Nota van beantwoording Luchthavenbesluit Twente Airport & Gebiedsvisie Technology Base Twente

Transcriptie

1 Nota van beantwoording Luchthavenbesluit Twente Airport & Gebiedsvisie Technology Base Twente Betreffende de inspraakreacties op de Ontwerp Gebiedsvisie Technology Base Twente en op het ontwerp-luchthavenbesluit Twente Airport Provincie Overijssel Januari

2 Colofon Uitgave provincie Overijssel EDO-registratiekenmerk 2017/ Datum Januari 2017 Adresgegevens Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon Fax postbus@overijssel.nl 2

3 0. Inhoudsopgave Hoofstuk Pagina 1. Inleiding 4 2. Algemene beantwoording Inhoud van de gebiedsvisie Inhoud van het luchthavenbesluit Besluitvormingsproces Transparantie Marktonderzoeken en milieuonderzoeken Regionale programmering bedrijventerreinen Obstakelvlakken Luchthavenexploitatie Vliegveiligheid 9 3. Zienswijzen Binnengekomen adviezen Samenvatting advies Commissie MER Technische opmerkingen gemeente Enschede Advies Inspectie Leefomgeving en Transport 167 3

4 1. Inleiding De voormalige luchthaven Twente wordt herontwikkeld tot Technology Base Twente. De Technology Base is een iconisch bedrijventerrein voor de innovatieve maakindustrie (zogenaamde Advanced Materials and Manufacturing) met een beperkte luchthavenfunctie. Om deze ontwikkeling mogelijk te maken heeft de provincie Overijssel een nieuw ruimtelijk kader vastgesteld, een gebiedsvisie. Een luchthavenbesluit is daarnaast benodigd om een beperkte vliegfunctie (met name voor zakelijk en recreatief vliegverkeer) als onderdeel van de Technology Base te realiseren. Op 25 mei 2016 hebben de Provinciale Staten van Overijssel de Gebiedsvisie Technology Base Twente en het Luchthavenbesluit Twente Airport in ontwerp vastgesteld. Van vrijdag 24 juni tot en met donderdag 4 augustus 2016 hebben het ontwerp-luchthavenbesluit en de ontwerpgebiedsvisie ter inzage gelegen, samen met het Milieueffectrapport en de andere onderzoeken die ten grondslag liggen aan de besluitvorming. Eenieder kon een zienswijze indienen op de plannen. In totaal zijn er in deze periode 78 zienswijzen ontvangen die betrekking hebben op het luchthavenbesluit en de gebiedsvisie. In voorliggende nota van beantwoording zijn deze ingediende zienswijzen van een reactie voorzien en wordt er aangegeven of deze al dan niet leiden tot een aanpassing in de plannen. De 78 ingediende zienswijzen hadden veelal betrekking op zowel het luchthavenbesluit als op de gebiedsvisie. Voor onze beantwoording zijn de zienswijzen opgedeeld in verschillende onderdelen. Met de vaststelling van de Gebiedsvisie Technology Base Twente op 12 oktober 2016 zijn de onderdelen van zienswijzen die betrekking hebben op de gebiedsvisie al van een reactie voorzien in de daarbij behorende nota van beantwoording. Op de onderdelen van de zienswijzen die over het luchthavenbesluit gaan kon eerder nog geen antwoord worden gegeven omdat de besluitvorming later zou plaatsvinden. In de voorliggende Nota van beantwoording zijn de onderdelen van zienswijzen die betrekking hebben op het luchthavenbesluit aangevuld met een antwoord. De ingediende zienswijzen zijn volledig opgenomen (dus zowel de onderdelen met betrekking tot het luchthavenbesluit als de gebiedsvisie) zodat de indieners hun ingediende zienswijze met onze bijbehorende reacties volledig kunnen teruglezen. Deze nota bevat allereerst een algemene beantwoording naar aanleiding van een aantal belangrijke thema s die naar voren komen uit de zienswijzen. Vervolgens is per indiener aangegeven wat de inhoud van de zienswijze is, wordt een reactie daarop gegeven en aangegeven of de zienswijze al dan niet heeft geleid tot een aanpassing van de gebiedsvisie of het luchthavenbesluit. Een aantal indieners zijn op verzoek geanonimiseerd. Verder zijn de hoofdpunten uit het advies van de Commissie voor de Milieueffectrapportage op het Milieueffectrapport in deze reactienota opgenomen en van een reactie voorzien. Dit geldt ook voor de technische opmerkingen die de Gemeente Enschede en de Inspectie Leefomgeving en Transport hebben geplaatst bij het luchthavenbesluit. Tegen het definitieve luchthavenbesluit van Provinciale Staten staat beroep open bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. Hiervoor bestaat de mogelijkheid binnen een termijn van zes weken nadat het besluit is gepubliceerd in de krant en op de website van de provincie. In deze publicatie staat ook vermeld op welke manier het beroep moet worden ingediend. Alleen de indieners van een zienswijze kunnen een beroep instellen, tenzij er sprake is van een bij de vaststelling gewijzigd besluit. Belanghebbenden kunnen dan tegen deze wijzigingen ook beroep instellen bij de Afdeling Bestuursrechtspraak. Vanwege het feit dat de Crisis- en Herstelwet van toepassing is op het besluit van Provinciale Staten, is het niet mogelijk een pro-formaberoepschrift in te dienen: de gronden moeten binnen de beroepstermijn kenbaar worden gemaakt. De gebiedsvisie Technology Base Twente is op 12 oktober 2016 definitief vastgesteld en stond niet open voor beroep. 4

