vrijdag 30 januari 2015 Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland
|
|
- Albert Bogaert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 9 e Studiedag Druiventeelt Rijping op gist van witte en mousserende wijn door Gerhard Horstink vrijdag 30 januari 2015 Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland In samenwerking met het Departement Landbouw en Visserij
2 Rijping op gist van witte en mousserende wijn inleiding en korte herhaling alcoholische gisting samenstelling gistcel autolyse van de gistcel begrippen sur lie en bâtonnage organoleptische invloed van rijping op afgestorven gistcellen praktijk bij stille witte-wijnbereiding praktijk bij mousserende-wijnbereiding
3 Inleiding Wijnen met gistrijping veel door vergisting ontstane dranken blijven enige tijd in contact met de afgestorven gist: bieren op gist (abdijbieren, hoge gistingen) wijnen klassiek is de Vinification Bourguignonne, gisting én rijping op eikenhouten vat de tweede vergisting voor de productie van mousserende wijnen (méthode Champenoise, méthode traditionelle)
4 Alcoholische gisting omzetting van vergistbare suikers (glucose, fructose) in ethanol, koolzuurgas en vele bijproducten (glycerol, esters, aldehyden etc.) gistcel (Saccharomyces cerevisiae), maar ook andere gistsoorten kunnen actief zijn factoren van invloed: temperatuur en beluchting (zuurstof), suikergehalte, zuurgehalte en voeding (stikstof)
5 Gistgroei beperkende factoren Koolstofbron (C) suikers Stikstofbron (N) eiwitten, aminozuren Zuurstof (O 2 ) GISTGROEI ethanol, koolzuurgas bijproducten, zoals glycerol, hogere alcoholen, esters, aldehyden e.d. gistmassa
6 gistgroei, stationaire fase en verval 2 tot 5 dagen 8 dagen enkele uren enkele weken
7
8 samenstelling gistcel
9 samenstelling gistcel Celwand o mannoproteïnen (eiwitten en meervoudige suikers) o glucanen (stevigte en elasticiteit van de celwand) o enzymen (bv. invertase en glucosidasen) mannoproteïnen gekoppeld aan glucanen -> elasticiteit celwand enzymen glucanen gekoppeld aan chitine -> stevigte en vorm plasma membraan
10 Celmembraam (40% eiwit, 50% vetten) o barrière tussen celinhoud en buitenwereld o transportsysteem van suikers en voedingsstoffen en gevormde stoffen in en uit de gistcel Cytoplasma (alles behalve de kern en de celwand): o endoplasmatische reticulum (o.a. productie mannoproteïnen), gekoppeld aan Golgi-apparaat o mitochondriën (energieleverancier, ATP) Celkern (bevat erfelijk materiaal, DNA)
11 enzymen een enzym is een katalysator (versneller) van reacties in levende organismen vele scheikundige reacties verlopen aldus veel sneller dan in normale omstandigheden een enzym is zeer specifiek: hij zet één of maar een zeer beperkt aantal stoffen om voorbeeld: invertase: splitst sucrose (saccharose) in glucose en fructose
12 hydrolase enzymen hydrolase enzymen optimale ph functie β-glucanase 3-4 afbraak β-glucaan proteasen 3 3,5 eiwitafbraak pectinasen 4,5 7,5 pectineafbraak glycosidasen 5,5 afbraak effect bevordert filtreerbaarheid vrijmaken van mannoproteïnen vrijmaken van (poly)sacchariden meer aminozuren t.b.v. de gist afbraak gistcelwand (peptiden) meer kleurextractie en kleurstabiliteit saprendement hoger bevordert filtreerbaarheid en klaring meer aroma-extractie door losmaken van geurstoffen
13 gistgroei, stationaire fase en verval 2 tot 5 dagen 8 dagen enkele uren Autolyse Autolyse enkele weken
14 autolyse tijdens stationaire fase en vervalfase autolyse: enzymatische activiteit (hydrolasen) waardoor bestanddelen van de gistcelwand worden afgebroken en in de wijn oplossen: mannoproteïnen en polysacchariden peptiden (delen van eiwitten), aminozuren, vetzuren, nucleotiden (delen van DNA en RNA)
15 effecten op uiterlijk, geur en smaak mannoproteïnen (ca. 70% D-mannose, 10 à 20% proteïnen, 10% D-Glucose) - wijnsteen- en eiwitstabiliteit van de wijn - betere en stabiele schuimvorming bij mousserende wijnen peptiden (eiwitfracties) - rondheid en zachtheid aan de wijn (sucrosité) polysacchariden - verbinden zich aan houttannine (minder gele kleur, minder astringentie)
