Bevelsinstrumentarium Wet bodembescherming

Transcriptie

1 Bevelsinstrumentarium Wet bodembescherming Zuid-Hollands bevelsbeleid 2011 Ontwerp

2 1 Considerans 1.1 Algemeen De Wet bodembescherming (Wbb) biedt Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland (GS) de mogelijkheid derden bevelen op te leggen om daarmee taken en bevoegdheden uit te oefenen die GS toekomen krachtens de Wbb. Dit document, het Bevelsinstrumentarium Wet bodembescherming Zuid-Hollands bevelsbeleid 2011 (bevelsbeleid) beschrijft op welke wijze GS hieraan invulling geven. Na vaststelling en publicatie overeenkomstig artikel 3:40 en verder van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) zijn dit beleidsregels in de zin van de Awb. 1.2 Toelichting Wanneer GS menen dat een bepaalde partij aangewezen is om een actie uit te voeren in het kader van een bodemsaneringsoperatie zal worden geprobeerd om deze partij, na te zijn voorzien van de nodige informatie, te overtuigen dat het in de rede ligt dat zij deze actie zal gaan uitvoeren. Het is nadrukkelijk de bedoeling om aan te sturen op vrijwilligheid, op basis van argumenten. Daartoe zal de nodige moeite worden gedaan. Deze benadering zal echter niet in alle gevallen succesvol zijn. Het Is immers mogelijk dat er financiële belangen spelen bij betrokkene(n) die verhinderen dat een actie uit eigen beweging wordt ingezet. Om stagnatie in de bodemsaneringsoperatie te vermijden en om het provinciale saneringsbeleid te realiseren staan GS voor dergelijke gevallen vervolgens verschillende bevelen ter beschikking om medewerking af te dwingen. Naast het directe belang van de bodemsaneringsoperatie dient dit ook het belang van de geloofwaardigheid van de overheid. Wanneer de weigerachtlgen immers met succes de overheid op afstand kunnen houden, is sprake van rechtsongelijkheid en daarmee van het verlies van draagkracht voor de overheid, in ieder gevaf op dit beleidsveld. De enkele aankondiging om Wbb-instrumentarium In te gaan zetten is in het verieden vaak effectief gebleken om betrokkenen er toe te bewegen om de gewenste actie (onderzoek, sanering) in eigen beheer uit te voeren. Daarnaast stelt het Convenant bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties^ (Bodemconvenant) expliciet dat het bevelsinstrumentarium dient om een van de doelen van dit convenant te bereiken, namelijk de aanpak van verontreinigde locaties die vanwege risico's voor het milieu en/of de volksgezondheid met spoed moeten worden gesaneerd. Provinciaal bevelsbeleid kan verder als leidraad dienen en een uniformerend effect hebben wanneer Wbb-taken en bevoegdheden van GS in mandaat worden uitgevoerd door één van de Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD's). Om deze redenen bestaat de noodzaak tot het formuleren van een Zuid-Hollands bevelsbeleid in relatie tot het juridisch instrumentarium van de Wbb. htlp://wwwniksoverhejdnl/(iocumenten-en-dublicalies/kamerstukken/2009/09/03/convenanl-bodemontwikkermqsbeieid-en-aanpaksdoedloc3lies-en-hetrfaddort-qroen-lichl-voor-bodemenerqie-ondertekend-convenant.html

3 1.3 Juridisch kader en afbakening Juridisch kader De juridische basis van het bevelsbeleid vormt de Wbb. De landelijke notitie Afstemming bevel/kostenverhaal Wbb^ vormt de leidraad bij de vertaling naar Zuid Hollands beleid. Tevens is rekening gehouden met de doelstellingen uit het hiervoor genoemde Bodemconvenant. Het bevelsbeleid is voorts afgestemd met de notitie van het rijk Beleidsregel kostenverhaal, artikel 75 Wet bodembescherming.^ Afbakening De Wbb biedt een aantal bevelen die het bevoegde gezag in het kader van de bodemsaneringsoperatie kan inzetten. In grote lijnen zijn de volgende bevelen te onderscheiden: 1. bevel tot nader onderzoek (NO) (artikel 43, eerste lid, onder a, en derde lid, Wbb); 2. bevel tot saneringsonderzoek (SO) (artikel 43, derde lid, Wbb); 3. saneringsbevel (artikel 43, derde lid, Wbb); 4. bevel tijdelijke beveiligingsmaatregelen (TBM) (artikel 43, eerste lid, onder b, Wbb); 5. bevel bodembeschermingsmaatregelen (artikel 43, derde lid, Wbb); 6. gedoogbevel (artikel 49 juncto artikel 30, derde en vierde lid, Wbb); 7. stakingsbevel (artikel 49 juncto artikel 30, tweede lid, Wbb); 8. aanwijzing ex artikel 72 Wbb juncto artikel 4 Besluit verplicht bodemonderzoek bedrijfsterreinen.* Naast deze bevelen kent de Wbb de verplichtingen tot saneren voor eigenaren en erfpachters van bedrijfsterreinen {artikel 55a en 55b). Indien deze verplichtingen uitvoerbaar zijn, is het bevelsbeleid niet aan de orde, met uitzondering van het onderzoeksbevel. Dat kan worden opgelegd aan eigenaren en erfpachters van terreinen die bedrijfsmatig worden gebruikt. Bij de inzet van het Wbb bevelsinstrumentarium vragen de volgende aspecten speciale aandacht: voorkeursvolgorde, wie, welke (rechts)persoon, krijgt het bevel opgelegd (als eerste); de positie van eigenaren/erfpachters die tevens bewoners zijn; perceelgrensoverschrijdende verontreinigingen; de positie van erfgenamen; compensatie (voor het opleggen van een bevel). Het bevelsbeleid gaat uitsluitend in op de onderzoeks en saneringsbevelen alsmede het bevel TBM en het bevel bodembeschermingsmaatregelen van de artikelen 43 en 46 Wbb (nummers 1 tot en met 6). Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen: een bevel jegens de eigenaar, de eri^pachter of de beperkt zakelijk of persoonlijk gerechtigde die het grondgebied bedrijfsmatig (heeft) gebruikt (gebruiker); een bevel jegens de veroorzaker van de verontreiniging; ^ IPO/VNG, Notitie is opgesteld in het kader van het Landelijk JuristenOverleg Bodem waarin provincies, grote steden en rechtstreekse gemeenlen betrokken waren. Die landelijke notitie beschrijft aanbevelingen voor het tïevoegd gezag Wbb. Expliciete keuzes worden volgens de lijn van de notice pas gemaakt btj een concrete casus. Deze notitie is geactualiseerd. ' Stcrt. 2007, 90, p Binnen hel ministerie van VROM is een notitie opgesteld, 'Beleid inzake kostenverhaal'(maan 2002). die later is vastgesteld als 'de Beleidsregel kostenverhaal, artikel 75 Wet bodembescherming' (april 2007) Die notitie bevat, in hoofdlijnen, het beleid van het ministerie m.b.t. het kostenverhaal ex artikel 75 Wbb, Het beleid is deels gebaseerd op wetgeving, jurisprudentie en beleidsregels, deels op algemeen aanvaarde beginselen en inzichten, waaronder de notitie "Ongerechtvaardigde verrijking in vertjand met bodemsanering" {8 juni 1994). " Voor de volledigheid wordt opgemerkt dal de Wbb niet de mogelijkheid kent tot het geven van bevelen tot het verrichten van oriënterend onderzoek. Wél maakt artikel 72 Wbb en het daarop gebaseerde Besluit verplicht bodemonderzoek bedrijfsterreinen het mogelijk dat het bevoegd gezag een aanv^jzing geeft tot hel verrichten van verkennend onderzoek aan een bedrijf. Voor de vervolgfasen staat het bevoegd gezag het onderzoeksbevel {artikel 43 Wbb) en handhaving van de saneringsplicht (artikel 55b Wbb) ter beschikking