5 2. Algemene beantwoording Uit de zienswijzen op de gebiedsvisie en het luchthavenbesluit komt een aantal belangrijke thema s meerdere keren naar voren. In hoofdstuk 3 zijn alle zienswijzen opgenomen en van een formeel antwoord voorzien. Hieronder worden aan de hand van een paar belangrijke thema s een toelichting gegeven. 2.1 Inhoud van de gebiedsvisie In de gebiedsvisie ligt de nadruk op de ruimtelijke inrichting van het deelgebied Noord waar bedrijvigheid en de luchthaven binnen vallen, omdat daar de breuk ligt met de ruimtelijke visie van Samenvattend wordt in de gebiedsvisie ruimte geboden aan de ontwikkeling van een luchthaven voor met name zakelijk en recreatief vliegverkeer met behoud van de huidige start- en landingsbaan, faciliteiten voor het exploiteren van de luchthavenfunctie en luchthavengebonden bedrijvigheid. En daarnaast, als belangrijkste pijler, een bedrijvencluster aansluitend aan de noordzijde van luchthavengebied voor de innovatieve maakindustrie (binnen de sector Advanced Materials and Manufacturing) en de Twente Safety Campus. Ook het testen van drones is voorzien op het luchthaventerrein, zodra de benodigde randvoorwaarden daarvoor zijn gerealiseerd. 2.2 Inhoud van het luchthavenbesluit In totaal wordt met dit luchthavenbesluit de milieugebruiksruimte gegeven voor circa om vliegbewegingen (een vliegtuigbeweging is een start of een landing), bestaande uit; End of life: 240 vliegbewegingen Business Aviation: vliegbewegingen Maintenance Repair and Overhaul: 200 vliegbewegingen General Aviation: vliegbewegingen Helikopters: 100 De aantallen vliegbewegingen zijn op zichzelf geen harde maximum aantallen, want deze aantallen zijn vertaald naar een zogenoemde milieugebruiksruimte die benodigd is voor bovengenoemde aantallen vliegbewegingen bij deze categorieën van luchtvaart. Qua aantal vliegbewegingen is Luchthaven Twente daarmee relatief klein en vergelijkbaar met bijvoorbeeld een vliegveld Midden- Zeeland (c.a ) of vliegveld Texel (c.a ), met als verschil dat op Twente een beperkt aantal grote vliegtuigen (End of Life) komt. Andere grotere luchthavens zijn bijvoorbeeld Teuge (c.a ), Hilversum (c.a ), Budel (c.a ). Vliegverkeer kan verder primair gebruik maken van de luchthaven tussen uur en uur en in beperkte afwijking daarvan (12x per jaar) kan zakelijk vliegverkeer tussen tot nog gebruik maken van de luchthaven. Met het luchthavenbesluit worden beperkingengebieden vastgesteld voor externe veiligheid, voor geluid en voor vliegveiligheid. Voor externe veiligheid geldt een 10-6 Plaatsgebonden Risicocontour (de kans op een ongeval met een vliegtuig op een bepaalde plek). Deze contour heeft een beperkte oppervlakte buiten het luchthavengebied, waarbinnen geen woningen, kwetsbare gebouwen of risicobronnen zijn gelegen. Verdere beperkingengebieden voor geluid en externe veiligheid zijn beperkt in omvang en er bevinden zich geen geluidgevoelige of kwetsbare gebouwen binnen de hiervoor geldende contouren. In het kader van vliegveiligheid zullen een aantal aanwezige bomen getopt of gekapt moeten worden. Uit onderzoek is gebleken dat dit voor in totaal 29 bomen geldt, waarvan de exacte locatie bekend is. Over deze situatie wordt overleg gepleegd met de betrokken eigenaren. Op grond van Titel 2.21 van de Omgevingsverordening Overijssel gold een beperkingengebied van 10,6 km2 (inclusief bufferzone) vanwege geluid totdat deze Titel zou worden ingetrokken. Zie hiervoor hoofdstuk 6 (OVERWEGINGEN EN CONCLUSIES) van de Toelichting bij het luchthavenbesluit. Er zijn geen redenen om nadat dit luchthavenbesluit is vastgesteld, bovengenoemd beperkingengebied nog langer in stand te laten. Er wordt immers tegelijkertijd een 5

6 kleiner, vervangend beperkingengebied binnen de 48 db(a) Lden-contour vastgesteld. Om die reden komt met dit luchthavenbesluit het besluit genomen in Titel 2.21 van de Omgevingsverordening Overijssel te vervallen. 2.3 Besluitvormingsproces Diverse indieners van zienswijzen geven aan dat het besluitvormingsproces dat heeft geleid tot de huidige plannen, niet zo duidelijk is geweest. Een enkeling is verrast dat er (toch) een beperkte luchthavenfunctie mogelijk wordt gemaakt. Om die reden een terugblik in vogelvlucht. In 2003 besloot het Rijk de militaire luchtmachtbasis Twenthe te sluiten. Op 1 januari 2008 is het militair gebruik officieel beëindigd. De provincie heeft samen met de gemeente Enschede de uitdaging aangenomen om te komen tot herontwikkeling van het gebied. ADT is de gezamenlijke uitvoeringsorganisatie van de provincie Overijssel en de gemeente Enschede die verschillende planonderdelen tot ontwikkeling brengt. Het belangrijkste doel is altijd geweest om werkgelegenheid te creëren in de regio Twente om het verlies aan banen door de sluiting van de militaire luchthaven te compenseren. Eind 2009 werd gekozen voor het realiseren van een commerciële burgerluchthaven op de voormalige luchthaven Twente, maar in juli 2014 werden deze plannen losgelaten nadat ze niet haalbaar bleken. In de zomer van 2014 besloten de gemeenteraad van Enschede en de Provinciale Staten van Overijssel een commissie van wijzen in te stellen, onder voorzitterschap van Bernard Wientjes. De commissie adviseerde een regionale specialisatie op de innovatieve maakindustrie voor Twente. En daarnaast om het voormalige militaire luchthaventerrein te herontwikkelen tot een iconisch bedrijventerrein voor zogenaamde Advanced Materials and Manufacturing met een beperkte luchthavenfunctie: dé Technology Base Twente. Nadat de Provinciale Staten en de gemeenteraad van Enschede met dit advies hebben ingestemd, is er een plan van aanpak opgesteld om alle benodigde stappen uit te voeren. Er werd onder meer een Topteam ingesteld om de randvoorwaarden voor de moderne maakindustrie in Twente te versterken en om kansrijke initiatieven/bedrijvigheid naar de Technology Base Twente te trekken. Er werd ook een Kwaliteitsteam ingesteld om adviezen te geven over het behoud en de versterking van de ruimtelijke kwaliteit in de herontwikkeling van detechnology Base. Om destijds de commerciële burgerluchthaven mogelijk te maken is in juni 2010 de Ruimtelijke Visie gebiedsontwikkeling luchthaven Twente en omgeving vastgesteld. Deze visie beoogde de ontwikkeling van een commerciële burgerluchthaven en stond alleen luchthavengebonden bedrijvigheid toe. De koers wordt nu verlegd. Op de Technology Base wordt hoofdzakelijk bedrijvigheid beoogd voor de innovatieve maakindustrie en daarbij wordt een beperkte luchthavenfunctie behouden voor met name zakelijk en recreatief luchtverkeer. De Provincie Overijssel dient daarvoor een luchthavenbesluit vast te stellen en een nieuw ruimtelijk kader vast te stellen in de vorm van de gebiedsvisie. De genoemde koerswijziging is gekozen op basis van het advies van de commissie van wijzen. Hiervoor was een breed draagvlak binnen de provinciale staten en de gemeenteraad van Enschede. Voorafgaand aan de besluitvorming over het luchthavenbesluit en de gebiedsvisie is een traject voor de milieueffectrapportage (MER) doorlopen om inzicht te krijgen in de milieueffecten van de beoogde ontwikkeling, met als doel het milieubelang een volwaardige plaats te geven in de besluitvorming. Daarnaast zijn er onder meer marktonderzoeken uitgevoerd om inzicht te krijgen in de economische effecten en haalbaarheid van de plannen. De eerste stap voor in deze procedure was het opstellen van een Ontwerp Notitie Reikwijdte en Detailniveau. In de Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD) staan de benodigde milieuonderzoeken beschreven die nodig zijn om de milieueffecten van de plannen te kunnen bepalen. Het ontwerp is ter inzage gelegd en aangepast op basis van de zienswijzen en de 6

