1 Inleiding 1. 3 Rechtmatigheidscontrole Reikwijdte en normenkader Aanpak Uit te voeren controles 9. 4 Foutenevaluatie 10

Transcriptie

1 Intern controleplan

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 2 Getrouwheid van de informatieverstrekking Kwaliteit van het cijfermateriaal Betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking 3 3 Rechtmatigheidscontrole Reikwijdte en normenkader Aanpak Uit te voeren controles 9 4 Foutenevaluatie 10 5 Rapportering en dossiervorming Rapportering Dossiervorming 13 6 Evaluatie en opvolging 13 7 Vaststelling intern controleplan 14 Intern controleplan

3 1 Inleiding In de gemeentewet (artikel 212) is vastgelegd dat iedere gemeente een verordening moet opstellen waarin de uitgangspunten voor het financiële beleid, het financiële beheer en voor de inrichting van de financiële organisatie zijn vastgelegd. Voor de gemeente Bergen is één en ander uitgewerkt in de financiële verordening art. 212 gemeente Bergen (L). Het college draagt ten behoeve van het getrouwe beeld en de rechtmatigheid van de jaarrekening zorg voor de jaarlijkse interne toetsing van de getrouwheid van de informatieverstrekking en de rechtmatigheid van de beheershandelingen. Bij afwijkingen neemt het college maatregelen tot herstel (art. 6 lid 1). Doel Interne controle heeft als doel om onvolkomenheden in de uitvoering tijdig op te sporen en te corrigeren. Tevens biedt interne controle de kans op het treffen van preventieve maatregelen om onvolkomenheden in de toekomst te voorkomen. De informatie uit interne controles plus de inbedding van interne controlemaatregelen in de organisatie helpen om de kwaliteit van de bedrijfsvoering in alle opzichten te verbeteren en risico s te beheersen. Risicobeheersing vormt de basis van de interne controle. In wet- en regelgeving (landelijk en lokaal) staan de eisen geformuleerd waaraan de processen moeten voldoen. Maatregelen om hieraan te voldoen worden enerzijds op procesniveau geborgd door de afdelingen en anderzijds door onafhankelijke interne controles. Focus De interne controle richt zich voornamelijk op de zogenaamde getrouwheid van de informatieverstrekking en de rechtmatigheid van beheershandelingen. Dit betekent dat de interne controle vooral gericht is op: Het volgen van de wet- en regelgeving; Het juiste gebruik van gedelegeerde bevoegdheden; Betrouwbaarheid (juistheid, volledigheid, tijdigheid) en rechtmatigheid van transacties en de daarbij behorende gegevensverwerking; Betrouwbaarheid (juistheid, volledigheid, tijdigheid) en rechtmatigheid van informatievoorziening en verantwoordingsrapportages. Financiële versus niet financiële rechtmatigheid Uit oogpunt van financiële rechtmatigheid dienen inkomsten en uitgaven aan bepaalde wettelijke voorwaarden (externe / interne regelgeving) te voldoen. Het gaat hierbij om regelgeving die van belang is voor de financiële beheershandelingen van de gemeente. Financiële beheershandelingen zijn te onderscheiden in de volgende vier categorieën: Intern controleplan 1

4 Financiële beheershandeling Transacties Overdrachten Financieringen Vermogensmutaties Omschrijving Een handeling waarbij een tegenprestatie wordt geleverd of verkregen. Een handeling waarbij financiële middelen van of aan personen en/of rechtspersonen worden overgedragen zonder dat direct sprake is van levering van een tegenprestatie. Een handeling waarbij gelden worden uitgezet of opgenomen in verband met leningen en de daarbij behorende aflossing en rente. Een handeling die leidt tot een mutatie in het vermogen en waarbij niet direct liquide middelen de organisatie binnenkomen of verlaten. Daarnaast bestaat er niet-financiële rechtmatigheid. Het gaat hier om het naleven van wetgeving over bijvoorbeeld privacy, milieu, arbeidsomstandigheden, ruimtelijke ordening, archivering, openbaarheid bestuur en plaatselijke verordeningen. Deze handelingen hebben geen directe financiële consequenties. De interne controle richt zich alleen op de financiële rechtmatigheid, ondanks dat niet-financiële rechtmatigheid indirect wel financiële gevolgen heeft, bijvoorbeeld door claims of boetes. Intern controleplan 2