16 schema witte-wijnbereiding met gist(resten) bâtonnage alcoholische gisting en rijping op alle gist op vat rijping op tank sur lie fine
17 sur lie cahier de charges Muscadet de Sèvre et Maine: méthode Nantaise - lagering op tank of vat op fijne gistresten (lie fine) zonder oversteken - op fles tussen 1 maart en 1 november volgend op de oogst - behoud van frisheid, aromatische complexiteit en een licht gehalte natuurlijk CO2
18 bâtonnage bâtonnage: het wekelijks rondroeren van gistresten in een eikenhouten vat gedurende enkele maanden - wisselwerking gistcel en eikenhout: > actieve gist zwakt eikenhoutaroma af > niet-actieve gist (lie fine) bindt eikenhoutaroma
19 bâtonnage - polysacchariden uit gistcelwand: > binden de polyfenolen (tannine) uit het eikenhout -> minder gele kleur > binden eikenhouttannines waardoor minder astringentie > geeft stabiliteit m.b.t. wijnsteen en eiwit - homogenisering redoxpotentiaal in het vat: > minder oxidatie aan de oppervlakte/binnenwand > minder reductie van gist (zwavelgeuren, rot ei)
20 bâtonnage grosse lie, lie totale v=g-7btxrx0dy&spfreload=10
21 Méthode traditionelle: basiswijnbereiding SO 2 eerste alcoholische gisting op tank chaptalisation alcoholische gisting (ev.melkzuurgisting) verticale pers oogst débourbage horizontale (of pneumatische) pers persen van de druiven assemblage met andere en oudere wijnen klaring en filtratie assemblage en voorbereiding basiswijn
22 Méthode traditionelle schuimvorming op fles basiswijn + liqueur de tirage verwijderen gistdepot 2 e alcoholische gisting op fles definitieve botteling met liqueur d expédition autolyse gedurende enkele maanden tot meerdere jaren
23 gistdepot
24 dégorgement gistdepot in flessenhals
25 rijpingsduur sur lie op fles EU regelgeving (mousserende kwaliteitswijn) gisting op gesloten tank: minimaal 6 maanden gisting op fles: minimaal 9 maanden Crémant de Bourgogne, d Alsace, Cava etc: minimaal 9 maanden Champagne minimaal 15 maanden (non-millésimé) minimaal 36 maanden (millésimé)
26 toegestane oenologische praktijken (EG-verordening 606/2009) gebruik van gist (wijnbereidingsfermenten, wijnmoer) gebruik van gistautolysaat (m.i.v. 2013) gebruik van gistschillen (écorces de levures), maximaal 40 g/hl gebruik van mannoproteïnen gebruik van enzymen gebruik van geïnactiveerde gist
27 gerelateerde praktijken en de toekomst rijping op gistresten bij rode-wijnbereiding temperatuur verhoging aan het einde van de wekingsperiode (macération finale à chaud) verder smaakonderzoek naar interactie afbraakstoffen autolyse met stoffen uit eikenhout (peptiden, tannine) onderzoek naar reductieve rol van gistresten
28 einde
Brouwland, 26 mei 2012
Zuurstof, een vloek of een zegen? Jacques Bertens Een vet verhaal Brouwland, 26 mei 2012 Vet Dit verhaal gaat over zuurstof en vet Verzadigde vetzuren worden onder invloed van zuurstof omgezet in onverzadigde
Nadere informatieKwaliteit van bier wordt voor een groot stuk bepaald door het maischen
Maischen Kwaliteit van bier wordt voor een groot stuk bepaald door het maischen de vergistinggraad van het wort; de viscositeit van het wort en bier; de hoeveelheid door de gist opneembare eiwitten (aminozuren);
Nadere informatieVan basiswijn tot wijn: rijping van wijn
Van basiswijn tot wijn: rijping van wijn Wijngaard Druivenstok Vinificatie Wetgeving en etikettering Smaak van wijn Figuur 4.1: Het proces van wijn maken Nadat de wijn gemaakt is, volgt de periode van
Nadere informatieVergisting: van most tot basiswijn
Vergisting: van most tot basiswijn Wijngaard Druivenstok Vinificatie Wetgeving en etikettering Smaak van wijn Figuur 4.1: Het proces van wijn maken De alcoholische vergisting is zonder twijfel het belangrijkste
Nadere informatieGIST. Van wort naar bier. Chris Talbot
GIST Van wort naar bier Chris Talbot Inhoud Gist Welke gist gebruik je? Hoeveel gist moet je toevoegen? Berekening korrelgist Hoofd- en nagisting Hergisting Gist Bijzondere ingrediënt Ééncellige schimmel,
Nadere informatieHET GEBRUIK VAN SULFIET (SO 2 ) IN DE OENOLOGIE 1. SCHEIKUNDIGE ASPECTEN VAN SO 2
