Beleidskader Wmo Veenendaal Periode Programmaplan

Transcriptie

1 Beleidskader Wmo Veenendaal Periode Programmaplan

2 De gemeente wil streven naar een energieneutraal Veenendaal in Deze ambitie is groot en loopt voor op de afspraken van het Energieakkoord en de ambities die er zijn bij de provincie Utrecht en de Rijksoverheid. De gemeente kiest met deze ambitie dan ook voor een voortrekkersrol. Inhoudsopgave Samenvatting 3 Leeswijzer 3 Werken 11 Doelstellingen Wat gaan we doen? Inleiding 4 Waarom energieneutraal? 4 Het programma 4 Kader 5 Route naar Doelstellingen in programmaperioden 6 De stappen 7 Keuzen in reikwijdte en snelheid 8 Mobiliteit 13 Doelstellingen Wat gaan we doen? De gemeente als voorbeeld 15 Doelstellingen Wat gaan we doen? Communicatie 17 Wonen 9 Doelstellingen Wat gaan we doen? Financiën en inzet 19 Bijlagen 2

3 Samenvatting In 2035 gebruiken we in Veenendaal net zoveel energie als we opwekken, daarmee zijn we energieneutraal. Dit ambitieuze doel staat in het Raadsprogramma. Hiermee lopen we vooruit op het Energieakkoord. In december 2015 heeft de gemeenteraad de startnotitie vastgesteld en zijn de uitgangspunten voor de aanpak geformuleerd. Om in 2035 energieneutraal te zijn moeten we nog veel realiseren. Dit doen we door te werken met verschillende programmaperiodes, te beginnen met de periode In deze periode werken we hoofzakelijk aan het krijgen van grip op de opgave. Dit doen we in vier pijlers: 1. Wonen 2. Werken 3. Mobiliteit 4. De gemeente als voorbeeld. Binnen deze pijlers realiseren we opgaven met een individuele en collectieve aanpak. We volgen innovaties en ontwikkelingen en implementeren deze. Daarnaast blijven we als gemeente visie en beleid voor het programma ontwikkelen. Zo gaan we energie besparen, duurzame energie opwekken en het gebruik van de fossiele brandstoffen beperken. De grote ambitie vraagt om een snelle start richting het realiseren van de opgaven. Vijf inspanningen vormen hierbij een belangrijk deel van het programma: 1. We gaan verder met het energieloket in samenwerking met woningbouwcorporaties en bedrijfsleven en starten een NOM-woningen (Nul op de meter woningen) campagne gericht op inwoners en het besparen van energie. 2. Er zit veel energie bij de bedrijven die hebben bijgedragen aan het opstellen van dit programma. Voor continuering van de samenwerking sluiten we het Energieconvenant met hen af en starten in 2017 met de projecten. 3. We vormen een intern en integraal team om beleid aan te pakken, dit zijn de energyheads. Zij zijn creatief en out of the box. Zij zijn ambassadeur voor energieneutraal en werken samen met collega s (nieuw) beleid uit. 4. Goed voorbeeld doet goed volgen; we starten als gemeente zelf met energiebesparende maatregelen en voldoen op korte termijn aan het Activiteitenbesluit. 5. De prestatieafspraken met woningbouwcorporaties bieden veel handvatten om concrete stappen te zetten in energiebesparing en opwek van duurzame energie. Deze werken we samen uit, waarbij we in 2017 starten met het eerste project. In dit programma is de belangrijkste opgave het creëren van inzicht, draagvlak en gedragsverandering. Energietransitie vraagt niet alleen om technologische energie innovatie, maar ook om een maatschappelijke verandering. Het vraagt om een verandering in mentaliteit en gedrag. Deze programmaperiode steken we hierop in, zodat we een goede basis leggen voor de jaren daarna waarin investeren en realiseren hard nodig zal zijn. Leeswijzer In de inleiding beschrijven we waarom we energieneutraal willen worden. Vervolgens hoe we het programma hebben opgebouwd en binnen welke kaders dit valt. We beschrijven wat de doelstellingen zijn en welke stappen we voor ons zien naar Vervolgens beschrijven we in vier hoofdstukken de verschillende pijlers. We laten zien wat we willen doen met de inwoners van Veenendaal om ons woningbestand te verduurzamen. Hoe we willen werken met het bedrijfsleven. We gaan in op de pijler mobiliteit. Daarnaast beschrijven we de ambitie van de gemeente met haar eigen vastgoed en de mogelijkheden die er zijn bij maatschappelijke instellingen. Tot slot gaan we in op communicatie en financiën. 3

4 Inleiding Gemeente Veenendaal wil energieneutraal worden, hoe? Dat antwoord zit in vier pijlers en vier soorten acties. Gezamelijk vormen zij een geheel programma naar een energieneutraal Veenendaal in Waarom energieneutraal? We doen dit omdat we streven naar een duurzame en gezonde omgeving met een hoge kwaliteit van leven. Dit kan alleen wanneer we onze CO2 uitstoot beperken. Hiervoor is het nodig dat er evenwicht is tussen vraag en aanbod van (duurzame) energie en kan worden voorzien met duurzame energie in het totale energiegebruik van Veenendaal. Om dit te bereiken moet de energievraag van inwoners, bedrijven en gemeentelijke instellingen worden geminimaliseerd, waarbij de energie die nodig is duurzaam moet worden opgewekt. De gemeente wil een voorbeeld zijn; wij moeten doen wat we ook van anderen verwachten. We zullen daarom de komende jaren investeren in maatregelen om energie te besparen en duurzame energie op te wekken. We gaan hierbij uit van een integrale aanpak, waarbij we kiezen voor inbedding in de Strategische Visie 2040 en voor een programmatische aanpak die dwars door de organisatie heen gaat. In de startnotitie (d.d. december 2015) hebben we onze rol als gemeente verkend. We willen bij onze inwoners, bedrijven en organisaties het energiebewustzijn vergroten, gedrag beïnvloeden en hen voorbereiden op een andere (energie)toekomst. Ook zorgen we ervoor dat er goede voorbeelden/projecten en innovaties ontstaan. Het programma Dit programma beschrijft waar wij ons als gemeente voor inzetten in de periode Ons doel is het vergroten van bewustwording en draagvlak, afspraken maken met onze partners en het uitvoeren van projecten. In deze periode werken wij aan het, waar mogelijk, weghalen van drempels om zo een goed klimaat te creëren voor de energietransitie. Zodat wij over vijf jaar energie hebben bespaard en meer duurzame energie opwekken. Daarnaast zijn we dan voorbereid op de volgende stappen: het op hoog niveau organiseren van ons eigen energiemanagement en een meer energieneutrale bebouwde omgeving. De gemeente staat in deze opgave niet alleen. We hebben onze partners nodig, en vice versa, om de energietransitie te realiseren. We zetten ons hier vol voor in. Dit programmaplan is daarom opgesteld in samenwerking met inwoners, bedrijven en instellingen. Met behulp van consultatierondes hebben we hun ideeën en wensen verzameld. Deze input is vertaald en gestructureerd in dit programmaplan. De vier pijlers uit het programma: Wonen: energiebesparing en opwek van duurzame energie in de woonsector, huur- en koopwoningen intensiveren. Inwoners van Veenendaal vormen een belangrijke doelgroep. Samenwerkingspartners zijn maatschappelijke instanties, verhuurders en bedrijven die actief zijn in deze sector als bijvoorbeeld makelaar, energieleverancier of bij verbouw van een woning. Werken: voor bedrijven op de bedrijventerreinen en de bedrijven in het centrumgebied. In een convenant leggen bedrijven en gemeente vast hoe ze komende jaren stappen zetten in energiebesparing en opwek van duurzame energie. Plus verkenning naar mogelijkheden voor inzet van restwarmte. 4 Mobiliteit: personenvervoer en transport. De gemeente speelt een rol bij het aanjagen van elektrisch rijden en het nog fietsvriendelijker inrichten van de stad. In de transportsector wordt aangesloten bij landelijke projecten, met samenwerkingspartners als Rijkswaterstaat. De gemeente als voorbeeld: het grootste voorbeeld is de gemeente zelf. Maatschappelijke instellingen als scholen en sportverenigingen worden hier ook toe gerekend. De gemeente kan komende jaren grote stappen zetten in energiebesparing en motiveert maatschappelijke instellingen eveneens de nodige investeringen te doen. Binnen de pijlers wordt gewerkt met vier soorten acties: Individuele aanpak: acties die gericht zijn op één partij of één persoon. Collectieve aanpak: acties die gericht zijn op meerdere partijen of personen, zoals het ondersteunen van collectieven. Innovatie en ontwikkeling: acties die gericht zijn op het opsporen van innovaties en ontwikkelingen die kunnen worden toegepast binnen Veenendaal. De gemeente ondersteunt Initiatiefnemers van innovatieve projecten, binnen haar mogelijkheden. Gemeentelijke acties: acties binnen gemeentelijke bevoegdheden zoals visievorming, regulering en financiële ondersteuning. Het programma wordt gestuurd volgens adaptief programmeren. Dat betekent dat het programma al werkende aan de weg steeds verder vorm krijgt. Het programma wordt regelmatig aangepast aan nieuwe inzichten en behoeften. Er wordt gestuurd met de vijf besturingscriteria van een programma: tempo, haalbaarheid, efficiëntie, flexibiliteit en doelgericht. Universele besturingscriteria die helpen om balans, voortgang en doelen te bereiken. Aan de hand van deze vijf criteria kunnen wij bepalen of aanpassing van het programma nodig is en/of we nog op schema liggen.