5 2 Getrouwheid van de informatieverstrekking De interne controle op de getrouwheid van de informatieverstrekking heeft tot doel een redelijke mate van zekerheid te krijgen omtrent het getrouwe beeld van de conceptjaarrekening alvorens deze ter controle wordt aangeboden aan de externe accountant. De hiertoe uit te voeren werkzaamheden zijn op hoofdlijnen: Vaststellen dat het in de conceptjaarrekening opgenomen cijfermateriaal aan de eraan te stellen eisen voldoet. Vaststellen dat het in de jaarrekening opgenomen cijfermateriaal is ontleend aan de financiële administratie en dat de geautomatiseerde gegevensverwerking ten behoeve van deze administratie op betrouwbare wijze heeft plaatsgevonden. Vaststellen dat de conceptjaarrekening is opgesteld met inachtneming van de verslaggevingsvoorschriften (BBV). Vaststellen dat het jaarverslag de minimale wettelijk voorgeschreven informatie bevat en of de inhoud van dit verslag geen tegenstrijdigheden bevat met de opgestelde conceptjaarrekening. In de onderstaande paragrafen zijn deze werkzaamheden verder toegelicht. 2.1 Kwaliteit van het cijfermateriaal Jaarlijks geeft de accountant in het kader van de jaarrekeningcontrole aan welke analyses, toelichtingen en interne afstemmingen moeten worden vastgelegd in het zogenaamde jaarrekeningdossier. Dit om voldoende zekerheid te hebben dat alle voor de controle van belang zijnde stukken tijdig in de juiste vorm en op de juiste wijze ter beschikking worden gesteld. Met behulp van de door de accountant verstrekte Client Assistance Pack (CAP: checklist jaarrekeningdossier) kan intern worden vastgesteld of het jaarrekeningdossier alle gevraagde informatie bevat en of alle interne controles en afstemmingen zijn uitgevoerd. Eén en ander wordt op toereikende wijze vastgelegd en gedocumenteerd. 2.2 Betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking Een belangrijk aspect van de betrouwbaarheid van de cijfers in de financiële administratie is de betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking. Deze betrouwbaarheid dient te worden gewaarborgd door zogenaamde algemene- en applicatiegerichte controles. Onder algemene controles worden onder meer de volgende controles en procedures verstaan: logische toegangsbeveiliging; logging; versiebeheer; backup en recovery. Logische toegangsbeveiliging Onder logische toegangsbeveiliging wordt de geautoriseerde toegang tot het geautomatiseerde systeem verstaan. Intern controleplan 3

6 De geautoriseerde toegangsbeveiliging heeft een logische opbouw en is gekoppeld aan de functionele bevoegdheden per (groep van) medewerkers zoals is vastgelegd in het functieboek. De opzet en het bestaan van de logische toegangsbeveiliging kan worden beoordeeld door het jaarlijks beoordelen van het bestaan en de werking van de procedures rondom de mutatie van systeemautorisaties. Elke applicatie heeft een eigen applicatiebeheerder. Deze applicatiebeheerder kent (verschillende niveaus van) autorisatie toe. Logging Onder logging wordt verstaan het afschermen van programmatuur voor onbevoegden door het hanteren van inlognaam en wachtwoord. Deze worden alleen verstrekt aan de medewerker die gebruik mag maken van de applicatie. Via een steekproef kan beoordeeld worden of geen ongeautoriseerde personen gebruik gemaakt hebben van applicaties of dat inloggegevens van geautoriseerde personen door derden zijn gebruikt voor het verkrijgen van toegang tot applicaties. Versiebeheer Het versiebeheer dient jaarlijks in opzet te worden beoordeeld. Onder versiebeheer wordt verstaan de procedure die waarborgt dat met de juiste actuele programmatuur wordt gewerkt. Backup en recovery Onder backup wordt verstaan het geheel van maatregelen dat wordt genomen om periodiek kopieën te maken van geautomatiseerde gegevens. Onder recovery wordt verstaan de mogelijkheid om gegevens uit het verleden terug te plaatsen en opnieuw te kunnen bewerken. Backup en recovery is een beveiligingsmaatregel. Het is goed om deze maatregelen regelmatig te toetsten op effectiviteit. Dit kan door het uitvoeren van een steekproef. Het toetsen van de opzet en werking van applicatiegerichte controles maakt onderdeel uit van de controle van de diverse materiële processen aangezien per proces verschillende applicaties worden gebruikt. Om op, onder andere, bovenstaande onderdelen controles uit te voeren, is er een informatiebeveiligingsplan met daaraan gekoppeld een auditplan vastgesteld. De controller informatieveiligheid controleert periodiek op de naleving, werking, effectiviteit en de kwaliteit van de maatregelen. Tevens controleert hij op de voortgang van het uitvoeren van de maatregelen uit het informatieveiligheidsplan. Ook controleert hij of het informatieveiligheidsbeleid en het informatieveiligheidsplan geactualiseerd worden. De resultaten van de uitgevoerde audits zal de controller informatieveiligheid rappporteren aan de financieel controller. Intern controleplan 4