7 adviezen van onder meer de commissie voor de milieueffectrapportage. Over de inhoud van de NRD en het ontwerp van het gehele besluitvormingsproces, is een druk bezochte informatiebijeenkomst georganiseerd in het stadhuis van Enschede. Er is vervolgens een integrale milieueffectrapportage gemaakt, waarbij ook de plannen van de gemeente Enschede voor het Middengebied zijn meegenomen. Op basis van de eerste uitkomsten is er in samenhang met economische verkenningen een voorkeursalternatief voor de ontwikkeling bepaald. Dit voorkeursalternatief vormt de basis voor de plannen en de te verwachten milieueffecten van dit alternatief zijn onderzocht in het Milieueffectrapport. Op 25 mei zijn vervolgens de Gebiedsvisie Technology Base Twente en het Luchthavenbesluit Twente Airport, in ontwerp vastgesteld door de Provinciale Staten. Vervolgens zijn de plannen volgens de wettelijke procedures van vrijdag 24 juni tot en met donderdag 4 augustus 2016 ter inzage gelegd. Eenieder kon in deze periode een zienswijze indienen op de plannen. Er zijn vervolgens 78 zienswijzen ontvangen op de gebiedsvisie en het luchthavenbesluit die zijn verwerkt in deze Nota van beantwoording. 2.4 Transparantie Een aantal indieners van zienswijzen meent dat de transparantie van, en de communicatie over, het besluitvormingsproces niet toereikend is geweest. In het hiervoor geschetste besluitvormingsproces rondom de Technology Base is er bewust en planmatig veel aandacht besteed aan communicatie en transparantie. De besluitvorming rondom de planvorming was voor iedereen te volgen. Ook is er via de media gecommuniceerd over de besluitvorming rondom de nieuwe plannen voor de voormalige luchthaven. In de periode nadat het advies van de commissie van wijzen het nieuwe ontwikkelperspectief vormde voor de voormalige luchthaven, zijn er op verschillende momenten informatieavonden georganiseerd waarbij ook het Kwaliteitsteam en het Topteam waren betrokken. Het Kwaliteitsteam heeft met verschillende partijen en belanghebbenden uit de regio gesproken en hebben de input in hun adviezen verwerkt. De gemeente Enschede heeft een vooroverleg gevoerd met verschillende belanghebbenden. Ook zijn er presentaties gegeven bij gemeenteraden in een groot deel van de gemeenten in Twente. In de afgelopen inspraakperiode voor de gebiedsvisie en het luchthavenbesluit, kon iedereen, conform de wettelijke vastgelegde procedures, een zienswijze indienen op de plannen. Hierover is uitgebreid geadverteerd in de regionale kranten en via internet. Indieners hebben de gelegenheid gekregen om per brief, per mail, mondeling en via de website van de provincie zienswijzen in te dienen. Ook zijn er drie informatieavonden georganiseerd in de regio tijdens de inspraakperiode. Daarnaast hebben veel geïnteresseerden deelgenomen aan de georganiseerde en druk bezochte busexcursies (Buzztour) door het gebied. Verder heeft het ingestelde Kwaliteitsteam voor de ontwikkeling van hun adviezen met verschillende regionale partijen en belanghebbenden gesproken. De adviezen van het Kwaliteitsteam zijn verwerkt in de gebiedsvisie en worden verder verwerkt in de gemeentelijke plannen. Op de website zijn de onderliggende adviesrapporten uitgebreid beschikbaar gesteld. Naast deze provinciale website is er de voorbije periode vorm gegeven aan de website met steeds actuele informatie over de ontwikkelingen in het plangebied. Voordat deze website verscheen, is via de websites van ADT, de gemeente Enschede en de provincie Overijssel ook steeds bewust gestreefd naar actueel bijgehouden informatie en een overzichtelijke presentatie van alle relevante stappen en achtergronddocumenten van het besluitvormingsproces. 2.5 Marktonderzoeken en milieuonderzoeken Verschillende indieners hebben twijfels gezet bij de validiteit van de uitgevoerde milieuonderzoeken en hebben bezwaren bij de nadelige milieueffecten die de ontwikkeling met zich mee brengt, bijvoorbeeld op het gebied van geluid, fijnstof, licht en de gevolgen voor de natuur. Er zijn nadelige milieueffecten te verwachten, bijvoorbeeld op het gebied van natuur en geluid, maar er worden geen milieunormen overschreden. Dit staat onder meer beschreven in het Milieueffectrapport (MER). De milieuonderzoeken zijn uitgevoerd door gespecialiseerde bureaus. 7

