. In deze fase kan het zingen van gekende liedjes uit het verleden voor een positief gevoel zorgen. Foto s van vroeger bekijken en bespreken kan herinneringen oproepen en gesprekken op gang brengen. 8 5

6 Matige tot ernstige dementie of verborgen ik fase: De algemene mobiliteit vermindert en verbale mogelijkheden vallen grotendeels weg. Personen in deze fase beleven nog emoties, maar kunnen deze niet meer verbaal uiten. Ze zijn dus genoodzaakt om gevoelens zoals ontevredenheid, kwaadheid en angst op een nonverbale manier te uiten. Hierdoor ontstaat soms moeilijk hanteerbaar gedrag zoals agressie of herhaaldelijk roepen. Uiteraard zijn deze personen ook nog in staat om positieve gevoelens te ervaren. Ook deze emoties worden via lichaamstaal gecommuniceerd: een kus, de hand vastpakken, een glimlach, Tips: Lichaamstaal wordt nog belangrijker dan voorheen. Probeer na te gaan waarom de persoon met dementie zich op een bepaalde manier gedraagt en probeer een eventueel probleem samen met het begeleidingsteam op te lossen. Uitproberen en evalueren is de boodschap. Ondanks de problemen met de verbale communicatie is het belangrijk om te blijven praten met de persoon met dementie. Het is niet omdat bepaalde vaardigheden zijn weggevallen dat iemand in deze fase geen emoties meer beleeft, integendeel. Benoem de gevoelens die je herkent en toon dat je ze begrijpt. Aangepaste muziek heeft vaak een positief effect. Ernstige dementie of verzonken ik fase: De persoon met dementie is volledig in zichzelf gekeerd. Hij is niet meer mobiel. De onrust uit de vorige fase verdwijnt. De zintuigen zijn wel nog gedeeltelijk intact. Via het zien, horen, ruiken, voelen en smaken is er dus wel nog steeds contact mogelijk. Tips: De persoon met dementie heeft hier vooral behoefte aan comfort en warme zorg. Contact maken kan via aanrakingen en aangename zintuiglijke prikkels. De smaak is het zintuig dat het langst intact blijft. Zien: Zorg voor aangename zachte verlichting, vertrouwde voorwerpen in de heel nabije omgeving, Horen: Aangepaste muziek kan, maar zorg vooral voor een rustige omgeving zonder storende geluiden. Je kan ook zacht praten, zingen, Ruiken: Gekende geuren zoals koffie, soep, een bepaalde zeep of parfum kunnen voor een warme aangename sfeer zorgen. Voelen: De hand vastnemen, strelen, een kus geven, zachte massage, een knuffeldier, Smaken: Wanneer eten nog lukt, kan men in deze fase nog genieten van iets wat men steeds lekker heeft gevonden. Vooral zoetigheden worden nog gesmaakt. Geliefde muziek spelen kan rustgevend werken of gewoon voor een aangename sfeer zorgen. De persoon met dementie kan nog steeds genieten van het (passief) betrokken worden bij activiteiten zoals koken (denk aan de geur en het proeven), een optreden, een handmassage, opgemaakt worden, Je kan een passieve variant proberen te bedenken van vroegere interesses en hobby s. 6 7