HET GEBRUIK VAN SULFIET (SO 2 ) IN DE OENOLOGIE 1. SCHEIKUNDIGE ASPECTEN VAN SO 2 1.1 VERSCHILLENDE VORMEN VAN SO 2 S + O 2 (g) SO 2 (g) SO 2 (g) + H 2 O H 2 SO 3 H 2 SO 3 HSO 3 - + H + SO 3 2- + 2 H +
Nadere informatieStudiehandleiding Biochemie I
Studiehandleiding Biochemie I 2006-2007 1 Proeftentamen Biochemie I 1. Vul de juiste term uit de lijst op de open plaatsen in onderstaande tekst in. Elke term mag maar éénmaal worden gebruikt maar niet
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting De gist Saccharomyces cerevisiae is bij de meeste mensen bekend onder de naam bakkersgist. De bekendste toepassing van deze gist is het gebruik voor het rijzen van brood, maar
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Gisten zijn ééncellige organismen. Er zijn veel verschillende soorten gisten, waarvan Saccharomyces cerevisiae, oftewel bakkersgist, de bekendste is. Gisten worden al sinds de
Nadere informatie1. De invloed van de lichtintensiteit op de zuurstofproduktie bij waterpest (assimilatie)
Proef door een scholier 1798 woorden 9 augustus 2011 5,4 24 keer beoordeeld Vak Biologie Op school kregen wij een practicumdag, waarbij wij een van de onderstaande proefjes konden krijgen. Daarom had ik
Nadere informatieVINIFICATIE VAN WITTE WIJN
VINIFICATIE VAN WITTE WIJN Stap :1 oogsten Druiven zo lang mogelijk laten hangen. Het uitzicht van de plant verandert van groeien naar het opslaan van reservestoffen de loofwand verkleurt van groen naar
Nadere informatieVINIFICATIEMETHODEN VOOR WITTE WIJN 1. DROGE WITTE WIJN
VINIFICATIEMETHODEN VOOR WITTE WIJN Wijnen die minder dan 4 g/l restsuikers bevatten 1. DROGE WITTE WIJN 0.5 tot 2 g/l reducerende suikers (arabinose,xylose, reageren met het Fehlingsreagens) zijn onvergistbaar
Nadere informatieMousserende Wijnen Pagina 1 van 12 maart 2005
Bespreking : Mousserende wijnen Spreker : Stefan Audenaert Code : 4 Datum : 03/05/2005 1. Inleiding 2. De Methode Champenoise 3. De drie grote landen 3.1 Spanje --> Cava 3.2 Italië --> Spumante --> Prosecco
Nadere informatieBOUWSTENEN VAN HET LEVEN
BOUWSTENEN VAN HET LEVEN Pearson Basisboek Biologie 10voorBiologie VWO Hoofdstuk 1 L. Grotenbreg (MSc.) Bouwstenen van het leven Organische moleculen, groot of klein, bevatten chemische energie en zijn
Nadere informatieDE VINIFICATIE VAN WITTE DRUIVEN.
DE VINIFICATIE VAN WITTE DRUIVEN. DE VINIFICATIE VAN WITTE DRUIVEN. Presentatie voor de Brabantse Wijnbouwers op 5 september 2009 door Geert Jespers Overzicht van de presentatie 1. Inleiding 2. Algemene
Nadere informatieSamenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj
Samenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj Samenvatting door Fabienne 1166 woorden 24 oktober 2017 5 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 1: stofwisseling Paragraaf
Nadere informatieVinificatie van verschillende wijntypen
Vinificatie van verschillende wijntypen Wijngaard Druivenstok Vinificatie Wetgeving en etikettering Smaak van wijn Figuur 4.1: Het proces van wijn maken In deze paragraaf komt de vinificatie van de verschillende
Nadere informatieVan druif tot most. Figuur 4.1: Het proces van wijn maken. Wijngaard Druivenstok Vinificatie Wetgeving en etikettering Smaak van wijn
Van druif tot most Wijngaard Druivenstok Vinificatie Wetgeving en etikettering Smaak van wijn Figuur 4.1: Het proces van wijn maken De eigenschappen van de druif zijn de basis voor de kenmerken van de
Nadere informatieO 2 en zijn invloed op het brouwproces. Dipl Brmstr JW den Hartog Amersfoort
O 2 en zijn invloed op het brouwproces Dipl Brmstr JW den Hartog Amersfoort 30-03-18 Wat is zuurstof, ook wel O 2 genoemd Dizuurstof of moleculaire zuurstof (O 2 ) is de belangrijkste enkelvoudige stof
Nadere informatie2 - Geelgroene druif. De wijn is geparfumeerd. Kan goede wijn uit Franken geven
Bacchus 1 - Romeinse god van de wijn. 2 - Geelgroene druif. De wijn is geparfumeerd. Kan goede wijn uit Franken geven Baden De meest zuidelijke wijnregio van Duitsland, van de Bodensee tot Heidelberg.
