Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

Transcriptie

1 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma Gedeputeerde Staten 7 maart 2017

2 2 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Waterveiligheid en Ruimtelijke Adaptatie... 6 Inzet provincie Zoetwater Inzet provincie Zuidwestelijke Delta Inzet provincie Rijnmond Drechtsteden Inzet provincie Rivieren Inzet provincie Kust Inzet provincie Bijlage 1: Overzicht Stuurgroepen in het Deltaprogramma Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

4 4 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

5 1. Inleiding Het Deltaprogramma is een nationaal programma, waarin rijk, provincies, gemeenten en waterschappen samenwerken aan de bescherming van ons land tegen hoogwater, het op orde houden van de zoetwatervoorziening en het realiseren van een klimaatbestendige en waterrobuuste ruimtelijke inrichting. Op Prinsjesdag 2014 zijn de Deltabeslissingen en voorkeursstrategieën aan de Tweede Kamer aangeboden. Op dezelfde dag hebben VNG, Unie van Waterschappen, IPO en het Rijk de Bestuursovereenkomst Deltaprogramma ondertekend, waarin de ambitie is vastgelegd om de deltabeslissingen en voorkeursstrategieën in eigen beleids- en ruimtelijke plannen te verankeren. In november 2011 hebben Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland de eerste Strategische Agenda voor het Nationaal Deltaprogramma (hierna: Strategische Agenda) vastgesteld. Afgesproken is deze jaarlijks te actualiseren naar aanleiding van de vorderingen van het Deltaprogramma. Lag het accent eerst op het beïnvloeden van de Deltabeslissingen, nu komt het accent te liggen op het samen realiseren van de Deltabeslissingen en de voorkeursstrategieën. In deze Strategische Agenda 2017 wordt de inzet van Gedeputeerde Staten voor de verschillende deelprogramma s van het Deltaprogramma beschreven. Deze inzet is in lijn met de inzet als beschreven in de Strategische Agenda 2016 (vastgesteld op 15 december 2015). Per deelprogramma is aangegeven wat de afgelopen periode is gerealiseerd en welke accenten het komende jaar worden gelegd. De hoofdpunten zijn: Zuid-Holland neemt het voortouw in de totstandkoming van regionale klimaatadaptatiestrategieën. Deze leveren bouwstenen op voor het deltaplan Ruimtelijke Adaptatie en het provinciaal omgevingsbeleid. Zuid-Holland werkt actief samen met de waterbeheerders en gebruikers van zoetwater. De provincie is trekker van een aantal deelonderzoeken in de gezamenlijke onderzoeksagenda voor de toekomstige zoetwateraanvoer naar West-Nederland. In de Zuidwestelijke Delta zet de provincie zich in voor verbetering van de waterkwaliteit in de Grevelingen en het Volkerak-Zoommeer volgens de afspraken die zijn gemaakt tussen de deelnemende partijen. In de diverse gebiedsuitwerkingen in Rijnmond-Drechtsteden zet de provincie in op het verbinden van de waterveiligheidsopgave met de ruimtelijke en economische opgave van het gebied. Daarnaast zal in deze gebiedsuitwerkingen invulling worden gegeven aan het waterrobuust inrichten, de mate waarin dit gebeurt kan per gebied verschillen. Bij de actualisering van de voorkeursstrategie Rivieren richt de provincie zich op het komen tot een realistische en uitvoerbare set van maatregelen om aan de waterveiligheidsopgave te voldoen. Voor de kust werkt de provincie Zuid-Holland aan een Strategische Agenda voor de kust als uitvoering van motie 689 (netwerkend werken langs de kust) waarin de inzet van de provincie wordt bepaald bij de recente ontwikkelingen (uitvoering kustpact en Nationaal Park Hollandse Duinen i.o.). Zuid-Holland werkt actief samen met waterbeheerders en STOWA (Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer) aan de kennisontwikkeling en een veiligheidsaanpak van de regionale keringen. 5 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

6 2. Waterveiligheid en Ruimtelijke Adaptatie In het Deltaprogramma zijn Waterveiligheid en Ruimtelijke Adaptatie afzonderlijke programma s. In de Strategische Agenda is gekozen om deze twee onderwerpen samen te voegen, omdat deze elkaar deels overlappen. De programma s geven samen invulling aan de tweede laag van meerlaagsveiligheid, ofwel het waterrobuust inrichten: het met ruimtelijke maatregelen beperken van de gevolgen van een eventuele overstroming (zie afbeelding 1). Waterveiligheid Meerlaagsveiligheid Ruimtelijke Adaptatie Klimaatbestendig en waterrobuust inrichten Laag 1 -Preventie met dijken, dammen en rivierverruiming Klimaatbestendig: beperken gevolgen van wateroverlast, droogte en hitte Laag 2 - Beperken gevolgen met ruimtelijke maatregelen Waterrobuust: beperken gevolgen van eventuele overstromingen Laag 3 - Gevolgbeperking door evacuatie en rampenbeheersing Afbeelding 1 overlap tussen de deelprogramma s Waterveiligheid en Ruimtelijke Adaptatie Waterveiligheid De kern van de deltabeslissing Waterveiligheid is de overstap naar een nieuw waterveiligheidsbeleid, waarin de normen zijn gebaseerd op de risicobenadering en de aanpak is gebaseerd op het principe van meerlaagsveiligheid. Het beperken van de kans op overstromingen met preventieve maatregelen (laag 1) blijft hierbij voorop staan. Aanvullend wordt, waar dit maatschappelijke meerwaarde heeft, ingezet op combinaties van preventieve maatregelen, gevolgenbeperking en rampenbeheersing. Dit kan bijvoorbeeld door combinaties van primaire en regionale keringen, aangevuld met verbetering van evacuatieroutes. Voor de regionale keringen is de provincie verantwoordelijk voor de normering. Tevens heeft de provincie een wettelijke taak om dijkversterkingsplannen te beoordelen. Visie Regionale keringen Op initiatief van IPO, UvW en STOWA (Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer) is een Visie op Regionale keringen opgesteld. In deze visie is gekeken naar de vraag of er aangesloten kan worden bij het nieuwe waterveiligheidsbeleid voor de primaire keringen, naar de ontwikkelingen en wensen vanuit de omgeving (awareness) en de haalbaarheid van de opgave (financiering, planning). Doel van de visie is om, na alle aandacht voor de veiligheid van primaire keringen, een nieuwe impuls te geven aan de veiligheid 6 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