7 3 Rechtmatigheidscontrole 3.1 Reikwijdte en normenkader Naast de algemene inrichting van de organisatie is de interne controle vooral gericht op de aspecten getrouwheid en rechtmatigheid, die voortkomen uit financiële beheershandelingen van de gemeente. In het kader van het rechtmatigheidsbeheer dient sprake te zijn van een helder normenkader. Dit normenkader valt uiteen in externe wetgeving en interne regelgeving en wordt voor de externe accountant limitatief vastgelegd. De interne regelgeving is onder te verdelen in: verordeningen; overige raadsbesluiten waar financiële beheershandelingen uit voort kunnen komen. Voor de toetsing van de rechtmatigheid is het praktisch het normenkader te vertalen naar een operationeel toetsingskader. In het toetsingskader ligt vast welke bepalingen getoetst moeten worden in het kader van de rechtmatigheid. Dit zijn bepalingen die betrekking hebben op de financiële rechtmatigheid. Dit worden ook wel de aspecten recht, hoogte en duur genoemd. Het recht geeft aan of aan alle voorwaarden is voldaan, de hoogte het bedrag en de duur geeft het tijdsbestek aan. Hiermee kan de interne controle gericht op deze artikelen bepaald worden. De gemeente Bergen heeft op 22 maart 2016 het normenkader 2015 vastgesteld. In het Besluit Accountantscontrole Decentrale Overheden (BADO) is bepaald dat alleen de wet- en regelgeving, waaruit een financiële beheershandeling voort kan komen, onderwerp is van de accountantscontrole op de jaarrekening. Goedkeurend Beperking Oordeelsonthouding Afkeurend Goedkeuringstolerantie Fouten in jaarrekening (% lasten) <= 1% >1% < 3% - >= 3% Onzekerheden in de controle (% lasten) <= 3% > 3% < 10% >= 10% - Naast de bovenstaande beperking in de te toetsen wet- en regelgeving wordt de reikwijdte van de accountantscontrole bepaald door de goedkeurings- en rapporteringstolerantie, die door de gemeenteraad wordt vastgesteld. De gemeenteraad heeft de goedkeuringstolerantie voor het boekjaar 2015 vastgesteld op 1% van de lasten, zijnde op grond van de jaarrekening De goedkeuringstolerantie voor onzekerheden is vastgesteld op 3% van de lasten, zijnde Als de goedkeuringstolerantie niet wordt overschreden, wordt een goedkeurende verklaring afgegeven (mits er geen incidenten worden vastgesteld, bijv. integriteit). De rapporteringstolerantie, de maatstaf die geldt voor het rapporteren van fouten en onzekerheden, heeft zij vastgesteld op Intern controleplan 5