5 Kader Binnen het programma werken wij vanuit verschillende kaders aan onze doelstellingen. Dit zijn onder meer het Energieakkoord voor duurzame groei, het klimaatakkoord, de provinciale energievisie en de samenwerking in Food Valley. Het Energieakkoord voor duurzame groei is in 2013 door 47 partijen ondertekend. Zij werken aan: Een besparing van het energieverbruik met gemiddeld 1,5 procent per jaar. 100 petajoule aan energiebesparing in het finale energieverbruik van Nederland per Een toename van het aandeel hernieuwbare energieopwekking (in 2013 ruim 4 procent) naar 14 procent in Een toename van het aandeel hernieuwbare energieopwekking naar 16 procent in Ten minste voltijdbanen, voor een belangrijk deel in de eerstkomende jaren te creëren. Op 12 december 2015 hebben 195 landen in Parijs het klimaatakkoord ondertekend. Met als doel dat zij er alles aan doen om te voorkomen dat de aarde de komende tijd met 2 graden opwarmt. Vervolgens is op 26 oktober 2016 de Nederlandse Klimaattop gehouden. Afspraken die daar zijn gemaakt leiden tot een CO2-reductie van 17,6 Megaton, wat overeenkomt met 9% van de totale Nederlandse uitstoot. Het creëren van gasloze wijken is één van de afspraken welke een grote bijdrage gaan leveren aan deze besparing. Provincie Utrecht heeft ook ondertekend. De provincie Utrecht wil energieneutraal zijn in In september 2016 heeft zij haar energieagenda vastgesteld. Hierin staan de volgende prioriteiten benoemd: * Energiebesparing gebouwde omgeving. * Toepassing windenergie met draagvlak. * Ontwikkelruimte voor met name geothermie en zonnevelden. * Financiering van energieprojecten. Bron: Rijksoverheid Daarnaast wil de provincie een rol spelen in het opschalen van succesvolle experimenten naar brede toepassingen. De energieagenda zet in op een aantal acties, waar gemeente Veenendaal 5 kan bijdragen of kansen kan benutten, zoals het Energiefonds en de ambitie voor NOM-woningen in 2020 in de provincie Utrecht. Bovendien zet de provincie in op binnenstedelijke ontwikkeling. Ze zorgt hier voor kennisuitwisseling en bijdragen aan energieneutrale nieuwbouw. De provincie benadrukt ook de positieve gevolgen van alle energiemaatregelen voor de banengroei in de installatie- en bouwsector. Provincie Gelderland heeft een Gelders Energieakkoord afgesloten met vrijwel alle gemeenten en maatschappelijke instellingen. Belangrijk uitgangspunt is het vermarkten van wezenlijke en kansrijke programma s en projecten. Zoals grootschalige uitrol van zonne-energie, ontzorgen van huiseigenaren en stimuleren van MKB bij energiebesparing onder gebracht in businesscases. Deelnemers aan de thematafels van het Gelders Energieakkoord buigen zich over deze startups, gesteund door financieel en juridisch deskundigen. Wij volgen deze ontwikkelingen, bekijken hoe we hier een bijdrage aan kunnen leveren en hoe we deze businesscases zelf kunnen inzetten. Wij, gemeente Veenendaal, zijn trekker van de regionale energievisie Food Valley. Samenwerking met de regio is belangrijk om in de toekomst nader invulling te kunnen geven aan het energiemanagement. Om vraag en aanbod in balans te brengen is opslag en opwek van energie in de regio nodig. In de regio komen partijen vergelijkbare vraagstukken tegen die een gezamenlijke aanpak vragen, hiervoor willen we samenwerkingsprojecten starten. Naast kennisdeling, kunnen mogelijk middeen gedeeld worden. Kennisdeling is van groot belang en daarom willen we in de regio een netwerk ontwikkelen. Tot slot hangt dit programma nauw samen met wat we in het Milieukwaliteitsplan hebben vastgelegd. De doelen in beide plannen zijn op elkaar afgestemd. Bestaande projecten zijn zoveel mogelijk in het programma opgenomen. Deze projecten staan beschreven in bijlage 1.

6 Route naar 2035 Energieverbruik 2014 (TJ) Energiebesparing en opwek Opwek duurzame energie Verbruik fossiel (TJ) Het energieverbruik in Veenendaal vóór de meter (TJ) na de meter(tj) Doelstellingen in 2021 Het energieverbruik in Veenendaal wordt bepaald door wat aan energie binnenkomt en wat er lokaal geproduceerd wordt. In 2014 was dit volgens cijfers van de klimaat monitor databank ca TJ. 1 TJ staat ruwweg gelijk aan het jaarlijkse energiegebruik van 16 huishoudens. In 2014 bedroeg het aandeel duurzaam opgewekte energie in Veenendaal met 67,2 TJ zo n 2%. Voor 2015 zijn de gegevens nog niet vrijgegeven. Doelstellingen in programmaperioden In 2035 zijn we geheel energieneutraal. We gebruiken geen fossiele brandstoffen meer. Bij het bepalen van de doelstellingen gaan we uit van het energieverbruik in het jaar 2014, waarin we TJ energie hebben verbruikt. De energiebesparing is de hoeveelheid energie die we minder zijn gaan gebruiken en wat we individueel, dus vóór de meter, hebben opgewekt. De energie die we dan nog nodig hebben wordt deels (collectief dan wel na de meter) duurzaam opgewekt of is energie met een fossiele oorsprong. Totaal % 100% 12% 4% 84% Doelstellingen in 2025 Totaal % 100% 26% 11% 63% Doelstellingen in 2030 In de periode naar 2035 werken we stapsgewijs aan de volgende doelstellingen. De doelstellingen, zoals weergegeven in de tabel, zijn in bijlage 2 per pijler Wonen, Werken, Mobiliteit en Gemeente als voorbeeld, verder uitgewerkt. Voor het jaar 2021 leest u de doelstelling per pijler in de volgende hoofdstukken. Totaal % 100% 50% 15% 35% Doelstellingen in 2035 Totaal % 100% 77% 23% 0% 6

7 Grip op de opgave Energiemanagement in beeld Kantelpunt bereikt En Figuur: De verschillende fasen in de route naar energieneutraal in 2035 Het voorkeursscenario 2035 Bij het opstellen van dit programma hebben we meerdere scenario s verkend naar We kiezen in dit programmaplan voor energieneutraal in 2035 en daarbij hoort het ambitieuze scenario: Route naar We gaan met volle kracht vooruit. In 2035 is er geen ruimte meer voor fossiele brandstof en daarom creëren we een duurzame en gezonde leefomgeving. Wanneer we werken aan dit scenario zijn we het meest zeker van het bereiken van energieneutraliteit in De perioden Wat gaan we doen om deze doelstellingen stapsgewijs te bereiken? De eerste periode tot 2021 werken we met onze partners aan het vergoten van de bewustwording. Het krijgen van grip op de opgave door verkenningen en het starten van projecten. Na 2021 ontwikkelen we ons energiemanagement. We krijgen dan steeds beter in de vingers hoe we vraag en aanbod kunnen managen en met elkaar in balans kunnen brengen. We gaan steeds meer duurzaam opgewekte energie gebruiken en weten meer te besparen. In 2025 weten we goed welke inspanningen nodig zijn om op grotere schaal energie te besparen en energie op te wekken. Die projecten gaan we dan ook grootschalig uitrollen. In 2030 zijn we dan over het kantelpunt heen; het overgrote deel van ons energieverbruik bestaat uit duurzaam opgewekte energie. Dan moeten we werken aan de laatste loodjes, tot we in 2035 energieneutraal zijn. Dan wekken we net zo veel duurzame energie op als we gebruiken en zijn we in staat om samen met (regionale) partners vraag en aanbod in balans te houden. Vergroten van bewustwording, van nu naar 2021 We starten nu met een fase waarin we weinig weten over de omvang van de opgave voor onze gemeente. Gaandeweg ontwikkelen we, samen met onze partners, steeds meer kennis en ervaring. Met deze kennis en ervaring geven we steeds beter invulling aan wat energieneutraliteit voor ons betekent en wat we moeten doen om het te bereiken. Deze eerste periode staat daarom in het teken van grip krijgen op de opgave en inzicht krijgen in de mogelijkheden. Het vergroten van de bewustwording, verandering van mentaliteit en gedrag staan centraal in deze periode. Dit is nodig om later grotere stappen te zetten en doelen te realiseren. We richten ons allereerst op communicatie en bewustwording, ook door projecten te realiseren met koplopers die we goed zichtbaar maken voor anderen. We starten gelijk met het besparen en het opwekken van duurzame energie. Voor de opwek van duurzame energie focussen we ons op bestaande ruimte die al in gebruik is, op daken en aan gebouwen, en richten ons vervolgens op de overige beschikbare ruimte op (en onder) de grond. Dit betekent dat we onze opgaven voornamelijk willen invullen met de opwek van zonne-energie. Voor windenergie en biomassa is binnen onze gemeente weinig tot geen ruimte. Hiervoor kijken we naar regio FoodValley in de regionale energievisie. Deze programmaperiode zetten we eveneens in om onze visie verder te ontwikkelen. Denk aan, hoe we als gemeente energie op kunnen slaan in de openbare ruimte, of hoe we restwarmte van bedrijven kunnen inzetten bij het verwarmen van andere bedrijven of woningen. Doordat we een beter beeld krijgen van de opgave bouwen we in deze periode ook ruimte in om de doelstellingen te heroverwegen en indien nodig te herformuleren. Concreet betekent dit dat we direct gas geven op de bewustwordingscampagne en werken we proactief aan het Energieconvenant met bedrijven en prestatieafspraken met woningbouwcorporaties. 7