8 Ook beoordeelt de Commissie voor de Milieueffectrapportage dat het Milieueffectrapport de juiste informatie bevat om tot besluitvorming over te gaan. In een deel van de zienswijzen worden ook vraagtekens gezet bij de marktonderzoeken en de haalbaarheid van de plannen. Hiervoor geldt ook dat de onderzoeken zijn uitgevoerd door gespecialiseerde bureaus (Ecorys en M3, met een second opinion op het rapport van M3 door Buck Consultants). Het voornaamste doel van de ontwikkeling van de Technology Base is het creëren van werkgelegenheid in de regio. De uitgevoerde economische onderzoeken geven een perspectief van ruim 1000 tot ruim 1400 arbeidsplaatsen van de gehele ontwikkeling. Ook zijn de signalen van het Topteam positief over het trekken van nieuwe kansrijke partijen die een proeffabriek willen starten op de Technology Base. We verwachten daardoor dat de ontwikkeling een positieve bijdrage levert aan de versterking van de economische structuur van Twente. Uiteindelijk is de besluitvorming over de ontwikkeling op de Technology Base een afweging tussen economie en milieu. Naar ons inziens wegen de te verwachten positieve economische effecten op tegen de te verwachten nadelige milieueffecten. Met de ontwikkeling hebben wij daarnaast 130 hectare natuur gerealiseerd. 2.6 Regionale programmering bedrijventerreinen In Twente is een overaanbod van reguliere bedrijventerreinen. Verschillende zienswijzen hebben betrekking op de toevoeging van de Technology Base als bedrijventerrein binnen een regio waar al veel bedrijventerreinen leegstaan. De provincie maakt samen met de gemeenten uit de regio afspraken over het terugdringen van dit overschot. Naar het oordeel van sommige indieners is de samenhang tussen de afspraken over het terugdringen van het bedrijfsterreinenoverschot onduidelijk en is de profilering te breed. Technology Base heeft een eigen onderscheidend profiel dat is opgenomen in de gebiedsvisie (in hoofdstuk 2) en de voorwaarden van de bestemmingsplannen sluiten daarbij aan. Daarmee is het geen regulier bedrijventerrein. Het unieke profiel van dit terrein wordt in het bestemmingsplan aangescherpt. Over deze profilering, het beoogde oppervlak van de nieuwe uitgifte en de eventuele noodzaak en wijze van compensatie van deze nieuwe uitgifte, worden bestuurlijke afspraken gemaakt tussen de gemeente, de provincie en de regio via het regionaal programmeren bedrijventerreinen voordat het bestemmingsplan wordt vastgesteld Obstakelvlakken Op grond van technisch commentaar van en overleg met Inspectie Leefomgeving en Transport hebben wij besloten om de Obstakelvlakken, die aangeduid worden als Obstakelvrije zone en de Visual Segment Surface niet in het luchthavenbesluit te op te nemen. Deze obstakelvlakken worden niet genoemd in de Regeling burgerluchthavens. Zij zijn uitsluitend van belang voor de operationele veiligheid van het vliegveld. Dit betekent, dat het obstakelvrij zijn van deze vlakken geen rol meer speelt in het kader van dit luchthavenbesluit, maar dit dient wel aangetoond te worden voor het verkrijgen van het benodigde Veiligheidscertificaat voor de luchthaven. Dit behoort tot de verantwoordelijkheid van de luchthavenexploitant. Zoals eerder genoemd in paragraaf 2.2 is het op dit moment alleen nodig gebleken voor dit operationele gebruik van de luchthaven 29 bomen te kappen in de directe omgeving daarvan. Dit zal plaats vinden in nauw overleg met de betreffende eigenaren van deze bomen. De overige gebieden met hoogtebeperkingen in verband met de vliegveiligheid blijven op grond van de wettelijke Regeling burgerluchthavens onderdeel uitmaken van het luchthavenbesluit. Een aantal indieners van zienswijzen spreekt de vrees uit, dat alhoewel er op dit moment kan worden volstaan met het kappen van 29 bomen er in de verdere toekomst toch sprake kan zijn van "massale bomenkap". Dat zal niet het geval zijn, maar wij hebben begrip voor de zorgen op dit punt. Wij wijzen er daarbij op dat bestaande bomen en struiken ook als zij door de in het luchthavenbesluit opgenomen obstakelvlakken heen steken, alleen moeten worden getopt of gekapt indien zij een gevaar vormen voor de vliegveiligheid. Dit is ter beoordeling aan de Inspectie 8

9 Leefomgeving en Transport. Wij wijzen u in dat verband op de Memorie van Toelichting bij de wijziging van het Besluit burgerluchthavens, die per 1 juli 2016 van kracht is geworden. Uit die Toelichting blijkt duidelijk, dat niet alle bomen en struiken die door een in het luchthavenbesluit opgenomen obstakelvlak steken, getopt of gekapt moeten worden. Hoewel dergelijke bomen en struiken in sommige gevallen hinder kunnen veroorzaken voor de vliegveiligheid, wordt een dergelijke consequentie onevenredig zwaar geacht. Op grond daarvan concluderen wij dat van massale bomenkap geen sprake zal zijn. Wij constateren, dat obstakelbeheer de primaire verantwoordelijkheid is van de luchthavenexploitant vanwege het waarborgen van de vliegveiligheid en de continuïteit van de luchthaven. Ook merken wij op, dat de provincie ten aanzien van de uitvoering van het obstakelbeheer geen eigen bevoegdheden heeft. Om die reden hebben wij met ADT als luchthavenexploitant afgesproken, dat ADT een pro-actief obstakelbeheer zal voeren. De luchthavenexploitant dient in het kader van de 5-jaarlijkse beoordeling van het Veiligheidscertificaat van de luchthaven op reguliere basis obstakelmetingen uit te voeren. Op grond van het voorgaande hebben wij met de luchthavenexploitant afgesproken dat zij op korte termijn overleg zal voeren met eigenaren van mogelijk toekomstige obstakels. Het doel van dit overleg is om tot een zodanig beheer te komen dat toekomstige obstakels zoveel mogelijk worden voorkomen. Dit zal in het kader van de 5-jarige cyclus in de toekomst waar nodig herhaald worden. Voor de volledigheid merken wij daarbij op, dat soms ook andere maatregelen mogelijk zijn dan het toppen of kappen van bomen. Wij zijn van mening, dat met deze werkwijze steeds tijdig en voldoende actueel inzicht zal bestaan waar eventueel maatregelen nodig zijn. Waar overleg met eigenaren van bomen aan de orde is, zal de verdeling van kosten daarvan onderdeel uitmaken. Een volledige, alle obstakelvlakken omvattende, inventarisatie, zoals een aantal indieners van zienswijzen bepleit, achten wij niet nodig. Dit omdat wij de vrees voor massale bomenkap niet delen, zoals wij hierboven hebben gemotiveerd. Wij achten een meer gerichte pro-actieve aanpak in het kader van een 5-jaarlijkse cyclus voor obstakelbeheer, zoals hiervoor beschreven, meer op zijn plaats Luchthavenexploitatie Er zijn verschillende zienswijzen waarin twijfels worden geuit bij de haalbaarheid van een sluitende exploitatie van de luchthaven. Voor de luchthaven wordt uitgegaan van een eenvoudige opzet, waarbij gebruik gemaakt wordt van het reeds bestaande banenstelsel en gebouwen. Ook de organisatie van de luchthaven is compact en flexibel. Er is geen formele vorm van luchtverkeersleiding op de luchthaven benodigd. Ook wordt er maatwerk geleverd in bijvoorbeeld de brandweervoorziening, dit wordt afgestemd op het type luchtvaartuig. Dergelijke maatregelen zorgen voor lagere kosten. Met circa vliegbewegingen en de verhuur van panden en terreinen voor luchtvaartgebonden bedrijvigheid is de bijbehorende luchthavenexploitatie sluitend. Door M3 Consultancy is er marktonderzoek uitgevoerd dat laat zien dat er voldoende markt is. Dit is herbevestigd in een second opinion door Buck Consultants International Vliegveiligheid Een aantal indieners vrezen dat de veiligheid van een luchthaven mogelijk onvoldoende is geborgd. Ten eerste heeft ADT als exploitant voldoende professionele kennis aangetrokken hiervoor. Het is verder niet noodzakelijk om een verkeersleiding te hebben op de luchthaven om de veiligheid te waarborgen. Het is niet ongebruikelijk dat er geen luchtverkeersleiding aanwezig is, dit is bij meerdere luchthavens in Nederland het geval. De Inspectie Leefomgeving en Transport beoordeelt of de inrichting en het gebruik van de luchthaven veilig is. Dit vindt plaats overeenkomstig internationale standaarden (ICAO Annex 14 Volume I). De Inspectie Leefomgeving en Transport geeft daarvoor een Verklaring Veilig Gebruik Luchthaven af. Deze verklaring kan worden aangevraagd op het moment dat er besluitvorming over het luchthavenbesluit heeft plaatsgevonden door de Provinciale Staten van Overijssel. De regelgeving draagt er zorg voor dat als er onverhoopt een calamiteit plaatsvindt, er een adequate organisatie aanwezig is. 9