4 en twee bijzondere categorieën: bewoners; erfgenamen. Het gedoogbevel, genoemd onder 6 zal zo nodig worden verstrekt, parallel aan een van de bevelen onder ad 1 tot en met 5. Dit bevel kan rechtstreeks worden verstrekt op grond van de Wbb. Dit kan nodig zijn in gevallen dat het bevel wordt gegeven aan een geadresseerde die geen eigenaar of anderszins gerechtigde is tot het perceel waarop het bevel betrekking heeft. Dit bevel behoeft geen verdere uitwerking en wordt daarom in de beleidsregels niet nader genoemd. De bevelen genoemd onder 7 en 8 passen minder goed in dit kader. Tot dusverre hebben GS van deze bevoegdheden zelden gebruik gemaakt. Er is evenmin reden om aan te nemen dat dit in de toekomst wel het geval zal zijn. Het wordt daarom weinig zinvol geacht om voor de betreffende gevallen beleidsregels te ontwikkelen. In situaties waarin dit aan de orde komt zal een casuïstische oplossing worden gezocht Tijd Aansprakelijkheid vanaf 1975 Het beleid omvat de mogelijke inzet van bevelen jegens de eigenaar, erfpachter van een grondgebied alsmede de veroorzaker van bodemverontreiniging en of de gebruiker. Hoewel de wet eisen stelt waaraan moet worden voldaan voordat een bevel kan worden gegeven, is formeel niet vereist dat de verontreiniging na een bepaald tijdstip moet zijn ontstaan. Strikt genomen kunnen bevelen dus worden gegeven voor onderzoek naar of sanering van bodemverontreiniging, ongeacht het tijdstip van ontstaan. De Hoge Raad heeft echter bepaald dat degene die vóór 1 januari 1975 verontreiniging heeft veroorzaakt, er in beginsel geen rekening mee hoefde te houden dat de overheid zich op enig moment het belang van de bescherming van de bodem zou gaan aantrekken. Dit betekent dat degene die vóór 1 januari 1975 bodemverontreiniging heeft veroorzaakt, in het algemeen niet onrechtmatig heeft gehandeld en daarom niet aansprakelijk is. Inmiddels is artikel 75, vijfde lid, aan de Wbb toegevoegd, op grond waarvan een veroorzaker toch aansprakelijk kan zijn tegenover de overheid voor de saneringskosten, ondanks dat de adressant niet jegens de overheid onrechtmatig handelt. Tijdens de parlementaire behandeling van de Wbb is door de Raad van State aangegeven dat van de jurisprudentie van de Hoge Raad reflexwerking zal uitgaan bij het inzetten van het saneringsbevel. Voor de beoordeling van de rechtmatigheid van een door het bevoegd gezag gegeven saneringsbevel zal daarom het jaartal 1975 een rol spelen. Zorgplicht vanaf 1987 Verontreiniging na 1 januari 1987 ontstaan, valt in beginsel onderde zorgplicht van artikel 13 Wbb en bij een ongewoon voorval onder artikel 30 Wbb. Op grond van de zorgplicht dient de veroorzaker ervan een dergelijke verontreiniging in principe geheel te verwijderen, dan wel de verontreiniging of de aantasting en de directe gevolgen daarvan te beperken en zoveel mogelijk ongedaan te maken. Het bevelsbeleid stelt regels voor een verontreiniging die vóór 1 januari 1987 is ontstaan en is in principe niet van toepassing wanneer verontreiniging ema is ontstaan.

5 Er zijn echter situaties denkbaar waarin de veroorzaker van een verontreiniging die na 1 januari 1987 is ontstaan, niet kan worden achterhaald of niet kan worden aangesproken.^ Uit de formulering van artikel 13 Wbb kan worden afgeleid dat een ieder die het in zijn macht heeft om de verontreiniging te voorkómen of te beperken, aansprakelijk is. Dus niet alleen de (illegale) storter kan worden aangesproken maar ook de grondeigenaar.^ Wanneer er geen veroorzaker is aan te spreken voor een verontreiniging ontstaan na 1 januari 1987 en er evenmin een andere partij is die kan worden verweten de zorgplicht van artikel 13 Wbb niet in acht te hebben genomen, is het bevelsbeleid van toepassing Verhouding tot andere regelingen/jurisprudentie Bij het hanteren van het bevelsbeleid is het van belang de positie daarvan te kennen ten opzichte van andere regelgeving en de jurisprudentie. In dit kader zijn vooral van belang: Europese regelgeving; Jurisprudentie. Europese regelgeving Op grond van het subsidiariteitsbeginsel treedt Europa op milieugebied pas op wanneer problemen beter op Unieniveau dan door de nationale of regionale overheden kunnen worden aangepakt. Er is geen rechtstreeks werkende Europese bodemwetgeving. Er dient rekening te worden gehouden met Europeesrechtelijke bepalingen die mogelijk de vrijheid tot het vaststellen van beleid inperken. Daarbij zijn vooral twee onderwerpen van belang. Allereerst is dit het principe van de vervuiler betaalt. Dat is een basisbeginsel waarop het Europese milieubeleid is gebaseerd (artikel 174, tweede lid, EG-verdrag). Het bevelsbeleid is zodanig opgesteld dat, met inachtneming van nationale wetgeving, jurisprudentie en algemeen heersende normen, zoveel mogelijk aan dit beginsel wordt voldaan. Daarnaast kan zoals de notitie Afstemming bevel/kostenverhaal Wbb beschrijft het niet inzetten van het juridisch instrumentarium tegen eigenaren van verontreinigde terreinen en/of de veroorzakers als staatssteun worden gekwalificeerd. Er ontstaat immers een ontoelaatbare aantasting van een eeriijke concurrentiesituatie c.q. het gewenste gelijke speelveld wanneer de overheid ten onrechte de saneringskosten voor haar rekening neemt om de (vestigings)kosten voor een onderneming te drukken. Jurisprudentie De weinig beschikbare jurisprudentie over de inzet van bevelen heeft betrekking op onderzoeksbevelen.^ Het beleid is nieuw en de op grond hiervan te nemen besluiten zullen vrijwel altijd financiële gevolgen hebben voor de adressanten ervan. Het is daarom te verwachten dat met regelmaat gebruik zal worden gemaakt van de beschikbare rechtsmiddelen. Gerechtelijke uitspraken kunnen aanleiding zijn om van het bevelsbeleid afte wijken of tot actualisering ervan leiden. Ook kan jurisprudentie van de burgertijke rechter op het gebied van kostenverhaal van invloed zijn op de inzet van bevelen. 2 Ovenvegingen beleidskeuzes 2.1 Algemeen Het bevelsbeleid richt zich uitsluitend op het volgende: " ABRvS 31 maan 2004 nr: /1. alsook ABRvS ISjuni nr /1 waarin de saneringsparagraaf uit de Wbb in dergelijke gevallen van toepassing wordt geacht, ^ ABRvS 10 december nr /1. ' ABRvS 14 februari 2007, nn /1 en ABRvS 7 maart nr: /1,