8 We zetten grote stappen in het samenwerken met partners waarmee we als gemeente een minder structurele relatie hebben, zoals transportbedrijven. Het volgende gaan we de komende 5 jaar doen om 2035 te halen: Uitgebreide en intensieve bewustwordingscampagne opzetten en uitvoeren. Afspraken maken met corporaties en bedrijven over energieneutrale en energiezuinige woningen en bedrijfsgebouwen. Afspraken maken met particuliere woningeigenaren over energiebesparende maatregelen en het opwekken van duurzame energie. Afspraken maken met de transportsector over energiebesparende maatregelen, minder verbruik van fossiele brandstoffen en smart mobility. Met ontwikkelaars en bouwers maken we (bovenwettelijke) afspraken over de huizen, bedrijfsgebouwen en wijken van de toekomst. Inzetten op monitoring, zodat we weten waar we staan. Vergroten aandeel duurzame energie, In de periode die volgt na 2021 krijgen we steeds meer zicht in ons aanbod en de vraag naar energie. Energiemanagement in brede zin geeft invulling aan de structurele verbetering van het energieverbruik en daarmee kostenbesparing. In de jaren voor 2021 zijn veel mechanismen ontwikkeld om maatregelen te implementeren en besparingen inzichtelijk te maken. Deze zijn erop gericht om inzicht te krijgen in de energierekening en sturen op efficiënt energieverbruik. In deze periode gaan we onderzoeken hoe we vraag en aanbod beter op elkaar af kunnen stemmen, zodat er meer energie beschikbaar is wanneer de vraag hoog is. We geven uitvoering aan smart grids en (grootschalige) decentrale energieopwekking. Dit doen we graag samen met de regio, door gezamenlijk te investeren in opwekking van duurzame energie. Smart Grid Een elektriciteitssysteem dat gebruik maakt van informatie, twee richtingsverkeer, communicatietechnologieën, en computer intelligentie, op een geïntegreerde manier voor elektriciteitsopwekking, -distributie en -consumptie om te komen tot een schoon, veilig, betrouwbaar, efficiënt en duurzaam elektriciteitssysteem. In tegenstelling tot 2021, waarin we vooral hebben geïnvesteerd in bewustwording, kunnen we nu meer doen. De bekendheid en betrouwbaarheid van technieken hebben de acceptatie vergroot en versnelt het proces naar energieneutraliteit. Op grote schaal duurzame opwek, Vóór 2030 bereiken we het kantelpunt: méér dan 50% van ons energieverbruik wekken we zelf duurzaam op. Dit bereiken we doordat we nu grote stappen gaan zetten. We hebben in de jaren tot 2025 geïnvesteerd in bewustwording en ervaring opgedaan in de projecten. Nu kunnen we echt meters gaan maken. De laatste loodjes, In de laatste vijf jaar gaat het om de laatste loodjes. Het bewustzijn is groot en ons handelen is zo aangepast dat nemen van besparingsmaatregelen, opwekken van energie en slim organiseren van energiemanagement, onderdeel zijn van ons dagelijks leven. We werken allemaal aan het bereiken van de doelstelling, maar vraagt nog wel om grote inzet. In deze fase verstevigen we de uitwisseling en opslag van energie in samenwerking met de regio. Binnen de gemeente ronden we de installatie van de zonnepanelen op de laatste beschikbare locaties af en zijn we alweer begonnen aan het vervangen van de eerste installaties. Het overgrote deel van de bebouwde omgeving is technisch energieneutraal. Daarnaast blijven we aandacht richten aan effecten van ons gedrag. Aan het eind van deze periode kunnen we daadwerkelijk zeggen dat we energieneutraal zijn. Alternatief scenario 2035 In het alternatieve scenario Energieneutraal in 2050 werken we nog steeds aan het bereiken van de doelstelling energieneutraal, maar richten we ons op Daardoor zullen we dan geen voorloper meer zijn, maar middenmoter of zelfs één van de laatsten die de doelen van het energieakkoord haalt. In bijlage 3 staan de inspanningen per scenario beschreven. De twee scenario s vragen namelijk om verschillende investering in middelen en menskracht. In onderstaande figuur zijn de twee scenario s weergegeven in een grafiek. 8

9 Energieneutraal wonen Energieneutraal werken Duurzame mobiliteit De gemeente als voorbeeld Energieneutraal wonen In 2021 hebben wij samen met onze inwoners 10% energie bespaard ten opzichte van het energieverbruik in Daarnaast hebben we 5 % van onze energie duurzaam opgewekt. Doelstellingen Wanneer we bovenstaande percentages refereren aan het energieverbruik in 2014 ziet dat er als volgt uit: Om dit te bereiken werken we aan de volgende doelstellingen. Huursector: In 2021 is bij 100% van de woningen het energielabel verbeterd met gemiddeld 2 stappen. In 2020 hebben woningen in de sociale huursector gemiddeld label B en 80% van de particuliere verhuur woningen label C. In het Energieakkoord is opgenomen dat in 2020 één miljoen huishoudens in Nederland in energievraag zijn voorzien van duurzame energie. Dit kan op verschillende wijzen worden bereikt, bijvoorbeeld door landelijk meer energie op te wekken met wind of lokaal meer te investeren in zonne-energie. Voor Veenendaal leidt dit tot de doelstelling: Alle inwoners, in huur- dan wel koopwoningen, zijn in 2021 meer energiebewust door één of meerdere bewustwordingsacties rondom de mogelijkheden voor energiebesparing en de opwek van duurzame energie (voornamelijk via zonnepanelen). Eveneens is in het Energieakkoord bepaald dat alle nieuwbouw vanaf 2020 energieneutraal moet zijn. In aanloop naar 2020 werken wij in gemeente Veenendaal aan het stimuleren van energieneutrale nieuwbouw. Dit leidt tot de doelstelling: Vanaf 2020 wordt alle nieuwbouw energieneutraal gebouwd (NOM-woningen). In aanloop streven we ernaar om in alle nieuwbouwprojecten duurzaamheid en energieneutraal mee te nemen als randvoorwaarde. Deze doelen hebben als streefjaar 2020, deze komen overeen met het Energieakkoord. We hebben besloten deze doelstellingen nu niet aan te passen naar het jaar Bovenstaande doelstellingen en bijbehorende inspanningen zijn schematisch weergeven in bijlage 4. Bijbehorende begroting in het hoofdstuk Financiën & inzet. Wat gaan we doen? De woonsector kan worden verdeeld in huur en koop. Beide groepen staan voor dezelfde uitdagingen, benadering verschilt. 9 Woningeigenaren kunnen worden gestimuleerd en ondersteund (dmv een duurzaamheidslening), de investering zal van de eigenaren zelf moeten komen. Bij huurwoningen zijn er meer mogelijkheden om met woningbouwcorporaties een gezamenlijke aanpak te ontwikkelingen. Individuele aanpak In 2017 onderzoeken woningcorporaties hoe en wanneer energieneutrale woningvoorraad te realiseren is. Bij nieuwbouw geeft Patrimonium de voorkeur aan energieconcepten zonder gasaansluiting. Energiecoaches helpen huurders energie te besparen, in 2021 zijn alle huurders van woningcorporaties bezocht door een energiecoach. Het energieloket biedt ondersteuning aan alle typen huurders en eigenaren die energie willen besparen en duurzaam willen opwekken. Bewustwordingscampagne: in oktober 2016 heeft het Rijk de landelijke campagne Energie besparen doe je nu gelanceerd, gericht op woningbezitters en huurders. Gemeente Veenendaal omarmt deze campagne en we bouwen hierop voort met onze bewustwordingscampagne. We gaan verder met een aantal reeds lopende projecten. Patrimonium werkt met energiecoaches, deze aanpak wordt door huurders gewaardeerd. Deze werkwijze wordt voortgezet en gekoppeld aan het energieloket welke ook wordt doorgezet. Hiervoor heeft de gemeente een subsidie ontvangen tot en met We houden er rekening mee dat deze door zal lopen in de periode na 2017.

10 Energieneutraal wonen Energieneutraal werken Duurzame mobiliteit De gemeente als voorbeeld Collectieve aanpak Ook collectieve projecten, zoals bewonerscollectieven en VVE s, ondersteunen we via het Energieloket. Collectieven van bedrijven en inwoners aan elkaar verbinden door de energievraag van inwoners op te wekken met zonnepanelen bij bedrijven. Onderzoeken naar m2 beschikbaar dak en draagkracht (volgens techniek van de zonatlas) voor zonne-energie in samenwerking met inwoners en bedrijven. De Veenendaalse Woonstichting (VWS) zet zich in voor het aanbrengen van zonnepanelen tegen beperkte huurverhoging in bestaande bouw. De woningcorporaties komen in 2017 samen met de gemeente (Energie in beeld) met een voorstel voor een besparingsambitie in gas-, elektra-, en CO2-reductie. Corporaties richten zich op hun eigen voorraad. De gemeente op de particuliere huur- en koopsector. Het energieloket geeft actieve ondersteuning op het gebied van in te zetten subsidies en regelingen, voordelen door gezamenlijke acties en advisering. De ondersteuning is zowel gericht op collectieven, kopers en VVE s, partijen die het meest waarschijnlijk zullen investeren in gezamenlijke maatregelen. We zetten in op verkenning van mogelijke samenwerking tussen bedrijven en inwoners. Een groot deel van het beschikbaar dakoppervlak (qua ligging, draagkracht is onbekend) ligt op de bedrijventerreinen en niet alle bedrijven zijn voornemens om daarop hun eigen zonne-energie te produceren. Dit dakkoppervlak kan dus beschikbaar worden gesteld aan andere partijen die deze energie wel nodig hebben. Het energieloket zal de mogelijkheden in kaart brengen en partijen verbinden om deze collectieve projecten te realiseren. Innovatie en ontwikkeling In voorbereiding naar energieneutraal in 2035 verkennen we de mogelijkheden voor het op elkaar afstemmen van vraag- en aanbod: energiemanagement. We brengen een smart grid in kaart voor gemeente Veenendaal en hoe te realiseren. De woningcorporaties volgen de zeer snelle technologische ontwikkelingen nauwgezet om een goede balans te vinden voor het investeren in duurzaamheidsmaatregelen. Het nieuwbouwproject Stadhouderslaan (Patrimonium) wordt gerealiseerd volgens het principe passiefhuis. De woningcorporaties en de gemeente spannen zich gezamenlijk en financieel in om op kleine schaal NOM-woningen te realiseren. NOM-woningen (Nul op de meter woningen) gebruiken door het jaar heen net zo veel energie als ze zelf opwekken. Wat in de praktijk betekent dat ze in de zomer teveel energie opwekken en in de winter een energievraag hebben. De provincie Utrecht heeft in zijn programma de ambitie geformuleerd om tot en met NOM-woningen te realiseren (ruim 9% van het aantal woningen in de provincie). Wij omarmen deze ambitie door het actief stimuleren van maatregelen die leiden tot het energieneutraal aanpassen van woningen. Gemeentelijke acties Hoge ambities stellen in de woonvisie en prestatieafspraken en woningcorporaties, vanuit partnerschap, hierin motiveren, stimuleren en houden aan afspraken. Afspraken moeten hiervoor SMART geformuleerd zijn. Monitoren hoe ver we zijn en de vorderingen in beeld brengen. Onder andere ten aanzien van het energieakkoord. We zetten een projectleider voor de vragen vanuit het Energieloket. Hiermee wordt concreet handen en voeten geven aan het verder helpen van individuele bewoners en collectieven met bijvoorbeeld het samenstellen van kant-en-klare pakketten voor de omvorming naar een NOM-woning. De gemeente heeft een belangrijke rol op een aantal vlakken. Vanuit haar natuurlijke rol werkt zij jaarlijks prestatieafspraken uit met woningcorporaties. Deze afspraken worden vanaf 2016 scherper geformuleerd en meer SMART gemaakt, om concrete stappen te zetten naar energieneutraliteit. Hiermee wil de gemeente sturen op de hogere ambitie en woningcorporaties motiveren en stimuleren concreet grote stappen te gaan zetten in het bereiken van de doelstellingen uit het energieakkoord. Waar kwamen we vandaan, waar moeten we naar toe en hoe ver zijn we daarin? Dit maken we als gemeente inzichtelijk door onze prestaties te monitoren. We baseren dit op de landelijke monitoring die wordt opgezet en op cijfers uit beschikbare databases. Zelf gaan we zo min mogelijk meten, we maken maximaal gebruik van de beschikbare informatie. Mogelijk is hier cross-over denkbaar met het ICT-programma. Passiefhuis Is een gebouw dat voldoet aan de eisen van het passiefhuis-certificaat. Alle passiefhuizen mogen niet meer dan 15 kwh/m² per jaar verbruiken voor ruimteverwarming. Andere eisen van het passiefhuis-certificaat verschillen per breedtegraad. Een Nederlands passiefhuis gebruikt vier keer minder energie dan een Nederlands nieuwbouwwoning uit 2011 en stoot 54% 10