Nadere informatiewerkblad vinificatie witte wijn (jong drinkbaar, ca 11,5% alc)
werkblad vinificatie witte wijn (jong drinkbaar, ca 11,5% alc) Toelichting door Siem Zwaard Brabantse Wijnbouwers Wintercursus dag 1 1 september 2012 Biezenmortel WITTE WIJN [gist] [gist] Suiker (glucose
Nadere informatie3 Factoren die het watergehalte van organismen 40 bepalen. 3.1 Bepalende factoren voor watergehalte 40 3.2 Belang van water voor levende wezens 41
3 1 Functionele morfologie van de cel 1 De cel gezien door de lichtmicroscoop 06 2 De cel gezien door de elektronenmicroscoop 09 2.1 Bouw en functie van het eenheidsmembraan 10 2.2 Overzicht van de celorganellen
Nadere informatieMitochondriële ziekten
Mitochondriële ziekten Lichaamscellen NCMD Het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten is een internationaal centrum voor patiëntenzorg, diagnostiek en onderzoek bij mensen met een stoornis in de
Nadere informatieANORGANISCHE STOFKLASSEN
ANORGANISCHE STOFKLASSEN 1. ATOMEN... 3 1.1. STRUCTUUR VAN HET ATOOM...3 1.2. DE ELEKTRONCONFIGURATIE...4 2. STOFFEN EN MENGSELS...5 2.1. ZUIVERE STOFFEN... 5 2.1.1. Soorten zuiveren stoffen...5 2.1.2.
Nadere informatieBROUWFOUTEN OF SMAAKEIGENSCHAP? LUC PAUWELS
BROUWFOUTEN OF SMAAKEIGENSCHAP? LUC PAUWELS VEROUDERING - OXIDATIE VETZUREN - STRECKER DEGRADATIE - LICHTDEGRADATIE DIACETYL DMS 4 VG ETHYLACETAAT MELKZUUR VERSUS AZIJNZUUR VEROUDERING - OXIDATIE VAN VETZUREN
Nadere informatie1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen.
THEMA 1 1 Stoffen worden omgezet 2 Fotosynthese 3 Glucose als grondstof 4 Verbranding 5 Fotosynthese en verbranding 1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken
Nadere informatie17/10/2013 Schuimwijnen van over de hele wereld
17/10/2013 Schuimwijnen van over de hele wereld SCHUIMWIJN Verschillende PRODUKTIEMETHODEN Soorten schuimwijn 1. Toevoeging CO² 2. Méthode Rurale Ancestrale 3. Charmat methode Cuve Close 4. Transfertmethode
Nadere informatieOrganismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof
Boekverslag door A. 1802 woorden 20 juni 2007 5 71 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting stofwisseling Stofwisseling is het totaal van alle chemische processen in een organisme
Nadere informatieArchaebacteriën. Eubacteriën. Eukaryoot
H5n 10-09-2001 16:41 Pagina 100 Samenvatting De gist Saccharomyces cerevisiae is bij de meeste mensen bekend als bakkersgist en wordt behalve voor het bereiden van brood onder andere ook gebruikt voor
Nadere informatieToelichting biologische wijn
Statiestraat 164 B-2600 Berchem-Antwerpen +32 3 287 37 60 +32 3 287 37 61 www.tuv-nord-integra.com info@tuv-nord-integra.com BE 0465 666 712 Toelichting biologische wijn Inhoudsopgave 1 INLEIDING 2 2 PRODUCTIEREGELS
Nadere informatieWijnproeverij zaterdag 13 oktober 2012
Wijnproeverij zaterdag 13 oktober 2012 Een wijnreis in 2 uur Wijn is niets anders dan het resultaat van de alcoholistische vergisting van druivensap. Zet druivensap in een niet te koude ruimte en binnen
Nadere informatieBIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen
www.dlwbiologie.wordpress.com BIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen Havo 4 Thema 2 Basisstof 5 (blz. 68 en 69) De submicroscopische cel. Binas 79 B, C, D. Vwo 4 Thema 2 Basisstof 5
Nadere informatieBotrytis Cinerea: pourriture noble. Bottelen, botteling: het afvullen van een drank in flessen. Versie maart 2015
Versie maart 2015 WIJNBESCHRIJVINGEN /Fiche techniques (FT) Wijnbeschrijvingen zijn gemaakt om de gemiddelde wijn over een aantal jaargangen te beschrijven en dus niet een individuele jaargang. Elk jaar
Nadere informatieVinificatie en sulfiden
Vinificatie en sulfiden over H 2 S en Böcksers Open deur dagen 2018 presentatie door Siem Zwaard Vanaf 21/5/2018 online op www.rubinus.nl (downloads) Troubleshooting wijn maken: Sulfiden - Siem Zwaard
Nadere informatieBiologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling
Biologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling Wat is stofwisseling? Wat is stofwisseling? Stofwisseling of metabolisme is het geheel van chemische processen in een levend organisme of in levende cellen Een organisme
Nadere informatieBrouwafwijkingen (Off-flavors) Page 1
Brouwafwijkingen (Off-flavors) Page 1 Brouwafwijkingen Brouwafwijkingen zijn (ongewenste) smaak en-/of geurafwijkingen te wijten aan: een fout in één of meer van de stappen in het gehele brouwproces de
Nadere informatieOnderdelen van de cel
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Kevin Koorda 31 january 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/71664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieOnderdelen van de cel
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Kevin Koorda 31 January 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/71664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieVinificatie Nascholing Vinologen opleiding 2014 Ir. Stan Beurskens (Msc)
Vinificatie Nascholing Vinologen opleiding 2014 Copyright 2014 Achtergrond Bachelor degree: Procestechnologie (Wageningen) Master degree: Procestechnologie/Oenologie (Wageningen, Stellenbosch, Geisenheim)
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Wijn Maken
Praktische opdracht ANW Wijn Maken Praktische-opdracht door een scholier 2994 woorden 18 november 2002 5,8 46 keer beoordeeld Vak ANW 1. Inleiding Wijn is in principe niets meer dan vergist druivensap.