6 Een bevel jegens de eigenaar, de erfpachter of de gebruiker (uitgewerkt in Hoofdstuk 2); Een bevel jegens de veroorzaker van de verontreiniging (uitgewerkt in Hoofdstuk 3); Daarnaast worden als twee bijzondere categorieën onderscheiden: Bewoners en erfgenamen (uitgewerkt in Hoofdstuk 4). 2.2 Uitgangspunten Uitgangspunten die bij de keuzes in het bevelsbeleid in gedachten gehouden dienen te worden, zijn: Effectiviteit Bij het opleggen van een bevel is het van belang dat het ook daadwerkelijk bijdraagt aan het doel dat met het besluit wordt beoogd. Bij het bevel tot het doen van nader onderzoek (bevel NO) bijvoorbeeld is dit het inzichtelijk maken van de verontreinigingssituatie ter plaatse. Efficiëntie Met de ondertekening van het Bodemconvenant hebben GS zich verbonden aan het realiseren van diverse doelstellingen. Dit vraagt om efficiënt beleid. Financiën Bij het maken van keuzes over de wijze waarop dit instrumentarium wordt Ingezet, zal rekening gehouden moeten worden met de beschikbare financiële middelen. Ook zijn de financiële gevolgen van het beleid voor de markt (bedrijfsleven, particulieren) een punt van aandacht. Toetsingskader De Wbb biedt primair het juridische kader en de vereiste legitimatie voor de inzet van het bevelsinstrumentarium. Daarnaast gelden diverse rechtsnormen die bestuursorganen in acht dienen te nemen bij het nemen van besluiten: Materiële zorgvuldigheidsbeginsel; ziet op de inhoud van besluiten en met name op de belangenafweging hierbij. Op grond hiervan mogen de lasten die uit het besluit voortvloeien niet zwaarder zijn dan strikt noodzakelijk (aspect van de "minste pijn"). Evenmin mogen de lasten die voor burgers kunnen voortvloeien uit besluiten, die op zichzelf nodig zijn om bepaalde algemene belangen te dienen, niet onevenredig zwaar op sommigen drukken, tenvijl anderen er veel minder door worden bezwaard (aspect van "egalité devant les charges publiques"); Evenredigheidsbeginsel, artikel 3:4, tweede lid, Awb. Op grond hiervan dienen "doel" en "middel" met elkaar in redelijke verhouding te staan. Overigens toetst de rechter de evenredigheid van de belangenafweging marginaal (terughoudend). Alleen als deze het besluit kennelijk onevenredig acht c.q. willekeurig, zal hij concluderen dat sprake is van schending van het beginsel.^ 2.3 Voorkeursvolgorde Algemeen De mogelijkheid bestaat dat het juridisch instrumentarium in een gegeven situatie kan worden ingezet jegens verschillende van de in 2.1 genoemde partijen. De notitie B Van Wijlk'Kaminenb**! i Van MaÏB MoofdsöJlikon van hot &Bïlujr5'«K[ dsniafkl* druk, p 331

7 Afstemming bevel/kostenverhaal Wbb geeft aan dat meerdere gerechtigden c.q. (rechts)personen zijn aan te spreken (een bevel kunnen krijgen) voor het doen van een bodemonderzoek en sanering. Het is daarom nodig om vast te stellen of GS hierbij een "voorkeursvolgorde" aanhouden. De Wbb geeft, met uitzondering van de verplichtingen voor bedrijfsterreinen zoals neergelegd in artikel 55b Wbb, geen regels ten aanzien van de voorkeursvolgorde bij het adresseren van de bevelen. Tijdens de parlementaire behandeling van de Wbb is een voorkeursvolgorde aangegeven waarbij in eerste instantie wordt gekeken of er een veroorzaker is, die kan worden aangesproken. Daarbij is het bevoegd gezag niet verplicht om per geval een diepgaand onderzoek in te stellen naar de mogelijkheden om een bevel in te zetten tegen een veroorzaker of eigenaar wanneer een bevel aan een andere (rechts)persoon meer in de rede ligt. Dit wordt in de jurisprudentie bevestigd. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft inzake artikel 43 Wbb geoordeeld dat het bevoegd gezag de bevoegdheid heeft om respectievelijk een beheersmaatregel^ en een onderzoeksbevel^^ op te leggen aan de eigenaar, ongeacht of dit tevens de veroorzaker is. De Wbb onderscheidt onderzoeks- en saneringsbevelen. Onderzoeksbevelen kunnen worden gegeven aan eigenaren, erfpachters, veroorzakers en of gebruikers, met uitzondering van het bevel SO. Het bevel SO is nauw met het saneringsbevel verbonden en kan aan de eigenaar, erfpachter (schuldig en onschuldig) en of veroorzaker worden gericht. Saneringsbevelen zijn geclausuleerd; deze worden alleen gegeven aan de schuldig eigenaar, de schuldig erfpachter, of de veroorzaker. Het verschil is te verklaren doordat het saneringsbevel verstrekkender (financiële) gevolgen heeft dan de andere bevelen. Ingegeven vanuit de doelstelling van het Bodemconvenant waarbij de samenloop van ruimtelijke ontwikkeling en bodem geld moet genereren uit de markt, is het bevelsinstrumentarium in Zuid-Holland primair gericht op de eigenaar van een verontreinigde locatie. De eigenaar heeft er immers belang bij om de waarde en (milieu)kwaliteit van het eigen grondgebied te kennen; de verontreinigingsituatie te beheersen dan wel om de risico's te beveiligen en of de bodem te saneren. Verder is de eigenaar bekend via de Dienst van het Kadaster en de openbare registers en Is daardoor direct benaderbaar. Bovendien is een eigenaar beschikkingsbevoegd om handelingen te verrichten op het grondgebied. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de veroorzaker die geen eigenaar is. In tweede instantie is de veroorzaker uiteraard de geëigende partij om aan te schrijven voor een bevel. De gebruiker komt in beeld als eigenaar noch veroorzaker aan te spreken zijn. Erfpacht Het Burgeriijk Wetboek, boek 5 titel 7, beschrijft het zakelijke recht van erfpacht. Dit type pacht eindigt niet na een periode van enige jaren, noch bij het sterven van de verpachter. De akte van vestiging beschrijft de invulling en de duur van dit recht per geval. ft ABRvS N rebfuan 2007 nf JOOCOlSBll Ondar b#>»afmmlrbfl«l»n vwataan *%«h«( ton[roi*6n van de hu-ige ïjlu«b«in hel o#val dal d«wnarmginsl apcwd me»! VMwdo" litgsvcwa houdl dft b*hownim reflej heiif*fton van oeri trjoaikrke bawi'vngvnatfrageivri m \ni^f, ^««n st^a^fl i» -^tn «an B&c4<^und9 iar>brkng dan houdi ds bahavin>alrs^ <n OM bootfli bestfunri inqvna^n^tri g*4roff«n dfenan tm tmfimn an^df dal Qflbrijikabapvkingan m achl gafmwner dimwn la ïsurden Ion aanaon vsn d«vnronlrwnibuo bodam ÏO ABRvS 7majft:W)7 nr