7 van de regionale keringen. De visie bevat een langetermijnperspectief en een aanzet voor een beleids- en onderzoeksagenda. Ruimtelijke Adaptatie Bij Ruimtelijke Adaptatie gaat het over de ontwikkeling naar een klimaatbestendige en waterrobuuste ruimtelijke inrichting. Waterrobuust inrichten is gericht op het beperken van de gevolgen van eventuele overstromingen. Klimaatbestendig inrichten betekent het beperken van wateroverlast en de gevolgen van toenemende droogte en hitte. De doelstelling Ruimtelijke Adaptatie De provincie onderschrijft de doelstelling voor Ruimtelijke Adaptatie. Hierover zijn de volgende afspraken gemaakt in het Bestuursakkoord bij de Deltabeslissingen: - in 2050 is Nederland zo goed mogelijk klimaatbestendig en waterrobuust ingericht; - uiterlijk in 2020 is klimaatbestendig en waterrobuust inrichten integraal onderdeel van het beleid en handelen van alle overheden. Actualiteit Deltascenario s In opdracht van de Deltacommissaris hebben KNMI, PBL en Deltares een verkenning gepubliceerd naar de actualiteit van de Deltascenario s mede in het licht van het klimaatakkoord van Parijs. Belangrijkste conclusie is dat de klimatologische en hydrologische vooruitzichten voor de periode tot 2050 door de trage werking van het klimaatsysteem nauwelijks worden beïnvloed door het Parijs protocol. Na 2050 is de verwachting dat de klimaatverandering minder hard doorzet door het effect van de afspraken in Parijs. Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie In het Deltaprogramma 2017 is aangekondigd dat een Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie wordt opgesteld. In dit Deltaplan komen alle maatregelen om de deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie te realiseren bij elkaar te staan: zowel de maatregelen van het rijk (gefinancierd uit het Deltafonds) als de maatregelen die door gemeenten, provincies en waterschappen worden opgepakt. Het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie zal onderdeel worden van het Deltaprogramma Eind 2016, begin 2017 is de deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie tussentijds geëvalueerd. Belangrijkste conclusie is dat de afgelopen jaren al veel is gedaan om Nederland klimaatbestendig in te richten, maar dat er nu wel een tandje bij moet. De stuurgroep Ruimtelijke Adaptatie heeft uit de evaluatie geconcludeerd dat Ruimtelijke Adaptatie, met opgaven als overstromingsrisico, wateroverlast, droogte en hitte, nog een diffuus begrip is, waarbij de urgentie nog niet door iedereen wordt gevoeld. Een scherpe probleemanalyse en uitwerking in heldere ambities ten aanzien van economische ontwikkeling, gezondheid, veiligheid, leefbaarheid, et cetera is nodig. De stuurgroep heeft ook geconcludeerd dat het regionale niveau zich goed leent voor het concreet maken van doelen, instrumenten, plannen van aanpak en het leggen van verbindingen tussen klimaatopgaven en andere fysieke opgaven. Dit vraagt om gedeeld eigenaarschap en het formuleren van ambities op regionaal niveau. De stuurgroep benut de evaluatie voor het uitzetten van lijnen naar de toekomst in het werkprogramma van het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie en in het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. 7 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

8 Nationale Adaptatie Strategie Het Rijk heeft op 2 december 2016 de Nationale (klimaat-)adaptatie Strategie (NAS) vastgesteld. Deze rijksstrategie is tot stand gekomen in samenwerking met een groot aantal partijen, waaronder de provincie Zuid-Holland. De NAS bestrijkt alle sectoren en domeinen waar de gevolgen van klimaatverandering aan de orde zijn. Naast de watergerelateerde opgaven in het Deltaprogramma, gaat het hier ook over klimaateffecten op natuur, land- en tuinbouw, visserij, gezondheid, recreatie en toerisme, infrastructuur, energie, ICT en telecom en veiligheid. De NAS is vooral gericht op het agenderen, stimuleren en richting geven. In de NAS vraagt het Rijk de provincies om het voortouw te nemen in het opstellen van regionale adaptatiestrategieën en roept provincies en gemeenten op om klimaatadaptatie op te nemen in hun omgevingsvisies. In de tweede helft van 2017 zal het rijk een uitvoeringsprogramma NAS vaststellen. Dit uitvoeringsprogramma zal worden bezien in samenhang met het Deltaprogramma. De NAS is het Nederlandse antwoord op de Europese Adaptatiestrategie uit 2013, waarin de Commissie de lidstaten verzoekt om uiterlijk in 2017 een klimaatadaptatiestrategie op te stellen. Tevens geeft de NAS invulling aan de afspraken op het gebied van klimaatadaptatie uit het Paris Agreement. De Europese Commissie zal de Europese Adaptatiestrategie in 2017 evalueren. Het rijk zal actief deelnemen aan deze evaluatie en hierbij, in samenspraak met de decentrale overheden, de Nederlandse ervaringen inbrengen. Vitaal en Kwetsbaar Onderdeel van Ruimtelijke Adaptatie is het ontwikkelen van beleid voor vitale en kwetsbare functies. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de energie- en drinkwatervoorziening, of aan bedrijven waarbij gevaarlijke stoffen kunnen vrijkomen. Op nationaal niveau is geconstateerd dat de uitwerking voor Vitaal en Kwetsbaar niet alleen de watergerelateerde opgaven moet betreffen, maar breder moet worden uitgewerkt voor alle thema s van klimaatadaptatie. Dit wordt als onderdeel van de NAS verder uitgewerkt. Inzet provincie Waterveiligheid - meerlaagsveiligheid Samenhang veiligheid regionale keringen en primaire keringen Een deel van de regionale keringen draagt bij aan het bereiken van de basisveiligheid (LIR) voor alle bewoners van Nederland en het doelmatig garanderen van de bescherming van economische waarde (van o.a. vitale infrastructuur). Regionale keringen vormen daarmee een cruciale schakel in de risicobenadering. De komende tijd wordt onderzocht bij welke regionale keringen slachtoffers kunnen vallen bij een overstroming en grote economische schade en maatschappelijke ontwrichting kunnen optreden. Onderzocht wordt wat de impact is van een eventuele overstroming en worden verschillende oplossingsrichtingen onderzocht (normering, versterking, ruimtelijke inrichting en/of crisisbeheersing). Omdat het om de risicobenadering en basisveiligheid gaat is er een directe relatie met het Deltaprogramma Waterveiligheid, maar ook met Ruimtelijke Adaptatie. De ambitie is om dit aspect van de regionale keringen te adresseren in het komende Deltaprogramma. 8 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