Nadere informatieScheikunde Chemie Overal Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 15 Hoofdstuk 18
Scheikunde Chemie Overal Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 15 Hoofdstuk 18 Reactietypen Substitutiereactie Een atoom(groep) wordt vervangen door een andere atoomgroep. Bij halogenen gebeurt dat alleen onder straling.
Nadere informatieVermeld op ieder antwoordvel je naam en studentnummer
ertentamen MC 15-08-2013 9:00 uur 12:00 uur Vermeld op ieder antwoordvel je naam en studentnummer pgave 1 D-Apiose is een typische suiker, die alleen in planten voorkomt. et wordt gesynthetiseerd vanuit
Nadere informatie6,6. Paragraaf 1. Schuim. Praktische-opdracht door een scholier 1887 woorden 13 april keer beoordeeld. Inleiding.
Praktische-opdracht door een scholier 1887 woorden 13 april 2004 6,6 25 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding. De meeste mensen houden wel van een lekker biertje. En daarbij worden allemaal eisen gesteld.
Nadere informatiedoor Paul Op ten Berg
Verslag van het seminar over de invloed van gecultiveerde gisten op geur en smaak van wijn, gehouden door Cees van Casteren op 31 maart 2003 in restaurant Het Koetshuis te Bennekom. door Paul Op ten Berg
Nadere informatieBrew a better Breezer
Brew a better Breezer Workshop Woudschoten Conferentie Sonja Isken / Marieke Beijer Levensmiddelenmicrobiologie Biotechnologie Wageningen Universiteit Workshop - Brew a better breezer Breezer Levensmiddelenfermentaties
Nadere informatieMUSCADET Vin de Loire
MUSCADET Vin de Loire 15 maart 2012 LOIRE Rivier Lengte 1012 km Hoogte (bron) 1400 m Debiet 400 m³/s Stroomgebied 117 000 km² Van Ardèche Naar Atlantische Oceaan LOIREWIJNEN De grenzen van de Loirevallei
Nadere informatieDe cel metabolisme cel cel- membraan eiwitsynthese DNA aminozuren 1.1 De cel celcyclus celmembraan Afbeelding 1.1
de cel Elk levend wezen is opgebouwd uit cellen. Het eerste deel van dit hoofdstuk gaat over de verschillende onderdelen van een cel. We bespreken het celmembraan, het cytoplasma en de belangrijkste organellen.
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: CELLEN VAN ONS LICHAAM
HOOFDSTUK 1: CELLEN VAN ONS LICHAAM Cellen, weefsels en organen (grondig lezen) Cellen: Organen: Weefsel: kleinste functionele eenheden van ons lichaam zeer uiteenlopende morfologie (=vorm/bouw) die samenhangt
Nadere informatie17 januari 2009. Gist, dat rare ding. FaWBG keurmeestersbijeenkomst Geldermalsen. Een benadering van gist als eindgebruiker.
Gist, dat rare ding FaWBG keurmeestersbijeenkomst Geldermalsen 17 januari 2009 Ed Montforts, FAWBG-keurmeester, VAW-lesgever, bestuurslid Wijn- en biermakersgilde Entre Les Collines Meerssen. Een benadering
Nadere informatieAntwoorden Biologie Hoofdstuk 1: Stofwisseling
Antwoorden Biologie Hoofdstuk 1: Stofwisseling Antwoorden door een scholier 1478 woorden 16 februari 2009 5,6 56 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie voor jouw Havo 5 Hoofdstuk
Nadere informatieL 148/46 NL Publicatieblad van de Europese Unie 6.6.2008
L 148/46 NL Publicatieblad van de Europese Unie 6.6.2008 BIJLAGE IV WIJNCATEGORIEËN 1. Wijn Onder wijn wordt verstaan het product dat uitsluitend wordt verkregen door gehele of gedeeltelijke alcoholische
Nadere informatiezuur en zuurmanagement
zuur en zuurmanagement in de wijnmakerij welke zuren in vruchten? zuurgraad en zuurgehalte hoeveel zuur in wijn wat doet zuur hoe bepalen we het zuurgehalte waarvoor is de zuurgraad van belang? correctie
Nadere informatieBIOLOGIE Energie & Stofwisseling HAVO Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL]
BIOLOGIE Energie & Stofwisseling HAVO Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai De student moet de bouw en werking van enzymen kunnen beschrijven moet het proces van
Nadere informatieSamenvatting Biologie Stofwisseling
Samenvatting Biologie Stofwisseling Samenvatting door een scholier 1466 woorden 13 juni 2006 5,6 46 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting Thema 1 Stofwisseling Doelstelling
Nadere informatieVAN WAT KAN MEN FRUITWIJN MAKEN?