11 Energieneutraal wonen Energieneutraal werken Duurzame mobiliteit De gemeente als voorbeeld Energieneutraal werken In 2021 hebben wij samen met onze bedrijven 15% energie bespaard ten opzichte van het energieverbruik in 2014 (inclusief opwek vóór de meter). Daarnaast hebben we 5 % van onze energie duurzaam opgewekt. Doelstellingen Wanneer we bovenstaande percentages refereren aan het energieverbruik in 2014 ziet dat er als volgt uit: Het Energieakkoord heeft een energiebesparing van 1,5% per jaar tot doel gesteld. Dat betekent een besparing, vanaf 2013, van 12% in Gemeente Veenendaal heeft aangegeven de energieneutrale ambitie eerder te willen bereiken dan het energieakkoord. Daarom zet zij zwaar in op het beperken van het energieverbruik (conform huidig milieubeleid). Bij bedrijven heeft dit geleid tot het doel: 15% energie besparen in 2021 ten opzichte van het peiljaar Met de ambitie om met de opgedane kennis en ervaringen een nóg grotere versnelling te realiseren in besparing in de volgende programmaperiode. Om deze energiebesparing te realiseren werken we samen met de bedrijven vanuit een convenant, met de doelen: In 2018 is 60% en in 2021 is ten minste 95% van onze bedrijven, die >50.000Kwh en/of >25.000M 3 gas verbruiken per jaar, aangesloten bij het Energieconvenant Veenendaal. Deelnemende bedrijven voeren de maatregelen, met een terugverdientijd van maximaal vijf jaar, uit die zijn gegeven in een energieadvies. Het energieadvies wordt binnen zes maanden na het sluiten van het convenant gegeven. Bedrijven stellen binnen zes maanden, na het energieadvies, een plan van aanpak op, waarbij ze de maatregelen uitvoeren binnen een periode van drie jaar. Bedrijven die niet de intentie hebben aan te sluiten kunnen in een handhavingstraject terecht komen. Bedrijven zijn op de hoogte van alle maatregelen, welke zij op een centrale plek kunnen vinden, waar is uitgeschreven welke acties bedrijven kunnen ondernemen. In 2021 is bekend in welke mate de bedrijfsdaken geschikt zijn voor zonne-energie. Op 50% van de geschikte daken is in 2021 een (collectief) zonnepanelenproject gestart dan wel gerealiseerd. Bedrijven en gemeente streven naar het nemen van méér maatregelen dan nodig voor het activiteitenbesluit. Verschillende bedrijven hebben restwarmte die op dit moment niet wordt ingezet. We willen een beter beeld krijgen van de reststromen in energie en de mogelijkheden voor toepassing. Bedrijven en gemeente willen samen een beter beeld van de potentie van restwarmte in Veenendaal. In 2017 weten we de beschikbare restwarmte in Veenendaal en de mogelijke toepassingen. In 2018 leidt dit tot ten minste één concreet projectvoorstel. Bovenstaande doelstellingen en bijbehorende inspanningen zijn schematisch weergeven in bijlage 4. Bijbehorende begroting in het hoofdstuk Financiën & inzet. Wat gaan we doen? Een groot deel van de mogelijke energiebesparing is te halen bij de bedrijven. De inspanningen zijn geformuleerd in samenwerking met een vertegenwoordiging uit het bedrijfsleven van Veenendaal. Met het activiteitenbesluit achter de hand werken we op individueel niveau aan het uitvoeren van de maatregelen. Belangrijkste inspanning is het afsluiten van een energieconvenant tussen bedrijfsleven en gemeente. Dat is de paraplu over alle inspanningen die we met bedrijven ondernemen. 11

12 Energieneutraal wonen Energieneutraal werken Duurzame mobiliteit De gemeente als voorbeeld Individuele aanpak We starten met gedrag en bewustwording als eerste stap naar het realiseren van meer maatregelen. Bedrijven kunnen zelf veel energie besparen en duurzame energie opwekken. De individuele bedrijven ondersteunen we met een energiemanager. Eind 2017 is een energiemanager voor bedrijven actief. Eind 2021 zijn alle bedrijven minimaal één keer per jaar (vanaf 2018) benaderd bij het nemen van maatregelen. Deze energiemanager zorgt ervoor dat onderstaande inspanningen worden gerealiseerd. Realisatie van de afspraken uit het energieconvenant. Waar mogelijk sluiten de bedrijven aan op de bewustwordingscampagne door hun werknemers voor te lichten over energiebesparing en zo mogelijk mee te laten profiteren van inkoopacties. Goede voorbeelden worden gedeeld. De energiemanager kan coordineren bij het energieadvies. Het energieadvies en energielabel (EPA) zijn nodig om te bepalen welke maatregelen een bedrijf kan treffen om meer energieneutraal te worden. Volgens het activiteitenbesluit moeten alle maatregelen met een terugverdientijd korter dan vijf jaar worden uitgevoerd. Het energieadvies kan ook ingaan op maatregelen met een langere terugverdientijd. Tegelijk met het geven van het energieadvies kan worden bekeken of het dak van het bedrijf geschikt is voor zonnepanelen en wat de potentie is. Deze informatie kan worden ingezet in de collectieve projecten. Realisatie van de maatregelen kan worden gerealiseerd in het tempo passend bij het bedrijf. Collectieve aanpak Kopgroepen die elkaar en anderen kunnen inspireren, deze organiseren samen het bedrijfsleven. Stimuleren van collectieve projecten, ook met inwoners. Monitoringsprogramma waaruit duidelijk wordt welke stappen het bedrijfsleven heeft gezet naar energieneutraliteit. De monitoring wordt zo uitgevoerd dat het mogelijk is om te vergelijken per sector en op bedrijfsniveau. We kijken naar de mogelijkheden om inwoners de ruimte te bieden om zonnepanelen aan te leggen op het dak van een bedrijf, wanneer een bedrijf daar zelf geen gebruik van maakt. Innovatie en ontwikkeling Bedrijven en gemeente voeren gezamenlijk een verkenning uit naar restwarmte. Samen met het bedrijfsleven willen we pilotprojecten uitvoeren met nieuwe technologie of kennis. Goede voorbeelden worden gedeeld. De energietransitie is in volle gang en innovaties en ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op. Het is niet mogelijk om als gemeente Veenendaal overal in de voorhoede mee te lopen, wel kunnen we gezamenlijk de ontwikkelingen volgen en de maatregelen die goed in de situatie Veenendaal toepasbaar zijn proberen te implementeren. Gemeentelijke acties De gemeente heeft uiteraard haar natuurlijke rol als handhaver. Door het convenant zal zij hier extra aandacht aan besteden. Juist door in de voorfase bedrijven te adviseren waar ze aan moeten voldoen is het mogelijk om de nodige maatregelen te implementeren zonder handhavingsacties uit te moeten voeren. Dit vraagt een meer coöperatieve aanpak en adviserende rol van handhavers. We organiseren samen met bedrijven het trekkerschap van (de verschillende onderdelen van) het convenant. Vanuit handhaving samenwerken met bedrijven in de voorfase, juist door te adviseren voorkomen we dat we moeten handhaven. We zetten een projectleider in die actief voor de bedrijven op zoek gaat naar beschikbare geldstromen op landelijk en regionaal niveau en zorgt dat de informatie bij de juiste doelgroepen terecht komt. We proberen zoveel mogelijk obstakels weg te nemen. We monitoren hoe ver we zijn, in beeld brengen t.a.v. het energieakkoord. 40% van alle werknemers woont ook in Veenendaal, dat betekent dat een grote groep werknemers ook direct invloed kan hebben op de energieneutraliteit in hun privéleven. Daarom geven bedrijven een rol in de bewustwordingscampagne. Werkgevers en werknemers kunnen verder investeren in energiezuiniger mobiliteit en het nieuwe werken. 12