9 Slimme combinaties met compartimenterende keringen Compartimenterende keringen kunnen onderdeel zijn van een slimme combinatie van waterveiligheidsmaatregelen. In het MIRT onderzoek meerlaagsveiligheid Eiland van Dordrecht wordt onderzocht of de inzet van regionale keringen als compartimenterende keringen de gevolgen van overstroming zover kan verminderen, dat de norm voor de primaire waterkering minder streng mag zijn. Inzet van Zuid-Holland is om de primaire keringen en compartimenterende keringen als een samenhangend stelsel te beschouwen, om zo te kunnen beoordelen in welke onderdelen van het stelsel (primaire keringen en/of compartimenterende keringen) het beste geïnvesteerd kan worden. Bij een keuze voor combinaties van primaire en regionale en/of compartimenterende keringen zijn nadere afspraken nodig over de verantwoordelijkheidsverdeling, borging en financiering. De provincie zet hierbij in op financiering uit het Deltafonds, omdat het hierbij gaat om het realiseren van primaire waterveiligheid. Ruimtelijke Adaptatie Regionale klimaatadaptatiestrategieën De provincie gaat de beleidsuitwerking voor klimaatadaptatie breed oppakken, gericht op de totstandkoming van regionale klimaatadaptatiestrategieën als bedoeld in de Nationale (klimaat-)adaptatie Strategie (NAS). Deze strategieën leveren bouwstenen op voor het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie en het provinciale omgevingsbeleid. Gelet op de samenhang tussen klimaatadaptatie en bodemdaling, zet de provincie in op het agenderen van bodemdaling in de verschillende nationale programma s voor klimaatadaptatie en het nationaal omgevingsbeleid (NOVI). Adaptieve Delta Gedeputeerde Staten verkennen de toegevoegde waarde en kansrijkheid van één samenhangend adaptatieprogramma voor bodemdaling en klimaatadaptatie op provinciale schaal, onder de noemer Adaptieve Delta. Intentie is om, samen met betrokken partijen, in 2017 een programma te ontwikkelen met daarin aandacht voor: - Weten: kennis delen, leren en agenderen; - Communiceren: bewustwording vergroten, toekomstperspectief schetsen; - Willen: bestuurlijke afspraken, integreren in omgevingsbeleid en gebiedsplannen opstellen; - Werken: showcases / voorbeeldprojecten, uitvoeringsprogramma s realiseren. Vitaal en Kwetsbaar Aanvullend en aansluitend op de rijksaanpak voor Vitaal en Kwetsbaar gaat de provincie beleid uitwerken voor vitale en kwetsbare functies op regionale schaal. Dit als onderdeel van de beleidsuitwerking voor klimaatadaptatie. Interactieve Klimaatatlas De provincie heeft in 2016 opdracht gegeven aan de stichting Climate Adaptation Services en het KNMI het Klimaatschetsboek Zuid-Holland uit 2007 te actualiseren en te digitaliseren. De nieuwe interactieve Klimaatatlas gaat uit van de KNMI14-scenario s en besteed speciale aandacht aan de effecten van 9 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

10 extreem weer. De atlas wordt gebruikt bij de beleidsuitwerking voor klimaatadaptatie en is een bouwsteen voor het provinciale omgevingsbeleid. De atlas wordt begin 2017 opgeleverd. Monitor Ruimtelijke Adaptatie De provincie heeft in 2016, aanvullend op de landelijke Monitor Ruimtelijke Adaptatie, een provinciale monitor uitgevoerd. Doel hiervan is inzichtelijk te krijgen of de aanpak van de provincie Zuid-Holland op koers ligt met het oog op de doelstelling. En welke inzet nodig is om het eerste doel, namelijk dat in 2020 ruimtelijke adaptatie is geïntegreerd in het beleid en handelen van de organisatie, te realiseren. Onderdeel van de monitor is een reflectie vanuit waterschappen en gemeenten op de inzet van de provincie. De resultaten van de monitor worden opgenomen in de Staat van Zuid-Holland. In 2017 wordt de landelijke monitor niet uitgevoerd omdat onlangs een tussentijdse evaluatie heeft plaatsgevonden en de verwachting is dat het uitvoeren van een monitor op dit moment geen daarop aanvullende inzichten oplevert. In vervolg op het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie wordt een nieuwe opzet voor deze monitor ontwikkeld. Voor de provinciale monitor wil de provincie hierop aan sluiten. 10 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