1 VAN WAT KAN MEN FRUITWIJN MAKEN? Hard fruit appelen en peren Zacht fruit kersen, krieken, alle bessen, pruimen, sleedoorn, perzik, aardbeien. Druiven rode en witte Gedroogde vruchten krenten en rozijnen
Nadere informatieCelmembraan (duh! dat maakt het een cel) Celwand Ribosomen (voor eiwitsynthese) Soms: uitsteeksels zoals flagel (zweepstaart)
Bacterie cel: prokaryoot: geen kern, geen chromosomen zoals wij ze kennen maar cirkelvormig Chromosoom: dus wel DNA Sommige autotroof: als ze pigmenten hebben waarmee ze fotosynthese kunnen uitvoeren Meeste
Nadere informatiePreventie problemen bij vinificatie. Brabantse Wijnbouwers Wintercursus dag 1. 1 september 2012 Biezenmortel
Preventie problemen bij vinificatie door Siem Zwaard Brabantse Wijnbouwers Wintercursus dag 1 1 september 2012 Biezenmortel Siem Zwaard 2012 Grootste gevaren bij vinificatie Top 4 van problemen Oxidatie
Nadere informatieBIOLOGIE Thema: Stofwisseling Havo
BIOLOGIE Thema: Stofwisseling Havo Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai De student moet de bouw en werking van enzymen kunnen beschrijven moet het proces van foto
Nadere informatieExamen Voorbereiding Cellen
Examen Voorbereiding Cellen Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 2 Cellen Begrippenlijst: Begrip Organellen Plastiden Stamcellen Embryonale stamcellen Adulte stamcellen Endoplasmatisch reticulum
Nadere informatie2. mitochondriën leveren de benodigde energie. Eiwit-flagellen zogen voor de beweging van staart
Vwo-5 ANTWOORDEN DE CEL OPDRACHTEN Een alvleeskliercel 1 De juiste volgorde is: 8 5 7 3 6 4 2 1 2 Voorbeeld van een juist ingetekende lijn: De lijn begint in de celkern, aangegeven met een m, loopt via
Nadere informatieWijnen met parels, parels een feest! Franky Malbrancke 2016
Wijnen met parels, parels een feest! Franky Malbrancke 2016 Wat is wijn? Altijd van druiven? Noten, bessen, appel, Van druif tot wijn Wat heeft men nodig om wijn te maken? Water, zon, druiven en grond
Nadere informatieCursus Drankenkennis
Cursus Drankenkennis WWW.I-LEARNING.BE CHAMPAGNE (WIJN) Kaart van de Champagne streek Champagne is een mousserende wijn die wordt geproduceerd in het gelijknamige gebied in Frankrijk. Witte champagne is
Nadere informatieExamen Wijnmeester 2006 (deel 1)
Examen Wijnmeester 2006 (deel 1) /80 1. De AOC Ruilly behoort tot 1 van de 5 wijngebieden van de Bourgogne. Graag deze naam alsook die van de aangrenzende wijngebieden? /3 2. Wat verstaan we onder de term
Nadere informatieWIJN. Inleiding: Wat is wijn?
WIJN Inleiding: Wat is wijn? Wijn is een drank die ontstaat na het vergisten van het sap van druiven. Deze vergisting of natuurlijke fermentatie gebeurt met behulp van gistcellen, die de suikers (fructose
Nadere informatieMicrobiology & Biochemistry (MIB-10306, microbiologie deel)
Microbiology & Biochemistry (MIB-10306, microbiologie deel) 1. Morfologie (vorm, grootte, onderdelen) a. Teken schematisch de doorsnede van een bacterie en benoem 10 structuren. vacuole met reservestoffen,
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling Samenvatting door M. 1566 woorden 14 januari 2017 4,2 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Thema 1: stofwisseling Paragraaf
Nadere informatieDe Maillard reactie. Dit wordt een ingewikkeld verhaal, maar het is niet anders.
De Maillard reactie Dit wordt een ingewikkeld verhaal, maar het is niet anders. Levensmiddelen kunnen bruin kleuren. We kennen allemaal wel wat voorbeelden: als je een appel dóórsnijdt wordt-ie na een
Nadere informatieHoe maak je goede witte wijn? Jan Oude Voshaar, Wijngaard Wageningse Berg gepubliceerd in De Wijngaard, april 2009
Hoe maak je goede witte wijn? Jan Oude Voshaar, Wijngaard Wageningse Berg gepubliceerd in De Wijngaard, april 2009 Het blijkt voor veel Nederlandse wijnmakers moeilijk om een goede witte wijn maken, zowel
Nadere informatieInformatie hulpstoffen 2015.