8 Artikel 85, 1^ lid, geeft de erfpachter de bevoegdheid om een onroerende zaak, die in eigendom toebehoort aan een ander, te houden en te gebruiken. Veelal staat daar krachtens het 2^^ lid een periodieke geldelijke vergoeding aan de eigenaar tegenover, de canon. De zeggenschap die een erfpachter verkrijgt is verregaand. Artikel 89, 1^ lid, bepaalt dat de erfpachter hetzelfde genot van de zaak geniet als een eigenaar (in een situatie zonder erfpacht). De eigenaar/erfverpachter veriiest gedurende de pachtperiode, dus langjarig en nagenoeg totaal, de zeggenschap over de grond. De lusten en lasten ervan gaan vrijwel geheel over naar de erfpachter als pseudo-eigenaar. In het geval een erfpacht aan meerdere personen behoort, zijn zij ingevolge artikel 92, 1^ lid, hoofdelijk verbonden aan de gehele canon. Er kan sprake zijn van ondererfpacht, zoals artikel 93, 1^ lid bepaalt. Daarmee komt de erfpachter in dezelfde positie te verkeren als de eigenaar. Dit betekent onder meer, op grond van artikel 96, 1^ lid, dat de gewone lasten en herstellingen die op de zaak betrekking hebben worden gedragen en verricht door de erfpachter. De erfpachter is verplicht de buitengewone lasten die op de zaak drukken te voldoen, 2^^ lid. De eigenaar is niet tot het doen van enige herstelling verplicht. Voor veel van deze wettelijke bepalingen geldt dat hiervan bij akte van vestiging kan worden afgeweken. Een (onder)erfpachter heeft nagenoeg alle rechten van de eigenaar. Voor de toepassing van het bevelsinstrumentarium wordt daarom de positie van de (onder)erfpachter gelijk gesteld aan die van de "volledig" eigenaar. Anders gesteld, de "blote eigenaar" die de erfpachtsituatie mogelijk maakt wordt niet benaderd. Vervolg algemeen Het primair aanschrijven van de eigenaar kan een zekere spanning geven met het materiële zorgvuldigheidsbeginsel. Met name speelt de vraag of het besluit geen zwaardere lasten op de eigenaar legt dan strikt noodzakelijk is (aspect van de "minste pijn"). Er zouden immers wellicht andere partijen kunnen worden benaderd, met name de veroorzaker. Hier staat tegenover dat het grondgebied van de eigenaar verontreinigd is en het in zijn/haar eigen belang is, hetzij vanuit milieuhygiënisch oogpunt, (zeker ais sprake is van een risicovolle situatie) hetzij vanuit financieel oogpunt, om de kwaliteit van de bodem te kennen dan wel om de verontreiniging te beheersen, de risico's te beveiligen en of om de bodem te saneren. Dat deze last op hem drukt, lijkt vanuit deze invalshoek juist redelijk en is zodoende in overeenstemming met het materiële zorgvuldigheidsbeginsel. Ook de financiële last van onderzoek, sanering dan wei te treffen maatregelen, die vooral bij de eigenaar wordt gelegd is, in het licht van het "eigen belang" bezien, in overeenstemming met het materiële zorgvuldigheidsbeginsel. Ook treedt een zekere spanning op met het Europese rechtsbeginsel "de vervuiler betaalt". Echter, met de intrede van de saneringsplicht in de Wbb, die rust op de eigenaar of erfpachter van een bedrijfsterrein, is dit beginsel weliswaar niet veriaten doch meer naar de achtergrond verschoven. Verder is de vraag of "doel" (zoals het inzichtelijk maken van de verontreiniging) en "middel" (ingeval het bevel NO) met elkaar in redelijke verhouding staan (evenredigheidsbeginsel). Vanuit het verleden, met name vanuit de Kamernotitie ongerechtvaardigde verrijking van het ministerie van VROM, is een uitzonderingspositie gecreëerd voor de categorie eigenaar/erfpachter tevens bewoner. Hierbij speelde mee dat stagnatie op de woningmarkt zou kunnen ontstaan door het inzetten van verhaalsbevoegdheden. Deze lijn is

9 meegenomen in de landelijke notitie Afstemming bevel/kostenverhaal Wbb. De Kamernotitie dient tevens in het tijdsbeeld te worden geplaatst (midden jaren 90). Bovendien betreft het kostenverhaal een ander instrument. Hier spelen zaken als de waardestijging van het grondgebied. Dit is bij een onderzoeksbevel, het bevel TBM of het bevel bodembeschermingsmaatregelen nog niet aan de orde. Aangezien de rechter dit aspect marginaal toetst, is een weloverwogen beleidskeuze op dit punt van belang en afdoende. Eigenaar/bewoner Hiermee rekening houdend wordt het saneringsbevel onder voorwaarden niet ingezet jegens de eigenaar/erfpachter-tevens bewoner. Een dergelijke bewoner mag de verontreiniging niet zelf hebben veroorzaakt of niet bij de veroorzaking betrokken zijn geweest. Conform de landelijke lijn kan de eigenaar/erfpachter-tevens bewoner worden aangemerkt als veroorzaker indien hij een huisbrandolietank (HBO-tank) heeft op zijn/haar grondgebied die een verontreiniging heeft veroorzaakt in de periode dat hij/zij er gebruik van heeft gemaakt of als hij heeft nagelaten de HBO-tank, na gebruik, te verwijderen of anderszins op veilige wijze definitief onklaar te maken. Indien de eigenaar/erfpachter-tevens bewoner na 1 maart 1993 grond heeft verkregen die is verontreinigd door een aan de woonfunctie gerelateerde verontreiniging, bijvoorbeeld door een HBO-tank die in het grondgebied aanwezig is of was, dan wordt hij als schuldig eigenaar of erfpachter aangemerkt. Per 1 maart 1993 is het Besluit opslaan in ondergrondse tanks in werking getreden. Reeds voor die tijd hadden gemeenten al een "actie tankslag" uitgevoerd, waardoor onder meer bekend werd welke risico's kunnen kleven aan ondergrondse HBOtanks. Gezien de actualiteit en publiciteit mogen de gevaren en risico's van verontreiniging vanaf dat moment algemeen bekend worden geacht. 2.4 (niet)bronpercelen Een bevel kan zich richten op de eigenaar, erfpachter of gebruiker van het grondgebied waarop de verontreiniging zich bevindt of waar de directe gevolgen daarvan zich voordoen. Dit volgt uit artikel 43, eerste lid, aanhef, en het derde lid, onder b, Wbb. Hieruit zou ten onrechte gelezen kunnen worden dat het bevel in principe alleen betrekking heeft op het "eigen" grondgebied. Het bevel kan ook betrekking hebben op percelen die niet primair "toebehoren" aan de adressant van het bevel. In de landelijke lijn wordt een onderscheid gemaakt tussen bron- en niet-bronpercelen. Indien de oorzaak of de bron van de verontreiniging zich bevindt of heeft bevonden op het grondgebied van de eigenaar/erfpachter of gebruiker, betreft een bevel in beginsel het gehele geval van verontreiniging. Het is dus mogelijk dat het bevel ook het gedeelte van de verontreiniging beslaat dat buiten het recht van de eigenaar, erfpachter of gebruiker is gelegen. Een bevel aan de veroorzaker betreft het gehele geval van verontreiniging. Dit volgt uit artikel 43, derde lid, onder a, Wbb en is inherent aan het veroorzakerschap. Dit geldt ook voor de eigenaar die tevens veroorzaker is. Gegeven het uitgangspunt dat GS zich primair op de eigenaar of erfpachter richten omdat deze bekend, althans te achterhalen, en beschikkingsbevoegd is, is het het meest efficiënt