10 3. Zienswijzen Inhoudsopgave ingediende zienswijzen Nr. zienswijze Indiener Pagina 1 Evers, J. L Snijders, H Anoniem 16 4 Polhuis, H. M. T Kallenberg, W Boudrie, W Kwakkestein, M Van der Nagel, J Löwenthal, J Anoniem Meijer, H Van Kaam, D Kamphuis, I Anoniem Hofsteenge, J Engelbertink, A Noordman, J Benneker, H. B. J Benneker, M. T. J Löwik, S Winter, H Nijmeijer, K Lemmink, F Hoogstra, E Frieswijk, R. M Bredschneijder, L. W. F Bredschneijder-Comijs, M. J Scibiorski, J. M Ankone, B. H. M Gommer, E. A Middelkamp, H Anoniem Veltman, A Anoniem Gemeente Oldenzaal Steinmetz, E. B. M Gemeente Hengelo Oude Alink, T Anoniem Anoniem Olde Monnikhof, J Uit het Broek, B Gemeente Almelo Haafkes, A. F. M Dekker, H. namens Plus 4 Paragliding, Cloud to Cloud 50 10

11 Paragliding en Skyline Bruinehaar 46 Hogeweg, V. M. H Jagers, M Werkgroep buitengebied IVN Losser Kok, T Westerik, B. J. G., Landgoed en Natuurkampeerplaats de 57 Kunne 51 Nordkamp, P Glazenburg, H. namens, de Vereniging Omwonenden 61 Luchthaven Twente en de Stichting hart van Twente 53 Asperen, J. H. M. namens Vliegclub Twente Noordanus, A Van der Schoor, G. namens Veiligheidsregio Twente Hofstee, T Minkjan, G Wensing, A Bos-Waamelink, A. M. J. en Bos, A Leussink, A. en Bannink, L Ottink, B. H. M. en Ottink-Leus, L. J. H. M Gemeente Haaksbergen Korstanje, Th Stichting Natuur en Milieuraad Hengelo e.o Op den Akker, R Swart, M. E. namens Vliegclub Skyline Bruinehaar Stichting Lonnekerberg (STIL) (m.b.t. het Luchthavenbesluit) Lentink, W Peters, J. en Blauw, A. namens Stichting Vredes en 118 duurzaamheidsacitiviteiten Netwerkstad en Enschede voor Vrede 70 Landschap Overijssel Knol, H. J IVN Oldenzaal Stader-Deters, C Reimerink, H Stichting Lonnekerberg (m.b.t. de gebiedsvisie) Hardeman, C. en Van Vugt, I Milieu-Adviesbureau Middelkamp Weelink-Oude Geerdink

12 Nr. Tekst zienswijze Reactie Aanpassing 1 Evers, J. L Hierbij wil ik een zienswijze indienen tegen het Ontwerp Luchthavenbesluit en de Gebiedsvisie Technology Base Twente. Ik ben zeer bezorgd en wel om de volgende redenen: Ik wil graag het Groene Hart behouden. De voorliggende plannen voor Technology Base Twente voorzien in de ontwikkeling van een nieuw bedrijventerrein in het groene hart tussen Oldenzaal, Enschede en Hengelo. Het voormalige terrein van luchthaven Twenthe is een uniek natuurgebied dat als zodanig behouden moet blijven. Het vestigen van welk bedrijventerrein dan ook zorgt voor onomkeerbare schade aan unieke natuur en cultuurhistorie. Ik wil u vragen om het Groene Hart te respecteren en te behouden, door af te zien van de ontwikkeling van een nieuw bedrijventerrein Ik vind dat nut en noodzaak van een nieuw bedrijventerrein onvoldoende is onderbouwd Het profiel van Technology Base is dat het een iconisch bedrijventerrein moet worden, met een integrale inpassing van de landingsbaan en luchtvaartgerelateerde bedrijven. Ik vrees dat er een bedrijventerrein wordt ontwikkeld dat evengoed op een andere locatie gevestigd kan worden. Bijvoorbeeld, zo is een landingsbaan voor een drone-test centrum helemaal niet noodzakelijk, en gezien de huidige wetgeving voor drone-vluchten zelfs ongewenst. Hoe garandeert u dat er echt unieke bedrijvigheid wordt toegelaten? Daarnaast is in de 'Herijking Visie bedrijventerreinen Netwerkstad Twente' (2013) duidelijk aangegeven dat er voor de komende tientallen jaren een overschot is aan bedrijventerreinen in de regio Twente. Door het ontwikkelen van Technology Base wordt alleen maar meer bedrijventerrein aan de bestaande voorraad toegevoegd. Het feit dat Enschede de Technology Base Twente moet compenseren door andere geplande bedrijventerreinen in te leveren, duidt er volgens mij op dat op de luchthaven een regulier bedrijventerrein wordt ontwikkeld. Hoe kan er anders sprake zijn van compensatie? 1.03 Ik stel vraagtekens bij de voorspelde werkgelegenheidseffecten In de plannen wordt een werkgelegenheid voorspeld van ca banen, waarvan er reeds zo'n 300 zijn gerealiseerd door evenementenbaas Van Eck, bestaande bedrijven en de Safety Campus. Feitelijk zou er dus in het meest positieve scenario een banengroei zijn van banen. Deze aantallen zijn gebaseerd op algemene kengetallen, in plaats van op een gedegen marktonderzoek. Zo worden bij het startende bedrijf Aeronextlife 70 arbeidsplaatsen verwacht, terwijl ervaren vliegtuigsloper Aircraft End-of-Life In de planvorming is een zorgvuldige afweging gemaakt tussen onder meer economie, natuur en cultuurhistorie. Een belangrijk onderdeel is het realiseren van 130 hectare natuur (de EHS) in het plangebied. Zie verder ook onze algemene beantwoording. Technology Base heeft een eigen onderscheidend profiel dat is opgenomen in de gebiedsvisie (in hoofdstuk 2) en de voorwaarden van de bestemmingsplannen sluiten daarbij aan. Daarmee is het geen regulier bedrijventerrein. In de gebiedsvisie is aangegeven dat het unieke profiel van dit terrein in het bestemmingsplan wordt aangescherpt. Over het beoogde oppervlak van de nieuwe uitgifte bedrijfsterrein en de eventuele noodzaak en wijze van compensatie van deze nieuwe uitgifte, worden bestuurlijke afspraken gemaakt tussen de gemeente, de provincie en de regio via het regionaal programmeren bedrijventerreinen voordat het bestemmingsplan wordt vastgesteld. Hierbinnen zal ook de profilering worden besproken. Naar aanleiding van zienswijze is dit aangepast in de gebiedsvisie. De verschillen in de aangegeven werkgelegenheid bij Aeronextlife en de aantallen medewerkers bij een ander bedrijf in deze sector, komt voort uit verschillen in werkprocessen en activiteiten. Het rekenen met kengetallen is gebruikelijk om een verwachting over werkgelegenheid te kunnen bepalen. De realiteit per bedrijf zal daar natuurlijk van af kunnen wijken, het blijft een kengetal en een gemiddelde voor de Ja 12