13 Energieneutraal wonen Energieneutraal werken Duurzame mobiliteit De gemeente als voorbeeld Energieneutrale mobiliteit In 2021 hebben wij samen met onze bedrijven 15% energie bespaard ten opzichte van het energieverbruik in 2014 (inclusief opwek vóór de meter). Daarnaast hebben we 5 % van onze energie duurzaam opgewekt. Doelstellingen Wanneer we bovenstaande percentages refereren aan het energieverbruik in 2014 ziet dat er als volgt uit: Op gebied van mobiliteit is de komende 19 jaar veel energie te besparen. Doordat mobiliteit erg afhankelijk is van technologische ontwikkelingen, onder andere op het gebied van elektrisch rijden, is het moeilijk voor de gemeente om hier veel invloed op uit te oefenen. Er zijn echter wel enkele mogelijkheden. Hier wordt onderscheid gemaakt tussen personen vervoer, transport en het gemeentelijk wagenpark. Voor mobiliteit wordt nog veel gebruik gemaakt van fossiele brandstoffen. Om energie te besparen is het nodig om dit verbruik terug te dringen. Daarom wordt de komende jaren gewerkt aan: Energie verbruik verminderen door stimuleren van fietsgebruik en OV. Ontwikkelingen van alternatieve brandstoffen gaan snel. In Veenendaal werken we daarom aan: Inwoners motiveren tot het maximaal benutten van alternatieve brandstoffen voor (personen) vervoer, door het realiseren van de benodigde infrastructuur. Landelijk worden enkele logistieke programma s uitgevoerd, zoals Beter Benutten en Smart Mobility. In deze programma s wordt slim gebruik gemaakt van data en een vlotte doorstroming gestimuleerd. Hierdoor wordt gewerkt aan verduurzaming van de transportsector. Verminderen van energieverbruik en inzetten op duurzame brandstoffenmix door efficiënt gebruik te maken van, en aan te sluiten bij, nieuwe ontwikkelingen in de logistiek. In het Energieakkoord is ten aanzien van de transportsector de doelstelling opgenomen dat in % van de grote en 25% van de overige transportbedrijven een plan heeft om 20% CO2 te reduceren in vijf jaar met rendabele maatregelen. Voor de overige bedrijven stijgt dit naar 75% in Het besparen van energie of verminderde inzet van fossiele brandstoffen betekent ook een besparing in CO2-uitstoot, daarmee biedt deze doelstelling ook een kans voor dit programma. Bovenstaande doelstellingen en bijbehorende inspanningen zijn schematisch weergeven in bijlage 4. Bijbehorende begroting in het hoofdstuk Financiën & inzet. Wat gaan we doen? Wie kiezen vooral voor een collectieve aanpak, we maken afspraken met alle bedrijven en gezamenlijk werken we aan de inspanningen. De gemeente kan ook een aantal opgaven realiseren. Collectieve aanpak Werkgevers hebben grote invloed op het vervoersmiddel van werknemers dat wordt ingezet voor woon-werkverkeer. Aangezien een groot deel van de werknemers in Veenendaal woont lijkt dit perspectief te bieden in het vergroten van het gebruik van de fiets. Acties in het Energieconvenant met bedrijven dat werkgevers in 2017 hun werknemers gebruik van de fiets en OV stimuleren. Deze acties worden in de jaren gerealiseerd. Een uitbreiding van het Energieconvenant met transportbedrijven. Bedrijven en gemeente zullen gezamenlijk een vergelijkbaar project opzetten waarbij transportbedrijven actief een besparingsplan opstellen en deze uitvoeren. Onderzoeken hoe ruimtelijk beleid kan worden aangepast ter stimulering van duurzame mobiliteit. De transportsector is goed te betrekken in het Energieconvenant met bedrijven voor gebouw, medewerkers en hun wagenpark. In het Energieakkoord is afgesproken dat klimaatdoelen en verduurzaming van mobiliteit verwerkt wordt in lokaal ruimtelijk beleid. Het hanteren van de bereikbaarheidsindicator kan hierbij helpen (tool uit het programma Beter Benutten). Innovatie en ontwikkeling Gemeente en (transport)bedrijven volgen de ontwikkelingen in de landelijke programma s nauwgezet en sluiten waar mogelijk aan. 13

14 Energieneutraal wonen Energieneutraal werken Duurzame mobiliteit De gemeente als voorbeeld In de transportsector zijn op landelijk niveau veel ontwikkelingen. Aangezien transport zich niet beperkt binnen Veenendaal is het logisch aan te sluiten bij landelijke trajecten, zoals Beter Benutten en Smart Mobility. Gemeentelijke acties Met het uitbreiden van het aantal laadpalen voor elektrisch vervoer streven we naar snelle plaastsing en houden we rekening met een Veenendaals dekkende laadinfrastructuur (dit is vraag gestuurd). Onderzoeken of we met slimmer mobiliteits- en parkeerbeleid het gebruik van elektrisch en OV-vervoer kunnen stimuleren. Beter OV motiveert meer mensen om hier gebruik van te maken. We zetten een projectleider in die gaat lobbyen voor extra duurzaamheidseisen bij aanbesteding van OV en voor een betere OV verbinding tussen De Klomp en andere steden in de regio Met de inzet van de projectleider blijven werken aan Veenendaal fietsstad. Het openbaar vervoer binnen de gemeente kan verder worden verduurzaamd. Daarbij is een veel gehoorde vraag bij inwoners om enkele OV verbindingen te verbeteren. De gemeente zal hier op aandringen bij de provincie. Overigens is in het Energieakkoord afgesproken hiervoor modelbestekken te ontwikkelen. De bijdrage van de gemeente is op dit moment 300,- per laadpaal. De subsidie is nagenoeg besteed. Het is onduidelijk hoe de overige laadpalen kunnen worden gefinancierd, indien de subsidieregeling niet meer bestaat zal er een bedrag van nodig zijn om dit project te kunnen realiseren. Graag stimuleren we inwoners en bezoekers van Veenendaal in het gebruik van OV en andere vormen van vervoer (geen fossiele brandstoffen). We onderzoeken of we dit met beleid kunnen stimuleren, zo veel mogelijk zonder direct nadelige gevolgen voor lokale economie of bewoners. Let op! De overgang van traditioneel naar elektrisch rijden gaat gepaard met een sterke groei in verbruik van elektriciteit. Om geboekte besparingsresultaten niet te beïnvloeden dient het elektriciteitsverbruik als gevolg van een overgang naar elektrisch rijden van het gemeentelijke verbruik afgetrokken te worden. Bij mobiliteit wordt ook alleen mobiliteit gerekend dat wordt veroorzaakt door Veenendalers of Veenendaalse bedrijven, de A12 valt hier niet onder. Op dit moment werkt gemeente Veenendaal al aan het installeren van laadpalen op verzoek van inwoners die een elektrische auto tot hun beschikking hebben. In het plan is uitgewerkt dat voor iedere inwoner binnen een straal van 300 meter om zijn woning een laadpaal staat. In 2021 heeft de gemeente dit project geheel afgerond. Het snel plaatsen van laadpalen stimuleert de aanschaf en het gebruik van een elektrische auto. Dit project werkt vraag gestuurd, wat betekent dat wanneer er geen vraag is er ook geen laadpaal wordt geplaatst. 14

15 Energieneutraal wonen Energieneutraal werken Duurzame mobiliteit De gemeente als voorbeeld De gemeente als voorbeeld In 2021 hebben wij 10% energie bespaard ten opzichte van het energieverbruik in Daarnaast hebben we 5 % van onze energie duurzaam opgewekt. Doelstellingen Wanneer we bovenstaande percentages refereren aan het energieverbruik in 2014 ziet dat er als volgt uit: Doelen ten aanzien van bestaande en nieuwbouw: Alle bestaande gebouwen hebben minimaal 2 labelstappen gemaakt. Allen nieuwbouw overheidsgebouwen worden vanaf 2019 energieneutraal gebouwd. Vanaf 2020 moet in Nederland Bijna Energie Neutraal Gebouwd (BENG) worden. Voor overheidsgebouwen breekt dat moment al twee jaar eerder aan: in Om maximaal te werken aan het opwekken van duurzame energie zullen gemeente en maatschappelijke instellingen hun daken actief beschikbaar stellen voor zonnepanelen (indien geschikt en voldoende draagkracht). Alle geschikte daken hebben in 2021 zonnepanelen of zijn betrokken in een zonnepanelen project. Gemeente Veenendaal formuleert alle gemeentelijk beleid. Veel hiervan is in voorgaande hoofdstukken reeds benoemd. Aanvullend hierop stellen wij als gemeente: Alle beleid draagt bij aan het energieneutraal worden van de gemeente in Bovenstaande doelstellingen en bijbehorende inspanningen zijn schematisch weergeven in bijlage 4. Bijbehorende begroting in het hoofdstuk Financiën & inzet. Wat gaan we doen? We willen als gemeente zoveel mogelijk energie besparen en duurzame energie opwekken. Hiervoor moet ons vastgoed aangepakt worden. Ook maatschappelijke instellingen hebben die voorbeeldfunctie, we zullen hen zo veel mogelijk stimuleren ook aan de slag te gaan. Deze pijler omvat zowel de overheidsgebouwen als de gebouwen van de maatschappelijke instellingen zoals de bibliotheek, scholen en zorginstellingen. De gemeente valt met haar overheidsgebouwen onder het Activiteitenbesluit, net als alle bedrijven en instellingen. We kunnen als gemeente alleen direct invloed uitoefenen op de verduurzaming van de overheidsgebouwen zelf. Om een goed voorbeeld te geven, zullen we ten behoeve van de verduurzaming van de gebouwen van de maatschappelijke instellingen, daarnaast ook met onze maatschappelijk partners komende jaren intensief samenwerken om onze doelstelling te bereiken. De gemeente heeft een eigen wagenpark, ook instellingen hebben hun eigen wagenpark. De wagenparken van gemeente en maatschappelijke instellingen zijn in 2021 deels schoon vervoer. In het Energieakkoord is vastgelegd dat in % energie bespaart moet zijn op openbare verlichting en verkeerslichten. Gemeente Veenendaal werkt daaraan en zal dit doel halen. Aanvullende inspanningen zijn hierbij niet nodig. Daarnaast is in het Energieakkoord gesteld dat in % van de openbare verlichting wordt aangestuurd door sim energiemanagement. In 2021 wordt 40% van de openbare verlichting aangestuurd door slim energiemanagement en 20% van de openbare verlichting is energiezuinig. 15 Individuele aanpak Alle maatschappelijke instellingen nemen in 2017 en 2018 een energieadvies af en hebben de maatregelen met een terugverdientijd van korter dan vijf jaar geïmplementeerd in Partijen streven ernaar om aanvullend alle maatregelen te nemen die een terugverdientijd hebben die gelijk is aan de levensduur van de maatregel. Bij het uitgeven van het energieadvies ontvangen maatschappelijke instellingen (voor zover ze dit niet hebben) inzicht in de geschiktheid van hun dak voor zonnepanelen. De gemeente heeft enkele gemalen in bezit en beheer, bij onderhoud of vervanging energiebesparing bekijken. We starten een bewustwordingscampagne waarbij alle werknemers van de gemeente en maatschappelijke instellingen jaarlijks minimaal één maal worden gestimuleerd om zelf actie te ondernemen en meer energieneutraal te leven en te werken.