10 10 om het bevel te beperken tot zijn/haar grondgebied. Het vraagt immers onderzoek om een bronperceel^^ te achterhalen. Bovendien is toestemming vereist van de eigenaren van naburige percelen. Ook is de situatie denkbaar dat onschuldige eigenaren, zijnde eigenaren die geen verwijt treft in relatie tot de verontreiniging, het bronperceel bezitten en de naburige eigenaren wel als schuldig zouden kunnen worden aangemerkt omdat zij bijvoorbeeld recent hebben venworven in de wetenschap dat er sprake is van verontreiniging. In hoeverre strookt het besluit dan met het materiële zorgvuldigheidsbeginsel? Tevens hebben eigenaren er belang bij om de bodemkwaliteit van hun eigen grondgebied te kennen dan wel de verontreiniging te beheersen, de risico's te beveiligen en of de bodem te saneren. Daar staat de vraag tegenover in hoeverre het redelijk is om een eigenaar te laten opdraaien voor de lasten die onderzoek, sanering en of het treffen van maatregelen met zich meebrengt, van een verontreiniging die bij iemands buurman vandaan komt. Veel verschillende eigenaren zullen aangeschreven moeten worden, ten/vijl ook zou kunnen worden volstaan met het aanschrijven van de eigenaar van het bronperceel die vervolgens het hele geval bestrijkt. In complexe situaties is het vooraf moeilijk vast te stellen tot hoever de verontreiniging loopt. Dit betreft veelal mobiele^^ (grondwater)verontreinigingen. Voor wat betreft het materiële zorgvuldigheidsbeginsel en met name het aspect van "de minste pijn", kunnen twee kanten worden belicht. Enerzijds zou het onredelijk kunnen zijn een partij aan te spreken voor het hele geval, louter omdat deze toevallig eigenaar is van het bronperceel. Anderzijds zou het onredelijk kunnen zijn om van een eigenaar onderzoek, sanering en of het treffen van maatregeien te veriangen van een verontreiniging die bij zijn buurman vandaan komt. Door het bevel te beperken tot de perceelgrenzen, lijken "middel" en "doel" (evenredigheidsbeginsel) in balans. Het grondgebied is verontreinigd en het is in het belang van de eigenaar om de kwaliteit van de bodem van het grondgebied te kennen dan wet de verontreiniging te beheersen, de risico's te beveiligen en of de bodem te saneren. Wanneer sprake is van een mobiele verontreiniging, wordt het bevel afgegeven voor het hele geval van verontreiniging en wordt hiervoor de eigenaar van het bronperceel aangeschreven. 2.5 Compensatie Uit de landelijke lijn volgt dat het redelijk wordt geacht om onder omstandigheden compensatie te bieden bij het opleggen van een bevel. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de (on)schuldige eigenaar/erfpachter, de veroorzaker en of gebruiker. Van het bieden van enige compensatie kan wellicht een stimulerende werking uitgaan. Bovendien zou het eventuele risico's die volgen uit het spanningsveld ten aanzien van het materiële zorgvuldigheidsbeginsel kunnen ondervangen. Met name waar ongelijkheid aan de orde is, kan de "onevenredig zware last" worden verlicht door de getroffene(n) een passende vergoeding te bieden.^^ Vooruitlopend op een meer gedetailleerde afzonderiijke compensatieregeling binnen Zuid-Hotland geldt het volgende. Uit het advies van de Raad van State bij het ontwerp van de Wbb blijkt dat voor het opleggen van een saneringsbevel, enige compensatie geboden zou moeten worden bij verontreinigingen die voor 1975 zijn veroorzaakt. Over de overige bevelen wordt niets gezegd. Bronperceel wordt veelal gebruikt bi) mobiele verontreinigingen ter onderscheiding van plulmpercelen. Als bedoeld in de provindale nota Gezamenlijk Bodemsaneringsbeleid, ' Van Wijk/Konijnenbelt & Van Male: Hoofdstukken van het bestuursrecht, dertiende dnjk, p. 332.

11 11 Het bieden van compensatie past in wezen niet meer in de tijdsgeest. Partijen worden steeds meer op hun verantwoordelijkheden aangesproken. Men dient onderiing tot oplossingen te komen. Hierbij moet zo veel mogelijk geld uit de markt worden gegenereerd. Ook hier geldt dat eigenaren er belang bij hebben om de bodemkwaliteit van hun grondgebied te kennen dan wel de verontreiniging te beheersen, de risico's te beveiligen en of de bodem te saneren. Alle partijen dienen hierin gelijk te worden getrokken. Voor bedrijven geldt bovendien dat zij in het kader van het Besluit verplicht bodemonderzoek bedrijfsterreinen gelegenheid hebben gehad om onder begeleiding van de speciaal hiertoe opgerichte BSB-stichting onderzoek uit te voeren. Ook voor eigenaars/erfpachters tevens bewoners creëert de Wbb geen uitzondering. Compensatie wordt daarom in beginsel achterwege gelaten. Hierop kunnen de volgende uitzonderingen worden gemaakt: 1. Gedeeltelijke compensatie van de kosten voor onderzoek, sanering en of te treffen maatregelen wanneer de verontreiniging gedeeltelijk voor 1975 is ontstaan. Uit de jurisprudentie volgt dat degene die vóór 1 januari 1975 bodemverontreiniging heeft veroorzaakt, in het algemeen niet onrechtmatig heeft gehandeld jegens de overheid en hij daarom niet aansprakelijk is. Deze compensatie wordt gerelateerd aan de verhouding tussen het deel van de verontreiniging dat voor en het deel van de verontreiniging dat na 1975 is ontstaan. De compensatie kan maximaal het percentage van de kosten zijn gelijk aan dat deel van de verontreiniging dat voor 1 januari 1975 is ontstaan ten opzichte van de gehele periode van veroorzaking. Indien de veroorzaker in materiële zin voldoet aan de criteria van artikel 75, vijfde lid, Wbb wordt geen compensatie aangeboden. Specifiek voor de saneringsfase geldt het volgende. In het kostenverhaal op grond van ongerechtvaardigde verrijking is het uitgangspunt dat de eigenaar, de waardestijging als gevolg van de sanering door de overheid moet afdragen. Die lijn is in het bevelsbeleid doorgetrokken. Verder geschiedt de compensatie over de netto-saneringskosten, eventuele voordelen zoals samenloopkosten^"* worden in mindering gebracht op de compensatie. Voor het saneringsbevel wordt compensatie geboden in de kosten indien de geadresseerde aantoont dat het achterwege laten daarvan leidt tot onevenredig nadeel. Hiervan is bijvoorbeeld sprake wanneer een eigenaar of erfpachter schuldig is vanwege zijn duurzame rechtsbetrekking met de veroorzaker. In deze situatie is sprake van een schuldig eigenaar of erfpachter. Doch de veroorzaking kan op een dusdanig tijdstip (voor 1 januari 1975) hebben plaatsgevonden dat de veroorzaker niet met een saneringsbevel geconfronteerd kan worden. In deze situaties is het niet gerechtvaardigd de eigenaar of erfpachter wel een bevel op te leggen zonder hem daarbij (gedeeltelijk) te compenseren. 2. Een mobiele verontreiniging die de perceelgrenzen overschrijdt waarvoor de eigenaar, erfpachter of gebruiker van een bronperceel wordt aangeschreven. " Van samenloop is sprake wanneer na de sanering bijvoorbeeld bouwwerkzaamheden plaatsvinden. Kosten van sloop en dergelijke dienen dan op de saneringskosten in mindering te worden gebracht.