8 3.2 Aanpak Interne controlefilosofie In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op de aanpak van de interne controle. De interne controle wordt uitgevoerd vanuit een risicogerichte benadering, wat inhoudt dat de risico s van de materiële processen (met de daaraan verbonden interne en externe weten regelgeving) worden onderkend evenals de beheersmaatregelen die deze beheersingsrisico s moeten afdekken. De interne controle is erop gericht deze beheersmaatregelen te toetsen op effectiviteit voor zowel het getrouwheidsaspect als het rechtmatigheidsaspect. Op basis van de helft van de goedkeuringstolerantie moeten de materiële posten en de daaraan gekoppelde (materiële) processen worden onderkend. Hiervoor kan de begroting, de balans ultimo voorgaand jaar en (voor een eventuele nadere specificatie) de matrix ten behoeve van Informatie voor Derden (IV3 per jaareinde) worden gebruikt. Er moet beoordeeld worden of alle wet- en regelgeving die is opgenomen in het normenkader getoetst moet worden. Indien materiële risico s of processen niet worden afgedekt door interne beheersmaatregelen of indien interne beheersmaatregelen niet effectief zijn, worden (aanvullend) gegevensgerichte controlemaatregelen uitgevoerd. Naast deze controles die bedoeld zijn om de grootste risico s uit te sluiten zijn er nog andere controles mogelijk. Deze controles zullen uitgevoerd worden in overleg met de concerncontroller Toetsingskader Het normenkader bestaat uit een overzicht van geldende regelgeving (extern en intern) met betrekking tot financiële beheershandelingen. Om dit normenkader bruikbaar te maken voor de interne controle moet het worden geoperationaliseerd. Dit gebeurt via een toetsingskader. In het toetsingskader is aangegeven welke bepalingen van de regelgeving relevant zijn of aan welke bepalingen financiële consequenties zitten, de zogenaamde beheersingsrisico s. De in het toetsingskader opgenomen relevante bepalingen worden beheerst door interne beheersmaatregelen en de daarin opgenomen maatregelen van interne controle. Bij de periodieke controle blijkt of de beheersmaatregelen voldoende effectief zijn. Zo niet kan de interne controlefunctionaris voorstellen doen om meer zekerheid in het proces in te bouwen. Intern controleplan 6

9 3.2.3 Uitvoering In de uitvoering van de bovengenoemde periodieke beoordeling en evaluatie van processen dient onderscheid gemaakt te worden tussen procesgerichte controles en gegevensgerichte controles. De procesgerichte controles richten zich op routinematige processen binnen de organisatie. De gegevensgerichte controles richten zich op nietroutinematige processen binnen de organisatie en op de routinematige processen die als niet effectief dienen te worden aangemerkt op basis van de foutenevaluatie. Hieronder is nader ingegaan op proces- en gegevensgerichte controles Procesgerichte controles De procesgerichte controles zijn gericht op routinematige processen. Het kenmerkende aan routinematige processen is dat rondom deze processen een stelsel van administratief organisatorische maatregelen (beheersmaatregelen) zijn genomen. De interne controle is gericht op het verifiëren van de effectiviteit van deze beheersmaatregelen. Om de effectiviteit van de interne beheersing te beoordelen is het noodzakelijk dat bij de uitvoering van de interne controle een aantal beheersmaatregelen/ interne controles opnieuw worden uitgevoerd. Deze testen worden zichtbaar vastgelegd ten bate van de accountant. Het aantal uit te voeren testen hangt af van de frequentie waarin de soort mutatie zich voordoet. Ter bepaling van het minimum aantal dient de volgende tabel gehanteerd te worden. Frequentie van de uitvoering van beheersmaatregelen/ interne controle Minimaal aantal uit te voeren testen Meerdere keren per dag Dagelijks Wekelijks 5 2 Maandelijks 2 1 Per kwartaal 2 1 Jaarlijks 1 - Uitbreiding aantal testen bij fouten Voor een aantal processen maken we een uitzondering op bovenstaande tabel. Op basis van de resultaten van de interne controle van afgelopen jaren kan een afwijkende frequentie gehanteerd worden. Voor de motivatie van de in de controle betrokken aantallen wordt verwezen naar de afzonderlijke interne controle rapportages per proces. Het zou goed zijn om de testen gespreid over het jaar uit te voeren, waarbij de trekking van de onderliggende documenten willekeurig gebeurt. Omdat gemeente Bergen een relatief kleine organisatie is, kunnen we niet alle processen het hele jaar volgen. Intern controleplan 7

10 Daarom wordt van de processen die in het verleden goed verlopen zijn, en waarbij de risico s beperkt geacht worden, slechts jaarlijks getest. Bij het bepalen van de steekproef wordt hier rekening mee gehouden, door het trekken van willekeurige onderliggende documenten verspreid over de hele periode Gegevensgerichte controles Gegevensgerichte controles zijn gericht op mutaties die niet geïnitieerd zijn vanuit een routinematig proces of op mutaties waarvan is geconcludeerd dat de daaraan ten grondslag liggende interne beheersmaatregelen niet effectief zijn. Dit betekent dat niet gesteund kan worden op interne beheersmaatregelen, waardoor de interne controle zich richt op een groter aantal uit te voeren testen. Dit kan variëren van een integrale controle tot een statistische steekproef en dient per aard van de mutatie, danwel per interne of externe wet- of regelgeving bepaald te worden Planning De controlewerkzaamheden zijn verspreid over het jaar om de gemeentelijke organisatie minimaal te belasten. Een proces is een aantal opeenvolgende acties met onderling verband en komt vaker voor in een bepaald jaar. Omdat het proces elke keer op een zelfde manier wordt uitgevoerd, maakt het niet uit in welk deel van het jaar er een steekproef wordt genomen om de werkzaamheid van de processen te meten. Intern controleplan 8