11 3. Zoetwater Het Deltaprogramma Zoetwater streeft naar een duurzame zoetwatervoorziening, waarbij functies zoals landbouw, industrie, drinkwater en natuur op een doelmatige wijze van water worden voorzien. In het Deltaprogramma zijn de volgende nationale doelen voor zoetwater geformuleerd: Zorgen voor een gezond en evenwichtig watersysteem Beschermen van cruciale functies Beschikbare water effectief en zuinig gebruiken Bevorderen van de concurrentiepositie Stimuleren van waterkennis en innovatie De Deltabeslissing Zoetwater beschrijft de strategie en acties voor deze doelen. De Deltabeslissing Zoetwater benadrukt dat voldoende zoetwater een gedeelde verantwoordelijkheid is van overheid en gebruikers. Het Deltaplan Zoetwater, met maatregelen door zowel rijksoverheid en regionale overheden als gebruikers, is onderdeel van de Deltabeslissing Zoetwater. Voor Zuid-Holland zijn de meest relevante maatregelen opgesomd in onderstaande tabel. Maatregel Toelichting Trekker(s) Planning Uitbreiding capaciteit Kleinschalige Water- Aanvoervoorziening De KWA is noodvoorziening voor wateraanvoer als reguliere inlaat bij Gouda verzilt. De Hoogheemraadschappen van Rijnland en De Stichtse Rijnland Verkenningsfase in 2016 afgerond. Realisatie t/m 2021 (KWA) capaciteit is beperkt. Optimalisatie Inlaat Automatiseren van monitoring Waterschap Hollandse Start eind 2016 Brielse Meer en ingebruikname alternatieve inlaat Delta Zoetwaterfabriek Hergebruik van effluent van Hoogheemraadschap Start 2016 afvalwaterzuivering van Delfland Onderzoek naar toekomstige zoetwateraanvoer Joint Fact Finding naar verdere uitbreiding van de KWA en alternatieven daarvoor, Zoetwaterregio West- Nederland Start eind 2015, levert bouwstenen voor besluitvorming 2020 naar West-Nederland waaronder een Permanente Oostelijke Aanvoerroute Waterbeschikbaarheid Zie onderstaand kader Inzet provincie Zoet water is nodig voor de economische ontwikkeling Zuid-Holland wil ook in de toekomst goed gebruik blijven maken van het zoet oppervlaktewater dat door de grote rivieren wordt aangevoerd en dit water benutten voor economische ontwikkeling. Daarom blijft de provincie waken voor behoud van en zo nodig verbetering van de aanvoer van zoet water vanuit de Rijkswateren (zoals de strategische aanvoer via Biesbosch-Hollandsch Diep-Haringvliet en de robuuste aanvoer van zoetwater voor West Nederland). De Nieuwe Waterweg speelt daarin een belangrijke rol. Dit is een open verbinding met de zee. Indringing van zout zeewater is een bedreiging voor inlaatpunten van zoet water. 11 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

12 De provincie Zuid-Holland heeft zich in 2016 actief ingezet in de verschillende ambtelijke en bestuurlijke samenwerkingen op het gebied van zoetwater. Provincie Zuid-Holland heeft samen met haar partners in de zoetwaterregio West-Nederland een regionale onderzoeksagenda opgesteld. Deze roadmap biedt inzicht in de planning en samenhang van verschillende onderzoeken naar toekomstige aanvoerroutes voor zoet water naar West-Nederland. Provincie Zuid-Holland coördineert de roadmap en is trekker van een aantal deelonderzoeken. De deelonderzoeken leveren bouwstenen voor de besluitvorming over maatregelen voor de 2 e fase van het Deltaplan Zoetwater ( ). Maatregelen uit de 1 e fase ( ) zijn nu in uitvoering. Daarnaast bewaakt PZH samen met de partners in de regio s West-Nederland en Zuidwestelijke Delta de voortgang van de maatregelen die zijn afgesproken in het Deltaplan Zoetwater. Regionale uitwerking Waterbeschikbaarheid In het Deltaprogramma 2015 is het voorzieningenniveau geïntroduceerd als nieuw instrument om het inzicht in de beschikbaarheid van zoet water te verbeteren. Het (nationaal) Bestuurlijk Platform Zoetwater heeft in januari 2016 besloten om de term voorzieningenniveau te vervangen door waterbeschikbaarheid. De definitie is gelijk gebleven: Waterbeschikbaarheid is het inzicht in de beschikbaarheid van zoet water onder normale en droge omstandigheden - nu en in de toekomst - én de beheersinspanning die daarvoor wordt geleverd. Dat inzicht helpt om investeringsbeslissingen te kunnen nemen en biedt dus een handelingsperspectief. Het gaat om de beschikbaarheid van grond- en oppervlaktewater. Waterbeschikbaarheid is ook de naam voor het proces om dit inzicht te verkrijgen, om optimalisaties te verkennen en waar nodig nieuwe of gewijzigde afspraken te maken over maatregelen, verantwoordelijkheden en inspanningen. Samen met onze partners in de regio West-Nederland is een geactualiseerd procesplan opgesteld voor de regionale uitwerking van Waterbeschikbaarheid. In dit plan is de samenwerking beschreven en een aanpak in pilots en deelgebieden, waarbij zoveel mogelijk wordt aangesloten bij andere gebiedsprocessen, zoals de actualisatie van peilbesluiten. Parallel wordt van grof naar fijn een inschatting gemaakt van vraag en aanbod van zoet water op het niveau van de hele regio. Hiervoor wordt aangesloten bij de nationale knelpuntenanalyse. Het geactualiseerde plan is ter vaststelling geagendeerd in het Bestuurlijk Overleg van de zoetwaterregio West-Nederland op 10 oktober De provincie is samen met het hoogheemraadschap van Rijnland een pilot Waterbeschikbaarheid gestart in Boskoop. In de zomer van 2016 is het onderzoek voor de pilot Boskoop afgerond. In de pilot is niet alleen de beschikbaarheid van zoet water beschreven, maar zijn samen met ondernemers uit Boskoop tal van optimalisaties besproken (van water aanvoeren tot waterbesparen/hergebruik/ zelfvoorzienendheid). Van alle optimalisaties is in het rapport gedocumenteerd waarom ze wel of geen verdere uitwerking krijgen. Samen met het Hoogheemraadschap van Delfland is een pilot gestart voor het Westland. Deze zal in 2017 worden afgerond. De pilots worden ingebracht in het Deltaprogramma Zoetwater en worden meegenomen in de landelijke evaluatie die in 2018 plaats zal vinden. Deze evaluatie gaat over het instrument Waterbeschikbaarheid, het proces, de rolverdeling en de ambitie om in 2021 een landsdekkend beeld gereed te hebben. 12 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