12 12 De compensatie kan slechts betrekking hebben op dat deel van de verontreiniging dat buiten het eigendoms-, erfpacht- of beperkt zakelijk of persoonlijk recht van de geadresseerde van het bevel is gelegen, mits deze aantoont dat het achterwege laten daarvan leidt tot onevenredig nadeel. Hiervan is bijvoorbeeld sprake wanneer de omvang van de verontreiniging op het (eigen) grondgebied niet in verhouding staat tot de omvang ervan buiten het grondgebied. Om voor deze compensatie in de kosten in aanmerking te komen dient men in beginsel onschuldig te zijn in de zin van artikel 46, eerste lid, Wbb. In beginsel omdat er situaties denkbaar zijn waarin ook de schuldig eigenaar of erfpachter recht kan hebben op compensatie. Dit kan onder andere het geval zijn in de situatie waarin de eigenaar of erfpachter schuldig is vanwege zijn duurzame rechtsbetrekking met de veroorzaker, bijvoorbeeld huur en de veroorzaking op een dusdanig tijdstip (voor 1 januari 1975) heeft plaatsgevonden dat de veroorzaker zelf niet meer met een onderzoeksbevel geconfronteerd kan worden. In deze situatie is het niet gerechtvaardigd de eigenaar of erfpachter een bevel op te leggen zonder daarbij (deels) te compenseren in de kosten. Voor het moment van verkrijging van het recht op het grondgebied blijft overigens vereist dat de eigenaar of erfpachter niet op de hoogte was dan wel redelijkerwijs niet op de hoogte had kunnen zijn van de verontreiniging. Voldoet de eigenaar of erfpachter niet aan deze voorwaarde, dan is in beginsel geen compensatie mogelijk.^^ 3. Voor verkrijging door middel van erfopvolging is de aansprakelijkheid niet groter dan de omvang van de boedel, tenzij de erfgenaam betrokkenheid heeft gehad bij de veroorzaking van de verontreiniging of anderszins als medeverantwoordelijke ervoor kan worden aangemerkt. Ook schuldig eigenaarschap verkregen anders dan door erfopvolging kan een reden zljn om niet bij te dragen in genoemde kosten. De uitzondering heeft te maken met het feit dat verkrijging door erfopvolging geen vrijwillig en zelf gekozen moment betreft. Een andere reden is dat hiermee kan worden voorkómen dat erfenissen worden verworpen met als ultiem resultaat dat deze vervallen aan de staat.^^ 2.6 Bijzondere categorieën Eigenaren/erfpachters tevens bewoners De vraag doet zich voor "hoe om te gaan met particuliere eigenaren of erfpachters die het verontreinigde grondgebied in gebruik hebben voor bewoning door henzelf. De Wbb kent voor deze categorie geen uitzondering. Het is dus mogelijk om een bevel op te leggen aan de eigenaar/erfpachter-tevens bewoner. Uit de pariementaire geschiedenis blijkt dat alleen met het geven van saneringsbevelen aan de eigenaar/erfpachter-tevens bewoner terughoudend moet worden omgegaan. Voor de inzet van het saneringsbevel wordt dan ook een uitzonderingspositie gecreëerd voor de eigenaar/erfpachter-tevens bewoner, tenzij het gaat om een aan de woning te relateren verontreiniging (HBO-tank). De bevelen NO respectievelijk TBM zijn wel inzetbaar jegens de eigenaar/erfpachter-tevens bewoner. '^ In beginsel, want in hoeverre kan iemand weten dat hij een bronperceel verkrijgt waarvan de verontreiniging zich (lot ver) buiten de perceelsgrenzen uitstrekt. '^ Beleidsregel kostenverhaal, artikel 75 Wbb. Stcrt , p

13 Erfgenamen Een erfgenaam kan in de persoonlijke hoedanigheid treden van de erflater maar het hoeft niet. Een eenvoudig en redelijk beleid is wenselijk ten aanzien van de categorie erfgenamen. Vanwege het evenredigheidsbeginsel dienen "doel" en "middel" met elkaar in verhouding te staan. Hoe redelijk is het om de persoonlijke hoedanigheid over te nemen van de erflater? Dit zou als onredelijk kunnen worden opgevat. De rechter toetst de evenredigheid van de belangenafweging marginaal. Met het vastleggen van een duidelijke en redelijke lijn wordt willekeur voorkomen. Het grondgebied van de erfgenaam/eigenaar is verontreinigd en het is in zijn eigen belang, hetzij vanuit een mitieuhygiënisch oogpunt (zeker als sprake is van een risicovolle situatie), hetzij vanuit een financieel oogpunt (waardebepaling van het grondgebied), om de kwaliteit van de bodem te kennen, deze te saneren dan wel de verontreiniging te beheersen of de risico's te beveiligen. Dat deze last op hem/haar drukt, wordt vanuit deze invalshoek redelijk geacht en is zodoende in overeenstemming met het materiële zorgvuldigheidsbeginsel. Vandaar dat GS er voor kiezen om te bepalen dat de verkrijger de hoedanigheid van zijn rechtsvoorganger(s) overneemt als veroorzaker en/of (on)schuldig eigenaar en dat zijn aansprakelijkheid wordt beperkt tot de omvang van de boedel. Dit sluit overigens aan bij de benadering die de Beleidsregel kostenverhaal, artikel 75 Wbb hanteert.