Informatie hulpstoffen 2015. 1. Panzym Extract G (granulaat) is een wijnenzym speciaal voor de extractie van aroma's en kleurstoffen uit most voor witte en rode wijn. We gebruiken 0,3-0,4 gram per 10 kilo
Nadere informatieProefexamen ANATOMIE EN FYSIOLOGIE
Proefexamen ANATOMIE EN FYSIOLOGIE Deelexamen 1 In dit proefexamen worden over de volgende onderwerpen vragen gesteld: opbouw van het menselijk lichaam algemene fysiologie spijsverteringsstelsel ademhalingsstelsel
Nadere informatieonderwerpen Oenologischeprocedés/en/ recente/ontwikkelingen OIV Rol/van/het/OIV/binnen/de/EU definitie/wijn communautaire/ wijnbouw8 en/ wijnrecht
onderwerpen Oenologischeprocedés/en/ recente/ontwikkelingen Gerhard(Horstink Œnologue inleiding communautaire(recht(in(de(eu OIV oenologische praktijken voorbeelden Utrecht,(22(september(2015 communautaire/
Nadere informatieWordt wijn van alleen druif gemaakt?
Wordt wijn van alleen druif gemaakt? Door Jan Oude Voshaar, 17 jaar wijnboer te Wageningen, nu wijnbouwadviseur (www.wijnbouwadviesoudevoshaar.nl) Op 3 december 2015 besteedde de Keuringsdienst van Waarde
Nadere informatieDe alcoholische gisting
De alcoholische gisting Herhaling van de definitie van de gisting Werking van de alcoholische gisting De rol van Pasteur BRON: INSTITUT PASTEUR De gisten Oorsprong, structuur Voortplanting: het ontknoppen,
Nadere informatie23 keer beoordeeld 18 juni Plantaardige stoffen.
7,9 Samenvatting door F. 1034 woorden 23 keer beoordeeld 18 juni 2013 Vak Scheikunde Methode Nova Scheikunde hoofdstuk 7. 7.1. Energie haalt je lichaam uit brandstoffen: - Koolhydraten bestaan uit koolstof,
Nadere informatieCellen in het lichaam.
Hfdst. 1 Hfdst. 2 Hfdst. 3 Hfdst. 4 Hfdst. 5 Hfdst. 6 Hfdst. 7 Cellen in het lichaam. Besturing Energievoorziening Beweging en vorm Celbehoud Transport Celdeling Stevigheid van de cel Bron: bewerkt naar
Nadere informatie0,0001-0,003 0,0001-0,0002 0,010-0,10 0, ,001
Over zwavel. Zoals eerder gezegd was het Jan S. die mij aanzette tot dit verhaaltje. Tijdens het proeven van bokbieren maakte iemand de opmerking: typisch een ondergister. Ik snapte niet wat er nou typisch
Nadere informatieOefen SE Havo Biologie (21 vragen)
Oefen SE Havo Biologie (21 vragen) Experimenten Leerlingen kregen als onderdeel van het examendossier de opdracht om zelf een experiment over osmose te ontwikkelen. Hieronder staan twee van die experimenten.
Nadere informatieVinificatie. Enkele aspecten van zuurstofbeheer
Vinificatie Enkele aspecten van zuurstofbeheer Open deur dagen 2018 presentatie door Siem Zwaard Vanaf 21/5/2018 online op www.rubinus.nl (downloads) Aspecten zuurstofbeheer - Siem Zwaard 2018 sheet 1
Nadere informatieDe Weende-analyse bij veevoeding. Scheikunde voor VE41, Auteur: E. Held; bewerkt : door H. Hermans
De Weende-analyse bij veevoeding Scheikunde voor VE41, 2017-2018 Auteur: E. Held; bewerkt : door H. Hermans Weende-analyse: DS-gehalte Droge stof (DS): Het materiaal dat overblijft als, door verwarming
Nadere informatieMaischen Amervalei Amersfoort Dipl Brmstr Weihenstephan Jan Willem den Hartog
Maischen Amervalei Amersfoort 30-10-2015 Dipl Brmstr Weihenstephan Jan Willem den Hartog Vraag stelling Op 5 decmeber 2013 schreef Jan Wurpel Voorzitter van t Wort Wat; Een goed onderwerp zou zijn de verschillende
Nadere informatieBASISSTOF. 1 Omstandigheden van de zetmeelsynthese Functionele bouw van een chloroplast Fotosynthesereacties 48
3 1 De cel 3 Autotrofe voeding 1 De cel gezien door de lichtmicroscoop 06 1 Omstandigheden van de zetmeelsynthese 44 2 De cel gezien door de elektronenmicroscoop 09 3 Verband cel - weefsel - orgaan - stelsel
Nadere informatieCelademhaling & gisting
Celademhaling & gisting Tekst voor de leerlingen V. Rasquin - 1 - DISSIMILATIE - TEKST VOOR DE LEERLINGEN celademhaling & GISTING Wij weten dat heel wat processen endergonisch zijn (ze vergen energie).