13 Robuuste aanvoer zoet water Het behoud en zo mogelijk verbeteren van de robuustheid van de zoetwateraanvoer vanuit de grote rivieren verloopt via verschillende sporen. Allereerst zijn fysieke maatregelen afgesproken in het Deltaplan Zoetwater. De voortgang daarvan is hierboven al vermeld. De provincie Zuid-Holland bewaakt nieuwe ontwikkelingen die effect kunnen hebben op de zoetwatervoorziening. In april 2016 heeft het havenbedrijf Rotterdam een vergunning aangevraagd voor een verdieping van de Nieuwe Waterweg. De verdieping heeft effect op de zoetwatervoorziening van West-Nederland. De minister van Infrastructuur en Milieu heeft, als bevoegd gezag voor de Ontgrondingenwet, op 13 oktober 2016 het besluit voor vergunningverlening gepubliceerd. Provincie Zuid-Holland is als belanghebbende en als adviseur betrokken geweest in de aanloop naar de vergunningverlening. In de ontwerpvergunning zijn, mede naar aanleiding van de inzet van PZH, onder andere voorwaarden opgenomen ten aanzien van: - Een onderzoek naar bronmaatregelen; - een monitoringsplan dat met betrokkenheid van waterschappen en provincie moet worden opgesteld en waarvan de resultaten jaarlijks met waterschappen en provincie moeten worden besproken; - compensatie van verziltingseffecten op de Hollandsche IJssel door extra inzet van de Kleinschalige Wateraanvoervoorziening (KWA), waarvoor met de waterschappen afspraken worden gemaakt over vergoeding van de beheerskosten. In de overwegingen bij het ontwerpbesluit concludeert de minister dat de verdieping leidt tot meer verzilting in Nieuwe Waterweg, Nieuwe Maas en Hollandsche IJssel. De getroffen en nog te treffen maatregelen zorgen ervoor dat de regionale zoetwatervoorziening niet verslechtert. 13 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

14 4. Zuidwestelijke Delta De meest urgente opgave in de Zuidwestelijke Delta is het verbeteren van de waterkwaliteit van de Grevelingen en van het Volkerak-Zoommeer. De waterveiligheidsopgave in het Zuid-Hollandse deel van de Zuidwestelijke Delta is gering. De zoetwateropgave in de Zuidwestelijke Delta is gekoppeld aan de vraag of het Volkerak-Zoommeer zout wordt gemaakt of niet. In de ontwerp Rijksstructuurvisie Grevelingen en Volkerak-Zoommeer die in oktober 2014 is gepubliceerd wordt geconcludeerd dat het terugbrengen van zout en beperkt getij op het Volkerak-Zoommeer en beperkt getij op de Grevelingen de meest robuuste en duurzame oplossing is voor het verbeteren van de water- en natuurkwaliteit. De financiering van de Rijksstructuurvisie is echter nog niet rond, de RGV is daarom nog niet vastgesteld. Het afgelopen jaar is met de betrokken partijen gewerkt aan de bekostiging van de maatregelen uit de Rijksstructuurvisie. Inmiddels hebben de betrokken overheden de conclusie getrokken dat, hoewel private opbrengsten een welkome aanvulling kunnen vormen, de bekostiging van de benodigde maatregelen voornamelijk een publieke verantwoordelijkheid is. De eerste stap is om de bekostiging van de eerste fase van het programma, de Grevelingen, op orde te krijgen. De provincies hebben gelobbyd in de Tweede Kamer met het doel geld op de begroting van het ministerie van Infrastructuur en Milieu vrij te maken voor de Grevelingen en een betekenisvol besluit over het Volkerak-Zoommeer. Dit is in 2016 echter niet gelukt. Inzet van de provincies is nu om dit met het nieuwe kabinet te regelen, dit hangt uiteraard ook af van de samenstelling het kabinet. Inzet provincie Verbeteren waterkwaliteit Grevelingen en Volkerak-Zoommeer Om de waterkwaliteit voor economie en ecologie in de delta te verbeteren wil Zuid-Holland herstel van het getij op de Grevelingen en verzilting met beperkt getij op het Volkerak-Zoommeer. Het rijk is verantwoordelijk voor de waterkwaliteit van Grevelingen en Volkerak-Zoommeer. De inzet van Zuid-Holland is er op gericht het rijk te helpen bij de waterkwaliteitsopgave van deze wateren, waarbij het rijk een belangrijk deel van de benodigde financiële middelen beschikbaar stelt. Omdat financiering van het totale programma op dit moment niet haalbaar lijkt, zet Zuid-Holland in op de bekostiging van de eerste fase van het programma, de Grevelingen. De bijdrage van 10 miljoen die Zuid-Holland heeft toegezegd aan het totale programma, wil Zuid-Holland daarom aanwenden voor realisatie van de Grevelingen. Verder wil Zuid-Holland het mogelijk maken dat private partijen getij op de Grevelingen benutten voor het opwekken van duurzame energie door een getijdencentrale. Energiewinning uit een beperkte getijslag is nieuw, een getijdencentrale in de Brouwersdam heeft de potentie van een internationale showcase. Als de onderhandelingen over de bekostiging van de Grevelingen voldoende resultaat hebben en eveneens leiden tot afspraken over risicoafdekking en voorfinanciering worden deze afspraken vastgelegd in een Uitwerkingsovereenkomst Grevelingen. Deze overeenkomst legt tevens afspraken vast die nodig zijn voor het vervolg van het programma, zoals scope, randvoorwaarden, fasering en organisatie. 14 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