14 14 3 Ontwerpbesluit Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, Gelet op artikel 43 van de Wet bodembescherming en artikel 4:81, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht; Gezien de Eindnotitie project afstemming bevel/kostenverhaal Wet bodembescherming d.d. 11 februari 2003 en de Beleidsregel kostenverhaal, artikel 75 Wet bodembescherming april 2007 (Stcrt. 10 mei nr. 90. p ); Bestuiten: Vast te stellen de volgende beleidsregels: ARTIKEL I Hoofdstuk 1 Algemeen Artikel 1 Begripsbepalingen In deze beleidsregels wordt verstaan onder: Wbb: Wet bodembescherming; Bevoegd gezag: het bevoegd gezag als bedoeld in de Wbb, voor de provincie Zuid-Holland is dit Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland; Veroorzaker, degene door wiens feitelijke handelingen de verontreiniging is veroorzaakt, en voorts degene door wiens handelingen een bepaald gevaar in het leven is geroepen of degene die nalatig is geweest bepaalde voorzorgsmaatregelen te treffen die - indien wel getroffen - de verontreiniging zou hebben voorkómen of verminderd; Duurzame rechtsbetrekking: Van een duurzame rechtsbetrekking tussen eigenaar of erfpachter en de veroorzaker(s) in de zin van artikel 46, eerste lid, onder a, Wbb is sprake wanneer de eigenaar of erfpachter een duurzame rechtsbetrekking heeft (gehad) met de veroorzaker, die betrekking heeft of had op de beschikbaarheid van de grond of waarmee ingrijpen in de bedrijfsvoering van de veroorzaker mogelijk was en de eigenaar of erfpachter redelijkerwijs op de hoogte is, was of had kunnen zijn van de activiteiten van de veroorzaker, die tot verontreiniging hebben geleid. Erfpachter: iemand die het zakelijk recht van erfpacht heeft om een aan een ander toebehorende onroerende zaak, zoals een perceel grond, te gebruiken als bedoeld in boek 5, titel 7, van het Burgeriijk Wetboek; Gebruiker: beperkt zakelijk of persoonlijk gerechtigde, anders dan als erfpachter, die een bepaald grondgebied bedrijfsmatig (heeft) gebruikt; Mobiele verontreinigingen: verontreinigingen in de bodem die zich (ruimtelijk bezien) kunnen verspreiden en emissies of immissies kunnen vertonen tussen de aggregatietoestanden (vaste, vloeibare en gasfase); Bevel NO: een bevel tot het verrichten van nader bodemonderzoek als bedoeld in artikel 43, eerste lid, onder a, en artikel 43, derde lid, Wbb; Bevel TBM: een bevel tot het treffen van tijdelijke beveiligingsmaatregelen als bedoeld in artikel 43, eerste lid, onder b, Wbb; Bevel SO: een bevel tot het verrichten van saneringsonderzoek als bedoeld in artikel 43, derde lid, Wbb;

15 15 Saneringsbevel: een bevel tot het saneren van de bodem als bedoeld in artikel 43, derde lid, Wbb; Bevel bodembeschermingsmaatregelen: een bevel tot het nemen van maatregelen in het belang van de bescherming van de bodem als bedoeld in artikel 43, derde lid, juncto artikel 37, vierde lid. Wbb; Bedrijfsterrein: een perceel als omschreven in artikel 55a Wbb; Schuldig eigenaar of erfpachter: de eigenaar of erfpachter die: - directe of indirecte betrokkenheid heeft gehad bij de veroorzaking van de verontreiniging, of - op het moment van de verkrijging van het recht op het grondgebied op de hoogte was dan wel redelijkerwijs op de hoogte had kunnen zijn van de verontreiniging. Artikel 2 Uitgangspunten beleid Voor deze beleidsregels gelden als uitgangspunten: 1. Het bevelsbeleid is van toepassing op verontreinigingen ontstaan in de periode vanaf 1 januari 1975 tot 1 januari 1987; 2. Het bevelsbeleid is van toepassing op verontreinigingen ontstaan in de periode na 1 januari 1987, voor zover de veroorzaker van de verontreiniging niet kan worden achterhaald of niet kan worden aangesproken; 3. Het bevelsbeleid geeft een kader voor een uit te vaardigen bevel jegens de eigenaar, de erfpachter, gebruiker en/of de veroorzaker van de verontreiniging met betrekking tot een verontreinigd terrein. Daarbij worden bewoners en erfgenamen als bijzondere categorie onderscheiden; 4. Voorkeurs vol gord e: in principe wordt een bevel eerst gegeven aan: de erfpachter van een verontreinigde locatie. Als er geen sprake is van erfpacht of als de erfpachter niet aan te spreken is wordt de eigenaar aangeschreven voor een bevel. Als de eigenaar niet aan te spreken is wordt de veroorzaker aangeschreven voor een bevel. Als eigenaar noch veroorzaker te achterhalen of aan te spreken zijn kan de gebruiker worden aangeschreven. 5. Uitgangspunten bij de besluitvorming tot uitvoering van het bevelsbeleid dienen te zijn: a. Effectiviteit; b. Efficiëntie; c. Financiën. Artikel 3 Compensatie Onder omstandigheden kan het onevenredig nadelig en daardoor wellicht onrechtmatig zijn om een adressant c.q. (rechts)persoon een bevel op te leggen, voor zover daar geen passende compensatie tegenoverstaat. Gedeputeerde Staten kunnen, samenhangend met het bevel, een financiële compensatie bieden voor: 1. De kosten van onderzoek, het treffen van tijdelijke beveiligingsmaatregelen, de kosten van bodembeschermingsmaatregelen en/of de kosten van sanering; 2. Compensatie wordt alleen geboden in de navolgende gevallen: a) als de verontreiniging gedeeltelijk voor 1 januari 1975 is ontstaan. Alsdan komen maximaal die kosten voor compensatie in aanmerking die gerelateerd zijn aan het deel van de verontreiniging dat is ontstaan in de periode voor 1975; b) als een deel van de verontreiniging is gelegen buiten het gebied waarop het eigendoms-, erfpacht- of beperkt zakelijk of persoonlijk recht van de geadresseerde van het bevel betrekking heeft. Alsdan komen maximaal die kosten voor compensatie in aanmerking die gerelateerd zijn aan dat deel van de verontreiniging dat is gelegen buiten het eigendoms-, erfpacht- of beperkt zakelijk of persoonlijk recht van de geadresseerde van het bevel;