13 Solutions (AELS) te Zoetermeer in de afgelopen 10 jaar zo'n 50 vliegtuigen heeft ontmanteld met 11 medewerkers. Hoe verklaart u deze verschillen? Bent u bereid om de kengetallen uit de werkgelegenheidsstudie nogmaals op realiteitsgehalte te beoordelen? Daarnaast verwacht ik dat bij de voorgenomen invulling van Technology Base Twente, er met name werkgelegenheid wordt gecreëerd voor MBO+ en hoger opgeleid personeel. Voor deze categorie zijn er al veel vacatures. Echter, er is juist veel behoefte in Twente aan banen voor lager en middelbaar opgeleid personeel, zoals in de zorg, de horeca en het toerisme. Hoeveel van de ca. nieuwe banen zijn er voor lager- en middelbaar opgeleid personeel? 1.04 Ik vind de totale financiële en economische onderbouwing onvoldoende De luchthaven kan niet alleen exploitabel worden gemaakt door landingsrechten. Men verwacht 40% uit landingsrechten te halen. Dat betekent dat 60% moet komen van nieuwe ontwikkeling en verhuur. U verwacht pas rond de luchthaven kostendekkend exploitabel te maken. Daarvoor wordt gerekend op vliegtuigsloper Aeronextlife, dat het grootste deel van de bestaande hangars moet gaan huren. Zelfs als Aeronextlife niet van de grond komt, lopen de kosten voor de belastingbetaler alleen maar op. Kunt u inzichtelijk maken wat de jaarlijkse kosten zijn van het exploiteren van de luchthaven, en hoe deze kosten worden gedekt? Ik vermoed dat het overgrote deel van de luchthavenkosten wordt betaald door de belastingbetaler, terwijl er maar een zeer selecte groep mensen gebruik van maakt. Is er al een staatssteuntoets gedaan? Zo ja, wat zijn de uitkomsten? Zo nee, waarom heeft u dat nog niet gedaan? 1.05 Ik stel vraagtekens bij de onderbouwing van de geluidscontour De bepaling van de geluidscontour is gebaseerd op de vastgestelde vlootmix van vliegbewegingen general aviation en vliegbewegingen business aviation en End-of-Life vluchten (voor sloopvliegtuigen). Als de geluidscontour eenmaal is vastgesteld, kan de vlootmix binnen deze begrenzingen worden aangepast. Wat mij betreft is de wijze waarop de vliegbewegingen GA is vastgesteld onrealistisch. Onderzoeksbureau M3 is uitgegaan van het 'natuurlijke verzorgingsgebied', maar dat is natuurlijk veel te globaal. Luchthaven Twente biedt nu ook al mogelijkheden voor general aviation, maar het aandeel is nu slechts vliegbewegingen. Waarom is dat aandeel nu niet al veel groter? Er wordt geen rekening gehouden met de groeiambities van vliegvelden Eelde en Teuge, die eerder in aanmerking komen om betreffende bedrijfstak. Op dit ogenblik zien wij geen reden om de kengetallen te herzien. In Enschede hebben we geen tekort aan banen voor laagopgeleiden, maar juist een tekort aan banen voor middelbaar en hoog opgeleiden. Er is wel sprake van een verdringingseffect omdat de middelbaar opgeleiden nu de banen voor laagopgeleiden 'bezetten' (Atlas van Gemeenten participatiewijzer Enschede 2015 ). Uit onderzoek blijkt overigens dat hoogopgeleiden werkgelegenheid creëren voor laagopgeleiden door onder andere bestedingseffecten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan banen in de dienstverlenende sector, zoals de horeca. Voor de exploitatie van de luchthaven zijn berekeningen gemaakt op basis van enerzijds de jaarlijks te maken kosten en anderzijds de verwachte inkomsten uit landingsrechten en de vestiging van luchthaven gebonden bedrijven. Deze laatste zijn gebaseerd op gebleken belangstelling, zoals concreet van Aeronextlife, en op marktonderzoeken. Hieruit is gebleken dat de exploitatie van de luchthaven sluitend is. Omdat er geen sprake is van een overheidsbijdrage is een staatssteuntoets niet aan de orde. De marktverkenning van M3 achten wij realistisch. Dit bevestigd ook onderzoeksbureau Buck Consultants International. Uw zienswijze vormt geen aanleiding om nieuwe berekeningen hiervoor te maken. Als het Luchthavenbesluit in werking treedt, kunnen meer organisaties gebruik maken van de luchthaven. Daarnaast gaat de marktverkenning van M3 uit van het natuurlijke verzorgingsgebied en komt dan op een basisvariant van circa vliegbewegingen. Hierbij is geen rekening is gehouden met overloop van Lelystad. Middels de uitgevoerde geluidberekeningen is een 13