16 Energieneutraal wonen Energieneutraal werken Duurzame mobiliteit De gemeente als voorbeeld Volgens dezelfde werkwijze als bij bedrijven zullen we samen met maatschappelijke instellingen energieadviezen afnemen en de maatregelen implementeren. Daarbij streven de gemeente en maatschappelijke instellingen naar het uitvoeren van alle maatregelen die een terugverdientijd hebben die net zo lang is als de levensduur van de maatregel. De gemeente wil hier het voortouw in nemen en koploper zijn. Hier ligt nadrukkelijk een koppeling met het Milieukwaliteitsplan Op dit moment is het geen beleid om bij gemalen energiezuinigheid mee te laten wegen in de beslissingen over onderhoud en vervanging. Binnenkort is gemaal Panhuis toe aan onderhoud en/of vervanging (2018). Voor onderhoud en vervanging van dit soort (onderdelen van) overheidswerken stellen we in 2017 een Plan van Aanpak op met de benodigde acties. Aandachtspunt in dit Plan van Aanpak zal zijn de levensduur van eerder gedane investeringen. We beschrijven daarin hoe we omgaan met zaken die vervroegd worden afgeschreven en hoe we dit willen financieren. We streven als gemeente naar duurzaam investeren en zullen hier een bewuste afweging in maken. Dat geldt ook voor de kosten van het onderhoud van de getroffen maatregelen. Daarbij wegen we ook mee in welke mate we middelen beschikbaar kunnen stellen voor dit doel. Collectieve aanpak In 2017 wordt een Energieconvenant met maatschappelijke instellingen afgesloten. In opvolging van het inzicht in geschiktheid van de daken voor zonnepanelen wordt onderzocht welke daken van maatschappelijk vastgoed (alsnog) kunnen worden ingebracht in het al bestaande of een vervolg op het zonnepanelen project. Voor optimale kennisuitwisseling zal de gemeente het voortouw nemen in het sluiten van een convenant met instellingen, waar deze aanpak onderdeel van uitmaakt. In de praktijk zullen we, waar kan, samenwerken met het Energieconvenant met bedrijven. Om opwek van duurzame energie te vergroten en versnellen stellen alle maatschappelijke instellingen en gemeente hun daken beschikbaar voor eigen zonnepaneelprojecten of projecten van anderen (of collectieven). Via het Energieloket (zie wonen en werken) wordt de inzet van deze daken gefaciliteerd. Gemeentelijke acties In 2017 stellen we het Plan van Aanpak op voor het gemeentelijk vastgoed met daarin de voorgestelde maatregelen en benodigde middelen voor het stap voor stap verduurzamen naar energieneutraal in Dit wordt eind 2017 voorgelegd aan de gemeenteraad. In 2017 zetten we een projectleider in die een goed beeld heeft van de financieringsmogelijkheden voor verschillende doelgroepen en hiermee allerlei acties kan faciliteren en ondersteunen. In 2017 Plan van Aanpak opstellen ten aanzien van ons beleid en de benodigde acties op inhoud en proces om energieneutraal onderdeel uit te laten maken van beleid tot Vanuit welstand aandacht voor nieuwe technieken en maatregelen en ruimte voor NOM-woningen. In 2017 brengt de gemeente in beeld wat nodig is om in 2021 een elektrisch gemeentelijk wagenpark te hebben. In 2017 werkt de gemeente uit wat mogelijk en nodig is om via alle aanbestedingen van de gemeente die zij uitvoert mobiliteit te kunnen verduurzamen (zoals gemeentelijke werken). De aanpak omvat een planning (welke aanbesteding volgt wanneer) en mogelijkheden om bij iedere aanbesteding mobiliteit te verduurzamen. In de jaren werkt de gemeente aan het uitwerken van een gemeentelijke monitor op basis van beschikbare data (met aparte aandacht voor de doelstellingen uit het Energieakkoord). In 2020 is deze monitor gereed. De gemeente zal een rol spelen in het genereren van overzicht in financieringsmogelijkheden voor haar partners (bedrijven, maatschappelijke instellingen en inwoners). Alle beleid is in 2021 energieneutraal en duurzaam ingericht en mét ambitie. De gemeente richt hiervoor een intern integraal team op van beleidsmedewerkers en strategisch adviseurs die gezamenlijk het totaaloverzicht van al het beleid heeft. Dit team zal in 2017 een aanvalsplan formuleren, hoe zij komende jaren ervoor zorgen dat Energieneutraal in alle beleidsvelden verwerkt wordt. De gemeente heeft een verantwoordelijkheid informatie aan haar partners te geven. Op basis van veelal beschikbare data (bijvoorbeeld door de invoering van de slimme meter) kan de gemeente een monitor ontwikkelen om in beeld te brengen in welke mate zij energieneutraal is en welke bijdrage hieraan wordt geleverd door de verschillende partners (bedrijven, maatschappelijke instellingen, huurders, kopers). De omgevingsdienst kan hier een grote rol in spelen, mogelijk kan het gemeentelijk team worden uitgebreid met een medewerker van de omgevingsdienst. 16

17 Communicatie Voor de realisatie van het programma Energieneutraal Veenendaal 2035 is inzet van de inwoners, bedrijven en gemeente noodzakelijk. Na vaststelling van het programmaplan, door de gemeenteraad, is het van belang een communicatieplan op te stellen. Communicatie gebeurt in twee delen. 1. Algemeen over het programma communiceren we over de route naar 2035, de mijlpalen en de voortgang. 2. Het tweede deel van de communicatie haakt aan op de vier pijlers: wonen, werken, mobiliteit en de gemeente als voorbeeld. In de communicatie wordt aangehaakt bij reeds bestaande initiatieven/acties. Boodschap Veenendaal voorziet in % in haar eigen duurzame energie, daar gaan we de komende jaren samen mee aan de slag! Met deze boodschap dragen we bij aan het vergroten van inzicht door middel van eigen cijfers (dit kan per thema). Ook draagt het bij aan het vergemakkelijken van de te zetten stappen en het scherp krijgen van wat het oplevert voor inwoner/ bedrijf en voor de maatschappij. De communicatieboodschap over het programma (deel 1) zal op drie manieren ingestoken worden. 1. Cijfers en feiten: wat is bespaard, hoeveel bedrijven/ inwoners doen mee, etc. 2. Inspirerende verhalen (wat motiveerde mensen om aan de slag te gaan, welke obstakels, welke meevallers?): best practices, wat werkt wel en werkt niet? Innovaties in bedrijven zijn voorbeelden ter inspiratie aan anderen. 3. Communicatie over de doelstelling van het project. Waarom willen we dit? Goed voor milieu, goedkoper, niet meer afhankelijk van energie van elders, enz. De communicatie voor de vier pijlers (deel 2) bestaat voornamelijk uit het actief stimuleren van bewoners en bedrijven, door onder andere de bewustwordingscampagnes. De rol van de gemeente zal enthousiasmerend en faciliterend zijn. Doel hiervan is een beweging op gang krijgen en partijen met elkaar in verbinding brengen. Ten behoeve van de herkenbaarheid zal worden aangesloten op de landelijke stijl, met eigen accenten voor de Veenendaalse ambitie. Doelstellingen Kennis - Inwoners: Na 1 jaar is 65% van de inwoners van Veenendaal bekend met de doelstellingen van energieneutraal Bedrijven: Na 1 jaar is 75% van alle bedrijven in Veenendaal bekend met de doelstelling van energieneutraal Houding - Inwoners: Na 1 jaar denkt 50% van de inwoners van Veenendaal positief over energieneutraal Bedrijven: Na 1 jaar denkt 70% van de bedrijven in Veenendaal positief over energieneutraal Gedrag - Inwoners: Na 1 jaar neemt 20% van de inwoners van Veenendaal een maatregel die een positief effect heeft op het % energieverbruik van Veenendaal en draagt zo positief bij aan energieneutraal Bedrijven: Na 1 jaar neemt 25% van de bedrijven van Veenendaal een maatregel die een positief effect heeft op het % energieverbruik van Veenendaal en draagt zo positief bij aan energieneutraal Om deze doelstellingen te meten worden jaarlijks enquêtes uitgezet of andere ludieke acties opgezet waaruit blijkt hoe de inwoners en bedrijven in Veenendaal denken over of bezig zijn met het verduurzamen van hun energieverbruik. Gemeente Veenendaal publiceert hierover met regelmaat. Communicatiemiddelen In het communicatieplan worden verschillende middelen opgenomen in een middelenmatrix. Deze biedt inzicht wanneer welk middel wordt ingezet om welke doelgroep te bereiken. Daarbij kunnen de volgende middelen worden ingezet: Bewustwordingscampagne. Voortzetten van huidige bijdrage in het regionale Energieloket. Inzet van een Energiethermometer; de tussenstand, hoe energieneutraal is Veenendaal? (motiveren inwoners en bedrijven). Dit percentage kan worden toegevoegd aan het logo dat in alle communicatie uitingen terugkomt. Om bedrijven te motiveren:?? percentage energieneutraliteit per bedrijf inzichtelijk maken en daarmee een competitie opzetten. Om inwoners te motiveren:?? percentage energieneutraliteit per wijk inzichtelijk maken en daarmee een competitie opzetten. Beurzen (o.a. nieuwbouwbeurs in maart 2017 en latere edities). Nieuwsbrieven voor inwoners en bedrijven.