15 Zoetwater Randvoorwaarde bij zout en beperkt getij op het Volkerak-Zoommeer is een duurzame zoetwatervoorziening. Zuid-Holland ziet daarom toe op zorgvuldige besluitvorming over de zoutlekbeheersingsmaatregelen in het programma Grevelingen en Volkerak-Zoommeer. Tevens werkt Zuid- Holland mee aan de alternatieve zoetwatervoorziening van Oostflakkee, het waterschap Hollandse Delta heeft hierin de lead. 15 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

16 5. Rijnmond Drechtsteden In Rijnmond Drechtsteden komen de verschillende opgaven voor waterveiligheid en ruimtelijke adaptatie samen. De uitwerking daarvan is gebiedsspecifiek. De provincie Zuid-Holland zet in op het verbinden van de thema s water en ruimtelijke ordening. Bij alle projecten gaat het om samenwerking tussen verschillende overheden, bij een aantal projecten en of studies is de provincie Zuid-Holland de trekker, bij andere is de provincie Zuid-Holland een van de deelnemende partijen. Inzet provincie Krimpenerwaard en Hollandsche IJssel In de Krimpenerwaard en langs de Hollandsche IJssel lopen meerder projecten. De provincie heeft bij deze projecten ingezet op samenhang tussen de projecten en op de samenhang tussen dijk en achterland. Uit het onderzoek naar het gewenste ruimtelijk en financiële instrumentarium is gebleken dat er behoefte is aan een gezamenlijke (gemeente, waterschap en provincie) visie op het gebied rondom de dijken. Dit sluit goed aan bij de in de voorgaande Strategische Agenda geformuleerde inzet om een kwaliteitsprofiel dijken op te stellen. In het komende jaar blijft de provincie inzetten op samenhang tussen de projecten. De provincie gaat ook verder met het kwaliteitsprofiel dijken. Dit kwaliteitsprofiel wordt verder ontwikkeld om rondom de dijken tot een betere afstemming te komen tussen de waterveiligheidsfunctie van de dijk, de ruimtelijke kwaliteit en de ruimtelijke ontwikkelingen op en rondom de dijk. De ambitie is om de resultaten in de toekomst te integreren in het omgevingsbeleid. De verschillende projecten en overleggen waar de provincie aan deelneemt zijn: De verkenningsfase van dijkversterkingsproject Krachtige IJsseldijken Krimpenerwaard (KIJK) aan de noordrand van de Krimpenerwaard; Verkenning naar de wenselijkheid/mogelijkheid van borging van voorlanden. In de deltabeslissing veiligheid is aangegeven dat voorlanden (veelal hooggelegen buitendijkse terreinen die de stabiliteit van de waterkering versterken) in het vervolg bij de toetsing van de waterkering worden meegenomen. Het is de vraag of het wenselijk en of noodzakelijk is om deze voorlanden te borgen, en zo ja, hoe dit het beste kan; Optimaliseringsstudie naar de faalkans en het sluitingsregime van de stormvloedkering Hollandsche IJssel, in samenhang met de voorlanden en de wijze waarop daarmee omgegaan wordt en benodigde toekomstige dijkversterkingen; Bestuurlijk afstemoverleg Hollandsche IJssel, dit is een jaarlijks overleg om de samenhang tussen bovengenoemde projecten te waarborgen. Alblasserwaard Vijfheerenlanden De dijkring Alblasserwaard Vijfheerenlanden (A5H) heeft een grote waterveiligheidsopgave. In het Deltaprogramma 2013 gesproken over 'een urgent aandachtsgebied om de waterveiligheid te verbeteren'. Uiterlijk 2050 moeten de dijken aan nieuwe, strengere normen voldoen. Het jaar 2050 lijkt ver weg. Echter, áls er dijken afgekeurd gaan worden op basis van de vierde landelijke beoordelingsronde dan is er weinig tijd om rekening te houden met de ambities en kansen voor het gebied. Op en naast de dijk wonen en 16 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

17 werken veel mensen en dit maakt het extra complex. Daarom is het nodig om te zoeken naar oplossingen die recht doen aan het karakter en identiteit van het gebied en kansen bieden voor het lokale bedrijfsleven. Door nu de tijd te nemen voor goed onderzoek, is de kans groter dat we straks de maatregelen beter kunnen inpassen en uitvoeren. In deze context hebben elf gemeenten samen met Waterschap Rivierenland, Rijkswaterstaat, Ministerie van Infrastructuur en Milieu en Provincie Zuid-Holland in 2014 een MIRT-onderzoek gestart. De onderzoeksopdracht luidde: 'onderzoek de mogelijkheden voor verbinding van een ruimtelijke en economische gebiedsagenda en waterveiligheid. Met daarbij aandacht voor het behoud van de cultuurhistorische identiteit, de ruimtelijke kwaliteit en de economische kracht van het gebied'. Voor deze opdracht is een Gebiedsraad A5H ingesteld, die bestaat uit bestuurders van de elf gemeenten, de dijkgraaf, gedeputeerde en een vertegenwoordiger van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. De opbrengst tot op heden: inzicht in combinaties, samenwerking constructief Het MIRT-onderzoek heeft waardevol inzicht opgeleverd in: de indicatieve dijkversterkingsopgave; de meekoppelkansen voor het hele gebied; de meekoppelkansen voor thema's en gebieden; gebiedsbrede opbrengsten en de contouren voor een gebiedsagenda. Hieruit volgt een beeld van mogelijke combinaties van maatregelen. Voorbeelden hiervan zijn de gebieden rondom Sluis, Kinderdijk-Alblasserdam en Sliedrecht-Biesbosch. Ook is er een bijzondere en veelbelovende samenwerking gestart tussen de verschillende overheden en belanghebbenden in het gebied rondom het thema waterveiligheid. Niet eerder trokken partijen in de regio zo breed, intensief en interactief met elkaar op om zoveel mogelijk opgaven, plannen en meekoppelkansen boven tafel te krijgen. Daarmee is een fundament gelegd om (ook) andere provinciale opgaven in deze regio gezamenlijk op te pakken, bijvoorbeeld op gebied van toerisme & recreatie, energie en duurzame landbouw. In oktober zijn de uitkomsten aangeboden aan de minister en leden van het Bestuurlijk Overleg MIRT (de opdrachtgever van het onderzoek). Om de gevonden verbindingen te vertalen naar concrete en te verzilveren kansen, is het van belang om de samenwerking en samenhang te behouden. Een van de onderzoeksresultaten is de aanzet voor een dijk- en oevervisie voor het hele gebied. De meerwaarde van een visie en in de nabije toekomst mogelijk ook een ruimtelijk economische agenda is dat we ontwikkelingen en oplossingsrichtingen in afstemming met elkaar (overheden) brengen. En daarmee meer kunnen doen met kansen om een de kwaliteit van wonen en werken in dit gebied te verbeteren. Door deze kansen op te nemen in het omgevingsbeleid, borgen we deze kansen beter. De gebiedsraad, onder (mede- )voorzitterschap van de provincie Zuid-Holland, heeft dan ook de intentie om samen onder één paraplu verder te gaan, waarbij alle huidige deelnemende partijen betrokken zullen blijven. Voorne-Putten De gemeenten op Voorne Putten hadden initiatief genomen om een gebiedsperspectief op te stellen en dit te verbreden met de waterveiligheidsopgave (uitwerking meerlaagsveiligheid en koppeling met andere 17 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