14 de eventuele verplaatsing vanuit Lelystad op te vangen. Ook het feit dat recreatievluchten in Duitsland, net over de grens, goedkoper is dan in Nederland is niet meegenomen. Ik vraag u om een nieuwe en beter onderbouwde berekening te maken van het aantal vliegbewegingen general aviation, en de geluidscontour daarop aan te passen Ik maak me zorgen om de veiligheid rondom de luchthaven. Ik heb begrepen dat er geen fysieke luchtverkeersleiding ter plaatse is, en dat er tijdblokken komen waarop verschillende vliegtuigen mogen landen en stijgen. Echter, deze methode wordt nog niet toegepast in Nederland met grotere vliegtuigen. De manier waarop men zonder verkeerstoren de vliegtuigen uit elkaar wil houden stemt mij niet gerust. In het verkeer vertrouwen we ook op het nakomen van gemaakte verkeersregels, en toch zijn er elke dag verkeersdoden te betreuren. Welke garanties kunt u geven dat de veiligheid in de lucht rondom de luchthaven wordt gewaarborgd, en dat er adequaat wordt opgetreden in geval van een calamiteit? 1.07 Ik maak me zorgen over geluidsoverlast en toename van fijnstof Het grote aandeel recreatievluchten zal zich vooral concentreren rondom de weekends in de zomermaanden. Dat is ook de tijd dat veel Twentenaren en toeristen genieten van het buitenleven. Op deze dagen zijn tot 140 vliegbewegingen per dag te verwachten. Met name rondom de opstijg- en landingsroutes is aanzienlijke geluidsoverlast te verwachten. De MER heeft hier geen aandacht voor en ik wil graag dat u dit in uw besluitvorming meeneemt. De MER heeft verder alleen aandacht voor fijnstof uitstoot op het luchthaventerrein zelf. Het is onvermijdelijk dat rondom de luchthaven, met name rondom opstijg- en landingsroutes, de fijnstofconcentratie in de lucht aanzienlijk zal toenemen, wat kan leiden tot serieuze gezondheidsklachten. Hoe neemt u dit mee in de besluitvorming? Ik zie graag dat er een gedegen monitoring van de luchtkwaliteit plaatsvindt als de luchthavenactiviteiten doorgaan. beperkingengebied vastgesteld en is de geluidbelasting bepaald op de diverse, wettelijk voorgeschreven, handhavingspunten. Dit is de maximale situatie die wij op grond van de voorliggende aanvraag om een luchthavenbesluit zullen toe staan. Het is dan ook niet noodzakelijk thans een nieuwe geluidsberekening uit te voeren. Het is niet noodzakelijk om verkeersleiding te hebben op een vliegveld. Diverse luchthavens in Nederland, zoals Lelystad, Teuge, Hoogeveen, beschikken niet over een formele vorm van luchtverkeersleiding. De luchthaven, de inrichting en het gebruik daarvan, dient plaats te vinden overeenkomstig internationale standaarden (ICAO Annex 14 Volume I).Deze norm is in de Nederlandse wet- en regelgeving geïmplementeerd. Hiermee wordt zorg gedragen dat er, indien er onverhoopt zich een calamiteit zou voor doen op of nabij de luchthaven, er een adequate organisatie aanwezig is. De aspecten geluid en luchtkwaliteit zijn meegenomen in de beoordeling van het MER. Ook de geluidseffecten rondom de start en landingsroutes zijn in kaart gebracht. De wettelijke normen hiervoor worden niet overschreden. Het MER heeft zich niet alleen beperkt tot de uitstoot op het luchthaventerrein zelf. In de studie naar de luchtkwaliteit zijn ook o.a. de start- en landingsroutes meegenomen binnen een vastgesteld studiegebied van 10 bij 10 kilometer. In het achtergrondrapport Luchtkwaliteit (bijlage 12 bij het MER) staat beschreven welke uitgangspunten/invoergegevens zijn gebruikt voor de bronnen luchtvaart, wegverkeer en bedrijvigheid. Conclusie uit de studie is in alle onderzochte varianten de bijdrage van het vliegverkeer zeer beperkt is ten opzichte van de reeds aanwezige achtergrondconcentraties. Van overschrijdingen van wettelijke normen is geen sprake. Het project 'Luchthaven Twente' is opgenomen in het Nationaal Samenwerkingsverband Luchtkwaliteit. 14

15 1.08 Ik maak me zorgen over de gevolgen voor het toerisme In het Ontwerp Luchthavenbesluit, in de Gebiedsvisie en in de MER zien we geen enkele aandacht voor de (negatieve) effecten op het toerisme, terwijl dit wel een belangrijke economische pijler is in Twente. Hoewel recreatievluchten enige toeristen trekken, leidt dit ook tot geluidshinder wat niet bijdraagt aan de rust en natuur waar Twente zo bekend om is. De negatieve effecten van intensief recreatief luchtverkeer op de werkgelegenheid in de toerisme industrie is niet integraal meegewogen. Wat zijn de netto-effecten van de luchthavenplannen op het toerisme in Twente, zowel in directe werkgelegenheid als in economische bestedingen? 1.09 Er worden gemeentes beperkt in hun streven om energieneutraal te worden Door het luchthavenbesluit worden omliggende gemeenten, zoals Oldenzaal en Dinkelland beperkt in de mogelijkheden om energieneutraal te worden. Door de hoogtebeperking van 185 meter in een wijde straal rondom de luchthaven is windenergie vrijwel zeker uitgesloten. Dit aspect is tot op heden niet meegenomen in de besluitvorming. Welke gevolgen heeft de hoogtebeperking voor windenergie in omliggende gemeenten, zoals Oldenzaal en Dinkelland? Kunt u deze gevolgen in kaart brengen en een voorstel maken om eventuele negatieve gevolgen te compenseren? Hierbinnen vindt monitoring plaats. Hier is geen onderzoek naar uitgevoerd en daar is ook geen aanleiding voor. De gebiedsontwikkeling kan mogelijk ook een positieve uitwerking hebben op toerisme (aanleg van natuur, wandelroutes, behoud cultuurhistorische elementen, e.d.). De in de zienswijze uitgesproken zorg wordt niet gedeeld. Met het luchthavenbesluit hebben wij ervoor gekozen om op deze locatie de reeds bestaande luchthavenfunctie voort te zetten. Dat kan beperkingen voor andere (toekomstige) functies en gebruik, zoals windenergie, met zich meebrengen. In hoeverre dat ook werkelijk het geval is hangt af van de afstand tot de luchthaven en de as- of tiphoogte van de windturbines. Op grond van bovenstaande zien wij geen aanleiding tot compensatie. Aanvullend merken wij op, dat de bestaande en te handhaven radarinstallaties bij de luchthaven ook de nodige beperkingen met zich mee kunnen brengen voor het plaatsen van windturbines. De hoogtebeperkingen vinden overigens hun oorsprong in artikel 8.47, lid 3, van de Wet luchtvaart. Nadere invulling wordt gegeven in artikel 14 van het Besluit burgerluchthavens en artikel 8 van de Regeling burgerluchthavens, waarbij deze laatstgenoemde wordt doorverwezen naar de internationale norm ICAO Annex 14, deel 1, hoofdstuk 4. De regelgeving biedt ons geen mogelijkheid om bij een luchthavenbesluit hiervan af te wijken. Op grond van aanbeveling van ICAO Annex 14, deel 1, kan alleen de Inspectie Leefomgeving en Transport op grond van de Wet luchtvaart en daarmee samenhangende regelgeving toestemming geven om obstakels toe te staan in de gebieden waar hoogtebeperkingen gelden. Dit kan alleen indien uit een studie blijkt dat het obstakel geen gevaar oplevert voor het veilig uitvoeren van vluchten 15