18 Doelgroepen Inwoners. Bedrijven. Brancheverenigingen en - stichtingen. Coöperaties. Ontwikkelaars (apart benoemd omdat deze partijen veel woningen bouwen en vaak niet uit Veenendaal komen). De gemeentelijke organisatie. College en Raad. Samenstelling burgers verschilt per gemeente Uit onderzoek vanuit het Rijk blijkt dat veel mensen energie besparen en zelf duurzame energie opwekken belangrijk vinden, maar er vaak niet toe komen om maatregelen te nemen. Uit het transitiemodel onderzoek Gemeenten Energieneutraalkomt een beeld van de dominante leefstijlen van inwoners van Veenendaal. Dit zijn met name de zogenoemde Structuurzoekers. Bij deze leefstijl is beschreven wat over het algemeen de houding is ten opzichte van duurzaamheid. De structuurzoekers vinden duurzaamheid een vaag en onbekend begrip, hebben het idee zelf geen invloed uit te kunnen oefenen op verbetering van het milieu en willen op korte termijn de effecten van hun gedrag zien, In het onderzoek zijn ook aangrijpingspunten voor gedragsverandering genoemd. Voor deze groep zijn de kosten een van de belangrijkste criteria. Als de aanschaf simpel wordt gemaakt en de kosten beperkt, wordt de drempel om duurzame maatregelen te nemen, lager. Vertrouwen kan gewekt worden door een concrete aanpak te laten zien van zaken dicht bij huis die gemakkelijk en goedkoop zijn. Doel van het programma Veenendaal Energie Neutraal is om de barrières rondom energiebesparing te verlagen en de urgentie te verhogen. We willen bereiken dat uiteindelijk zoveel mogelijk ondernemers en inwoners daadwerkelijk energiebesparende maatregelen toepassen: voor meer (woon)comfort, voor een lagere energierekening en voor een beter milieu Bron: transitiemodel onderzoek Gemeenten Energieneutraal 18

19 Financiën & inzet In de financiën zijn de kosten voor twee scenario s uitgewerkt, voor het scenario route naar 2035 en energieneutraal in 2050, met een onderverdeling naar de kosten per pijler (Wonen, Werken, Mobiliteit en de Gemeente als voorbeeld). De opbouw is voor beide scenario s hetzelfde. Er wordt per pijler aangegeven welk type inspanningen begroot wordt voor het inzetten van mensen en middelen. Het programmaplan heeft betrekking op de komende 5 jaar en de kosten zijn voor deze periode weergegeven. Scenario Route naar Totale kosten Scenario Route naar 2035 : Hierin is budget opgenomen voor een intensieve en proactieve houding van de gemeente. Op alle vier de pijlers wordt met volle vaart gewerkt aan de doelstellingen, waarbij de pijlers Wonen, Werken en Gemeente als voorbeeld de meeste inzet vragen en Mobiliteit wat minder. Onderverdeling per pijler: Kosten Algemeen programmamanagement: Integraal team beleidsmedewerkers van verschillende afdelingen. - Communicatiemedewerker voor coördinatie campagne, voorlichting. - Opzetten en bijhouden monitor voor periodiek meten van voortgang van de doelstellingen (in 2017 meer budget vanwege opzetten monitor). De kosten voor de inzet van programmamanager, ondersteuning en de medewerker duurzaamheid zijn al opgenomen in de lopende begroting en vallen niet onder de programmabegroting Kosten Pijler Wonen: Projectleider Wonen: afspraken en convenanten opstellen met partners zoals woningcorporaties en collectieven, coördinatie en aanspreekpunt. - Bewonerscampagne en ondersteuning duurzame initiatieven bewoners (-collectieven). - Energieloket bijdrage en coach voor bewoners (50% pijler wonen en 50% pijler werken) Kosten Pijler Werken: Projectleider Werken: afspraken en convenanten opstellen met bedrijven en bedrijfscollectieven, coördinatie en aanspreekpunt voor bedrijven. - Cofinanciering bij opstart van energiemaatregelen bij bedrijven. - Energieloket bijdrage en coach voor bedrijven (50% pijler wonen en 50% pijler werken). - Uitvoeren verkenning Restwarmte (kosten 50/50 delen met bedrijfsleven, uitgave in 2017). 19

20 Financiën & inzet Scenario Route naar Kosten Pijler Mobiliteit: Projectleider Mobiliteit: coördinatie m.b.t. regionale en landelijke maatregelen, aanspreekpunt. - Realiseren resterende elektrische laadpalen tot en met 2021, dus in 5 jaar een dekking van elke woning binnen een straal van 300 meter Kosten Pijler Gemeente als voorbeeld: Projecttrekker Vastgoed: uitwerken Plan van Aanpak met betrekking tot energiebesparing en investeringen in eigen vastgoed, aanspreekpunt voor maatschappelijke instellingen, coördinatie maatregelen (opstellen pva in 2017 en opstarten maatregelen in 2018 vergt meer inzet, verdere implementatie vanaf 2019 wat minder). - Inzetten coach voor begeleiden van maatschappelijke instellingen bij het invoeren van concrete maatregelen en bij het onderhoud na doorvoeren van de maatregelen. 20

21 Financiën & inzet Scenario Energieneutraal in Totale kosten Scenario Energieneutraal in 2050 : Hierin is budget opgenomen voor met name het verwerken van duurzaam beleid in alle beleidsvelden en de communicatie is met name gericht op voorlichting. Onderverdeling per pijler: Kosten Algemeen programmamanagement: Integraal team beleidsmedewerkers van verschillende afdelingen. - Communicatiemedewerker voor voorlichting. - Opzetten en bijhouden monitor voor periodiek meten van voortgang van de doelstellingen (in 2017 meer budget vanwege opzetten monitor). De kosten voor de inzet van programmamanager, ondersteuning en de medewerker duurzaamheid zijn al opgenomen in de lopende begroting en vallen niet onder de programmabegroting Kosten Pijler Wonen: Energieloket bijdrage en coach voor bewoners (50% pijler wonen en 50% pijler werken) Kosten Pijler Werken: Energieloket bijdrage en coach voor bedrijven (50% pijler wonen en 50% pijler werken) Kosten Pijler Mobiliteit: Kosten Pijler Gemeente als voorbeeld: Projecttrekker Vastgoed: uitwerken van inventarisatie van mogelijkheden tot energiebesparing en investeringen in eigen vastgoed. 21

22 Bijlagen Beleidskader Wmo Veenendaal

23 Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 1 Wat doen we al? In de gemeente Veenendaal voeren we al veel projecten uit die bijdragen aan energiebesparing en de opwek van duurzame energie. Hieronder volgt een overzicht van de lopende projecten. Energetisch renoveren Regionaal project Energetisch Renoveren. Het project bestaat uit twee onderdelen: een wijkgerichte aanpak en het opzetten van een energieloket. Wijkgerichte aanpak De Regio FoodValley gemeenten hebben gezocht naar coalities van bouwbedrijven die de vraag van woningeigenaren goed begrijpen en met een scherpe aanbieding kunnen komen voor huiseigenaren in homogene wijken met veel besparingspotentieel. Energieloket Via de website Veenendaal Woont Duurzaam. Op de site Veenendaal Woont Duurzaam (veenendaalwoontduurzaam.nl) kunnen inwoners informatie vinden over energiemaatregelen in de woning. ValleiEnergie is betrokken bij de bemensing van het energieloket. Dit doet ValleiEnergie voor alle regiogemeenten. Inwoners met vragen worden door hen op weg geholpen naar de uitvoering van energiemaatregelen. ValleiEnergie is ook aanjager van lokale energieprojecten in Regio FoodValley. Green Deal 0 op de meter In dit project wil men voorbeelden creëren van renovatie van bestaande woningen naar energieneutrale woningen. De gemeente heeft in dat kader subsidie beschikbaar voor twee bestaande koopwoningen. Energiecoaches Patrimonium Huurdersvereniging en de Veenendaalse Woningstichting zijn betrokken bij het project energiecoaches. Huurders kunnen zich thuis laten informeren over vooral gedrag en energiebesparing. De gemeente heeft de afspraak kunnen maken dat ook 250 koopwoningen gebruik mogen maken van de energiecoaches. Veenergiek! Een groep bewoners uit Buurtstede die zich wil inzetten voor een energieneutraal en duurzaam Veenendaal-oost. Veenergiek! wil een collectief zonnepanelenproject voor de wijk waarbij deelname onafhankelijk is van het te besteden geld van de woningeigenaar of huurder. Woonbewust Regio FoodValley project Woonbewust. Een project om woningen levensloopbestendig te maken. Door middel van de website veenendaal/ en het organiseren van informatiemarkten licht de gemeente inwoners voor over de mogelijkheden om huuren koopwoningen comfortabel, veiliger en energiezuiniger te maken. Zonnepanelenproject Ondernemend Veenendaal Met het project van Ondernemend Veenendaal wordt zonne-energie aantrekkelijk gemaakt voor bedrijfsdaken. Door verschillende daken te bundelen tot één grootschalig project kan de subsidieregeling Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) van het Rijk gecombineerd worden met voordelen van projectfinanciering. 23