18 ruimtelijke ontwikkelingen). Na verkennende gesprekken zijn de gemeenten tot de conclusie gekomen dat het gebiedsperspectief voor de noordrand van Voorne-Putten vooralsnog niet wordt uitgebreid tot het hele eiland en niet verbreed wordt tot alle wateropgaven. Eiland van Dordrecht De provincie heeft, samen met het waterschap, de studie Nut- en Noodzaak van compartimenteringskeringen uitgevoerd. Voor het Eiland van Dordrecht was de uitkomst dat het stelsel compartimenteringskeringen nut heeft, maar dat het (gegeven de nieuwe normering voor de primaire waterkeringen) economisch niet rendabel is de keringen aan te passen. In afwachting van het MIRT onderzoek worden de keringen nu in de verordening opgenomen met een behoudsnorm. Het huidig beheer en onderhoud dient te worden voortgezet waarbij het profiel van de keringen niet mag worden aangetast. In het MIRT-onderzoek is gekeken of een slimme combinatie mogelijk is, waarbij de norm voor de primaire kering minder streng wordt door eisen te stellen aan de compartimenteringskering. Uit dit onderzoek blijkt dat investeren in de compartimenteringskeringen duurder is dan investeren in de primaire kering. Daarmee is dit dus geen slimme combinatie. Het MIRT onderzoek loopt nog door in 2017, waarin de volgende punten op het programma staan: - Gevoeligheidsanalyse van de hoogte van de norm van de primaire kering aan de zuidrand van het Eiland van Dordrecht voor de sterkte van de regionale keringen; - Inhoudelijk onderzoek naar no-regret maatregelen voor de compartimenteringskeringen; - Uitwerking van het waterveiligheidsplan, dat zowel de respons op een dreigende overstroming omvat als de ruimtelijke adaptatie op de lange termijn in het licht van versterking van de zelfredzaamheid. Rivier als getijdepark Binnen het programma Rivier als Getijdenpark zijn de plannen voor de verschillende projectlocaties verder uitgewerkt. Ook is er een landschappelijk raamwerk ontwikkeld. Eind oktober 2016 hebben Gedeputeerde Staten een besluit genomen over de programmafinanciering. Er wordt een netwerkbijeenkomst georganiseerd waarin nieuwe partners zich zullen aansluiten. In het programma wordt een park ontwikkeld in en direct langs de Nieuwe Waterweg en Nieuwe Maas. Dit park versterkt de recreatieve mogelijkheden in de regio en de ecologische kwaliteit van de rivier. Buitendijkse gebieden Binnen Rijnmond Drechtsteden wordt gestart met een adaptatiestrategie voor buitendijkse gebieden op basis van de uitkomsten van een aantal pilotstudies. Eén van de pilots betreft de Botlek. Daarbij wordt gekeken hoe de gevolgen van een overstroming voor functies als wegen en BRZO-bedrijven kunnen worden verminderd. Deze pilot zal leiden tot voorstellen voor de vermindering van de overstromingsgevolgen in het gebied. De aanbevelingen uit de verschillende pilots moeten landen in de adaptatiestrategie buitendijks, waarbij de provincie Zuid-Holland betrokken wil zijn vanuit haar ervaringen met het opstellen van het provinciaal beleidskader buitendijks en de toepassing van dit beleidskader en de bijbehorende RisicoApplicatie Buitendijks (RAB) door gemeenten. Het provinciale beleidskader buitendijks 18 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

19 en de bijbehorende Risico Applicatie Buitendijks (RAB) zijn gebruikt door gemeenten indien zich buitendijkse ontwikkelingen en -plannen voordoen. De provincie zal de Risico Applicatie Buitendijks (RAB) actueel houden en daarbij de ontwikkelingen bij het rijk ten aanzien van de wijze van berekening van het slachtofferrisico betrekken. Daarnaast zal de provincie een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de strategische agenda buitendijks die onder de vlag van het deltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden zal plaatsvinden. In deze strategische agenda worden ook de resultaten van het onderzoek waterveiligheid Botlek geïmplementeerd. De provincie is hierbij betrokken vanuit de disciplines water, milieuverantwoordelijkheden en economisch belang. Overige inzet De provincie heeft een start gemaakt met de ontwikkeling van een kwaliteitsprofiel dijken. Daarbij is gestart met het in beeld brengen welke dijken zoal bestaan op basis van de huidige gebiedsprofielen. De resultaten zullen, indien daar aanleiding toe is, worden geïntegreerd in het nog op te stellen omgevingsbeleid. 19 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