Nadere informatieVonkelwyn is de Afrikaanse vertaling van mousserende wijn en is tevens de verzamelnaam voor alle mousserende wijnsoorten uit Zuid-Afrika.
VONKELWIJN Vonkelwyn is de Afrikaanse vertaling van mousserende wijn en is tevens de verzamelnaam voor alle mousserende wijnsoorten uit Zuid-Afrika. Naamgeving Zuid-Afrikaanse mousserende wijnen die volgens
Nadere informatie94 Transcriptie en vorming van mrna bij prokaryoten en eukaryoten
94 Transcriptie en vorming van mrna bij prokaryoten en eukaryoten Transcriptie bij prokaryoten: Prokaryoten hebben geen celkern, waardoor het DNA los in het cytoplasma ligt. Hier vindt de transcriptie
Nadere informatieDe Wijn deel II. De druiven geplukt toen ze nèt goed rijp waren. Dit proefondervindelijk vastgesteld.
De Wijn deel II De druiven geplukt toen ze nèt goed rijp waren. Dit proefondervindelijk vastgesteld. Ontsteeld, gewassen en gekneusd in twee emmers. Een heel subtiele met de neus heerlijk waarneembare
Nadere informatieBasisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media
Hoofdstuk 11 Biomoleculen bladzijde 1 Opgave 1 Geef de reactie van de verbranding van glucose (C 6H 12O 6) tot CO 2 en water. C 6H 12O 6 + 6 O 2 6 CO 2 + 6 H 2O Opgave 2 Hoe luidt de reactie (bruto formules)
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
149 150 Nederlandse Samenvatting Het immuunsysteem beschermt ons lichaam tegen de invasie van lichaamsvreemde eiwiten en schadelijke indringers, zoals bijvoorbeeld bacteriën. Celen die de bacteriën opruimen
Nadere informatiePresentatie PAUL HOUBEN
AMARONE PROEVERIJ Presentatie PAUL HOUBEN AMARONE GEBIED ITALIË WIJNGEBIEDEN VALPOLICELLA Valpolicella wijnen worden gemaakt volgens de gebruikelijke methode van wijn maken. Alle rode wijnen worden gemaakt
Nadere informatieMaaswijn. Maceratie. Magnum. Maillard reactie
Maaswijn Wijn van het gebied langs de rivier de Maas. De oudste moderne wijngaard in Nederland is Slavante op de Pietersberg, welke in 1967 is aangeplant door Frits Bosch. Maceratie Het weken van de schillen,
Nadere informatieCellen aan de basis.
Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema
Nadere informatieExamentrainer. Vragen. Broeikasgassen meten in wijn. 1 Uitgeverij Malmberg. Lees de volgende tekst.
Examentrainer Vragen Broeikasgassen meten in wijn Lees de volgende tekst. Sterk toegenomen verbranding van organische stoffen leidt tot een verhoging van de concentratie CO 2 in de atmosfeer. Er is op
Nadere informatieStofveranderingen in 9 projecten 90 proeven Proefjes met lekkere, (on)gezonde voedingsmiddelen
Stofveranderingen in 9 projecten 90 proeven Proefjes met lekkere, (on)gezonde voedingsmiddelen maandag 11 mei 2015 Begeleiding: F. Poncelet Filip.Poncelet@khlim.be + 20 studenten lerarenopleiding BASO
Nadere informatie- 1 - Microbiologie en Biochemie (MIB-10306) Biochemie deel Vrijdag 29 februari 2008, uur
Microbiologie en Biochemie (MIB-10306) Biochemie deel Vrijdag 29 februari 2008, 9.00-12.00 uur - Begin met het invullen van je naam en registratienummer. - Alle antwoorden moeten op het vragenformulier
Nadere informatieVan Wijngaard tot Albertin Boisé. Wijndomein Sint Hubertushof Paul Spierings
Van Wijngaard tot Albertin Boisé Wijndomein Sint Hubertushof Paul Spierings Opzet presentatie Wijntuin, uitgaande van het groeiseizoen 2011 Het maken van Rode Wijn in 2011: Albertin Boisé Aanplant Aanplant
Nadere informatieMitochondriële ziekten
Mitochondriële ziekten Stofwisseling NCMD Het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten is een internationaal centrum voor patiëntenzorg, diagnostiek en onderzoek bij mensen met een stoornis in de mitochondriële
Nadere informatieBij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice
Bij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice Bij hoeveel procent vochtverlies krijg je een dorstsignaal? Ong. 2% Bewerkt door
Nadere informatieENERGIEOMZETTINGEN IN DE CEL
BOUW VAN DE CEL 1. INLEIDING... 3 2. ONDERDELEN VAN DE CEL...4 2.1. CYTOPLASMA... 4 2.2. CELMEMBRAAN... 5 2.2.1. Functies van het celmembraan...5 2.2.2. Bouw van het celmembraan...5 2.2.3. Transportmogelijkheden
Nadere informatieInspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht biotechniek
Inspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht biotechniek Biotechniek Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek Life sciences
Nadere informatie