24 Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 2 Doelstellingen per programmaperiode per pijler Het referentiepunt is het energieverbruik in het jaar Voor alle pijlers is per programmaperiode benoemd wat we willen besparen en opwekken vóór de meter, en opwekken na de meter. Dan resteert wat we nog aan fossiele brandstoffen gebruiken. De energiebesparing is de hoeveelheid energie die we minder zijn gaan gebruiken en wat we individueel, dus vóór de meter, hebben opgewekt. De energie die we dan nog nodig hebben wordt deels (collectief = na de meter) duurzaam opgewekt of is energie met een fossiele oorsprong. Let op! Doelenstellingen voor 2021 staan in de tekst en daardoor Scenario hoeveel besparing opwek rest Scenario hoeveel besparing opwek rest Scenario hoeveel besparing opwek rest 2025 (TJ) 2030 (TJ) 2035 (TJ) wat jaar 2014 jaar 2025 jaar 2025 jaar 2025 wat jaar 2014 jaar 2030 jaar 2030 jaar 2030 wat jaar 2014 jaar 2035 jaar 2035 jaar 2035 woningen woningen woningen bedrijven bedrijven bedrijven mobiliteit mobiliteit mobiliteit gemeente gemeente gemeente als voor- als voor- als voor- beeld beeld beeld totaal totaal totaal

25 Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 3 Uitwerking voorkeurs- en alternatief scenario In hoofdstuk Route naar 2035 hebben we beschreven dat we willen kiezen tussen twee niveaus van snelheid en reikwijdte. In deze bijlage is per pijler aangegeven welke inspanningen bij welk scenario horen. De twee scenario s vormen een optelsom. Scenario: Route naar 2035 Wonen Op dit niveau zetten we maximaal in op het versnellen van het proces. We realiseren ons dat alle energie die we in de aanloop extra in de energietransitie steken altijd naar ons terugkomt in een latere fase. In de pijler wonen betekent dit hoogste niveau vooral dat we aan de slag gaan met de eigenaren van koopwoningen. Deze groep inwoners is diffuus en vraagt om een andere aanpak dan de huurders. Dit vraagt om een meer gerichte aanpak waarbij we kiezen voor de individuele aanpak en het spoor van collectieven. De volgende inspanningen worden dan gedaan: We zetten extra in op bewustwording met een campagne. De afspraken die we maken met woningbouwcorporaties gaan verder dan de verplichtingen in het Energieakkoord in tijd en aantallen. We zetten goed in op particuliere woningeigenaren. Deze groep krijgt een eigen aanpak. Collectieven worden ondersteund en gestimuleerd aan de slag te gaan met opwek van duurzame energie en wellicht het inkopen van energiebesparende maatregelen; Monitoring goed opzetten zodat we weten waar we staan. Werken Wanneer we echt willen versnellen maken we afspraken met de bedrijven die verder gaan dan het Activiteitenbesluit. We kijken hoe we maatregelen kunnen implementeren die een terugverdientijd hebben langer dan vijf jaar en organiseren met elkaar pilotprojecten om te leren. Ook geven we meer inhoud aan onze ambitie. Hoe kunnen de bedrijven energieneutraal worden? Welke acties zijn hiervoor nodig, waar is ondersteuning nodig? We brengen dit gezamenlijk met bedrijven in kaart en maken een aanvalsplan. De extra inspanningen die op dit niveau worden gerealiseerd zijn: Actief ondersteunen van collectieven voor de aanleg van zonnepanelen eventueel in samenwerking met inwoners. Forse inzet op bewustwordingscampagne. Gezamenlijk meer ondersteuning organiseren om te versnellen. Proefprojecten realiseren met maatregelen die een langere terugverdientijd hebben dan vijf jaar. Monitoren van onze prestaties zodat we weten waar we staan. Mobiliteit Op dit niveau werken we de aanpak met de bedrijven uit naar de transportsector. We sluiten een Energieconvenant af met afspraken die werken naar een meer energieneutraal transport. Dit is dus de volgende inspanning: Het afsluiten van een Energieconvenant transport. Actief, net zoals bij andere bedrijven, een project met het bedrijfsleven opzetten om in transport energie te besparen en alternatieve brandstoffen te kunnen gebruiken. De transportsector en mobiliteit meenemen in het monitoringsprogramma zodat inzichtelijk is welke stappen we zetten en wat de bijdrage is aan ons uiteindelijke doel in Gemeente als voorbeeld Om de versnelling in te zetten hebben we als gemeente (als eigenaar van vastgoed en bevoegd gezag) mogelijkheden om te experimenteren op ons eigen bezit. Goed voorbeeld doet volgen: in dit scenario willen we als organisatie voorop lopen door nieuwe technieken toe te passen en maatregelen te implementeren met een looptijd die vrijwel gelijk is aan de terugverdientijd. Tot dit laatste verleiden we ook de maatschappelijke instellingen die dezelfde voorbeeldfunctie hebben. We doen dan dus het volgende: Het organiseren van proefprojecten op eigen bezit. We implementeren maatregelen met een looptijd die vrijwel gelijk is aan de terugverdientijd, hier reserveren we komende jaren via een apart voorstel middelen voor. We zetten fors in op bewustwording met coaching van de maatschappelijke instellingen. Om te weten waar we staan monitoren we onze prestaties. 25

26 Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 3 Scenario: Energieneutraal in 2050 Wonen Op dit niveau werken we aan het halen van de doelen in het Energieakkoord. Dit doen we hoofdzakelijk door de volgende inspanningen te realiseren: Investeren in het Energieloket en de energiecoaches. Het vastleggen van afspraken in de woonvisie en prestatieafspraken. Werken Op dit niveau werken we aan het uitvoeren van de taken van het Energieloket. Werken aan bewustwording is hierbij het belangrijkste. We voeren campagnes en geven voorlichting. Op dit niveau werken we niet met een intensief Energieconvenant, wanneer deze al wordt afgesloten doen we dit alleen om bewustwording en voorlichting verder vorm te geven in samenwerking met de bedrijven. We doen dus de volgende inspanningen: Volgen van de landelijke lijn bij inzet op bewustwording. Geen extra inzet op handhaving, anders dan op dit moment al vastgelegd in het Milieukwaliteitsplan. Gemeente als voorbeeld Op dit niveau werken we aan bewustwording binnen de gemeentelijke organisatie en bij de instellingen via het Energieloket en campagnes. We realiseren onze doelstelling om de maatregelen te treffen met een maximale terugverdientijd van tien jaar. We doen dan dus de volgende inspanningen: We voeren ons beleid uit waarbij we bij beheer en onderhoud, maatregelen treffen met een terugverdientijd van 10 jaar. Binnen de gemeentelijke organisatie werken we aan bewustwording door aan te haken bij de activiteiten die we organiseren voor de buitenwereld. Mobiliteit Op dit niveau volgen we de ontwikkelingen en ondernemen we actie wanneer we de opgave energieneutraal kunnen combineren met een andere opgave. Bijvoorbeeld wanneer we vervoer aanbesteden voeren we als selectiecriterium op dat dit vervoer op alternatieve energiebronnen moet rijden. De inspanningen die hier dus bij horen zijn: Aanbesteden van vervoer op alternatieve energiebronnen. Win win situaties creëren om acties te kunnen realiseren 26

27 Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 4 Schematische weergave van de doelen en inspanningen 27

28 Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 5 Organisatie De programmaorganisatie bestaat uit een kernteam met daar omheen de projecttrekkers en beleidsmedewerkers. Deze groep wordt weer omringd door externe partijen die deelnemen aan projecten in het programma. Tot slot werken we met een stuurgroep die al dan niet wordt uitgebreid met externe partners wanneer het gaat om het Energieconvenant en uitwerking van de Prestatieafspraken met corporaties.. De volgende organisatieonderdelen worden ingericht met de volgende deelnemers: Programmakernteam: bestaat uit programmamanager, programma-ondersteuning, communicatie en duurzaamheid. Richt zich op de aansturing van het hele programma. Programmateam: bestaat uit programmakernteam, alle projecttrekkers, en beleidsmedewerkers (Energyheads). Richt zicht op afstemming tussen inspanningen en verwerken van duurzaam beleid in alle beleidsvelden. Beleidsteam (Energy heads): Bestaat uit een vertegenwoordiging uit alle betrokken beleidsvelden en de programmamanager. Deelnemers zijn ambassadeurs voor Energieneutraal Veenendaal Gezamenlijk werken zij het programma verder uit, denken out of the box en zijn creatief in hun aanpak. Projectteams: ieder project (intern en extern gericht) werkt met haar eigen projectteam onder leiding van een projecttrekker. Dit projectteam kan in de praktijk worden gecombineerd met het beleidsteam. Stuurgroep: Deze wordt gevormd door de wethouder Duurzaamheid als bestuurlijk opdrachtgever en voorzitter van de Stuurgroep, met de programmamanager als secretaris. Daarnaast heeft een aantal lijnmanagers van de betrokken afdelingen zitting in de Stuurgroep, waaronder de ambtelijk opdrachtgever. Ook deelname van het bedrijfsleven en woningbouwcorporaties in de Stuurgroep gewenst (vanwege te maken afspraken en monitoring daarvan, dit geld met name voor het scenario Gas geven ). Figuur: weergave van de verschillende lagen in de organisatiestructuur Passend bij de verschillende opgaven kunnen overleggen met de samenwerkingspartners worden ingericht. Te denken valt aan een werkgroep bedrijven, werkgroep wonen. Deze werkgroepen kunnen worden ingezet om opgaven verder vorm te geven (als participatietraject) en om ons als gemeente te laten adviseren. 28