20 6. Rivieren Kern van de voorkeursstrategie voor het rivierengebied is een krachtig samenspel tussen dijkversterking en rivierverruiming om zo de waterveiligheidsopgave te halen. Inzet provincie Actualisatie voorkeursstrategie rivieren De voorkeursstrategie Rivieren wordt verder uitgewerkt op riviertakniveau. Hiervoor zijn een aantal onderzoeken uitgevoerd waarin de effecten van de mogelijke maatregelen zijn onderzocht op onder andere de kosten, waterstandseffect en meekoppelkansen. De provincie Zuid-Holland was trekker van de uitwerking van de mogelijke maatregelen Avelingen en Sliedrechtse Biesbosch. Deze resultaten zijn input voor het actualiseren van de Voorkeurstrategie Rivieren die in 2017 zal worden afgerond. De provincie Zuid-Holland zal vanuit het perspectief van de mogelijke rivierverruimende maatregel Avelingen betrokken blijven bij deze actualisatie die erop is gericht te komen tot een realistische en uitvoerbare set van rivierverruimende maatregelen als mogelijke maatregel om aan de waterveiligheidsopgave te voldoen. Financiering rivierverruimende maatregelen De provincie Zuid-Holland zet zich in voor het beschikbaar komen van een helder uitvoeringskader met structurele rijksfinanciering waarmee een programmatische aanpak van rivierverruimende maatregelen in samenhang met dijkversterkingen en naar analogie van het uitvoeringskader (het HWBP) dat daarvoor reeds aanwezig is. Zonder een dergelijk kader is de uitvoering van rivierverruimende maatregelen moeilijk van de grond te krijgen, en lijkt aanpassing van de voorkeursstrategie noodzakelijk. Meefinancieren aan rivierverruimende maatregelen vanuit de provincie is alleen aan de orde als de maatregel een duidelijke bijdrage levert aan provinciale belangen als natuur, recreatie en economie. 20 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

21 7. Kust De voorkeursstrategie Kust richt zich op een veilige, aantrekkelijke en economisch sterke kust door de veiligheidsopgave en ruimtelijke ambities te verbinden. De opgave voor waterveiligheid is voor de Zuid- Hollandse kust op korte en middellange termijn zeer beperkt: er staan geen kustversterkingen meer op het programma. Naar aanleiding van de maatschappelijke onrust rond kustbebouwing die eind 2015 ontstond heeft de minister van Infrastructuur en Milieu de Kamer toegezegd om samen met de betrokken overheden (provincies, gemeenten en waterschappen), natuurpartijen, de recreatiesector en drinkwaterbedrijven een Kustpact te sluiten. Zeer waarschijnlijk wordt dit Kustpact binnenkort door de verschillende partijen ondertekend. In het Kustpact spreken partijen af dat ontwikkeling van de kust alleen mogelijk is als daarbij rekening wordt gehouden met de kernkwaliteiten en waarden van de kust en dat provincies een zonering uitwerken voor de Kust. Zuid-Holland heeft in de recent geactualiseerde VRM een zonering voor het strand opgenomen. Op 14 december 2016 hebben de Staten Motie 689, netwerkend werken aan de kust, aangenomen waarin om een waarden- en ontwikkelingskader voor de kust wordt gevraagd. Op 31 oktober 2016 werden de winnaars bekend gemaakt van de verkiezing voor het Mooiste Natuurgebied van Nederland, één van de winnaars is het Nationaal Park Hollandse Duinen. Dunea, trekker van dit nationaal park, is bezig om dit verder invulling te geven samen met de vele medeinitiatiefnemers en ondersteuners. Inzet provincie Zuid-Holland blijft het Provinciaal Overleg Kust organiseren waar de diverse ontwikkelingen en initiatieven op gebied van kustonderhoud, ruimtelijke ordening, natuur en recreatie op elkaar worden afgestemd op ambtelijk niveau. Voor de kust wordt een strategische agenda opgesteld als uitvoering van motie 689, netwerkend werken langs de kust. In overleg met de Staten wordt bekeken hoe dit netwerkend werkend kan worden opgepakt. Daarbij wordt verbinding gezocht met belangrijke initiatieven vanuit de bestaande netwerken in het kustgebied, zoals het initiatief van Dunea voor het nationaal park Hollandse Duinen. 21 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma

22 Lokaal en regionaal Regionaal nationaal Bijlage 1: Overzicht Stuurgroepen in het Deltaprogramma Ministerraad BO Nationale Adaptatiestrategie (Bom lid namens IPO) Stuurgroep Water en Nationaal Bestuurlijk Overleg Deltaprogramma (NBO) Minister, koepels, drinkwaterbedrijven, voor NBO aangevuld met Deltacommissaris en vertegenwoordigers gebiedsoverleggen Nationale stuurgroep Deltaprogramma Deltacommissaris, koepels, vertegenwoordigers gebiedsoverleggen (Janssen vervangt Aboutaleb namens gebiedsoverleg Rijnmond-Drechtsteden) Bestuurlijk Platform Ruimtelijke Adaptatie (Bom lid namens IPO) Bestuurlijk platform Zoetwater (Janssen lid namens ZWDelta) Stuurgroep HWBP IenM en waterschappen BO MIRT Zuidvleugel (Bom voorzitter regiodelegatie) Gebiedsoverleg Rijnmond-Drechtsteden (Janssen vice-voorzitter) Gebiedsoverleg Rijn (Janssen lid) Gebiedsoverleg Zuidwestelijke Delta (tevens zoetwaterregio) BO Zoetwater-regio West Nederland (Janssen voorzitter) (Janssen lid) MIRT onderzoek MIRT Afstemming BO Waal POS Grevelingen Alblasserwaard onderzoek Eiland van Voorkeursstrategie Merwedes en Volkerak- Vijfheerenlanden Dordrecht Hollandsche IJssel en (Janssen lid) Zoommeer (Bom voorzitter) (Janssen lid) Krimpenerwaard (Janssen (Janssen lid) voorzitter) 22 Strategische Agenda Zuid-Holland 2017 voor het Nationaal Deltaprogramma