11 3.3 Uit te voeren controles De op basis van bovengenoemde aspecten geselecteerde processen voor de controle in 2017 zijn: 1. Planning & control cyclus 2. Treasury 3. Inkoop en aanbestedingen 4. Crediteuren/ betaalproces 5. Belastingen 6. BTW/ BTW-compensatiefonds/ Vennootschapsbelasting (VPB) 7. Personeel (salarissen) 8. Paspoorten & reisdocumenten en Rijbewijzen 9. Leerlingenvervoer 10. Subsidies 11. Omgevingsvergunningen 12. Kampeergelden 13. Pacht en verhuur 14. Grondexploitatie 15. Subsidieontvangsten (incl. SiSa) 16. Uitkeringen participatie 17. Uitkeringen WMO 18. Jeugd (ZIN en PGB) 19. Governance * 20. Informatieveiligheid * * Governance en informatieveiligheid staan in een afzonderlijk plan opgenomen en de betreffende taken worden door andere medewerkers uitgevoerd. Op totaalniveau zal er echter wel een interne controle plaats moeten vinden of de taken daadwerkelijk zijn uitgevoerd, van voldoende niveau zijn en goed zijn vastgelegd. De coördinatie van de audits/ controles vindt plaats door de financieel controller. Intern controleplan 9

12 4 Foutenevaluatie De uitkomst van de interne controle geeft een beeld van de effectiviteit van de beheersmaatregelen. Bij het uitvoeren van interne controles, waarbij uit is gegaan van de in de tabel van paragraaf vermelde minimaal aantal testen, mogen geen fouten worden aangetroffen. Indien wel fouten worden aangetroffen, dienen deze geanalyseerd te worden naar aard van de fout. Fouten kunnen onderverdeeld worden naar incidentele en structurele fouten. Een incidentele fout is per toeval ontstaan en draagt een eenmalig karakter. Een structurele fout daarentegen betekent dat diverse fouten een gemeenschappelijk kenmerk hebben. Indien een fout een structureel karakter draagt, dient beoordeeld te worden of het een vervangbare of onvervangbare beheersmaatregel betreft. Bij een vervangbare beheersmaatregel bestaat de mogelijkheid tot het uitvoeren van herstelwerkzaamheden, waarna geconcludeerd kan worden dat de beheersmaatregel alsnog effectief is. Bij een onvervangbare beheersmaatregel dient geconcludeerd te worden dat de beheersmaatregel niet effectief is. Vervolgens dient het financieel effect ingeschat te worden. Indien een enkele fout wordt geconstateerd met een incidenteel karakter, dient de deelwaarneming uitgebreid te worden om te beoordelen of de beheersmaatregel effectief is. Als na uitbreiding van de deelwaarneming extra fouten worden aangetroffen, is in beginsel de conclusie dat de beheersmaatregel niet effectief is. Indien het een vervangbare beheersmaatregel betreft, die hersteld is, dan mag alsnog geconcludeerd worden dat de beheersmaatregel effectief is. Is er sprake van een niet vervangbare beheersmaatregel die niet effectief is dan dient het financieel effect hiervan ingeschat te worden. Als er geen extra fouten worden geconstateerd en uit de primaire deelwaarneming is slechts één fout gebleken met een incidenteel karakter, dan mag geconcludeerd worden dat de beheersmaatregel toch effectief is. Indien de foutenevaluatie fouten of onduidelijkheden oproept, dient overleg plaats te vinden met de accountant. In onderstaand schema is deze foutenevaluatie samengevat. Intern controleplan 10

13 Deelwaarneming per beheersmaatregel Fouten? Nee Ja Analyse structureel/ incidenteel Structureel Is beheersmaatregel vervangbaar? Ja Herstellen van beheersmaatregel Incidenteel Nee Deelwaarneming uitbreiden Additionele fouten? Nee Conclusie: Effectief Ja Is beheersmaatregel vervangbaar? Ja Nee Conclusie: Niet effectief Inschatten financieel effect Intern controleplan 11