16 16 3. Geen compensatie wordt verstrekt aan een veroorzaker in gevallen waarin de veroorzaker van een verontreiniging of aantasting niet op grond van het eerste lid van artikel 75 Wbb aansprakelijk is, omdat hij door het verontreinigen of aantasten niet jegens enige overheid onrechtmatig handelde, indien aan de voorwaarden is voldaan dat: a. de veroorzaker op het moment waarop de verontreiniging of aantasting door zijn toedoen werd veroorzaakt de ernstige gevaren kende die aan de stoffen die de verontreiniging of aantasting hebben veroorzaakt verbonden waren, dan wel deze gevaren behoorde te kennen, en b. de veroorzaker met het oog op deze ernstige gevaren zich ernstig venwijtbaar niet van de verontreinigende of aantastende gedragingen heeft onthouden, terwijl, indien deze gedragingen in beroep of bedrijf hebben plaatsgevonden, voor wat betreft de ernstige venwijtbaarheid in het bijzonder in aanmerking moeten worden genomen: 1 de destijds in vergelijkbare bedrijven gebruikelijke bedrijfsvoering, en 2 de destijds bestaande en voor de veroorzaker redelijkenwijs toepasbare altematieven. 4. De compensatie geschiedt alleen over de netto-saneringskosten. Samenloopkosten die samenvallen met de saneringswerkzaamheden maar die los daarvan ook gemaakt zouden moeten worden, komen niet voor vergoeding in aanmerking. 5. Bij erfopvolging kan een erfgenaam die de nalatenschap heeft aanvaard, compensatie in de kosten van onderzoek, tijdelijke beveiligingsmaatregel, bodembeschermingsmaatregelen of sanering worden geboden, indien en voor zover de die kosten de omvang van de nalatenschap overtreffen, tenzij de verkrijger: a. de verontreiniging heeft veroorzaakt; b. betrokken is geweest bij de veroorzaking van de verontreiniging als bedoeld in artikel 11 dan wel; c. een duurzame rechtsbetrekking heeft (gehad) met de veroorzaker dan wel; d. onvoldoende schadebeperkende maatregelen heeft getroffen. Dit lid is van toepassing voor de aanvaarding van een nalatenschap op een tijdstip nadat onderhavig besluit in werking is getreden. 6. Gedeputeerde Staten kunnen nadere regels stellen ten behoeve van te verienen compensatie. Hoofdstuk 2 Paragraaf 1 Het bevel jegens de eigenaar of gebruiker Algemeen Artikel 4 Dit hoofdstuk is van toepassing op de eigenaar, de erfpachter en gebruiker Paragraaf 2 Het bevel NO Artikel 5 Het bevoegd gezag kan een bevel NO geven aan de eigenaar, de erfpachter of de gebruiker Hierbij wordt de voorkeursvolgorde aangehouden als genoemd in artikel 2, vierde lid. Artikel 6

17 17 1. Een bevel NO jegens de eigenaar, de erfpachter of de beperkt gebruiker strekt tot onderzoek van diens grondgebied waar de verontreiniging of de directe gevolgen daarvan zich voordoen. 2. In afwijking van het eerste lid kan een bevel NO jegens de eigenaar, de erfpachter of de gebruiker strekken tot onderzoek van het gehele gevai van verontreiniging, indien sprake is van een mobiele verontreiniging waarvan de bron van de verontreiniging zich bevindt of heeft bevonden op diens grondgebied. Paragraaf 3 Het bevel IBM Artikel 7 1. Op het bevel TBM aan de eigenaar, de erfpachter of de beperkt gebruiker zijn de artikelen 5 en 6 van overeenkomstige toepassing. 2. Een bevel TBM wordt niet aan de eigenaar of de erfpachter gegeven indien de verplichting tot het treffen van tijdelijke beveiligingsmaatregelen ingevolge artikel 55b Wbb uitvoerbaar is jegens de eigenaar of erfpachter van een bedrijfsterrein. Paragraaf 4 Het bevel bodembeschermingsmaatregelen Artikel 8 1. Het bevoegd gezag kan een bevel bodembeschermingsmaatregelen geven aan de eigenaar of erfpachter. 2. Artikel 6 is van overeenkomstige toepassing. 3. Een bevel bodembeschermingsmaatregelen wordt niet aan de eigenaar of erfpachter gegeven indien de verplichting tot het nemen van bodembeschermingsmaatregelen ingevolge artikel 55b Wbb uitvoerbaar is jegens de eigenaar of erfpachter van een bedrijfsterrein. Paragraaf 5 Het bevel SO Artikel 9 1. Het bevoegd gezag kan een bevel SO geven aan de eigenaar of erfpachter. 2. Artikel 6 en 13 zijn van overeenkomstige toepassing. 3. Een bevel SO wordt niet aan de eigenaar of erfpachter gegeven indien de wettelijke saneringsplicht ingevolge artikel 55b Wbb uitvoerbaar is jegens de eigenaar of erfpachter van een bedrijfsterrein. Paragraaf 6 Het saneringsbevel Artikel Het bevoegd gezag kan een saneringsbevel geven aan de schuldig eigenaar en de schuldig erfpachter. 2. Een saneringsbevel wordt niet aan de eigenaar of de erfpachter gegeven indien de wettelijke saneringsplicht ingevolge artikel 55b Wbb uitvoerbaar is jegens de eigenaar of erfpachter van een bedrijfsterrein. Artikel 11

18 18 Betrokkenheid bij de veroorzaking van de bodemverontreiniging in de zin van artikel 46, eerste lid, onder b, Wbb wordt gelijkgesteld met het (mede)veroorzaken daarvan. Artikel 12 Voor het vereiste "op de hoogte zijn dan wel had kunnen zijn ten tijde van de verkrijging van het recht op het grondgebied" in de zin van artikel 46, eerste lid, onder c, Wbb is het moment waarop het recht werd verkregen bepalend. Daarbij worden de volgende momenten onderscheiden en als uitgangspunten gehanteerd: a. Verkrijging vóór 1 januari 1975: de eigenaar of erfpachter is onschuldig al wist hij op het moment van verkrijging dat het grondgebied was verontreinigd, tenzij hij een duurzame rechtsbetrekking heeft of had met de veroorzaker, of hij betrokkenheid heeft gehad bij de veroorzaking van de verontreiniging; b. Verkrijging tussen 1 januari 1975 en 1 januari 1983: de eigenaar of erfpachter die op het moment van verkrijging wist dat het grondgebied verontreinigd was dan wel de professionele koper of pachter die door eenvoudig onderzoek kennis had kunnen nemen van de verontreiniging, is schuldig; c. Verkrijging tussen 1 januari 1983 en 1 januari 1987: de eigenaar of erfpachter die in die periode een verontreinigd grondgebied heeft verkregen, is schuldig, tenzij het een niet-professionele koper of pachter betreft die ten tijde van de verkrijging niet op de hoogte was van de verontreiniging; d. Verkrijging na 1 januari 1987: de eigenaar of erfpachter die na 1 januari 1987 een verontreinigd grondgebied heeft verkregen, is schuldig; e. Verkrijging na 1 maart 1993: de eigenaar of erfpachter als bedoeld in artikel 22, die na 1 maart 1993 een grondgebied heeft verkregen dat is verontreinigd door een aan de woonfunctie gerelateerde verontreiniging, is schuldig; f. Verkrijging na 27 februari 2000; de minder of niet-professionele eigenaar of erfpachter die na 27 februari 2000 een met asbest verontreinigd grondgebied heeft verkregen, is schuldig. Artikel 13 Een saneringsbevel aan de eigenaar of erfpachter wordt alleen gegeven indien door middel van een besluit op basis van artikel 29 en 37 Wbb door het bevoegd gezag is vastgesteld dat de verontreiniging spoedig moet worden gesaneerd. Artikel Een saneringsbevel jegens de eigenaar of erfpachter strekt tot sanering van diens grondgebied waar de verontreiniging of de directe gevolgen daarvan zich voordoen. 2. In afwijking van het eerste lid kan een saneringsbevel jegens de eigenaar, de erfpachter of de gebruiker strekken tot sanering van het gehele geval van verontreiniging, indien sprake is van een mobiele verontreiniging waarvan de bron van verontreiniging zich bevindt of heeft bevonden op diens grondgebied. Hoofdstuk 3 Het bevel jegens de veroorzaker Paragraaf 1 Het bevet NO Artikel Het bevoegd gezag kan een bevel NO geven aan de veroorzaker.