16 1.10 Ik vind het hele besluitvormingsproces niet transparant en onzorgvuldig Met de voorgestelde plannen wordt veel gemeenschapsgeld besteed aan het luchthaventerrein. Dat betekent dat er een zorgvuldige en transparante besluitvorming moet plaatsvinden. Zoals ik hierboven heb aangegeven zijn er nog veel onduidelijkheden, en zijn veel aannames slecht onderbouwd (zoals met werkgelegenheidseffecten en de geluidscontour). Ook lijken aspecten ten aanzien van geluidsoverlast, fijnstofconcentraties, effecten voor toerisme en gevolgen voor windenergie niet of in beperkte mate te worden meegewogen. Dit leidt tot een onvolledig en ondoorzichtig besluitvormingsproces dat niet aan de eisen van een goede democratie voldoet. Ik roep u op om absolute openheid van zaken te geven over de financiële gevolgen van deze plannen. Ik vraag de door mij gestelde vragen volledig en open te beantwoorden, en om deze expliciet mee te wegen in uw besluitvorming. 2 Snijders, H De zienswijze bevat dezelfde inhoud als zienswijze 1 met daarop een aanvulling: 2.02 Over het indienen van de zienswijze Het verbaasd me dat de termijn voor het indienen van de zienswijze voor een dergelijk belangrijk besluit en met een impact voor zoveel mensen valt in een periode waarin ik verwacht dat er veel mensen afwezig zijn door vakantie en mogelijk zijn verhinderd of worden gehinderd om een zienswijze in te dienen. Ik zou graag van u vernemen waarom door de bestuurders voor deze periode is gekozen. 3 Anoniem 3.01 De zienswijze bevat dezelfde inhoud als zienswijze 1 met daarop een aantal aanvullingen 3.02 Onaanvaardbare aantasting natuur en milieu en woon- en leefklimaat. Juist het waardevolle stuwwallen landschap en de prachtige natuur maken dit deel van Nederland uniek: de Lonnekerberg, t Holthuis, het Hulsbeek, de Tankenberg, de Paasberg, de Hakenberg, het Lutterzand, het Boerskotten etc. Het negatieve effect op de natuur en het milieu is onvoldoende onderzocht. Zo lees ik in de stukken niets over de kap van de bomen en de effecten daarvan op de reëen, vossen, eekhoorns, dassen, buizerds, ooievaars, ganzen, de grote gele kwikstaart en de ijsvogeltjes en de vele andere dieren en planten in het gebied. Ik wandel veel in het prachtige stuwwallenlandschap en heb daar mijn van en naar de locatie. Bij het uitvoeren van deze studie zal onder andere gekeken moeten worden naar het circuitgebied van de luchthaven en op welke wijze er geopereerd gaat worden op de locatie. Deze opvatting wordt niet gedeeld. In de planvorming is sprake van een zorgvuldig en transparant besluitvormingsproces. Zie voor een verdere toelichting de algemene beantwoording van deze reactienota. Zie de beantwoording van zienswijze 1. De termijn van de terinzaglegging voldoet aan de wettelijke eisen. Overigens was het de inzet om de terinzagelegging eerder te organiseren, onvoorzien meerwerk aan de onderliggende stukken hebben geleid tot deze planning. Zie verder ook onze algemene beantwoording van deze reactienota. Zie de beantwoording van zienswijze 1. In de planvorming is een zorgvuldige afweging gemaakt tussen onder meer economie en milieugevolgen. In het MER zijn de effecten van de beoogde gebiedsontwikkeling op de aanwezige natuur onderzocht. Onderdeel van de gebiedsontwikkeling betreft de inrichting en toevoeging van 130 ha natuur aan de EHS, thans Natuur Netwerk Nederland. 16

17 ontspanning. In mijn tuin nabij het buitengebied geniet ik van de tientallen vogels (merels, zanglijsters, roodborstje, winterkoninkje, pimpelmezen, koolmezen, staartmezen, tjif-tjaf, vinken, huismussen, heggemussen, eksters, houtduif, tortelduif, kauwtjes, Vlaamse gaaien), de eekhoorns, de boommarter, de vleermuizen en de overtrekkende ganzen en kraanvogels. Wat voor effect heeft de luchthaven daarop? 3.03 En hoe zit het met de luchtkwaliteit, waaronder fijnstof en de kans op kerosinelozingen? Door de komst van de Luchthaven en alle effecten die dat met zich meebrengt wordt mogelijk de natuur en het woon- en leefklimaat onaanvaardbaar aangetast en daardoor ook mijn gezondheid en welzijn. Dit alles is onvoldoende onderzocht dan wel onvoldoende belang aan toegekend. Dit kan ook niet even worden gecompenseerd of verplaatst. Onmogelijk! De voorschriften geven bovendien onvoldoende garantie dat een goed woon- en leefklimaat kan worden gewaarborgd. Gelet op het waardevolle gebied en alle betrokken belangen dienen vooraf alle gegevens bekend te zijn en dienen de gegevens en onderzoeken in ieder geval niet ouder te zijn dan twee jaar Welk effect heeft bijvoorbeeld de luchthaven op het belangrijke jaarlijkse 4- daagse spectaculaire Oldenzaalse evenement Twente Ballooning en de vele afzonderlijke luchtballonvaarten. Kijkt u eens op en En wat zijn de effecten op de beleving op de vele wandelroutes in die gebieden, waaronder het bekende Twentepad (geel/rode route), het Regge & Dinkelpad (de blauw/witte route) en de Marskramerroute / Handelsweg (de wit/rode route)? Kijkt u eens op de kaart Wandelnetwerk Twente, op en in het boekje Twaalf Twentse Tochten (ISBN: Een groot deel van het gebied wordt niet voor niets De schatkamer van Twente genoemd. Wat blijft daarvan over? Slacht u de kip met de gouden eieren? Komt u alstublieft eerst eens zelf hier kijken! 3.06 Kosten en waardevermindering onroerend goed. Door de aantasting van het woon- en leefklimaat daalt de waarde van onroerend goed, waaronder mijn woning. Uit het eerdere ontwerpbesluit bleek dat deze kosten niet in rekening worden gebracht bij de exploitant, maar dat het verzoek om planschade bij de Het aspect luchtkwaliteit is onderzocht in het MER en de wettelijk normen die gelden worden niet overschreden. De uitstoot van fijnstof is in het MER berekend en niet alleen voor het luchthavengebied zelf, maar ook voor de omgeving rondom de luchthaven. Bij de organisatie van luchtballonfiesta's en luchtballonvaarten moet altijd voldaan worden aan een aantal regels om de veiligheid van ballonvaarders en ander luchtverkeer te waarborgen: alle deelnemers in het luchtverkeer kennen deze en houden daar rekening mee. Deze regels liggen vast in de Wet luchtvaart en de daarop gebaseerde uitvoeringsregelgeving. Bij de door u genoemde luchtvaartactiviteiten zal dus rekening moeten worden gehouden met het grotere aantal vliegbewegingen, dat van en naar de luchthaven Twente zal plaatsvinden Voor wat betreft de overige door u genoemde effecten verwijzen wij u naar het MER. Op basis van de voorliggende plannen en de te verwachten milieueffecten die zijn onderzocht in het MER is er geen reden vanuit de provincie om enige vorm van compensatie voor planschade beschikbaar te 17