14 5 Rapportering en dossiervorming 5.1 Rapportering De rapportering inzake de uitgevoerde werkzaamheden en de conclusies dient binnen de ambtelijke organisatie op twee niveaus plaats te vinden: Operationeel niveau: rapportering aan de gecontroleerde afdeling (afdelingsmanager en betrokken medewerkers) inzake de uitgevoerde werkzaamheden, de bevindingen, conclusies en aanbevelingen; Bestuurlijk niveau: rapportering aan het college van Burgemeester en Wethouders inzake de conclusies van het onderzoek met daarbij de mogelijke bevindingen, conclusies en aanbevelingen. Rapportering op operationeel niveau Na uitvoering van de testwerkzaamheden, de foutevaluatie en het trekken van de conclusie inzake de effectiviteit van de beheersmaatregel, dient dit gehele proces transparant gemaakt te worden door middel van een rapportage. Deze rapportage dient minimaal de volgende elementen te bevatten per proces of relevante wet- of regelgeving (indien deze niet door een proces wordt afgedekt): Uitgevoerde werkzaamheden: Omvang van de deelwaarneming (primair en na eventuele uitbreiding) Eventuele motivatie om de deelwaarneming uit te breiden Spreiding van de geselecteerde posten over het boekjaar Bevindingen: Omschrijven van de bevindingen Kwantificeren van de fouten Aangeven of fouten structureel of incidenteel van aard zijn (inclusief onderbouwing) Conclusie: Conclusie naar aanleiding van de foutevaluatie Omschrijving van eventuele uitgevoerde herstelwerkzaamheden Conclusie na uitvoering van uitgevoerde herstelwerkzaamheden Aanbevelingen: Formuleren van aanbevelingen naar aanleiding van de conclusie Opvolging aanbevelingen Status van opvolging van aanbevelingen uit de vorige rapportage. Deze rapportage dient, voordat het definitief gemaakt wordt, met de gecontroleerde te worden besproken in het kader van hoor en wederhoor. Door het bespreken van de conclusies wordt gewaarborgd dat de afdeling kennis neemt van de conclusies en eventueel kan gezamenlijk naar verbeterpunten worden gezocht. Intern controleplan 12

15 Rapportering op bestuurlijk niveau Na afronding van de controles wordt een rapportage opgesteld om het college van Burgemeester en Wethouders op de hoogte te stellen van de bevindingen en verbeterpunten. 5.2 Dossiervorming Een belangrijk aspect van het uitvoeren van interne controlewerkzaamheden is het vastleggen van deze werkzaamheden. De functionaris die de interne controle heeft uitgevoerd, dient zijn werkzaamheden transparant en eenduidig te documenteren. Dit betekent voor het dossier dat: Per beheersmaatregel inzichtelijk dient te zijn dat de beheersmaatregel is getest per geselecteerd document. De documentnummers, die geselecteerd zijn voor de testen, zijn vastgelegd en zijn gekoppeld aan de testuitkomsten. Per beheersmaatregel inzichtelijk dient te zijn of de beheersmaatregel effectief is op documentniveau. De onderliggende (getoetste) documenten beschikbaar zijn en zijn voorzien van controlesporen. Ten behoeve van de review door de accountant zullen de benodigde documenten worden gekopieerd en aangeleverd op basis van een door de accountant vooraf gemaakte selectie van posten, die onderwerp zijn geweest van interne controle. 6 Evaluatie en opvolging Het interne controleplan heeft naast het doel inzicht te verkrijgen in de effectiviteit van de interne beheersing ook het doel het zelfcontrolerend vermogen van de gemeente te verbeteren. Uit de wijze van rapportering blijkt het zelfcontrolerend vermogen door de rapportage van conclusies, eventueel voorzien van aanbevelingen en de status van opvolging van de aanbevelingen naar aanleiding van de vorige rapportage. Dit cyclisch proces kan als volgt worden gevisualiseerd. Intern controleplan 13

16 Toetsen effectiviteit van beheersmaatregelen Implementeren aanbevelingen Conclusie Aanbevelingen Verbetering van het zelfcontrolerend vermogen van de organisatie leidt tot een verbetering van de kwaliteit van de interne beheersing, waardoor de organisatie als geheel kwalitatief zal verbeteren. 7 Vaststelling intern controleplan Datum: Burgemeester en wethouders van Bergen, de secretaris de burgemeester Drs. C.G.W. Jansen M.H.E. Pelzer Intern controleplan 14